ROLA NAUCZYCIELA WE WSPÓŁCZESNEJ SZKOLE
Szkoła jest miejscem spotykania się rozmaitych celów i oczekiwań, wyrażanych przez nauczycieli, uczniów i rodziców. Najważniejszymi zaś reprezentantami szkoły są nauczyciele i uczniowie. Wraz ze wzrostem znaczenia szkoły w życiu społecznym wzrasta rola nauczyciela w systemie kształcenia w wychowania uczniów. Dynamika i zakres przeobrażeń społecznych, kulturowych i politycznych znajduje swoje odzwierciedlenie w rzeczywistości. W tej rzeczywistości zmieniają się też oczekiwania co do tego, w jaki sposób nauczyciel powinien przygotować ucznia do życia zawodowego, do uczestnictwa w życiu publicznym oraz do odpowiedzialnego korzystania z wolności.
Przez długie lata teoria mijała się z praktyką. Szkoła nastawiona była na przekazywanie maksymalnej ilości informacji, podporządkowała ucznia rozwojowi wiedzy naukowej przez co spychała dziecko do roli biernego przedmiotu oddziaływań.
Dopiero reforma edukacji z 1999 roku wprowadziła do procesu nauczania i wychowania wiele zmian nie tylko organizacyjnych ale przede wszystkim wymaga od nauczyciela podmiotowego traktowania ucznia. W Dzienniku Ustaw z 9 maja 2002 roku możemy przeczytać, że:,, Nauczyciele (...) dostosowują sposób przekazywania odpowiedniej wiedzy, kształtowania umiejętności i postaw uczniów do naturalnej w tym wieku aktywności dzieci, umożliwiają im poznawanie świata w jego jedności i złożoności, wspomagają ich samodzielność uczenia się, rozbudzają ich ciekawość poznawczą oraz motywację do dalszej edukacji.”
W zreformowanej szkołę według Cichockiego, uczeń jest zawsze w centrum zainteresowania, program nauczania i wychowania tworzony jest przez szkołę, nauczanie nastawione jest zawsze na zdobywanie kompetencji przez uczniów, świat jest ujęty holistycznie a ocenianie ucznia ujednolicone i zobiektywizowane.
Nauczyciel we współczesnej szkole musi dostosować się do zmieniających się warunków. Należało by, więc postawić pytanie: Jaką rolę ma spełniać nauczyciel we współczesnej szkole? I jakie powinien mieć cechy, żeby temu podołać?
Cytując za M. Jabłońską ,,... wiele miejsca poświęca się rozważaniom traktującym o nauczycieli i jego profesji, nowa bowiem rzeczywistość edukacyjna wyznacza mu nową rolę, stawia przed nim nowe zadania, ukazuje inne możliwości, zarysowuje też inny zakres powinności.”
Jakie są główne zadania nauczyciela? Na to pytanie odpowiada nam A. Korzeniecka - Bondar przedstawiając różne role nauczyciela we współczesnej szkole, skupiając się zarazem na dialogu między uczniem a nauczycielem. Stwierdza, że: ,,zadaniem nauczyciela - wychowawcy jest przygotować wychowanka poprzez wpojenie mu pewnych norm, nakazów, zakazów do uczestniczenia, zaadoptowania się w kulturowo zdefiniowanym świecie (...) Wiedza, którą zdobywa uczeń jest postrzegana z perspektywy jej przyszłego zastosowania, wykorzystania w celu lepszego funkcjonowania młodego człowieka w społeczeństwie.”
Inną rolą jest utrzymanie dobrego kontaktu z uczniem przez co nauczyciel jest osoba wspierająca i ułatwiającą jego rozwój. To nauczyciel aktywnie stymuluje rozwój ucznia poprzez pobudzanie jego umysłu i odkrywa przed nim mnogość znaczeń i sensów zachęcając go do samodzielnych poszukiwań, do krytycznego odnoszenia się do informacji - propozycji.
Szkoła zredukowana tylko do przekazu wiedzy, lub tylko do kształtowania umiejętności, albo do wychowania byłaby niepełna, a przez to wypaczona. Natomiast naturalna jedność i równowaga tych trzech wymiarów stwarza najlepszą gwarancję do wszechstronnego rozwoju ucznia. Nie bez znaczenia pozostaje, więc rola wychowawcza nauczyciela, według mnie najważniejsza. Wychowanie stanowi integralną cześć działalności każdego nauczyciela. W przypadku wychowania, odpowiednio do wieku dzieci i młodzieży oraz właściwych im potrzeb edukacyjnych, nauczyciel jest opiekunem, wychowawcą, autorytetem, przewodnikiem i mistrzem.
V. Spousta stwierdza, że to właśnie ,,Nauczyciel (...) jako wychowawca współkształtuje system wartości uczniów, wpływa na ich sferę zainteresowań - rozwija globalnie osobowość dziecka”.
Nauczyciel występuje też w kilku innych pedagogicznych i społecznych rolach. Zaliczyć do nich można:
rolę tłumacza, rozumianą jako transformatora systemu edukacji i teorii pewnej dyscypliny naukowej w materiał nauczania (nauczyciel staje przed uczniami jako nauczyciel swojego przedmiotu),
rolę stymulatora i animatora (nauczyciel wzbogaca najrozmaitsze uczniowskie talenty, zdolności, animuje marzenia o samokształceniu i samorealizacji),
rolę organizatora i konsultanta (wypełniając tę rolę pomaga, swoją radą i działaniem w współuczestnictwie uczniów na konkursach),
rolę koordynatora i integratora (zapewnia funkcjonowanie całej działalności w klasie, odpowiada za program, przygotowanie i realizację wszelkich aktywności swoich uczniów),
rolę satysfaktora (pomaga uczniom przeżyć emocjonalnie radość z pracy ukoronowanej sukcesem, prowokuje do formułowania nowych problemów i ich nowych rozwiązań),
rolę diagnostyka (stwierdza, analizuje, klasyfikuje i wartościuje aktualny poziom wiedzy i umiejętności uczniów).
Wraz z postępem cywilizacyjnym i nowymi oczekiwaniami w stosunku do nauczyciela zmieniły się też jego działania. Czy działania te odgrywają ważną rolę we współczesnej szkole? Stwierdzam, że praca nauczyciela i jego rola we współczesnej szkole jest najważniejsza. Na barki szkoły i nauczycieli spada przygotowanie uczniów do życia zawodowego, do odnalezienia się na rynku pracy, do uczestnictwa w życiu publicznym oraz do odpowiedniego korzystania z wolności. Nauczyciel we współczesnej szkole jest otwarty na to, aby ciągle się doskonalić i rozwijać. Ma dobry kontakt z młodzieżą , rozumie jej potrzeby i potrafi ich zainteresować. Ma dużą wiedzę ze swojego przedmiotu, umie wyznaczać sobie cele, które chce osiągnąć z grupą, a potem konsekwentnie do nich dążyć. Ma świadomość, że uczniowie muszą dojść dalej, a jego rolą jest wskazywanie im dalszej drogi. Nauczyciela we współczesnej szkole cechuje: otwartość na nowości, perspektywiczne myślenie, ewaluacja, krytycyzm, elastyczność w działaniu, dążenie do samokształcenia i poszukiwania nowych dróg, kreatywność. W związku z tym nauczyciel podejmuje nowe role: tłumacza, stymulatora i animatora, koordynatora i animatora, satysfaktora i diagnostyka, opiekuna i przewodnika.