Degradacja środowiska a zdrowie ludności
Środowiskowe zagrożenia zdrowia
Zdrowie - nie odczuwamy żadnych dolegliwości; stan który jest stanem pełnego fizycznego, psychicznego i socjalnego zadowolenia; jest nie tylko brakiem choroby.
Środowiskowe zagrożenie zdrowia - jest to negatywny wpływ skażenia środowiska na zdrowie ludności , w sensie naukowym zagrożenia zdrowia są skutkiem nie tylko działalności ludzkiej, ale również wynikające z cech danego środowiska.
Oddziaływanie na organizm - pozytywne i negatywne
Hałas, klimat, temperatura;
Oddziaływanie na organizm czynników chemicznych, fizycznych i biologicznych; oddziaływanie pozytywne, np. światła widzialnego - produkcja wit.D3, melatonina
oddziaływanie negatywne - brak światła-depresje; nadmiar światła- poparzenia słoneczne, nowotwory skóry itp.
Efekt biologiczny - jest to fizjologiczna odpowiedź organizmu, która może ale nie musi być postrzegana przez eksponowany organizm.
np. wysoka temperatura - pocenie się
pyłki - alergia - przeciwciała
metale ciężkie - kumulacja - indykatory
Odwrotnością efektu biologicznego jest wrażenie.
Wrażenie- jest efektem psychologicznym, który w dalszej konsekwencji może prowadzić do efektu fizjologicznego.
np. hipochondryk, osoba wrażliwa na opinię publiczną, wmawia sobie, ze jest chory na AIDS
Ryzyko - oznacza prawdopodobieństwo, że określona osoba może doznać uszczerbku na zdrowiu
Zagrożenie - prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia ( czynnik silniejszy emocjonalnie)
* Charakterystyka środowiskowych zagrożeń zdrowia :
- niskie dawki czynnika szkodliwego
- długi czas ekspozycji
- odległe skutki zdrowotne
- ekspozycji podlega cała społeczność wśród której są grupy wyższego ryzyka :
a. dzieci z niewykształconym systemem odpornościowym (choroby płodu, słaba waga urodzeniowa, palenie papierosów, picie alkoholu, narkotyki, wcześniaki, leki itp.)
b. kobiety w ciąży - toksykoplazmoza, 7-8 tydzień - ołów, kadm , rtęć; fale elektromagnetyczne)
c. ludzie w podeszłym wieku o słabym systemie odpornościowym
* Skutki zdrowotnej ekspozycji ludzi na zanieczyszczenia środowiska :
- nowotwór (azbest - płuca, mikrouszkodzenia pęcherzyków płucnych; pył; azbest w wodzie - rak żołądka)
- uczulenia ( na pyłki, sierść, roztocza, kurz, uczulenia pokarmowe, wziewne; więcej leków - antybiotyki; nowe choroby - nowe odmiany bakterii i wirusów - spadek odporności; bakterie ATOPOWE- pasożyt zjada żywiciela
- zmiany zwyrodnieniowe
- zaburzenia metaboliczne
- zaburzenia odporności
- zaburzenia rozrodczości - choroby, zrosty na jajowodach; ołów, fale elektromagnetyczne, związki dodawane do plastików
- obniżenie poziomu inteligencji - ołów, rtęć i arsen - autyzm
- zaburzenia pamięci - ołów
zaburzenia zachowań - aspołeczne nastawienie - kandydoza, Alzheimer
- uszkodzenie materiału genetycznego komórek rozrodczych - metale ciężkie, fale elektromagnetyczne, syntetyczna wit. A, testowanie broni chemicznej
* Klasyfikacja zagrożeń według zasięgu :
- zagrożenia globalne (efekt cieplarniany)
- zagrożenia regionalne (kwaśne deszcze)
- zagrożenia lokalne (emisja fal elektromagnetycznych, linie energetyczne)
*Rodzaje zagrożeń a zanieczyszczenie środowiska :
- powietrza
- gleby
- wody
W zależności od sytuacji materialnej i stylu życia :
- dom ( zapachy, dym tytoniowy), niedotlenienie, grzyby pleśniowe, wilgoć ścian, mykotoksyny Aspergilus flavus - kancerogenne, silnie alergizujące, grzyby termostabilne)
- ulica (azbest, smog, pyły, ołów itp.)
