W PKP Energetyce po raz pierwszy za-

stosowano technologię opartą na łączności
GSM/GPRS i VPN (Virtual Private Network)
do zdalnego sterowania urządzeniami zasi-
lania energetycznego. System ten zainstalo-
wano w zmodernizowanej Nastawni Zdalnego
Sterowania (NC) Iława należącej do Zakładu
Północnego PKP Energetyka.

Sterowanie odbywa się tam za pomocą dwóch

kanałów łączności – wykorzystującego istnieją-
cą infrastrukturę teletechniczną PKP w oparciu
o telegrafię wielokrotną TgFM, a w razie zakłó-
ceń na łączach system automatycznie przełącza
się na łączność bezprzewodową. Przełoży się to
na niezawodność systemu, większą sprawność
realizowanych zadań, a tym samym zwiększy ja-
kość usług świadczonych m.in. dla spółek Grupy
PKP. Dotyczy to zarówno zasilania sieci trakcyj-
nej, jak i dostarczania energii elektrycznej do
odbiorców.

Zakłócenia na łączach?

Dotychczas największym problemem pojawia-

jącym się przy zdalnym sterowaniu urządzeniami
systemu zasilania była słaba jakość transmisji
danych, charakterystyczna dla wszystkich na-
stawni zdalnego sterowania zbudowanych przez
PKP Energetykę od lat 90., kiedy zaczęto wdrażać
technologię zdalnego sterowania.

Ponieważ polecenia i meldunki były trans-

mitowane po łączach przy wykorzystaniu tra-
dycyjnych kabli teletechnicznych, wystarczy-
ła silniejsza burza, silny wiatr lub, co też się
zdarza, kradzież fragmentu miedzianych kabli,
by pojawiły się zakłócenia uniemożliwiają-
ce zdalne sterowanie urządzeniami. W razie
takiej awarii daną podstację lub kilka trzeba
było obsadzać pracownikami. Obecnie – po
modernizacji – problemy te zostały całkowicie
zlikwidowane. W sytuacji kryzysowej system
sam, automatycznie przełącza się z łączności
przewodowej na VPN i GSM/GPRS. Przy czym,
o ile w przypadku systemu analogowego prze-
syłanie danych odbywa się we współpracy ze
spółkami Grupy PKP, o tyle przesyłanie sygna-
łu cyfrowego umożliwia współpraca z jednym
z operatorów telefonii komórkowej.

Zastosowanie obu kanałów łączności w ste-

rowaniu urządzeniami zasilania było jednym
z priorytetów PKP Energetyki. – Chcieliśmy, by
do przesyłania danych wykorzystać technologię
cyfrową – mówi Janusz Fornalski, z-ca dyrektora
ds. technicznych Zakładu Północnego PKP Ener-
getyka. – Ale z drugiej strony nowy system miał
być kompatybilny tak z dawnymi urządzeniami,
które już są zamontowane na linii, jak i z urzą-
dzeniami nowej technologii, które do komunika-
cji wykorzystują technologię cyfrową, a które do-

piero będą zamontowane. To duże wymagania,
bo w Polsce w energetyce kolejowej nikt takich
rozwiązań jeszcze nie stosował – zaznacza.

Wprowadzenie takiego systemu wiązało się

z koniecznością zabudowania innowacyjnych
urządzeń. W nastawni w Iławie pojawiły się
unowocześnione urządzenia zdalnego stero-
wania – telesterowania, telesygnalizacji i tele-
pomiarów. Te, które bazują na istniejącej sieci
połączeń telekomunikacyjnych PKP, dodatkowo
doposażono w moduły umożliwiające komuni-
kację za pomocą łączności awaryjnej GSM/GPRS
i VPN. Aby system mógł komunikować się
z poszczególnymi urządzeniami w terenie,
elementy zdalnego sterowania zainstalowane
w poszczególnych podstacjach trakcyjnych uzu-
pełniono o podobne moduły łączności cyfrowej
i bezprzewodowej GSM/GPRS. Zmodyfikowane
zostało także oprogramowanie systemowe SS,
umożliwiające zdalne sterowanie.

Nowa struktura obszaru

W ślad za unowocześnieniem technologii po-

szły zmiany w podziale kontrolowanego obszaru
sieci. Dotychczas ten obszar kontrolowały dwie
nastawnie zlokalizowane w Iławie i w Olsztynie.
Ze względu na natężenie ruchu pociągów zdecy-
dowano, że wystarczy jedna nastawnia w Iławie,
która przejmie dotychczasową działalność NC Ol-

TEMAT TYGODNIA

Automatyczne przełączanie

z systemu łączności przewodowej

na bezprzewodowy GPRS,

wprowadzenie tzw. punktów

koncentracji komunikujących

się z NC po sieci VPN oraz

unowocześnienie tablicy

synoptycznej i pulpitów

dyspozytorów – to najważniejsze

cechy nowego systemu zdalnego

sterowania urządzeniami zasilania

energetycznego w iławskiej

nastawni.

