3A Charakterystyka gimnastyki jako działu wf i materiału ćwiczebnego w gimn.2. Kierunki gimn. (1952r.) :a) g. podstawowa b) sport gimn. c) g. pomocniczo - specjalna d) g. lecznicza *wśród tych kierunków wydzielono szereg rodzajów gimnastyki: ♣g. podstawowa dla dzieci i młodzieży (dla dzieci w wieku przedszkolnym 3-6 l, w wieku młodszym szkolnym 7-10 l, średnim szkolnym 11-13 l, starszym szk. 14-18 tu w dwu odmianach dla chł. i dz. ) ♣g. podstawowa dla dorosłych (dla kobiet i mężczyzn) ♣g. dla osób w wieku starszym a) g. podstawowa - zadania: ♣dostarczenie ćw. w zależności od wieku, płci, przyg. fiz. szeregu bodźców wszechstronnego rozwoju fiz. ♣kształt. u ćw szeregu nawyków ruchowych o podstawowym znaczeniu dla życia, pracy, zdrowia ♣harmonijne rozwijanie org, tj. ukł ruchowego oraz czynn wegetatywnych i nerwowych ♣wdrażanie praktycznego stosowania nabytych nawyków ruchowych w różnych warunkach i sytuacjach życiowych b) sport gimnastyczny - zadania: ♣rozwijanie i doskonalenie określonych umiejętności ruchowych do poziomu mistrzostwa sportowego i osiągnięcie możliwie najwyższej oceny na zawodach sport ♣celem wysokiej specjalizacji jest: -opanowanie tech. sportowej i systematyczne jej doskonalenie -maks. rozwój funkcji org. i osiągnięcie możliwie najwyższego rozwoju zdol. psycho- motorycznych -przyg. psychiczne i taktyczne do startu w zawodach określonym rodzaju sportu gimn c) g. pomocniczo - specjalna, istnieją dwa rodzaje:g. pomocnicza w sporcie - w ramach potrzeb poszczególnych dysc. sportowych ♣ma na celu wszechstronny rozwój fiz. sportowców, przez doskonalenie zdol. Motorycznych ♣celem jest osiąganie najlepszych wyników w wybranej dyscyplinie ♣środkami są ćw kształtujące zdol. motoryczne i wolicjonalne potrzebne w wybranych dyscyplinach sportowych g. specjalna w zakładach pracy ♣celem jest odnowa fiz. i psychiczna oraz regeneracja sił org. człowieka znużonego pracą zawodową ♣polega na stosowaniu podczas przerw w pracy odpowiednio dobranych i prowadzonych zestawów ćw gimn ♣wywierają pozytywny wpływ: - zmniejszenie ilości nieszczęśliwych wypadków - usprawnienie proc. produkcji i podniesienie wydajności pracy - przeciwdziałanie zniekształceniom zawodowym postaw ciała - zahamowanie rozwoju chorób zawodowych d) g. lecznicza - zadania: ♣leczenie ruchem przez stosowanie odpowiedniego systemu ćw ogólnych i specjalnych ♣w zależności od celu stosuje się ćw: profilaktyczne - zapobiegawcze, korekcyjne - usuwające wady, rehabilitacyjne - przyspieszające powrót do zdrowia.
