SYSTEM ŹRÓDEŁ PRAWA W POLSCE
O źródłach prawa można mówić w następujących znaczeniach:
źródłach poznania prawa - jest to wszystko to, z czego dowiadujemy się o treści prawa, np. Dziennik Ustaw, Monitor Polski.
źródłach prawa w znaczeniu materialnym - są to czynniki wpływające na treść prawa, mogą to być czynniki ekonomiczne, moralne, religijne, itp.
źródłach prawa w znaczeniu formalnym - są to formy egzystencji norm prawnych, czyli w tym znaczeniu źródłem prawa będzie ustawa, rozporządzenie.
źródłach prawa w znaczeniu właściwym - są to decyzje organów ustanawiające normy prawne, które uzewnętrzniają się w postaci aktów prawotwórczych.
Aktualnie obowiązująca w Polsce Konstytucja wyróżnia prawo powszechnie obowiązujące i tzw. prawo wewnętrznie obowiązujące.
Prawo powszechnie obowiązujące ma nieograniczony podmiotowo zakres adresatów (co nie znaczy, że odnosi się do wszystkich obywateli). Konstytucja stanowi, że podstawą decyzji nakładającej obowiązki na obywateli może być tylko prawo powszechnie obowiązujące. Konstytucja stanowi również, że prawo powszechnie obowiązujące musi być opublikowane (wymóg publikacji).
Do prawa powszechnie obowiązującego polska Konstytucja zalicza: Konstytucję, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe, rozporządzenia i tzw. akty prawa miejscowego.
Konstytucja (inaczej ustawa zasadnicza) jest to najważniejszy akt w danym państwie regulujący podstawy ustroju politycznego, społecznego i gospodarczego, jak również podstawowe prawa, obowiązki i wolności obywateli.
Różnica między konstytucją a ustawą zasadniczą:
nazwa,
przedmiot regulacji,
specjalny tryb uchwalania.
Umowy międzynarodowe są podstawowym źródłem prawa międzynarodowego publicznego. Mogą nosić różną nazwę: pakt, traktat, karta, konkordat. Mogą to być umowy dwustronne, mogą być wielostronne.
W Polsce umowy międzynarodowe ratyfikuje Prezydent:
na podstawie upoważnienia ustawowego,
drogą nie wymagającą upoważnienia ustawowego.
Ustawy pełnią podstawową rolę w systemie aktów prawotwórczych. Ustawy może wydać tylko Sejm, ale tylko przy użyciu Senatu i Prezydenta, który także bierze udział w procesie prawotwórczym.
Tryb powstawania ustawy:
przygotowanie projektu,
inicjatywa ustawodawcza,
prace w Sejmie nad ustawą,
prace w Senacie nad ustawą,
udział Prezydenta w tworzeniu ustawy,
publikacja ustawy.
Rozporządzenia - w polskim systemie prawa występują dwa rodzaje rozporządzeń:
rozporządzenia z mocą ustawy, które może wydawać Prezydent, ale tylko w wypadku tzw. stanów nadzwyczajnych,
rozporządzenia zwykłe (wykonawcze), które w Polsce może wydawać Prezydent, Rada Ministrów, Prezes Rady Ministrów, poszczególni ministrowie, jak również Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji.
Rozporządzenie może być wydane tylko na podstawie ustawy i w celu jej wykonania.
Prawo miejscowe wydawane jest przez wojewodów (przedstawicieli rządu na danym terenie), jak również przez organy samorządu terytorialnego: gminy, powiatu lub województwa.
Prawo wewnętrznie obowiązujące jest to prawo kierowane do pewnych struktur organizacji, które wywiera skutek prawny tylko wewnątrz tych organizacji (w żadnym przypadku nie może wywierać skutków poza organizacją).
Do prawa wewnętrznie obowiązującego można zaliczyć np. uchwały Rady Ministrów, czy zarządzenia poszczególnych ministrów.
1