Warunki przyjęcia moczu do analizy:
zagęszczenie
zanieczyszczenia
czas od pobrania (oddania)
konserwacja moczu
Badanie właściwości fizycznych
1. Ilość dobowa moczu
Eq: 5 - 10 l
Bo: 6 - 25 l
Ov, Cap: 0,5 - 2 l
Su: 2 - 4 l
Ca: 31 ml/kg m. c.
Fel: 26 ml/kg m. c.
Na zagęszczanie moczu ma wpływ:
AVP
K+
Ca 2+
bilans wodny organizmu
zawartość w pokarmach elektrolitów i białek
czynników nerkowych
1a. Zwiększenie ilości dobowej moczu - poliuria, wielomocz (pseudopolyuria)
upośledzenie regulacji pragnienia (poprzez AVP) - diureza wodna
wolemia
izotonia
obecność substancji osmotycznie czynnych - diureza osmotyczna
upośledzenie procesu zagęszczania moczu
1b. Zmniejszenie ilości dobowej moczu - oliguria (skąpomocz); anuria (bezmocz); pseudooliguria; pseudoanuria
przednerkowy
spadek ciśnienia krwi
wstrząs
porażenie naczyń włosowatych
nerkowy
zmiany zapalne nerek
ostre rozlane kłębuszkowe zapalenie nerek
zmiany niezapalne nerek
nefrotoksyny:
egzogenne
endogenne
leki
niedokrwienie
pozanerkowy
1c. Częstomocz (pollakisuria)
2. Ciężar właściwy moczu - gęstość (g/cm3)
2a. Normostenuria:
Eq |
1,020-1,050 |
Ov, Cap |
1,020-1,045 |
Ca |
1,016-1,045 |
Bo |
1,020-1,045 |
Su |
1,010-1,022 |
Fel |
1,018-1,040 |
Głównie NaCl, mocznik, K, Ca, Mg, kreatynina, kwas moczowy.
Min. 8 h hydropenia.
Wykluczenie zaburzeń: |
AVP |
|
hipokalcemii |
|
hiperkalcemii |
|
diety (białko, NaCl) |
miernik sprawności wydalniczej nerek
(10 g/l moczu białka lub glukozy powoduje ↑ ciężaru właściwego moczu o 0, 003)
środki kontrastowe
2b. Hipostenuria - ↓ ciężar właściwy moczu
2c. Hiperstenuria - ↑ ciężaru właściwego moczu
2d. Izostenuria - stałe wydzielanie moczu o ciężarze właściwym moczu odpowiadającym ciężarowi właściwemu osocza (1010 - 1011). Oznacza, że nerki nie mogą wytwarzać moczu o niższym lub wyższym ciężarze właściwym niż ciężar właściwy odbiałczanego osocza. Świadczy to o utracie resorpcyjnej chlorków i innych soli, a substancje powracają do krwi okołokanalikowych włośniczek na drodze dyfuzji.
3. Przejrzystość moczu
zmętnienie klarownego moczu (silne zagęszczenie) po ochłodzeniu:
pH zasadowe - wytrącanie fosforanów
pH kwaśne - wytrącanie moczanów
rozrost drobnoustrojów ureazododatnich
pochodzenie zmętnienia:
sole:
ogrzanie - moczany (sedimentium lateritum)
CH3COOH - fosforany, węglany
HCl - szczawiany
NaOH - ropa
domieszki komórkowe
tłuszcz - mieszanina alkoholowo - eterowa (10:1)
bakterie
4. Oddziaływanie moczu
Oznaczamy kwasotę moczu (stężenie jonów H+)
trawożerne - zasadowy
mięsożerne -kwaśny
wszystkożerne - obojętny do lekko kwaśnego
Przesunięcie pH w „stronę kwaśną”:
głód
schorzenia biegunkowe
pokarm bogatobiałkowy
stany gorączkowe
kwasica oddechowa lub metaboliczna
leki (chlorek amonu, wapnia, kwas askorbinowy)
Przesunięcie pH w „stronę zasadową”:
dieta jarska
zakażenie florą ureazododatnią
zasadowica oddechowa lub metaboliczna
leki (wodorowęglan sodu, sterydowe przeciwzapalne)
5. Barwa moczu
Barwnik główny - urochrom
Ru - jasnożółty do ciemnożółtego
Eq - żółty do ciemnobrunatnego
Su - wodojasny do żółtego
Ca - żółty do bursztynowożółtego
5a. Określenia barwy moczu.