3BKryteria podziału: ♣podział somatyczny - anatomiczny (wpływ na sylwetkę - postawę ciała):- ćw ramion i pasa barkowego - ćw głowy i szyi oraz tułowia - brzucha i grzbietu - ćw nóg * w tym podziale uwzgl. się odniesienie do poszczególnych płaszczyzn, (choć istnieje wiele ćw złożonych, wykonywanych w kilku płaszcz.(np.: skrętoskłony, krążenia tułowia)) -ćw w płaszczyźnie strzałkowej - w przód, w tył (skłony, wymachy w przód i w tył) - ćw w płaszczyźnie czołowej - w bok, w lewo, w prawo (skłony, wymachy, wypady) - ćw w płaszczyźnie poziomej (poprzecznej) - skręty w lewo, w prawo ♣podział fizjologiczny (rodzaj skurczów mm występujących w czasie pracy mm.), wyróżnić można następujące rodz. skurczów: - izometryczny - zmiana napięcia mm, bez zmiany jego długości - izotoniczny - zmiana długości mm, bez zmiany napięcia - auksotoniczny - równoczesna zmiana napięcia i długości mm ( najczęściej występujący w praktyce) *wyróżnić można ćw -statyczne (praca izometryczna) -dynamiczne (praca auksotoniczna - koncentryczna i ekscentryczna) ♣podział strukturalny, uwzgl. strukturę ruchów: - ćw cykliczne - charakteryzuje się powtarzalnością tych samych faz ruchu (bieg, chód, serie wymachów, podskoków, ćw powtarzanych wielokrotnie w pełniej zgodności co do drogi i czasu trwania - ćw acykliczne o pełnej dowolności występujących po sobie sekwencji ruchowych, ćw wolne, akrobatyczne, na przyrządach, skoki, rzuty - każde ćw stanowi zamknięte działanie ruchów, wykonywane jednorazowo - ćw mieszane stanowiące połączenie r. cyklicznych i acyklicznych, np. skoki gimn. i akrobatyczne z rozbiegu - ćw symetryczne i asymetryczne uwzględniające położenie tych samych części ciała wzgl. osi symetrii, jeżeli przyjmie się, że jest to oś podłużna to będą to również wymachy, krążenia, skurcze ramion w tym samym kierunku. Asymetrycznymi ćw będą wznosy, wyprosty, wymachy, krążenia w różnych kierunkach. podział wg działania sił zewn: - ćw czynne - wykonywane dzięki pracy mm ćwiczącego, pokonywanie siły ciężkości własnego ciała, oporu współćw, sprzętu: przyborów, przyrządów, siłę tarcia itp. - ćw bierne wykonywane na zasadzie wykorzystywania sił zewn. takich jak:- siła ciężkości - dodatkowe obciążenie przyborami - akt. działanie współćw.3. ćw czynno - bierne połaczenie w/w.
podział psychomotoryczny - funkcjonalny, uwzgl. funkcje, jakie mają do spełnienia (czemu służą). Ćwiczenia kształtujące :-siłę statyczną i dynamiczną-szybkość - rzymałość - gibkość - zwinność i zręczność - równowagę podział stosowany: 1.ćw porządkowo - dyscyplinujące (musztra, kolumny ćwiczebne, zabawy porządkowo - dyscyplinujące ) 2.ćw kształtujące (wolne ind; ze współćw.; z przyborami podręcznymi np. woreczki, gazety, krążki i standardowymi np. piłki, laski, skakanki, ciężarki, rolery; na przyrządach typu szwedzkiego: na drabinkach i ławeczkach gimn.) 3.ćw użytkowo - sportowe (utylitarne: chody, biegi, skoki, czołgania, wspinania, dźwigania, rzuty i chwyty, zwinnościowo - akrobatyczne , równoważne, w zwisach i podporach - na przyrządach, skoki gimn. ) 4.ćw uzupełniające (rozluźniające i relaksacyjne, korektywne, zabawy i gry gimn.
3C Zasady opisywania i zapisywania ćw. / Przy dokonywaniu opisu ćw wolnych lub na przyrządach należy uwzgl. następującą kolejność: ♣PW - układ ciała lub też ustawienie ćw przed rozpoczęciem ćw ( z postawy, z klęku podpartego poprzek, pobok itp.) ♣NAZWA RUCHU - np. wymyki, wspierania ♣SPOSÓB WYKONANIA - siłą, zamachem, szybko, wolno ♣KIRUNEK RUCHU - w lewo, w tył, w górę ♣PK - np. do podporu tyłem Pozycje wyjściowe do ćw wolnych i na przyrządach. ♣Główne PW : postawa, klęk, siad, leżenie, podpór, zwis oraz podpory i zwisy mieszane ♣Grupy PW : 1Pozycje wysokie: postawa zwarta, w rozkroku, wykroku, zakroku, jednonóż; zmieniając położenie nóg i rąk można tworzyć kolejne podgrupy np. postawa rozkroczne ramiona w bok, na biodra lub na kark 2 Pozycje półwysokie: przysiady i klęki wraz z ich odmianami np. przysiad podparty, unik podparty, klęk: obunóż, jednonóż, podparty, podparty jednonóż. 