GNOZA

WPROWADZENIE

- Nazwa „gnostycyzm” pochodzi od greckiego gnosis (= wiedza). We wszytkich sektach gnostyckich pojawia się motyw wiedzy na (ogół tajemnej prowadzącej do zbawienia).

- Pochodzenie gnozy mozna wywodzic od kombinacji czynnikow iranskich, hellenskich, bablillonskich, egipskich, chrzescijanskich i judaistycznych - teorie sa rozne. Jonas uważa, że największy był udział heterodoksyjnego judaizmu okultystycznego (cokolwiek to jest).

- Natura wiedzy nie jest racjonala (nie do poznania umysłem). Wiedza dotyczy Światłości. A dusza ma osiągać to, co jest wiedzy przedmiotem, czyli zjednoczenie z Pneumą od której się odłączyła, czyli zbawienie.

- Źródła wiedz o gnostycyźmie dzielą się na pierwotne i wtorne. Wtórne to głównie relacje ojców kościoła opisujące ruch gnostycki jako herezje. Pierwotne wyszły na światło dzienne ok XIXw i są to 1. Święte księgi mandejczyków, którzy istnieją do dziś i są gnostykami 2. Koptyjsko-gnostycie pisma, mni. tekst „ewangeli prawdy” napisanej przez Walentyna 3. Papirusy z biblioteki manichejskiej 4. Greckie pisma (mni. Poimandres) 5.Apokryfy nowego testamentu (np. Dzieje Tomasza).

- Wielcy twórcy systemów gnostyckich to np. Ptolemeusz, Bazylides, Mani, Walentyn.

- Streszczenie podstawy wierzeń gnostyckich:

- Teologia: Radykalny dualizm (Światłości, która jest doskonała itd. i świata, który jest domeną sił niższych, ew. człowieka i świata)

- Kosmologia: Wszechświat jest zbudowany ze sfer (od 7 do 365 sfer - różne wersje). Każda sfera to domena innego Archonta (władcy), który jest strażnikiem i zagradza duszom możliwość ucieczki z więzienia wszechświata. Ich przywódcą może być zły demiurg.

- Antropoliga: Ciało i dusza (dusza jako popędy, emocje itd.) jego są stworzone z kosmicznych mocy i są „ziemską” częścia człowieka. Jego częścią nadprzyrdzoną jest duch, (czyli pneuma), która zabłąkała się w świecie ziemskim. Archonci strają się ją uwięzić a człowiek stara się ją obudzić przez wiedzę i wyzwolić z więzienia.

- Eschatologia: Dążymy do uwolnienia naszej pneumy z więzów tego świata. Pomaga w tym posłaniec, który omija przeszkody i udziela zbawczej wiedzy. Potem nasz duch, dzięki wiedzy unosi się przez sfery w górę, aż do przekroczenia i zjednoczenia ze Światłością.

- Moralność: Pogarda dla wszelkich światowych więzi i świata w ogóle. Dwa rodzaje: ascetyczny (redukowanie kontaktów ze światem) i libertyński (absolutna wolność człowieka, który nie musi przestrzegać praw moralnych)

OBRAZOWOŚĆ I JĘZYK SYMBOLICZNY

- Obcy - obcy to jedno z podstawowych pojęć, odnosi się do wszystkiego co nie należy do tego świata tu (ziemskiego) a się tu znajduje, obcy jest człowiek będący tu na ziemi. Obce Życie, to życie tu, zdala od światłości. Wielkie pierwsze Źycie, to życie wśród światłości.

- Ponad, na zewnątrz, ten świat i tamten świat - ponad, czyli ponad wszystkim co zawiera się w kosmosie. Tak samo na zewnątrz. Ten świat jest ziemski, a tamten jest ponad.

- Światy i eony - Mandejskie pojęcie światów to to samo co helleńskie eony. To są te sfery wszystkie które nas oddzielają od Światłości.

- Kosmiczna siedziba i pobyt obcego w świecie - zamieszkanie, przywdzianie szaty itp. to symbole pobytu Życia na ziemi. Ale zamieszkać można też w siedzibie Światłości i Życia (po wyzwoleniu)

- Światło i ciemonosć, życie i śmierć - Świat=ciemność=śmierć. Światłość=życie.