- spożywanie pokarmów - (metale ciężkie, pestycydy, pierwiastki śladowe, mykotoksyny - w orzechach
- urlop - promieniowanie UV, sauny
- gospodarstwa rolne - odory, pestycydy
- stres
* Czynniki wpływające na wielkość ryzyka :
- predyspozycje genetyczne - nowotwór piersi, jajnika
- płeć- prostata mężczyzn; dostęp do opieki zdrowotnej
- status socjalny i ekonomiczny
- styl życia
- stan środowiska
- czynniki emocjonalne (stres)
Metale ciężkie a zdrowie
* Zagrożenia stanowią :
Kadm , ołów, rtęć, chrom sześciowartościowy, arsen - są one kancerogenne
Kadm - wykorzystywany jest głównie do produkcji barwników, pigmentów, stopów metali, akumulatorów, tworzyw sztucznych jako stabilizator.
*Do organizmu dostaje się drogą inhalacyjną i pokarmową. Ostre zatrucia : biegunka, sinica, duszności, bóle brzucha, wymioty.
* Jest gromadzony w wątrobie, trzustce, nerkach, tarczycy, włosach, kościach.
* Toksyczne działanie kadmu :
- jest inhibitorem fosfataz, gr. Sulfydrylowe
- zaburzenia w metabolizmie białek
- oddziaływanie w gospodarce wodno -elektrolitowej, lipidowej i katecholaminowej
- nadciśnienie tętnicze
- uszkodzenia wątroby, nerek, serca
- uszkodzenia układu nerwowego
- uszkodzenia szpiku kostnego
- kumulacja kadmu - choroba itai- itai (Japonia)
- rak płuc i prostaty
Ołów - stosuje się do wyrobu trzcionek drukarskich, w akumulatorach, szkle kryształowym
*Przenikanie do organizmu : drogą pitną, inhalacyjną, pokarmową, skórną, transport transfolikularny np.. przez mieszki włosowe, gruczoły potne
* Toksyczne działanie :
- hamuje aktywność enzymów
- wiązanie grup SH, białka lub podstawianie jonów metali
- anemia
- uszkodzenia serca
- zmiany w cewkach nerwowych
- białkomocz
- cukromocz
- mocznica
- uszkodzenia układu nerwowego
- zaburzenia gospodarką wapniową komórek
- kancero - mutagenny
Rtęć - główne źródło - spaliny; przetwarzanie stali, lamp, baterii, środków ochrony roślin, konserwacja szczepionek, termometry rtęciowe, plomby amalgamatowe.
* Tuńczyk, makrela i karp - kumulują rtęć
* Wnikanie do organizmu drogą : inhalacji, pokarmową, skórną
* Kumulacja : krew, wątroba, śledziona, nerki, mózg
* Objawy zatruć :
- zapalenie dziąseł
- bezsenność
- zaburzenia koncentracji
- niezdolność ruchowa
- nadmierne pobudzenie
* Toksyczne działanie rtęci :
- uszkodzenia nerek
- blokuje funkcjonowanie związków sulfhydrylowych, karboksylowych i aminowych
-nadciśnienie tętnicze
- deformacja kości
- działanie teratogenne (przenikanie przez łożysko)
- autyzm u dzieci
- zmiany nowotworowe
Chrom 6+ - używany w garbarniach, galwanizerniach, przemyśle stalowym, do produkcji cementu.
*Prawie cały chrom sześciowartościowy obecny w środowisku pochodzi z działalności człowieka. Powstaje w procesie utleniania rud chromu oraz ze spalania paliw, drewna, papieru itp. W kontakcie ze związkami chemicznymi redukują się do trzeciego stopnia utleniania.
* Skutki działania na trzecim i szóstym stopniu utleniania są różne .
* Chrom 3+ jest pierwiastkiem śladowym, niezbędnym w procesie metabolizmu glukozy u ludzi i zwierząt, metabolizm białek i tłuszczów, w aminokwasach.
* Działanie niepożądane :
- uczulenia
-działanie toksyczne
- działanie mutagenne i kancerogenne
*Wnikanie do organizmu drogą inhalacyjną, skórną i pokarmową
Arsen - związki arsenu stosowane są głównie w rolnictwie i leśnictwie (herbicydy, defolianty). Ponadto stosowane są w produkcji szkła, barwników i chemicznych środków bojowych, a także w procesach oczyszczania gazów przemysłowych.
* Wchłaniany jest do organizmu drogą pokarmową, oddechową.
* Działanie toksyczne :
- nowotwory układu oddechowego i skóry
-nowotwory innych narządów
- zaburzenia procesów metabolicznych komórek wątroby oraz nerek
- rozkojarza procesy mitochondrialnej oksydacyjnej fosforylacji
* Objawy zatruć :
- bóle brzucha
- krwiomocz
- żółtaczka
- bóle głowy i zawroty
- trudności w oddychaniu
- uszkodzenie błon śluzowych układu oddechowego, oczu i odsłoniętych partii skóry