HISTORIA TEKSTU NT

Ogólny czas powstawania ksiąg NT: 50-120 r. n.e. Listy (pierwszy był 1 Tes) → Ewangelie → Dzieje (praxeis) → Apokalipsa.

Nie zachowały się żadne oryginały, lecz jedynie odpisy, czyli „świadkowie” tekstu. Wszystkie najdawniejsze powstały po grecku w koine dialektos, czyli wspólnej mowie, będącej w istocie dialektem attyckim ze słownictwem jońskim, semityzmami i latynizmami. Pismo ciągłe, uncjały lub majuskuły, bez akcentów i przydechów. Istnieje łącznie 250000 wariantów tekstu NT, choć różnice nie są ogromne. Żadne inne dzieło starożytne nie ma tylu i tak wczesnych odpisów.

Rodzaje świadków tekstu NT:

1. papirusy (ok. 80) są najstarsze i pozwalają stwierdzić, iż tekst NT doznał niemal bezpośredniej kontynuacji, bowiem najmłodsze pisma NT (Ap i 2 P) pochodzą z ok. 120 r. n.e., zaś najstarszy papirus (Rylandsa) datuje się na 125 r.;

2. kodeksy, czyli pergaminy zebrane w zeszyty (ok. 250 uncjalnych i 2650 minuskulnych) pochodzą najwcześniej z IV w. i często zawierają całość NT;

3. przekłady → najwcześniej (III w.) tłumaczono na koptyjski (swobodny przekład w dialekcie saidzkim oraz niewolniczy przekład w dialekcie bohairyckim); w IV w. Hieronim przetłumaczył na łacinę z języków oryginalnych, lecz również z uwzględnieniem Afry i Itali; w V w. powstawały przekłady syryjskie: Syra sinaitica, Syra cureton i Peszitta.

4. cytaty u Ojców Kościoła → ważniejsze są starsze, ponieważ młodsze opierają się na dalszych odpisach i często są podawane z pamięci;

5. lekcjonarze (ok. 2000) → stosowane w liturgii, oparte na kodeksach.

Wyróżnione w toku interpretacji krytycznej rodziny tekstów NT:

1. tekst syryjski (textus receptus) → reprezentuje go większość starych rękopisów, opartych na jeszcze starszym tekście, są one jednak skażone wieloma błędami; ich starożytność zdecydowała, że się rozpowszechniły i panowały w Europie dysponującej drukiem;

2. tekst zachodni → miał kolebkę w Antiochii syryjskiej pod koniec II w.; na Zachód i do Północnej Afryki przywieźli go misjonarze (znał go Justyn w Rzymie i Ireneusz w Lyonie);

3. tekst niezależny jest reprezentowany przez Kodeks Watykański i Kodeks Synaicki, nie doznał większych uszkodzeń czy przekłamań; był znany też w Aleksandrii.

KANONICZNOŚĆ (konōn = pion architektoniczny, miara, reguła, wzór, wykaz)

Kryteria kanoniczności dla poszczególnych wspólnot, a potem dla ogółu ortodoksji:

1. apostolskość (związek z nauczaniem Jezusa i/lub apostołów, niekoniecznie zaś dokonanie przez nich ostatecznej redakcji),

2. starożytność,

3. zgodność lokalnych Kościołów w kwestii natchnienia księgi,

4. analogia wiary (egzaminowanie treści, m. in. pod kątem jak najmniejszej sprzeczności między księgami),

5. kryterium pośrednie: używanie w liturgii.