3 Pozycje niskie: siady i leżenia przodem, tyłem, bokiem, leżenie przewrotne, przerzutne, podpory leżąc tyłem, przodem, bokiem 4 Pozycje izolowane: ograniczają, izolują ruchy określonej części ciała (stawy), np. skłon w tył w siadzie na ławeczce zapobiega pogłębianiu lordozy lędźwiowej, którą pogłębia się wykonując skłon w tył w postawie (w siadzie blokuje się ruch w stawach biodrowych. Zalicza się tu: siady, klęki, klęki podparte, leżenia itp. ♣PW na przyrządach to zwisy i podpory, które dzielą się na: a) wolne (gdy ciało jest podparte lub zawieszone tylko na rękach lub na nogach) b) mieszane (gdy występują dwa punkty podporu lub zawieszenia np. przysiad zwieszony - zwis na rękach i podpór na nogach). Wyróżniamy tu podział ze wzgl. na rozłożenie ciężaru ciała: - postawy zwieszone - ciężar ciała jest równomiernie rozłożony - zwisy postawne - ciężar ciała bardziej zwieszony, kąt tułowia do podłoża mniejszy niż 45 st. - zwisy leżąc - ciało ćw jest usytuowane równolegle do podłoża ♣USTAWIENIE WZGLĘDNEM PRZYRZĄDU, uwzgl. się tu dwie linie: - oś długą przyrządu oraz oś linii barkowej ćw - jeśli nie są one równoległe to mówi się o ustawieniu pobok (kółka, drążek) , jeśli linie te przecinają się mówi się o postawie poprzek ♣RUCHY WYKONYWANE NA PRZYRZĄDACH: Zamachy lub wywijania - wahadłowy ruch tułowia wokół miejsca uchwytu Huśtanie - wahadłowy ruch ćw razem z przyrządem (np. na kółkach)Ćw na przyrządach różnicuje sposób wykonania, wyróżnia się: ćw zamachowe, siłowe i wytrzymałościowe. ♣Największą grupę tworzą zamachowe, wśród których zasadniczą część tworzą wspierania - przemieszczenie ciała z niższego położenia do wyższego, najczęściej ze zwisu do podporu przy dążeniu głową w przód, która osiąga najpierw najwyższe położenie.♣inną strukturę ruchy przedstawiają wymyki - przemieszczenia ciała z położenia niższego do wyższego, ale przy dążeniu nogami w przód, gdzie najpierw nogi osiągają najwyższe położenie.♣dalsza grupa to kołowroty - ruch obrotowy dookoła osi przyrządu z podporu do podporu poprzez chwilowy zwis, np. kołowrót w tył w podporze przodem lub z chwilowego podporu poprzez zwis np. kołowrót olbrzymi.♣inna liczna grupa to woltyże lub przemachy - są to szybkie przenoszenia nóg lub ciała nad przyrządem, wyróżnia się:♣wymachy - ruch jedną lub dwiema nogami i powrót do PW bez przenoszenia nad przyrządem
3D. Metodyka gimnastyki. Metody nauczania gimnastycznych czynności ruchowych:♣Metoda nauczania czynności ruchowych w całości (syntetyczna ) :- ujęcie całościowe, nie naruszające zasadniczego schematu ruchu, jego wewnętrznego układu i zasadniczego sensu, nie wykluczające jednocześnie ind. cech osoby wykonującej dany ruch- znajduje zastosowanie w nauczaniu ruchów łatwych i prostych, które nie wymagają stosowanie ćw pomocniczych, np. stanowią ćw przygotowawcze do opanowania ruchów bardziej złożonych i trudniejszych- w praktyce odnosi się do ćw wolnych i do ruchów naturalnych, których podstawowe elem. opanowane zostały w ciągu rozwoju osobniczego♣Metoda nauczania czynności ruchowych częściami ( analityczna ) :- ćwicząc określoną formę ruchu należy zwracać uwagę na opanowanie części , a nie ułamków całości- poszczególne zadania, stawiane przed ćw powinny być samodzielnymi i zamkniętymi w sobie zadaniami ruchowymi - są one bardziej proste do wykonania niż cała czynność- mimo, że pozornie wydłuża proces nauczania