Treść map topograficznych
Treść map topograficznych przedstawiona jest w formie graficznej, co stwarza dobrą poglądowość, łatwość i jednoznaczność rozumienia sytuacji terenowej. Obserwując mapę dość łatwo można wyróżnić z jej treści takie elementy składowe terenu jak rzeźba, roślinność, sieć osadnicza, drogi komunikacyjne, wody i wszelkiego rodzaju podmokłości oraz ich wzajemne zależności. Zakres treści (szczegółowości) mapy zależy od jej skali i przeznaczenia. Im skala większa tym treść jest bogatsza, a mapa zawiera więcej szczegółów terenowych.
Aby można było poprawnie odczytywać sytuację topograficzną na mapie należy najpierw poznać umowne znaki topograficzne, zasady przedstawiania terenu na mapie oraz nabyć niezbędne umiejętności i doświadczenia czytania mapy.
Umowne znaki topograficzne są to symbole, za pomocą których przedstawione są na mapie przedmioty terenowe.
Znaki te dzielą się na:
- punktowe, przedstawiające przedmioty terenowe nie dające się wykreślić na mapie w jej skali, widocznie z góry jako punkty, np. pojedyncze drzewa, nieduże zabudowania, studnie, kominy itp. Rzeczywiste położenie przedmiotu na mapie wskazuje główny punkt znaku;
- liniowe, przedstawiające przedmioty terenowe widoczne z góry jako linie, np.: drogi, ogrodzenia, linie telefoniczne i energetyczne itp. Przedmioty te ze względu na małą ich szerokość oznaczone są liniami grubszymi niż wynikałoby to ze skali mapy. Jako rzeczywisty przebieg przedmiotu terenowego na mapie o charakterze liniowym przyjmuje się oś znaku, np.: oś drogi, kolei, kanału itp. W związku z tym można na mapie zmierzyć tylko ich długości;
- powierzchniowe (konturowe) przedstawiające przedmioty terenowe na mapie w jej skali, np.: las, łąka, jezioro, osiedle itp. Znak powierzchniowy składa się granicy (konturu) przedmiotu (powierzchni), wewnątrz którego zwykle umieszcza się znaki wypełniające. Znaki wypełniające nie wskazują rzeczywistego położenia obiektów lecz określają tylko ich rodzaj;
- znaki objaśniające, są to znaki, wyrażenia liczbowe, napisy i skróty, które mogą znajdować się przy różnych przedmiotach (obiektach) na mapie, np.: gatunek drzew, kierunek i prędkość prądu w rzece, rodzaj fabryki itp.
Skala map
Skala mapy jest to stosunek odległości linii między dwoma punktami na mapie do rzutu poziomego między tymi punktami w terenie Skalę map wyraża się w postaci ułamka, np. 1/25 000lub zapisuje 1:25 000. Jest to skala liczbowa, którą określa się według wzoru:
1/m = l/L
gdzie:
1 - wartość w liczniku (zawsze jest jednością);
m - wartość w mianowniku;
l - długość rzutu poziomego odcinka na mapie;
L - długość odcinka w terenie.
Im liczba mianownika skali jest większa tym skala mapy jest mniejsza, np. skala mapy 1 : 25 000 jest skalą większą od skali 1 : 50 000.
Podziałka liniowa
Podziałka liniowa jest graficznym przedstawieniem skali liczbowej i służy do bezpośredniego pomiaru odległości na mapie (rys. ), bez konieczności przeliczania jej według skali mapy.
Rzeźba terenu na mapie
Przedstawienie rzeźby terenu należy do najstarszych i niezmiennie aktualnych problemów kartografii. Jeżeli rozpatrujemy to zagadnienie jako modelowanie nierówności powierzchni ziemi środkami kartograficznymi, to w zasadzie do jego rozwiązania zupełnie wystarczający jest jeden z rodzajów izolinii - warstwice (poziomice, izohipsy) - obowiązujące obecnie na każdej mapie topograficznej.
Rzeźba terenu na mapie przedstawiona jest za pomocą warstwic (rys. ). Pojedyncza warstwica nie pozwala oczywiście na ocenę form rzeźby terenu. Układ warstwic zależy od różnicy wysokości sąsiednich warstwic (cięcia warstwicowego, wysokości warstwowej).
Warstwica (poziomica) jest to linia krzywa zamknięta łącząca punkty położone na tej samej wysokości w stosunku do przyjętego poziomu (poziom morza). Na wojskowych mapach topograficznych sprzed roku 1990 za poziom morza przyjęto poziom Bałtyku mierzony w Kronsztadzie.
Wysokość warstwowa (cięcie warstwicowe) jest to pionowa odległość między dwiema sąsiednimi warstwicami. Wielkość wysokości warstwowej zależy od skali i przeznaczenia mapy, a także od właściwości rzeźby terenu.
