Płodozmiany.

W szkółkach o wieloletnim okresie użytkowania poważnym zagrożeniem są patogenny zgorzelowe. Właściwa ektomikoryza zanika poprzez ciągłe nawożenie, środki ochrony roślin, oraz ciągłe przekopywanie. Rekultywacja powinna być prowadzona w kierunku zwiększania różnorodności mikroorganizmów glebowych stanowiących konkurencję patogenów i poprawiać stan fitosanitarny gleb. Zapewniając optymalny fizyczny i chemiczny skład gleby można stworzyć optymalne warunki rozwoju organizmów glebowych, które mogą wypierać szkodniki roślin uprawnych i patogenny. W glebie znajduje się wiele nieaktywnych form przetrwalnikowych grzybów, które po zetknięciu ze źródłem pokarmu kiełkują. Stąd też wzbogacanie gleby świeżą materią organiczną powoduje uaktywnienie się grzybów, a także innych organizmów glebowych, które normalnie występują w stanie spoczynku. Zwiększenie w glebie próchnicy zmniejsza występowanie grzybów zgorzelowych, lecz zwiększa występowanie antagonistów. Wysoki poziom substancji organicznych powoduje, że dominują grzyby saprofityczne, a zwłaszcza mikoryzowe. Trwałość i stabilność gospodarowania w szkółkach leśnych jest oparta o 2 zasady: właściwe gospodarowanie materią organiczną i kształtowanie mikroklimatu kwater produkcyjnych. Połączenie tych 2 kierunków stwarza dogodne kierunki rozwoju, obniża ryzyko chorób grzybowych i maksymalnie wykorzystuje składniki pokarmowe. Specyfika gospodarowania w szkółkach opiera się na dużym ubytku materii organicznej po każdym cyklu hodowli sadzonek. Każda szkółka jest inna. Życie biologiczne w glebie jest odzwierciedleniem składu fizyczno-chemicznego, sposobu zagospodarowania i mikroklimatu powierzchni.

Główną przyczyną zmęczenia gleby w szkółkach jest:

• obniżanie lub podwyższanie kwasowości gleby ( liściaste 5-6 pH, iglaste 4-5,5 pH )

• wyczerpanie składników pokarmowych lub nadmierna ich akumulacja

• nagromadzenie w glebie środków ochrony roślin i zanieczyszczeń andropogenicznych.

Skład jakościowy i ilościowy mikroorganizmów zależy od:

• czynników klimatycznych i mikroklimatycznych kwater

• zasolenie gleby

• zawartość substancji organicznej

• ilość i kompletność mikro i makroelementów

• wydzielin korzeniowych, roślin ugorów zielonych, chwastów, drzew w pasach zadrzewieniowych.

Odporność gleb zależy od:

• typu gleby

• składu granulometrycznego gleby

• zawartości materiału organicznego

• zasobności w składniki pokarmowe

Choroby i mniejsza ilość i jakość w produkcji występuje w pierwszej kolejności na glebach lżejszych o nie właściwej kwasowości i przy niskiej zawartości materiału organicznego.

Ugór zielony.

Dostarcza masę organiczną do gleby, rośliny zielne powinny spełniać rolę czynnika fitosanitarnego, a substancja organiczna powinna być dostarczana w formie kompostu.

UZ ma wpływać na stan sanitarny gleby na kwaterach produkcyjnych przez wydzieliny korzeniowe i rozkładającą się po przekopaniu zieloną masę i transfer pierwiastków z głębszych warstw do płytszych dostępnych dla roślin. Rośliny zielne pełniąc funkcje fitosanitarne i humusotwórcze decydują o procesach rozwoju flory i fauny oraz różnych mikroorganizmów i stymulują organizmy antagonistyczne i konkurencyjne. Mogą przez to ograniczać występowanie organizmów pasożytniczych i szkodników.

Ugór czarny.

Gdy gleba jest silnie zmęczona, gdy nasilają się procesy chorobotwórcze, które uniemożliwiają produkcję materiału sadzeniowego. Po zastosowaniu następuje znaczny spadek patogenów w glebie, poprzez zabiegi uprawowe oraz brak żywicieli organizmów pasożytniczych. Jest to strata, ponieważ duża część powierzchni jest wyłączona z produkcji, - wymywane są składniki pokarmowe z nieosłoniętej gleby, powierzchnie te muszą być stale kontrolowane, by nie dopuścić do zachwaszczenia. Stosowanie UC jest nie zbędne, aby przywrócić sprawność biologiczną gleby.