- Zmieszanie, ropzproszenie, jedno i wiele - ciemność i światłość są zmieszane w świecie. Pierwotna jedność uległa rozproszeniu i stała się wielością. Jej odpryskami są iskry (pneumy) rozproszone po świecie. Zbawienie to powtórne gromadzenie cząstek do kupy. Odnosi się to do płaszczyzny indywidualnej (w każdym człowieku są cząstki, które trzebauporządkować i zjednoczyć) i metafizycznej.

- Upadek, pogrążenie się, uwięzienie. Są różne koncepcje dlaczego ten nasz duch upadł w ciemność. W każdym razie, został odłączony od siedziby boskiej i wtrącony w niewolę. Demiurg natomiast wrzucił ducha w ciało i stąd go mamy. Ale potem żałowała swojego czynu.

- Samotność, lęk, tęsknota za pozaziemską ojczyzną - dusza w świecie jest przerażona i zagubiona.

- Odrętwienie, sen, upojenie - nieświadomość to stan zatrucia wywołany przez truciznę ciemności. Dusza zostaje uśpiona przez egzystencję w świecie ziemskim. To w sumie w kółko jest to samo te wszystkie symbole, ale nic. Mni. miłość to to co nas tu oślepia i wiąże. Orgiastyczna uczta świata ma nas upoić i uwieść, a trzeźwa wiedza gnozy ma nas stąd wyrwać.

- Zgiełk tego świata - świat spiskuje przeciw człowiekowi i ma zagłuszać zgiełkiem „wezwanie Życia”.

- Wezwanie przychodzące z zewnątrz - przychodzi to wezwnanie w hymnie o perle jako list, w gnozie walentyniańskiej jako wezwanie imienne, a jeszcze gdzie indziej jako wezwanie apokaliptyczne (wszystko się rozwala, a Światłość nas wzywa wtedy). Wezwanie jest od Światłości wysyłane do wnętrza świata, a my je mamy odebrać.

- Obcy człowiek - to posłaniec niosący wezwanie. Udaje się w świat (a nie upada). Np. u Walentyna Jezus pełnił tę funkcję. Zbawia sam siebie i pomaga innym, zbiera cząstki (pneumy) rozrzucone po świecie.

- Treść Wezwania - cel wezwania to przebudzenie. Samo jego odczytanie głośno daje przebudzenie. Często jest to po prostu „przebudźcie się”. Wezwanie do przebudzenia łączy się z następującymi elemetami: przypomnieniem o naszym niebiańskim pochodzeniu, obietnicy zbawienia i pouczeniem jak żyć w tym świecie.

- Odpowiedź na wezwanie - Po pierwsze następuje przebudzenie. Potem może nastąpić przerażenie, lamentacja nad swoją beznadziejną sytuacją tu na ziemi itd. (np. tak u Adama w manichejskiej kosmologii). Trzecim krokiem jest uspokojenie, stawienie czoła sytuacji. Słyszymy więc wezwanie, wierzymy, otrzymujemy prawdę(wiedzę), spoglądamy pełni nadziei i działamy zrywając więzi z tym światem i odnajdując swoją duszę.

- Gnostycka alegoria

- Ewa i wąż - Wąż w kontekście gnostycyzmu jest postacią pozytywną, on pozwolił zjeść jabłko z drzewa wiedzy do którego dostępu bronił zły starotestamentowy Bóg (Demiurg). Czasem też Jezus jest utożsamainy z wężem.

- Kain i Stwórca - i znów gnostycy demonstrują swój nonkonformizm, bo to Kain jest bohaterem pozytywnym, tym słabszym, który zbuntował się przeciwko Bogu (Demiurgowi).

- Prometeusz i Zeus - do Bogów greckich gnostycyzm nawiązywał rzadko, ale Zeus był akurat wyjątkiem. Prometeusz to ten, który zbuntował się przeciwko Zeusowi, więc jest bohaterem pozytywnym.

To tyle o Gnozie ze stron 47-113.

---