Zmiany: barwniki roślinne
5b.Ciemniejsza barwa moczu:
moczany (sedimentium lateritum) - ciemnieje
glomerulonephritis
nephrosis
hyperaemia renis
ujemny bilans wodny
mioglobinuria
hemoglobinuria
oliguria i anuria
5c. Krwista barwa moczu
krwawienia do układu moczowego
hematuria vesicalis novum
5d. Żółtozielona barwa moczu
żółtaczka mechaniczna, miąższowa
5e. Jaśniejsza barwa moczu
poliuria
mocznica
marskość nerek
moczówka prosta
6. Zapach moczu
6a. Swoisty zależny od pożywienia:
mięsożerne, wszystkożerne - amoniakalny
roślinożerne - aromatyczny
zmiana zapachu po spożyciu szparagów, selera, kawy, przypraw, czosnku, cebuli, Wit. B1
6b. Patologiczne:
amoniakalny, bakteryjny, rozkład mocznika
aromatyczny, owocowy - kwasica ketonowa, cukrzyca, ketoza
gnilny - zakażenie florą jelitową, procesy rozpadowe
7. Białkomocz - proteinuria
7a. Fizjologiczny (krótkotrwały)
czynnościowy (powysiłkowy)
pokarmowy
ortostatyczny
termiczny
noworodków, ciężarnych
„emocjonalny”
7b. Patologiczny
przednerkowy
niewydolność krążenia (prawokomorowa) - umiarkowany krwinkomocz, niewielka leukocyturia, ustępuje po leczeniu niewydolności krążenia, pojawia się po niewielkim wysiłku, choroby płuc
gorączka (często rzekomy) - krwinkomocz, niewielka leukocyturia, ustępuje z gorączką
choroby CUN (padaczka, wylewy, stany zapalne) - przejściowy
obecność Hb, mioglobiny
choroby zakaźne
nerkowy
glomerulopatie
nerczyce
zapalenie śródmiąższowe nerek
gruźlica nerek
pozanerkowy
stany zapalne i nowotwory dróg moczowych
choroby gruczołu krokowego
stany zapalne układu rozrodczego
7c. Stwierdzenie białkomoczu umiarkowanego sugeruje chorobę nerek, jeżeli są inne objawy, jak:
hematuria
wałeczkomocz
leukocyturia
↑ stężenia mocznika
↑ stężenia kreatyniny
obrzęki
nadciśnienie
cukrzyca
7d. Wielkość białkomoczu:
zespół nerczycowy (hipoproteinemia, dysproteinemia: hipoalbuminemia, hipo-γ-glubulinemia, hiperlipemia, hipercholesterolemia, lipiduria, obrzęki)
glomerulopatie
śródmiąższowe zapalenie nerek:
zakaźne
niezakaźne
nadużywanie leków
rekcje alergiczne
przebyte zakażenia dróg moczowych
zakażenia dróg wyprowadzających mocz
7e. Pasek a próba z kwasem sulfosalicylowym, Mocze na pasku - wynik fałszywie dodatni, jaki i chlorheksydyna
8. Krwiomocz - hematuria
8a. Krwiomocz mikroskopowy, krwinkomocz, mikrohematuria
8b. Krwiomocz makroskopowy, makrohematuria
8c. Hemoglobinuria: wywiad - „problemy hematologiczne”, hiperbilirubinemia, anemia, różowa surowica, wałeczki hemoglobinowe, brak krwinek w osadzie
błędy transfuzji
posocznica
zagrzybione pasze
rozległe oparzenia
8d. Mioglobinuria:
nadmierny wysiłek fizyczny
tężec
zapalenie mięśni
normalne zabarwienie surowicy
wałeczki mioglobinowe
brak krwinek w osadzie
↑ LDH
8e. Hematuria. Osad.
glomerulopatie: krwiomocz stały, bezbólowy, znaczny białkomocz, wałeczki, nadciśnienie
zapalenie nerek śródmiąższowe: patrz pkt 7, leukocyturia, niewielki białkomocz
kamica - osad
choroby nowotworowe: makrohematuria, USG
urazy mechaniczne - wywiad
8f. Metody paskowe: + gdy ponad 3 wpw
fałszywie ujemne: kwas askorbinowy, ↑ ciężar właściwy moczu
fałszywie dodatni: hemoglobina, mioglobina, peroksydaza bakteryjna
9. Cukromocz - mellituria
9a. Glukozuria alimentaris
9b. Glukozuria:
cukrzyca (hiperglikemia) PU/PD
glukozuria cewkowa (normoglikemia) brak PU/PD
choroby OUN
złamania kości
nadczynność tarczycy
zakażenia
gorączka
Pasek - czułość maleje ze wzrostem ciężaru właściwego moczu
10. Barwniki żółciowe
Żółtaczka hemolityczna |
hyperbilirubinemia (wolna) |
|
brak bilirubiny w moczu |
|
↑ urobilinogenu w moczu |
Żółtaczka miąższowa |
hiperbilirubinemia (wolna i związana) |
|
bilirubina obecna w moczu (rozp. w wodzie) |
|
↑ urobilinogenu w moczu |
Żółtaczka mechaniczna |
hiperbilrubinemia |
|
bilirubina związana obecna w moczu |
|
brak urobilinogenu w moczu |