Pierwszą wyraźną wzmianką o formowaniu się kanonu jest 2 P 3, 15-16 (ok. 120 n.e.). Pierwszy spis obecnie obowiązujących 27 ksiąg dał w 367 r. biskup Atanazy z Aleksandrii. Ewangelie uznano za natchnione jako pierwsze. W 140 r. Papiasz z Hierapolis zaświadcza znajomość Mt i Mk. W 150 r. Justyn znał 4 Ewangelie jako pisma święte. W 180 r. Hegezyp uznał na pisma święte Torę, Proroków i Pana. Na przełomie I i II wieku wyliczono 13 listów Pawła (znanych w Grecji, Azji Mniejszej i Italii). Do 175 r. powszechnie uznano 17 pism: 4 Ewangelie i 13 listów Pawła, a wielu też dwa listy Jana. Wiele zamętu w historię ustalania kanonu wniosło rozszerzające się zjawisko pseudoepigrafii oraz zalew apokryfów i pism gnostyckich. Wówczas ortodoksja wyraźnie zauważyła potrzebę ustalenia kanonu w sposób bardziej oficjalny. Powstały pod koniec II w. Kanon Muratoriego wylicza spis protokanonicznych oraz Jk, Jd i Ap. Mógł, ale nie musiał, zawierać jeszcze inne, gdyż jest urwany. Papirus Chester-Beatty zawiera wszystko prócz listów katolickich. Ogólnie za Wschodzie podawano w wątpliwość Ap, zaś za Zachodzie Hbr. Euzebiusz podaje wyliczenie antilegomenoi, czyli pism dyskutowanych (wszystkie deuterokanoniczne, prócz Hbr). Hieronim wątpił o deuterokanonicznych, z wyjątkiem Ap i Jk. Niektórzy Ojcowie Kościoła, jak Innocenty I, Klemens Aleksandryjski, Orygenes i Epifaniusz, uznawali wszystkie 27. W Kodeksie Watykańskim brak Ap. Pod koniec IV w. dyskusja wygasała. 27 pism uznali Grzegorz z Nazjanzu, Atanazy, Bazyli i dekrety Gerazego. Kościół rzymski zatwierdził spis Atanazego na synodzie w 382 r. Kościół wschodni uporał się z tą kwestią później, na synodzie trulańskim w 692 r. Kościół Katolicki objął kanon wykładem dogmatycznym podczas IV sesji Soboru Trydenckiego.

Odchylenia od kanonu 27 ksiąg:

1. Marcjon (w 144 r. ogłoszony heretykiem) ok. połowy II w. odrzucał wszystko, co zbyt blisko związane ze środowiskiem żydowskim i Starym Testamentem, więc uznał tylko Łk i dzieła uważane za Pawłowe (10 listów).

2. Kościół syryjski ma 4 ewangelie w jednej.

3. Część Kościoła etiopskiego uznała Didache za pismo święte.

Przyczyny zepsucia tekstu:

• pomyłka kopisty (różne rodzaje przeinaczeń i przeoczeń, w zależności od słuchowego lub wzrokowego sposobu kopiowania),

• niewłaściwy odpis pisma ciągłego,

• harmonizowanie paralel,

• sporządzanie notatek na marginesach,

• poprawianie tekstu pod kątem gramatycznym, ortograficznym czy nawet doktrynalnym.

PISMA EPISTOLARNE

Corpus Paulinum			List do Hebrajczyków	Listy katolickie
Pawła	Pawłowe	dyskutowane			1, 2 i 3 J, Jd, Jk, 1 i 2 P
Rz; 1 i 2 Kor; Ga; 1 Tes; Flp; Flm	Ef; 1 i 2 Tm; Tt	2 Tes; Kol

Chronologia życia i pism Pawła wg W. Rakocego (2003)

data (n.e.)	wydarzenie lub list
5/6	narodziny
34	nawrócenie
koniec 34	pobyt w Damaszku
2 połowa 37	ucieczka z Damaszku, pierwsza wizyta w Jerozolimie
37/38-44/45	pobyt w Syrii i Cylicji (tzw. nieznane lata)
44/45	działalność w Antiochii
45/46	I podróż misyjna z Barnabą (Cypr, Azja Mniejsza)
wiosna 47-51	II podróż misyjna (Galacja, Troada, Filippia, Tesaloniki, Ateny
jesień 49	1 Tes (z Aten)
wiosna 50	2 Tes (z Koryntu) → kontrowersyjne
X/XI 51	tzw. sobór jerozolimski
wiosna 52-III 56	III podróż misyjna
lato 52-wiosna 54	Ga
lato 54	Flp (z Efezu, z więzienia)
IX 54	1 Kor (z Efezu, z więzienia)
VIII/IX 55	2 Kor (z Macedonii)
II/III 56	Rz (z Koryntu)
III-V 56	podróż z Koryntu do Jerozolimy
VI 56-IX 58	więzienie w Cezarei Nadmorskiej
IX 58-wiosna 59	podróż do Rzymu
wiosna 59-wiosna 61	więzienie w Rzymie (w wynajętym mieszkaniu, z możliwością kontaktu z osobami z zewnątrz)
jesień 60	Kol i Flm (z Rzymu)
jesień 61 lub 62	misja w Hiszpanii (nie wiadomo, czy się odbyła)
jesień 61(62)-63	podróż do wspólnot na Wschodzie
wiosna/lato 63-64	drugie uwięzienie w Rzymie
64 lub 65	męczeńska śmierć Pawła

---