Wytyczne.

Usunięcie przyczyn występowania pasożytniczej zgorzeli siewek i ograniczenie jej występowania związane jest z przywracaniem równowagi w składzie zbiorowisk mikroorganizmów glebowych przez regulowanie właściwości fizyko-chemicznych i przez wprowadzenie kompostowej materii organicznej.

Płodozmiany - stosuje się, aby zahamować procesy destrukcyjne, powinien uwzględniać cały system zabiegów przyrodniczych stosując UZ i UC i zmianowanie gat. siewek.

W szkółkach o braku równowagi bio-chem-fiz z występująca zgorzelą siewek powinno się stosować: płodozmian 4 letni z dwu letnią produkcją i dwu letnim ugorowaniem:

Pole	I	II	III	IV
Rok
05	S.adzonki	S	ZU	CU
06	S	ZU	CU	S
07	ZU	CU	S	S
08	CU	S	S	ZU

Płodozmian 5 letni / 3 lata produkcji i 2 lata ugorowania.

Pole/Rok	I	II	III	IV	V
05	S	S	S	ZU	CU
06	S	S	ZU	CU	S
07	S	ZU	CU	S	S
08	ZU	CU	S	S	S
09	CU	S	S	S	ZU

W szkółkach z zapewnioną równowagą bio-chem-fiz o brakiem zagrożeń ze strony ze strony patogenów chorobowych zalecane są płodozmiany:

Płodozmian 3 letni dwa lata produkcji jeden rok ugorowania.

Pole/Rok	I	II	III
05	S	S	ZU
06	S	ZU	S
07	ZU	S	S

Płodozmian 4 letni z dwuletnią produkcją i dwuletnim ugorowaniem.

Pole/Rok	I	II	III	IV
05	S	S	ZU	CU
06	S	ZU	CU	S
07	ZU	CU	S	S
08	CU	S	S	ZU

Płodozmian 4 letni z trzy letnią produkcją i jednorocznym ugorowaniem.

Pole/Rok	I	II	III	IV
05	S	S	S	ZU
06	S	S	ZU	S
07	S	ZU	S	S
08	ZU	S	S	S

Płodozmian 5 letni 3 lata produkcji 2 ugorowania.

Pole/Rok	I	II	III	IV	V
05	S	S	S	ZU	CU
06	S	S	ZU	CU	S
07	S	ZU	CU	S	S
08	ZU	CU	S	S	S
09	CU	S	S	S	ZU

W przypadku hodowania sadzonek wieloletnich dopuszczalne jest stosowanie płodozmianu 6 letniego:

Pole/Rok	I	II	III	IV	V	VI
05	S	S	S	S	ZU	CU
06	S	S	S	ZU	CU	S
07	S	S	ZU	hUj	S	S
08	S	ZU	CU	S	S	S
09	ZU	CU	S	S	S	S
10	CU	S	S	S	S	ZU

Hodowla sadzonek wieloletnich do zadrzewień wymaga stosowania 7-8 letnich płodozmianów, w obu przypadkach konieczne jest stosowanie 2 letniego ugorowania ( 1 rok UZ, 1 rok UC).

UC w płodozmianach 4-5 letnich wpływa na zmniejszenie występowania patogenów w glebie w roku następnym po jego zastosowaniu. Stosowanie UC i nawożenie przekompostowaną materią organiczną uzupełnia niedobory K, P, Mg, Ca, jony azotanowe. UC i UZ wpływa na zróżnicowanie aktywności enzymatycznej gleb w szkółkach. Stosowane w płodozmianach 3-4-5 letnich wpływają na wzrost siewek w 1. ich roku produkcji. W płodozmianach 4-5-6 letnich najlepiej stosować rośliny zielne 2x w okresie wegetacyjnym, a w płodozmianie 3 letnim 1 razowo z przekopaniem po przekwitnięciu. Dobór roślin zielnych powinien być uzależniony od klimatu, typu gleby, pory wysiewu, długości i przebiegu okresu wegetacyjnego. UC: łubin żółty, gorczyca biała(4), seradela, peluszka, gryka siewna(4), rzepik(4), facelia, wyka. W UC nie jest wskazana uprawa wciąż tej samej rośliny. Uprawa taka staje się w pewnym sensie monokulturą. Na glebach z nasilającymi się chorobami grzybowymi, z zaburzona równowagą organizmów organicznych należy stosować różne gatunki roślin. W szkółkach z niekorzystnym mikroklimatem nie należy stosować płodozmianu 3 letniego, zagrożenie chorobami zgorzelowymi wzrasta w czasie niekorzystnych warunków pogodowych sprzyjając rozwojowi patogenów. W celu zmniejszenia ryzyka uprawy i kosztów należy wysiewać mieszanki roślin.