12

KURIER PKP 29/20.07.2008

Fo

t. M. Star

cze

wsk

a

Sterowanie

napięciem

KURIER PKP 29/20.07.2008

13

sztyn i dawnej NC Iława. Jest to możliwe dzięki
VPN transmisji danych przez sieć komputerową
z Olsztyna do Iławy.

Jednocześnie kontrolowane odcinki linii

energetycznych podzielono na większą ilość
odrębnych sektorów, tak, aby ograniczyć zakres
ewentualnych negatywnych oddziaływań spo-
wodowanych np. miejscowym brakiem łączności
Umożliwiło to wprowadzenie tzw. punktów kon-
centracji zlokalizowanych w Malborku, Olszty-
nie, Działdowie i Ciechanowie, które pozwalają
na gromadzenie sygnałów i sterowanie urządze-
niami na mniejszych obszarach. Efekt? Przykła-
dowo do tej pory między Iławą a Nasielskiem
biegła tylko jedna linia, która nie była podzie-
lona na mniejsze sektory. Gdy dochodziło do
zakłóceń tylko w jednym punkcie, odbijało się
to na całym odcinku miedzy tymi miejscowoś-
ciami. Teraz, dzięki wprowadzeniu dodatkowych
punktów koncentracji skutki takich usterek
można ograniczyć do mniejszego terenu.

W wyniku zmian struktury systemu NC Iła-

wa nadzoruje aktualnie pracę 23 podstacji
trakcyjnych, 2 stacji 15 kV – PZ, czyli punktów
zasilania, do których doprowadzone jest na-
pięcie 15 kV; (poprzez urządzenia energetycz-
ne napięcie jest dzielone na zasilanie różnych
obiektów znajdujących się w obszarze działa-
nia PZ), 38 stacji (obiekty, w których znajdują
się urządzenia do sterowania odłącznikami
sieci trakcyjnej i nietrakcyjnej), 17 kabin sek-
cyjnych oraz częściowo 2 kabiny sekcyjne na
granicy zakładu.

Jednocześnie w trakcie modernizacji E 65 moż-

liwe będzie włączenie 6 nowo projektowanych
podstacji trakcyjnych zamiast dotychczas dzia-
łających 6 kabin sekcyjnych. Modułowa budowa
systemu umożliwia w przyszłości rozbudowanie
go o dodatkowe funkcje.

Praca na warstwach

Mimo że przełączenie systemu dla dyspozytora

nie wiąże się z konkretnymi zmianami pracy – bo
łączność tradycyjna z wykorzystaniem kabli tele-
technicznych zmienia się na łączność VPN GSM/
GPRS automatycznie – to jednak operatorzy
systemu przeszli 16-godzinne szkolenie zapozna-
jące ich z nowymi funkcjami oprogramowania.
W samej nastawni przede wszystkim zwiększyła
się ilość informacji wyświetlana na tablicy syn-
optycznej, która wzbogaciła się np. o takie dane,
jak stan położenia wyłączników szybkich. – Dys-
pozytor zasilania może, patrząc jedynie na tab-
licę, poznać ogólną sytuację na linii – opowiada
Fornalski. – Natomiast na własnym monitorze
może wywołać konkretny obiekt i szczegółowo
określić przyczyny przerwy w zasilaniu, a następ-
nie odpowiednio zadziałać – opisuje.

W nowej dyspozytorni mieszczą się dwa sta-

nowiska, przy których przez okrągłe 24 godziny
pracuje dwóch dyspozytorów. Każde stanowisko
wyposażone jest w kilka monitorów. Na trzech
z nich wyświetla się bardziej uszczegółowiony
stan tablicy synoptycznej, a pozostałe służą do
ogólnie pojętej komunikacji z innymi jednost-
kami oraz do sporządzania na bieżąco raportów
z zaistniałych zdarzeń. Dzięki temu, że dyspozyto-
rzy pracują w środowisku Windows, mogą dowol-
nie konfigurować i personalizować wyświetlany
obraz, przykładowo podstację dyspozytor może
wyświetlić po środku ekranu, a poszczególne ka-
biny – po bokach.

