Rejowski człowiek poczciwy.
Mikołaj Rej urodził się w 1505 roku, w zamożnej rodzinie szlacheckiej. W młodości nie zdobył odpowiedniego wykształcenia, gdyż wolał zabawiać się polowaniem i rozrywkami w gronie przyjaciół, niż trudzić się naukš. Dopiero jako dwudziestoletni młodzieniec, na dworze wojewody Andrzeja Tęczyńskiego, zetknął się z atmosferą humanizmu i przejął charakterystyczny dla owej epoki pęd do nauki. Drogą samouctwa oraz lektur udało mu się nadrobić dawne zaległości i zdobyć stosunkowo rozległą, choć nieusystematyzowaną wiedzę.
Wkrótce Rej stał się dość sławny, a to za sprawą jednego z jego pierwszych utworów pt.: Krótka rozprawa między Panem, Wójtem a Plebanem. Z biegiem lat akcenty satyryczne w twórczości pisarza cichły coraz bardziej. Mikołaj Rej, w zasadzie już pogodzony ze światem, chciał przekazać czytelnikowi całą swą mądrość człowieka, który wiele w życiu widział i doświadczył. Swoje pisarstwo poświęca braci - szlachcie, kreśląc Wizerunek własny żywota człowieka poczciwego, czy też zwierciadło, by się snadnie swym sprawom przypatrzeć mogła. Już sam tytuł wskazuje, że Rej chce się wzorować na otaczającym życiu. Skarbnicą mądrości jest zwłaszcza część Zwierciadła pt.: Żywot człowieka poczciwego, zawierająca obrazki z natury i rady autora obejmujące całe życie od kolebki do grobu.
Człowiek poczciwy, w rozumieniu samego pisarza, to przede wszystkim ten, co pokój czyni na ziemi. świadczy o tym następujący fragment: [...] Albowiem kto przegląda pokój Rzeczypospolitej, (...) temu zabiega, jakoby się krew niewinna nie lała po ziemi, a jakoby głos krzyczący nie leciał o pomstę do Pana Boga swego (...) Ale utwór skierowany był do szlachty, nie mogło więc zabraknąć ideałów prawdziwego szlachectwa. Cechę tę Rej rozumiał jako cnotę i zabieganie o dobro ogółu. Szlachectwo człowieka poczciwego nie mogło być oparte na herbach, zasługach przodków, czy na bogactwie. O tym też pisze Rej w swoim Żywocie...: [...] (...) tędyć jeszcze nie to prawe szlachectwo, gdy cnotami nie będzie ozdobione, iż tak go zowią albo iż sygnet z jakim herbem na palcu nosi, (...) albo iż się chłubi dziady, pradziady albo inszymi przodki swymi, toć jeszcze mało na tym.
Bardzo stanowczo wysuwa Rej obowiąazek służby publicznej. Nie należy się od niej uchylać, ale też trzeba być jej naprawdę godnym.
Dla ludzi przeciętnych ideałem żywota poczciwego jest wypełnianie codziennych obowiązków, zgodnie ze swym stanem, przede wszystkim za? zgodnie z nakazami rozsądku i cnoty. Ideał to wąski, wynikający z własnych potrzeb duchowych szlachty, ograniczony do spokojnego gospodarzenia, pomnażania majątku, uczciwości życiowej i godziwej rozrywki. Rysy obyczajowe, jakimi przepojony jest utwór, są dowodem bystrej obserwacji życia, będącej najcenniejszą stroną talentu Reja: [...] (...) Więc też sobie pójdziesz po tym do ogródeczków, do wirydarzyków, grząadki nadobnie każesz pokopać.
Pisarz chwali też szlachciców, którzy nie uczš się pustej wiedzy, po to tylko żeby się niš chwalić, ale rzeczy naprawdę ważnych i potrzebnych. Na potwierdzenie można przytoczyć następujący fragment: [...]Ale po sobie to czytaj, co by cię nadobnych cnót a poczciwego żywota uczyło, bo cię to może piękniej ozdobić niźli fabuły niepotrzebne (...)
Rejowski człowiek poczciwy powinien też wystrzegać się szkodliwej pychy. Szara pyszka, bo tak pisze o niej autor, powoduje chełpienie i wynoszenie się jednego szlachcica ponad innych. Jest też źródłem ośmieszania takiego człowieka, o czym właśnie Rej pisze tak: [...] (...) cień upatruje, spluwa, choć mu nie trzeba, rękawicę z tej ręki, na której sygnet, sejmie, a w drugiej jš dzierży, kaszle, chrząka, choć mu się nie chce, z kamyka na kamyk stąpa, kroku strzeże, aby go nie zmylił, na pachołki się ogląda, jeżeli je ma.
Mikołaj Rej w utworze pt. Żywot człowieka poczciwego ukazuje w sposób satyryczny różne postawy i zachowania szlachty, to szydząc z nich i ganiąc, to znów chwaląc cnoty. Sądzę, że pisząc ten utwór autor chciał pokazać, jak powinien zachowywać się prawdziwy szlachcic. W jego czasach było to bardzo aktualne, zwłaszcza w okresie powolnego, postępującego rozpadu Rzeczypospolitej. Gdyby większość ludzi wysokiego stanu uosabiała cnoty, które chwali Rej, do rozpadu naszej ojczyzny prawdopodobnie w ogóle by nie doszło .