Łubin żółty- gleby piaszczyste 5-6 klasa, Polska Pd i centralna, daje dużą masę i nie wylega, wysiew w drugiej połowie IV ok. 180kg/h. ok. 125 roślin/m2. 40t/ha w plonie głównym, a w uprawie poplonowej 17t/ha. W letnim siewie wymaga wczesnego wysiewu, późno wysiany rozwija się powoli. Jest atakowana przez Fusarium w okresie letnim. Polecany w 4-5 płodozmianie.

Seradela - małe wymagania co do gleb, zdolność hamowania gleb, gdy jest niedobór wilgoci lub silnego ocienienia i wznowienia wzrostu po ustąpieniu tych czynników. Nasiona płytko, ok. 3 cm, 40kg/h w marcu i kwietniu. Wzrasta nawet do późnej jesieni. Dobrze sprawdza się w mieszance z łubinem i facelia.

Peluszka - gleby średniozwięzłe, masa wzrasta wraz ze zwiększaniem żyzności, wilgotności i nawożenia gleby. Wczesny siew na ok. 8 cm, 100 szt/1m2. 27t/ha. Szybki wzrost i odporność na niską temperaturę.

Wyka siewna - gleby zwięzłe, wilgotne i zasobne w skł. Pokarmowe. Przed wysiewem gleba powinna być nawożona P i K. siew w pierwszej połowie kwietnia, 100kg/ha. ok. 200 szt./m2. bez rośliny podpórkowej zawsze wylega. 24t/ha.

Gorczyca jasna - kiełkuje już przy 1st. C. w glebie ogrzanej wschodzi po 3-5 dniach. Znosi przymrozki do -6 st.C. wrażliwa na suszę. Na glebach bogatych w Ca, gliniastych i piaszczysto-gliniastych. Pobiera trudno przyswajalne składniki i silnie wyczerpuje glebę. Ok. 18kg/ha.

Gryka siewna - nie wielkie wymagania, gleby lekkie, pobiera składniki z form trudno dostępnych, wytwarza dużą masę nadziemną, zagłusza chwasty, może byś stosowana jako herbicyd w miejscach silnie zachwaszczonych. Właściwości miododajne. Siew na 3cm, ok. 100kg/ha.

Facelia błękitna - niewielkie wymagania glebowe i wilgotnościowe, odporna na niskie temperatury, zawiera duże ilości soli mineralnych głównie Ca. Siew 10kg/ha. Ok. 2 cm pod ziemią, dokładnie przykrywając, ponieważ słabo kiełkuje na świetle.

Rzepik Perko - kapusta pekińska x rzepik ozimy, od połowy IV do połowy VIII, 8-12 kg/ha.

Cecha roślin	gatunek
Rośliny motylkowe	Peluszka, bobik, łubin żółty, łubin wąskolistny, seradela, wyka,
Rośliny nie motylkowe	Słonecznik, facelia, rzodkiew oleista, kapusta pastewna, rzepak ozimy, rzepa ścierniskowa, gorczyca biała, gryka, malwa pastewna.
Rośliny na gleby lekkie	Łubin żółty, seradela, facelia, łubin wąskolistny, groch polny, słonecznik, rzodkiew oleista, rzepa ścierniskowa.
Rośliny na gleby ciężkie	Bobik, wyka siewna, malwa pastewna
Rośliny db znoszące suszę	Facelia, słonecznik, wyka kosmata
Rośliny odporne na niskie temp.	Wyka kosmata, rzepak ozimy, kapusta pastewna, wyka siewna, facelia
Rośliny szybko rosnące	Rzodkiew oleista, gorczyca , słonecznik, facelia, bobik, groch polny.
Rośliny wolno rosnące	Łubin żółty, seradela
Rośliny znoszące późny wysiew	Słonecznik, facelia, gorczyca, rzodkiew oleista, żyto jare.

---