pozwala szybciej osiągnąć stawiany cel - należy najpierw zapoznać z ruchem w całości, następnie nauczać poszczególnych jego części, aby w końcowym efekcie osiągnąć pożądaną całość♣Metoda od całości przez szczegół do całości- należy najpierw zapoznać ucznia z ruchem w całości, następnie nauczać i doskonalić zadania ruchowe, wchodzące w skład zadania głównego- jest to swoista odmiana metody nauczania czynn. ruchowych częściami- za pomocą tej metody można nauczać i doskonalić wykonywanie skoków gimn: np. w nauczaniu skoku rozkrocznego przez kozioł na wstępie wykonuje się z krótkiego rozbiegu skok rozkroczny przez niski kozioł lub przez współćw, następnie doskonali odbicie ze skoczni ( i równocześnie lądowanie ), wykonując skoki ponad przeszkodami (piłką lekarską, ławeczką, współćw, w następnym etapie ćw wykonuje skoki rozkroczne przez coraz wyższy kozioł, coraz dalej odbijając się, z coraz wyższym zamachem ( lotem )
♣Metoda programowego uczenia się - samodzielne uczenie się przez ucznia określonego zadania ruchowego ( ćw gimn. ) przy pomocy odpowiednich środków dydaktycznych: instrukcji, kart programowych, plansz, fotografii, kilogramów, filmów video czy komputera♣Metoda problemowo - zadaniowa - problem jest rodzajem zadania, którego uczeń nie może rozwiązać za pomocą posiadanych wiadomości, umiejętności czy nawyków; problem jest określoną relacją między zadaniem a zasobem wiedzy - na sali gimn. można uczniom stawiać różnego rodzaju zadania problemowe, odnoszące się do sprawności, jak i nauczania nowych ćw - uczeń sam powinien dojść do tego jakie dobrać ćw pomocnicze, jaką stosować pomoc w poszczególnych fazach opanowywania ćw i w jaki sposób ( jaką techniką ) można je najszybciej wykonać- metoda aktywizuje i motywuje ich do uczenia się nowych ćw- uczy jak sobie radzić w innych sytuacjach problemowych- tak należy postępować przy nauczaniu: skoków przez przyrządy,
3E Metody rozwijania sprawności fizycznej charakterystyczne dla gimn: ♣powtórzeniowa- typowe wielokrotne powtarzanie ćw na ogół ze stałą intensywnością i optymalnymi przerwami wypoczynkowymi- w ten sposób rozwija się m. in. siłę np. wielokrotne ugięcia ramion w podporach lub zwisach, rzuty piłką lekarską itd., podobnie kształtuje się gibkość przy wykonywaniu odpowiedniej ilości wymachów lub skłonów itp.- w miarę przyrostu sprawności zwiększa się ilość powtórzeń oraz zmniejsza się czas przerw♣obwodowo - stacyjna (obwodu ćwiczebnego)-jest ona powszechnie stosowana w treningu większości dyscyplin sportowych, a także wielu n-li wychowania fiz.- istotą metody jest specyficzny sposób org. zajęć ruchowych, polegający na wyznaczeniu określonych miejsc ( punktów - stacji ) ćw na sali gimn.- jest to na ogół miejsce z określonymi przyrządami lub przyborami do ćwiczeń oraz bez przyborów np. z zadaniem wykonania przysiadów, wyskoków, skłonów itd. -poszczególne stacje (stanowiska, punkty) mogą tworzyć obwód zamknięty w kształcie koła, elipsy, wieloboków itd.- dozowanie obciążeń można regulować przez:*czas trwania ćw ( 20- 60 s )*czas trwania przerw*ilość i częstotliwość powtórzeń*stopień trudności zadań ruchowych*liczbę osób ćw na jednej stacji ( w młodszym wieku szkolnym zaleca się tworzenie mini zespołów 2- 4 os. - ma zastosowanie w gimn. kompensacyjno - korekcyjnej ♣strumieniowa - wykonywanie ćw strumieniem lub potokiem - wykonywanie określonych zadań ruchowych „po kolei”, „jedno za drugim”- typowy jest gimn. tor przeszkód wykonywany nie tylko na sali, ale także w terenie- w zależności od celu, wieku, poziomu sprawności oraz posiadanych przyrządów i przyborów można komponować:Zasady gimnastyczne przydatne w nauczaniu gimn.:♣Świadomości i aktywności- świadome kształtowanie