PSYCHOMETRIA 7
Czynniki zniekształcające wyniki testowe
Na wyniki testowe wpływają nie tylko zmienne treściowe - określone rodzaje zdolności czy cech osobowości. yniki testowe mogą też być zniekształcane przez określone zynniki pozatreściowe.
Strategie (style) odpowiadania na pozycje kwestionariusza
lub
Jest to obserwowana skłonność osób badanych do udzielania odpowiedzi niezależnie od treści pozycji testowych. jest to trwała dyspozycja do reagowania w określony sposób w różnych obszarach treściowych.
Strategie (style) odpowiadania na pozycje kwestionariusza ZASADY OGÓLNE
Strategie są stałe i trwałe
Strategie odpowiadania powodują, że wyniki testowe są bardziej wieloznaczne
Strategie odpowiadania są silniejsze w sytuacjach niejednoznacznych i nieustrukturowanych
Testy trudne wyzwalają strategie odpowiadania
Strategie (style) odpowiadania na pozycje kwestionariusza Tendencja do potakiwania (Cronbach, 1946)
Skłonność osób badanych do uznawania, że charakteryzują je różne twierdzenia danego kwestionariusza, niezależnie od tego jaka jest ich treść. Jest to stała dyspozycja do odpowiadania ”prawda", "zgadzam się", "tak".
Strategie (style) odpowiadania na pozycje kwestionariusza Strategia semantyczna (Cronbach, 1946)
Każda osoba badana może inaczej interpretować kategorie odpowiedzi typu "czasami", "nie lubię" czy "trochę się zgadzam". Tworzące się w ten sposób stałe błędy mogą się kumulować i obciążać wyniki.
Strategie (style) odpowiadania na pozycje kwestionariusza Tendencja do unikania konkretnej odpowiedzi (Cronbach, 1946)
Niektóre osoby badane, częściej niż inne kategorie, wybierają kategorię neutralną ("nie wiem", "?"). Tendencja ta może okazać się stałym sposobem odpowiadania. Prawdopodobnie zjawisko to oznacza nieumiejętność podjęcia decyzji w sytuacji testowania.
Strategie (style) odpowiadania na pozycje kwestionariusza Tendencja do odpowiedzi dewiacyjnych (Berg, 1967)
Tendencja do udzielania odpowiedzi wyjątkowych lub niezwykłych.
Kontrolowanie stylów odpowiadania
wyrównanie liczby pozycji diagnostycznych na "tak" i "nie", (tendencja do zgadzania się i zaprzeczania)
eliminowanie odpowiedzi pośrednich (centralny styl odpowiadania)
stosowanie skal kontrolnych: zliczanie odpowiedzi centralnych, niezdecydowanych; skali konsekwencji (nieuważności); porównanie proporcji odpowiedzi, np. potakujących czy negujących w skalach treściowych
Strategie (style) odpowiadania na pozycje kwestionariusza Zmienna aprobaty społecznej (Edwards, 1957; Crowne i Marlow, 1964)
Skłonność osób badanych do przypisywania sobie w samoopisach takich stwierdzeń, które są społecznie pożądane, a odrzucanie tych, które są społecznie niepożądane. Nie jest to świadome oszukiwanie, ale skłonność do pokazywania się od jak najlepszej strony.
Kontrolowanie zmiennej aprobaty społecznej
Na etapie konstrukcji kwestionariusza:
Pozycje neutralne
Pozycje subtelne pod względem trafności fasadowej
Specjalne formułowanie językowe pozycji
Wprowadzanie odpowiedniej instrukcji
Analiza korelacji pozycji ze skalami mierzącymi aprobatę społeczną
Na etapie stosowania kwestionariusza:
Wprowadzanie odpowiedniej instrukcji, tzw. Instrukcja "szczerości"
Skala kontrolna aprobaty społecznej (odrzucanie respondentów o wysokich wynikach lub korygowanie wyników skal treściowych przez doliczanie tzw. poprawek korekcyjnych
Kontrolowanie zmiennej aprobaty społecznej
(typ I) Myślę czasem o rzeczach, o których nie wypada mówić (NIE) (Histeria - TAK) (SD - TAK) (a) |
(typ II) Myślę czasem o rzeczach, o których nie wypada mówić (PRAWDA) (Paranoja - TAK) (SD - NIE) (b) |
typ II) Czasami mam ochotę kląć (NIE) (Depresja - NIE) (SD - TAK) (c) |
(typ I) Zdarza mi się śmiać z nieprzyzwoitych dowcipów (PRAWDA) (Depresja - NIE) (SD - NIE) (d) |
Tendencja do dysymulowania i symulowania a aprobata społeczna
Tendencja do dysymulowania
Jest to świadoma lub nieświadoma tendencja osoby badanej do przedstawiania się w nieprawdziwie korzystnym świetle
Dysymulacja najczęściej wiązana jest ze zmienną aprobaty społecznej
Tendencja do symulowania
Jest to świadome lub nieświadome udzielanie odpowiedzi, bezpodstawnie przedstawiających osobę badaną w niekorzystnym świetle, np. wskazujących na istnienie określonych zaburzeń zachowania czy niepożądanych cech osobowości
Kontrolowanie tendencji do symulacji umożliwiają specjalne skale kontrolne
Strategie konstrukcji testów
Strategia teoretyczna W strategii teoretycznej konieczna jest analiza definicji
badanego konstruktu oraz definicji cech, bowiem określają one zakresy oraz specyfikę zachowań będących ich opisem
Strategia empiryczna (instrumentalna) W strategii zewnętrznej konieczna jest analiza definicji danego kryterium oraz wyodrębnienie i klasyfikacja podstawowych wskaźników związanych z kryterium
Konstruowanie testu według strategii empirycznej (instrumentalnej)
Sformułowanie puli pozycji testowych (nie muszą wywodzić się z jednej spójnej teorii)
Dobranie dwóch grup osób (grupy kryterialnej - osób posiadających cechę
i grupy kontrolnej - osób nie posiadających cechy
Określenie, jakie pozycje testowe różnicują te dwie grupy
Eksperyment Gougha (1954) nad klinicznym pojęciem neurotyzmu
Grupa zaawansowanych studentów i klinicystów miała na pozycje testu odpowiadać tak, jak ich zdaniem, odpowiadałby pacjent „doświadczający reakcji psychoneurotycznej”
Życie źle obchodzi się ze mną Prawda (Symulanci - 79%; Neurotycy - 14%)
Zazwyczaj uważam, że warto żyć Prawda (Symulanci - 25%; Neurotycy - 68%)
Częstość odpowiedzi na wybrane pozycje MMPI
Czasem drażnię zwierzęta
Odpowiedź FAŁSZ - częściej pacjenci depresyjni niż niedepresyjni
Chętnie czytam powieści kryminalne i sensacyjne
Odpowiedź FAŁSZ - częściej hospitalizowani histerycy
Zdarza mi się czasem poplotkować
Odpowiedź PRAWDA - częściej inteligentni niż nieinteligentni
Nie lubię widoku palącej kobiety
Odpowiedź FAŁSZ - częściej pacjenci z bólami krzyża
pochodzenia funkcjonalnego