Wykład 5.01.2008 r.
Instrukcja przechowywania sadzonek drzew leśnych przez zimę w chłodniach.
Przechowywanie sadzonek gatunków liściastych produkowanych w szkółkach kontenerowych.
Z racji na ograniczone możliwości przechowywania dużych ilości sadzonek w chłodni decyzja o przechowywaniu sadzonek liściastych będzie dotyczyła mniej odpornych na długotrwałe przemarzanie w przypadku występowania bezśnieżnych zim. Szkółkarz powinien być przygotowany do możliwie długiego przechowywania sadzonek i zaczynać przechowywanie materiału możliwie najlepiej naturalnie przygotowanego do zimowania. Długie prze3mywanie sadzonek w szkółce umożliwia wstawienie sadzonek do chłodni z mniejszą liczbą u3mujących się na pędach liściach. Sadzonki db i bk można przechowywać z liśćmi, co przy u3mywaniu właściwej temperatury przechowywania nie powoduje chorób zgorzelowych.
Partię sadzonek rosnących w szkółce i przeznaczonych do przechowania powinniśmy profilaktycznie opryskać w drugiej połowie września Euparenem. Oprysk należałoby powtórzyć w drugiej połowie października. Obecnie nie dopuszczony do stosowania w LP.
Przechowywanie sadzonek kontenerowych jest możliwe po wyjęciu z kaset i umieszczeniu ich w kartonowych pudłach.
Pudła kartonowe powinny:
nie mogą zmieniać kształtu po nałożeniu kilku warstw jeden na drugi.
zachować swój kształt w okresie zimowego przechowywania przy u3mywaniu wilgotności względnej > 96%.
względna absorbcja wchłanianej przez karton wody nie powinna przekraczać 40 %.
na ściankach kartonu w okresie przechowywani nie może tworzyć się pleśń.
Sposób ustawiania kartonów w chłodni.
Najwygodniej byłoby umieszczać kartony na stelażach, ponieważ po przykryciu folią nadają się do transportowania wózkiem widłowym do chłodni. W przypadku braku stelaży kartony należy umieszczać na paletach. Aby wykorzystać pomieszczenie chłodni należy ustawiać je jeden na drugi. Stelaże lub palety z sadzonkami w pudłach kartonowych ustawiamy w sposób umożliwiający nawiew chłodnego powietrza z agregatu chłodzącego możliwie równomiernie w całej chłodni. Efekt brzegowy - sadzonki przechowywane bezpośrednio przy brzegu kartonu mają, po zakończeniu przechowywania obniżoną żywotność, w stosunku do sadzonek znajdujących się w środku kartonu. Sytuacja ta występuje w przypadku przechowywania małej liczby kartonów w chłodni.
Ważna dla przechowywania jest temperatura, musi umożliwiać u3manie sadzonek w fazie spoczynku, nie powodować przemarzania oraz nie dopuszczać do rozwoju patogenów. Optymalna temperatura przechowywania dla większości gatunków wynosi -1 do -3 st. C. u3manie temperatury -1, 0. C. w chłodni skutkuje temperaturą +1, +2 st. C. w kartonie. W przypadku szczelnego ustawienia kartonów lub złej cyrkulacji temperatura w kartonach wzrasta do +4 st. C. przy u3mywaniu temperatury -1 w chłodni. Z tego powodu, przy małej ilości pudeł kartonowych należy u3mać temperaturę na poziomie -2 st.C. w przypadku znacznego wypełnienia chłodni kartonami, należy obniżyć temperaturę do -3 st.C. Umiejętność właściwego ustawienia kartonów w przypadku maksymalnego zapakowania chłodni będzie decydowała o żywotności sadzonek po ich przechowaniu przez zimę.
Po ok. 2-3 tygodniach od rozpoczęcia procesu przechowywania temperatura w chłodni stabilizuje się i powinna być równomierna. Dopiero po tym okresie można sprawdzać rozkład temperatury w pomieszczeniach, na rozmieszczonych w niej termometrach. Należy jak najmniej otwierać chłodnię do wiosny. Szczególnie nie korzystne jest otwieranie chłodni w pierwszym miesiącu przechowywania, kiedy następuje etap schłodzenia sadzonek. Mniejszą żywotność stwierdzono u sadzonek narażonych na gwałtowne zmiany temperatury przy częstym otwieraniu chłodni. Szczególnie niebezpieczny jest krótkotrwały wzrost temperatury w kartonie powyżej 5 st.C. który powoduje gwałtowny wzrost zagrożenia grzybowego.