nawyków i umiejętności osiąga się przez dokładne i jasne przedstawienie ćwiczącemu celu działań oraz przez pełne zrozumienie „co, dlaczego i jak należy robić”- świadome nauczanie czynności ruchowych wiąże się z kształtowaniem aktywnego i twórczego podejścia do rozwiązywania przedstawionych przed ćw zadań- osiągnięcie u ucznia odpowiednio wysokiego stopnia aktywności wiąże się z powstawaniem dodatniego stosunku emocjonalnego wobec zajęć- rozbudzanie u ucznia samodzielności, samokontroli i uogólnienia zdobytych doświadczeń- aktywność kształtuje się w zespole przez niesienie pomocy, ochranianie współćw, poprawianie i wyjaśnianie błędów itp.- realizacja tej zasady warunkuje w głównej mierze pozytywne wyniki nauczania ♣Poglądowości- pokaz ćw na żywo lub przy pomocy planszy, tablicy czy filmu video; ważniejszy przy nauczaniu ćw prostych z udziałem osób początkujących- objaśnianie bezpośrednie „na żywo”, przy pomocy skryptu, podręcznika czy środków słuchowych - magnetofonu, filmu video - powinno być żywe i obrazowe- w pierwszej kolejności zwracać uwagę na elem. zasadnicze i najistotniejsze, jak również te których nie można zobaczyć, a jedynie odczuć; ważniejszy w nauczaniu ćw bardziej złożonych u osób zaawansowanych
3F♣Dostępności, zwana zasada stopniowania trudności- stawianie zadań odpowiednich do możliwości rozwojowych
- przechodzenie od zad. łatwego do trudnego, od znanego do nieznanego, od prostego do złożonego- w nauczaniu gimn. szczególnie dotyczy to elem. trudnych: należy stosować metodę ćw przygotowawczych i pomocniczo - specjalnych- należy kolejno przechodzić od ćw łatwiejszych, podobnych w swojej strukturze do ćw zasadniczego, a każde ćw poprzednie powinno być przygotowawczym do następnego♣Indywidualizacji- organizowanie pracy zespołu w oparciu o znajomość możliwości jego członków i utrzymaniu należytych proporcji między zespołem a jednostką- nauczyciel powinien umieć dostosować program do poziomu uczniów najzdolniejszych, „średniaków” oraz do poziomu uczniów opóźnionych w rozwoju fizycznym lub posiadającym wady postawy♣Systematyczności- gwarantuje stałe podnoszenie poziomu sprawności- odnosi się do programu nauczania, pracy nauczyciela i uczniów- pozwala na utrzymaniu stałości w nauczaniu - uczeniu się, zapobiega powstawaniu luk w wiadomościach i umiejętnościach- realizacja wypływa z planowanej pracy na lekcji i zalecanych zadań domowych♣Utrwalania nawyków nauczania- stosowanie takich form, metod czy środków, które przyniosą utrwalenie, usystematyzowanie i pogłębienie wiadomości i umiejętności- tradycyjny sposób to powtarzanie, ale nie daje oczekiwanych rezultatów- poprawny sposób utrwalania powinien polegać na: 4. Pomoc i ochrona jako istotna składowa metodyki nauczania ćw gimnastycznychĆwiczenia gimn. stwarzają niekiedy niebezpieczne sytuacje, które mogą stać się przyczyną wypadków. Zapobieganiem jest stosowanie różnego rodzaju czynności zabezpieczające. Wyróżnia się 4 rodzaje ochrony:
a) pomocb) podtrzymaniec) ochrona właściwad) samoochrona a) pomoc - bezpośrednie współdziałanie nauczyciela z uczniem w czasie wykonywania określonego ruchu (zapewnienie nie tylko ochrony, ale też ułatwienie wykonania)- niezbędne jest znać dobrze technikę nauczanego elem., by w odpowiednim momencie aktywnie pomagać- stosuje się przy wprowadzaniu nowych, trudnych ćw- zbyt długie stosowanie pomocy przeszkadza, przyzwyczaja do kontaktu z nauczycielemb) podtrzymanie - forma zabezpieczania stosowana przy ćw wykonywanych z pewną obawą, niepewnie- ochraniający utrzymuje bezpośredni kontakt z ćw, lecz mu czynnie nie pomaga - ingeruje w razie koniecznej potrzeby- jest niezbędne do czasu dopóki ćw nie opanuje techniki wykonania elem.