Odstęp warstwicowy jest to odległość pozioma między dwiema sąsiednimi warstwicami na mapie. Na podstawie warstwic określa się charakter rzeźby terenu, zasadnicze jej formy, wysokości punktów terenowych, kąt nachylenia zboczy, wzajemną widoczność punktów, profil terenu i pola niewidoczne.
kolor czarny - szosy, drogi, ścieżki, płoty, linie energetyczne, zabudowania, skały, itp;
kolor żólty - stopień otwartości terenu (pola, łąki, polany leśne, pastwiska);
kolor biały - las przebieżny;
kolor jasno zielony - teren pokryty roślinnością, która redukuje tempo biegu do 50 - 80% normalnej szybkości;
kolor zielony - teren pokryty roślinnością, która redukuje tempo biegu do 20 - 50% normalnej szybkości;
kolor ciemno zielony -teren pokryty roślinnością, która redukuje tempo biegu do 0 - 20% normalnej szybkości;
kolor niebieski - wody, bagna;
kolor brązowy - warstwice, doły, rowy.
|
|
|
|
Znaki topograficzne Aby korzystanie z mapy było łatwiejsze wprowadzono znaki umowne opisujące przedmioty terenowe. Dla uproszczenia znaki te podzielono na cztery grupy tematyczne ze względu na przeznaczenie oraz możliwość przedstawienia w skali mapy. Są to znaki umowne:
Pierwsza grupa - znaki umowne punktowe - opisuje przedmioty, których rozmiary w naturze są tak niewielkie, ze nie da się ich przedstawić w skali mapy, gdyż byłyby na niej niewidoczne. Znaki z tej grupy używane są do przedstawienia pojedynczych drzew, wiatraków, drogowskazów, itp. Dokładne położenie przedmiotu na mapie, niezbędne do jego faktycznego umiejscowienia w terenie wskazuje określone miejsce tego znaku:
- dla znaków posiadających w podstawie kąt prosty, jest to wierzchołek tego kąta np:
- dla znaków o kształcie figury z podstawą, jest to środek podstawy np:
- dla znaków składających się z kilku figur, jest to środek dolnej figury np:
Następną grupą są znaki umowne liniowe. Do tej grupy zaliczamy wszsystkie te znaki, które w rzucie poziomym daja linię. Ponieważ w skali mapy nie można wiernie oddać szerokości obiektu przyjęto, że oś znaku odpowiada rzeczywistemu umiejscowieniu obiektu w terenie. Znakami umownymi liniowymi opisujemy drogi, rzeki, linie telefoniczne, telegraficzne lub energetyczne, ogrodzenia, itp.
Znaki umowne konturowe (powierzchniowe) - opisują przedmioty terenowe, które możemy przedstawić w skali mapy (są to lasy, łąki, bagna, itp.). Ich kształt na mapie odpowiada dokładnie kasztatowi w terenie. Znaki konturowe skadają się z konturu - granicy obiektu, wewnątrz którego umieszcza się znaki wypełniające, czyli symbole, a czasami kolory, opisujące teren ograniczony konturem.
Ostatnia grupa to znaku umowne objaśniające. Nie występują samodzielnie, lecz jako uzupełnienie do znaków umownych opisanych wyżej. Na przykład strzałka na rzece wskazuje kierunek prądu, a znak dzrewa iglastego czy iglastego wewnątrz konkturu wskazuje na dominujący gatunek drzew w tym lesie. Przykłady znaków topograficznych |
||||
Rzeka |
||||
|
|
|
Strumień i rzeka |
|
|
|
|
Podziemny lub ginący (w bagnie, piaskach, itp.) odcinek rzeki |
|
|
|
|
Suche koryto rzeki i strumienia |
|
Kolej |
|
|
|
|
1. Mały most 2. Przepust 3. Tunel |
|
|
|
|
Linia tramwajowa |
|
|
|
|
Linia kolejowa i stacja |
|
|
|
|
Kolejka linowa |
|
|
|
|
Przejazd: 1. Pod linią kolejową 2. Nad linią kolejową 3. na jednym poziomie |
|
Drogi |
|
|||
|
|
|
Autostrada; Nasyp (3 - wysokość w metrach) |
|
|
|
|
Szosa w budowie |
|
|
|
|
Droga gruntowa utrzymana |
|
|
|
|
1. Mały most o długości poniżej 3 m |
|
|
|
|
Droga gruntowa utrzymana w budowie |
|
|
|
|
Droga gruntowa (wiejska) |
|
|
|
|
Ścieżka i kładka dla pieszych |
|
|
|
|
Droga zimowa |
|
|
|
|
Droga do przegonu bydła z opłotkami |
|
|
|
|