Warunkiem dobrego przechowywania jest u3manie wilgotności względnej w chłodni > 96 st.C. Pakowanie sadzonek do pudel kartonowych pozwala u3mać wilgotność korzeni w granicach 98% przez cały okres zimy.
Wyjęcie sadzonek z chodni.
Gwałtowne działanie wysokimi temperaturami obniża żywotność sadzonek, dlatego przejście sadzonek z temperatury ujemnej do dodatniej powinno być stopniowe. Każda chłodnia powinna mieć przedsionek, co daje zabezpieczenie przed gwałtownymi skokami temperatury w komorze chłodni przy jej otwieraniu.
Jeżeli decydujemy się wyjąć jednorazowo całą partię sadzonek to wyłączamy chłodzenie na 3 doby przed wyjęciem sadzonek, jeżeli temperatura w przedsionku chłodni nie przekracza +16 st.C. to otwieramy również drzwi chłodni. Optymalna temperatura w przedsionku chłodni powinna wynosić ok. +10 st.C. Jeżeli chcemy pobrać tylko małą ilość sadzonek to wyjmujemy kartony z chłodni i zostawiamy je w zamkniętym pomieszczeniu przy chłodni na 3 doby. Jeżeli na zewnątrz jest > +19 st.C. to okres prze3mywania w zamkniętym pomieszczeniu przedłużamy o 1 dobę otwierając jednocześnie drzwi, w celu stopniowego podwyższania temperatury przy korzeniach sadzonek.
3. Przechowywanie przez zimę w chłodniach sadzonek z odkrytym systemem korzeniowym.
3.1 Jakie gatunki przechowywać ?
W zasadzie można przechowywać sadzonki 1-roczne i starsze wszystkich podstawowych gatunków drzewiastych. Zmienne temp. późną jesienią i wczesną wiosną w szkółce sprawiają , że często wyższą żywotność zachowują sadzonki przechowywane przez zimę w chłodni, w stosunku do przetrzymywanych na kwaterze w szkółce i potem gwałtownie wyjmowanych, by zdążyć przed ich wiosennym pędzeniem.
W porównaniu z innymi krajowymi gatunkami drzewiastymi sadzonki sosny zwyczajnej należą do najtrudniejszych w długoterminowym przechowywaniu, ze względu na duży aparat asymilacyjny. W przypadku sadzonek modrzewia oraz olszy, przechowanie ich przez zimę w chłodni jest bardzo celowe. Pozwala bowiem, na wysadzanie sadzonek na wiosnę bez ryzyka rozpoczęcia przez nie wegetacji. Bardzo pożądane jest przechowywanie przez zimę w chłodniach sadzonek dębów. Są to gatunki bardzo czułe na gwałtowne spadki temperatur po okresach ocieplenia. Sadzonki te szczególnie są narażone na zmarznięcie korzeni przy ciepłej jesieni i następnie gwałtownym, długotrwałym obniżeniu temperatur do -10 oC i niżej. W okresie zimy korzenie marzną, nawet na otwartych kwaterach, przy długotrwałym obniżeniu temperatury poniżej - oC.
3.2 Przygotowanie sadzonek do przechowania ich przez zimę.
Chłodnie, będące na stanie nadleśnictw, nie mają możliwości regulowania i utrzymywania wilgotności w komorze przechowalniczej, na stałym, wysokim poziomie 97 - 98 %. Z tego powodu, przechowywanie w nich, przez zimę, sadzonek bez osłony korzeni nie jest możliwe. Sadzonki podstawowych gatunków drzewiastych, produkowane w szkółkach leśnych, możemy przechowywać umieszczając je w workach papierowych, co nie zmusza nas do konieczności utrzymywania wysokiej wilgotności w komorze przechowalniczej. Worki zabezpieczają korzenie sadzonek przed przesuszeniem. W przypadku wykorzystywania worków nie należy stosować żelu na korzenie zabezpieczającego przed utratą wilgoci.
Najlepszymi parametrami cechują się worki składające się z trzech warstw papieru, przy czym wewnętrzna warstwa powinna być woskowana. Optymalne wymiary worka to ok. 120 cm x 80 cm przy 30 cm szerokości podstawy worka. Worki wykonywane w zakładach w Świeciu charakteryzują się mniejszymi wymiarami. Przy większych zamówieniach należy wymóc optymalne wymiary przedstawione wyżej.