Podczepianie systemu

Realizacja inwestycji trwała rok. Część prac

takich jak przystosowanie pomieszczeń, w tym
dyspozytorni, punktu serwisowego czy po-
mieszczeń socjalnych, wykonał Zakład Północy
PKP Energetyka własnymi siłami. Samodzielnie
przystosowano też obiekty, w którym zlokalizo-
wano punkty koncentracji. Natomiast za część
technologiczną odpowiadała wyłoniona w dro-
dze przetargu firma Komster z Warszawy. Samo
przepięcie systemu trwało 10 dni. – Najtrud-
niejsze było uruchomienie systemu, gdyż w no-
wej technologii zmieniły się kierunki transmisji
danych, wprowadzono nowe odcinki, trzeba też
było zmieniać zestawy wzmacniaczy liniowych
– wylicza Fornalski.

Najpierw uruchomiony został system

technologii sterowania za pomocą łączności
bezprzewodowej, a dopiero potem podpięto

do niego dawne urządzenia. W tym celu spe-
cjalne brygady jeździły w teren i podłączały
poszczególne urządzenia, dostrajając w nich
poziomy sygnałów. – Zmiana systemu od-
bywała się przy zachowaniu ciągłości pracy
eksploatowanych obiektów zdalnego stero-
wania obsługiwanych zarówno z NC Iława,
jak i NC Olsztyn – mówi Zdzisław Wesołowski,
dyrektor Zakładu Północnego PKP Energety-
ka. – Nie było to łatwe, ale udowodniliśmy,
że potrafimy poradzić sobie również z takimi
zadaniami – dodaje.

Obecnie na sieci energetycznej PKP już po-

nad 80 proc. urządzeń zasilania elektroener-
getycznego, zlokalizowanych w podstacjach
trakcyjnych i kabinach sekcyjnych, została
objęta systemem zdalnego sterowania, który
był systematycznie wdrażany przez PKP Ener-
getykę od lat 90. We wszystkich tych obiek-
tach wdrażany jest kompatybilny system,
który umożliwi swobodne zmiany granic ste-
rowanych obiektów z danej nastawni. Jednak
po modernizacji nastawnia w Iławie wybija
się wśród pozostałych obiektów technologią,
która jest opracowana w oparciu o zaawan-
sowane systemy stosowane powszechnie
w Europie Zachodniej. – Miałem ostatnio oka-
zję zobaczyć nastawnię sterującą urządzeniami
zasilania przy linii dużych prędkości we Fran-
cji – opowiada Wesołowski. – Porównując ich
technologię z naszymi mogę z całą pewnością
stwierdzić, że nie mamy się czego wstydzić
– zaznacza.

Małgorzata Starczewska

Czemu zdecydowano, że nastawnia w Iławie
zostaniezmodernizowanawnowejtechnologii
jakopierwsza?Czymiałotozwiązekzplano-
wanąmodernizacjąE65?

TadEuszskobEl,prEzEspkpEnErgETyka:

niewątpliwiemodernizacjaliniiE65wpłynęłana
decyzję o szybszym unowocześnieniu nastawni
centralnej(nC).Chcemybyćkrokprzedmoder-
nizacjąprzeprowadzanąprzezpkpplk.szczegól-
nie,żeprzyjednymzkontraktówsamijesteśmy
wykonawcą.

poza tym systemy i urządzenia zainstalowane

w nC Iława pochodzą z 1994 roku, co oznacza
– biorąc pod uwagę szybkie tempo zmian w tej
dziedzinie–żesąjużprzestarzałe.

Jakibyłkosztinwestycji?Jakkształtowałasię
strukturatychkosztów?

Modernizacja kosztowała 1050000 zł plus
koszty adaptacji pomieszczeń, które wykona-
liśmysamisposobemgospodarczym.

Jakie są plany moderni-
zowania kolejnych obiek-
tów?

Chcemy zakończyć budowę
nastawni zdalnego
sterownia na tych
terenach, gdzie do
tej pory ich nie było.
obecnie budowana
jest nC w szczecinie
–tamnastawniazostanieoddanaw2009roku.Trwa
równieżbudowanCwkatowicach,któraprzejmie
funkcjeprzestarzałejnCCzechowice-dziedziceoraz
zostanądoniejwłączonepozostałeobiektyzakładu
górnośląskiego,któreniebyłydotychczassterowane
zdalnie.Inwestycjamabyćzakończonaw2009r.
gdyteinwestycjezostanązakończone,obszarcałej
naszejsiecienergetycznejbędziebazowałnasyste-
mie zdalnego sterowania. W następnej kolejności
będąmodernizowanejużistniejąceobiekty.Jednym
zpierwszychbędzienastawniawsopocie.

Małgorzata Starczewska

TEMAT TYGODNIA

Fo

t. M. Star

cze

wsk

a