Koryto do spuszczania zrąbanych pni |
|
|
|
|
Droga polna lub leśna, albo trudny do przejazdu odcinek drogi gruntowej (wiejskiej) |
|
Linie |
|
|
|
|
Linia telefoniczna lub telegraficzna |
|
|
|
|
Napowietrzny przewód elektryczny wysokiego napięcia na słupach drewnianych |
|
|
|
|
Rurociąg gazowy |
|
|
|
|
Rurociąg naftowy naziemny |
|
|
|
|
Rurociąg naftowy podziemny |
|
Granice |
|
|
|
|
Granica państwa |
|
|
|
|
Granica województwa i miasta na prawach województwa |
|
|
|
|
Granica powiatu, miasta wydzielonego z powiatu oraz granica dzielnic w miastach będących na prawach województwa |
|
Mosty |
|
|||
|
|
|
Most na łodziach lub pontonach |
|
|
|
|
Most drewniany |
|
|
|
|
Most kamienny lub żelbetowy |
|
|
|
|
Most żelazny |
|
|
|
|
Bród (w liczniku głębokość w metrach, w mianowniku rodzaj dna T - twarde) |
|
|
|
|
Prom, 5 - nośność w tonach |
|
|
|
|
Zapora wodna, jaz. W zależności od materiału z jakiego jest zbudowana, dodaje się odpowiedni skrót: drew-drewniana, kam-kamienna, ziem-z ziemi |
|
|
|
|
Zapora podwodna, jaz podwodny |
|
|
|
|
Śluza |
|
|
|
|
Strzałka wskazująca kierunek prądu, oraz opis szybkości prądu rzeki |
|
|
|
|
Szerokość i głębokość rzek i kanałów |
|
|
|
|
Wodospad (liczba przy znaku określa wysokość wodospadu) |
|
Roślinność |
||||
|
|
|
Las liściasty (licznik - wysokość drzewa, mianownik - grubość pnia drzewa, cyfra 8 - odległość między drzewami) |
|
|
|
|
Las iglasty |
|
|
|
|
Las mieszany |
|
|
|
|
Kosodrzewina |
|
|
|
|
Poręba |
|
|
|
|
Las spalony lub uschnięty |
|
|
|
|
Zagajnik - młodnik (liczba na obszarze zagajnika oznacza przeciętną wysokość drzew w metrach) |
|
|
|
|
1. Las rzadki |
|
|
|
|
Sad z drzewami owocowymi |
|
|
|
|
Sad z krzakami owocowymi |
|
|
|
|
Winnica |
|
|
|
|
Park |
|
Grunty |
|
|||
|
|
|
Zarośla trzciny i sitowia |
|
|
|
|
Łąka i łąka podmokła |
|
|
|
|
Wysokie trawy |
|
|
|
|
Pastwisko |
|
|
|
|
Obszar porośnięty mchem |
|
|
|
|
Żwirowisko |
|
|
|
|
Kamienisko (gołoborze) |
|
|
|
|
Piaski (równina piaszczysta) |
|
|
|
|
Pagórki piaszczyste |
|
|
|
|
Wydmy piaszczyste |
|
|
|
|
|
|
Lista znaków topograficznych:
Na skróty: Budynek | Zwarta zabudowa | Pojedyńcza zagroda | Zakład przemysłowy | Kościół | Stacja benzynowa | Transformator | Linia telefoniczna | Linia energetyczna | Kolej, stacja | Kolej zelektryfikowana | Kolej wąskotorowa | Linia tramwajowa | Autostrada | Droga szybkiego ruchu | Droga główna | Droga drugorzędna | Droga lokalna | Droga wiejska | Droga leśna/polna | Ścieżka | Numery dróg | Mur | Ogrodzenie | rzeka/ciek wodny | Suchy rów | Grobla | Granice | Pas lasu | Rząd drzew | Żywopłot | Las | Zagajnik | Krzaki | Sad | Łąka | Zarośla | Bagno |
Budynek
Zwarta zabudowa
Pojedyńcza zagroda
Zakąłd przemysłowy: a) Z kominem b) Nie meiszczący się w skali z kominem c) Nie meiszczacy sie w skali, bez komina
Kościół: a) nie mieszczący się w skali b) mieszczący się w skali
Stacja benzynowa
Transformator
Linia telefoniczna
Napowietrzny przewód: a) niskiego napięcia b) wysokiego napięcia
Linia kolejowa, stacja
Linia kolejowa zelektryfikowana
Kolej wąskotorowa, stacja
linia tramwajowa
Autostrada
Droga szybkiego ruchu
Droga główna, słup kilometrowy
Droga drugorzędna
Droga lokalna
Droga wiejska
Droga polna lub leśna
Ścieżka
Międzynarodowe i krajowe numery dróg
Mur lub ogrodzenie przy drodze
Ogrodzenie kamienne, stalowe lub z siatki
Potok, strumień, rzzeka, rów, kanał
Suchy rów
Wał, grobla
Granica państwa
Granica województwa
Granica gminy
Pas lasu
Rząd drzew
Żywołot, pas krzaków
Las wysokopienny: a) iglasty b) lisciasty c) mieszany
Las rzadki
Zagajnik
Krzaki zwarte: a)iglaste b)liściaste
Sad
Łąka sucha, podmokła
Zarośla, trzciny i sitowia
Bagno