Możliwe jest stosowanie tańszych worków foliowych, ale w tych workach sadzonki mają jednak zdecydowanie gorsze warunki przechowywania przy obniżeniu temperatury w chłodni do -3 oC. Worki papierowe są zdecydowanie bardziej odporne na rozdarcia w trakcie transportu i lepiej zabezpieczają przed nagrzewaniem się przechowywanych sadzonek w wyższych temperaturach lub przy czasowej bezpośredniej insolacji słonecznej. Ponadto, są wygodnym opakowaniem przy wiosennym transporcie sadzonek.
Wyjmowane sadzonki należy, po ich selekcji, wiązać po 50 szt (w przypadku większych sadzonek gatunków liściastych po 25 szt). Do worka o wymiarach przedstawionych wyżej wkładamy np. 6 wiązek z sadzonkami tj. 300 szt. W przypadku większych sadzonek gatunków liściastych przechowujemy w jednym worku 200 szt.
Zasadą jest by ustawiać wiązki sadzonek na dnie worka, nie wypełniając nimi całej pojemności worka. Nie dopuszcza się korzeni w wodzie przed zapakowaniem sadzonek. Worek zawiązujemy. Dopuszcza się w przypadku wysokich sadzonek wystawanie z zawiązanego worka części pędów.
3.3 Przechowywanie
Sadzonki przechowujemy w chłodniach układając worki na paletach. Przechowujemy w stałej temperaturze -2, -3 oC. Możliwe jest układanie worków w 2-3 warstwach, dbając jednak o możliwie jednakową cyrkulację chłodnego powietrza w chłodni. Przechowywanie w chłodniach nasion dębów (beczki) w temperaturze -2 oC, stwarza doskonałe warunki dla jednoczesnego przechowywania obok w tej samej chłodni sadzonek w workach.
W przypadku wyższych sadzonek, których pędy wystają z zawiązanych worków, staramy się utrzymać temperaturę przechowywania w granicach -1, -2 oC. Temperatura niższa nie uszkadza pędów modrzewia, ale może obniżyć żywotność wystających z worka pędów np. Czereśni ptasiej czy olszy czarnej. Dobrym rozwiązaniem byłoby użycie dłuższych worków.
3.4 Postępowanie z sadzonkami po przechowywaniu
Podobnie, jak w przypadku sadzonek kontenerowych, nagłe stresowe działanie wysokimi temperaturami obniża żywotność sadzonek. Dlatego przejście z sadzonkami z minusowej temperatury chłodzenia do temperatury otoczenia powinno być stopniowe. Po okresie przechowywania, o ile jest to możliwe, staramy się stopniowo (w okresie 48 godzin) przystosować sadzonki do wyższych temperatur, wyjmując worki z sadzonkami z chłodni do pomieszczenia przylegającego bezpośrednio do chłodni (optymalna temperatura +8, +10 oC).
Po okresie krótkiej aklimatyzacji do wyższych temperatur, sadzonki transportujemy do miejsc ich sadzenia w workach, zabezpieczając worki przed intensywnym namoknięciem. Możliwe jest układanie worków na przyczepie w kilku warstwach. Worki z sadzonkami przechowujemy w warunkach ograniczających znacznie wahania temperatury, najlepiej pod zadaszeniem i bez bezpośredniego dostępu promieni słonecznych. Możliwe jest przechowywanie w dołach na sadzonki. Zachowujemy wówczas warunki przechowywania sadzonek z dołu w warunkach tradycyjnego dołowania. Bezpośrednio przed sadzeniem wywozimy sadzonki w workach na powierzchnię.
Krótkotrwałe bezpośrednie nagrzewanie worka wywołane wystawieniem go na działanie promieni słonecznych nie zmniejsza żywotności sadzonek.
4. Przechowywanie sadzonek przez zimę w zamkniętej wiacie.
Dysponując przy szkółce zamknięta wiatą, zbudowaną najlepiej ze ścian izolujących w pewnym stopniu pomieszczenie od warunków zewnętrznych, można bez ryzyka przechowywać przez zimę sadzonki takich gatunków jak świerk, modrzew czy buk w warunkach bez kontrolowanej temperatury.
4.1 Przygotowanie sadzonek do przechowania i ich przechowywanie.
Sadzonki można przechowywać w wiacie po ich zadołowaniu. Jednak w przypadku dołowania w zamkniętych wiatach, przy ciepłych zimach istnieje zagrożenie występowania szarej pleśni. Celowym jest wiązanie sadzonek w wiązki po 50 sz., żelowanie ich korzeni i układanie wiązek w krąg, korzeniami do środka bez ich dołowania. Wierzchnią warstwę przykrywamy agrowłókniną. Jeżeli temperatura w okresie zimowym w wiacie będzie niższa niż -10 oC należy ułożony krąg sadzonek dodatkowo zabezpieczyć.