3G ochrona właściwa- ciągła obserwacja ćw i stała gotowość udzielenia natychmiastowej pomocy w razie nieudanego ćw- ochraniający powinien znać elem. które sprawiają ćw szczególną trudność i obserwować uważnie od początku aż do końca oraz ustawić się tak, by zawsze skutecznie interweniować- pełne zaufanie do ochraniającego pomaga w szybszym opanowaniu ćw jak również pozwala ćw na pełną kontrolę własnych czynności- stosuje się przy doskonaleniu trudnych i niebezpiecznych ćw z osobami zaawansowanymid) samoochrona- umiejętność samodzielnego wychodzenia z niebezpiecznych sytuacji powstałych w czasie wykonywania ćw- przy nauczaniu nowego elem. nauczyciel powinien równocześnie wskazać wszelkie możliwe sposoby samoochrony- doświadczony zawodnik kontroluje poprawność ćw przy pomocy słuchu, wzroku i przede wszystkim czucia mięśniowego - w miarę narastania doświadczenia wyrabia się u ćw umiejętność stosowania samoochrony- umiejętność ta pozwala na prowadzenie samodzielnego treningu- stosowana przez zawodników zaawansowanych, niezbędna jest znajomość techniki wykonania trudnych elem. oraz świadomość niebezpiecznych momentów5. Struktura lekcji gimn - cele i zadania poszczególnych częściPierwsza - wstępna część - lekcji trwa ok. 5 - 7 min.
♣Zadaniem jest zorganizowanie zespołu, zapoznanie z tematem i treścią zajęć, wytworzenie odpowiednich predyspozycji psych. i zdyscyplinowania. ♣Środki: - musztra: zbiórka, raport, powitanie; podanie tematu powinno wzbudzić zainteresowanie ćw, jak również wzmóc świadomość i aktywność- zabawy ożywiające lub porządkowe dyscyplinujące, w zależności od nastroju ćw- ustawienie kolumn ćwiczebnych do ćw w następnej części lekcjiDruga - główna - część lekcji ( ćw kształtujące ok. 8 - 10 min, ćw użytkowo - sportowe 20 - 25 min. )♣można ją podzielić na dwie podczęści : A i B♣w pierwszej stosuje się ćw kształtujące , w drugiej ćw użytkowo - sportowe♣Cel: ogólny rozwój fizyczny, kształtowanie niezbędnych nawyków i umiejętności, doskonalenie zdolności motorycznych, umożliwienie pełnego wyżycia ruchowego oraz dostarczenie emocji i przeżyć ♣Środki: ćw kształtujące zdolności motoryczne, głównie siłę, gibkość oraz koordynację♣W części A, tzw. rozgrzewce, winno się dobierać ćw angażujące wszystkie partie mm, z zachowaniem kolejności (najpierw praca kończyn, następnie tułowia we wszystkich płaszczyznach), płynnie przechodzić do kolejnych ćw, unikać chaotycznego przeskakiwania z poz. wysokich do niskich i odwrotnie.♣Ćw kształtujące mogą być wykonywane ind. lub ze współćw, z wykorzystaniem lub bez przyborów i przyrządów, z muzyką lub bez, ♣Przy realizacji z dziećmi konieczne jest wprowadzenie form zabawowych oraz wplatanie elem. wyścigów i sztafet, zwłaszcza na zakończenie części A.♣W części B, zasadniczej części głównej stosuje się ćw użytkowe: biegi, skoki, wspinania, czołgania, ćw zwinnościowo - akrobatyczne, ćw na przyrządach w zwisach i podporach o charakterze użytkowo - sportowym, ćw równoważne, skoki przez przyrządyTrzecia - końcowa - część lekcji (trwa 5 - 8 min. )♣Zadaniem jest stopniowe zmniejszenie natężenia wysiłku, przygotowanie do dalszej pracy lub odpoczynku, podsumowanie wyników lekcji.♣Środki: ćw uspokajające, rozluźniające, oddechowe, korektywne, gry uspokajające lub pląsy, marsz ze śpiewem.♣Omówienie lekcji, podanie zad. do domu, pożenanie