Warunki przyjęcia moczu do analizy:

• zagęszczenie

• zanieczyszczenia

• czas od pobrania (oddania)

• konserwacja moczu

Badanie właściwości fizycznych

1. Ilość dobowa moczu

Eq: 5 - 10 l

Bo: 6 - 25 l

Ov, Cap: 0,5 - 2 l

Su: 2 - 4 l

Ca: 31 ml/kg m. c.

Fel: 26 ml/kg m. c.

Na zagęszczanie moczu ma wpływ:

• AVP

• K⁺

• Ca ²⁺

• bilans wodny organizmu

• zawartość w pokarmach elektrolitów i białek

• czynników nerkowych

1a. Zwiększenie ilości dobowej moczu - poliuria, wielomocz (pseudopolyuria)

• upośledzenie regulacji pragnienia (poprzez AVP) - diureza wodna

• wolemia

• izotonia

• obecność substancji osmotycznie czynnych - diureza osmotyczna

• upośledzenie procesu zagęszczania moczu

1b. Zmniejszenie ilości dobowej moczu - oliguria (skąpomocz); anuria (bezmocz); pseudooliguria; pseudoanuria

• przednerkowy

• spadek ciśnienia krwi

• wstrząs

• porażenie naczyń włosowatych

• nerkowy

• zmiany zapalne nerek

• ostre rozlane kłębuszkowe zapalenie nerek

• zmiany niezapalne nerek

• nefrotoksyny:

• egzogenne

• endogenne

• leki

• niedokrwienie

• pozanerkowy

1c. Częstomocz (pollakisuria)

2. Ciężar właściwy moczu - gęstość (g/cm³)

2a. Normostenuria:

Eq	1,020-1,050
Ov, Cap	1,020-1,045
Ca	1,016-1,045
Bo	1,020-1,045
Su	1,010-1,022
Fel	1,018-1,040

Głównie NaCl, mocznik, K, Ca, Mg, kreatynina, kwas moczowy.

Min. 8 h hydropenia.

Wykluczenie zaburzeń:	AVP
	hipokalcemii
	hiperkalcemii
	diety (białko, NaCl)

miernik sprawności wydalniczej nerek

(10 g/l moczu białka lub glukozy powoduje ↑ ciężaru właściwego moczu o 0, 003)

środki kontrastowe

2b. Hipostenuria - ↓ ciężar właściwy moczu

2c. Hiperstenuria - ↑ ciężaru właściwego moczu

2d. Izostenuria - stałe wydzielanie moczu o ciężarze właściwym moczu odpowiadającym ciężarowi właściwemu osocza (1010 - 1011). Oznacza, że nerki nie mogą wytwarzać moczu o niższym lub wyższym ciężarze właściwym niż ciężar właściwy odbiałczanego osocza. Świadczy to o utracie resorpcyjnej chlorków i innych soli, a substancje powracają do krwi okołokanalikowych włośniczek na drodze dyfuzji.

3. Przejrzystość moczu

• zmętnienie klarownego moczu (silne zagęszczenie) po ochłodzeniu:

• pH zasadowe - wytrącanie fosforanów

• pH kwaśne - wytrącanie moczanów

• rozrost drobnoustrojów ureazododatnich

• pochodzenie zmętnienia:

• sole:

• ogrzanie - moczany (sedimentium lateritum)

• CH₃COOH - fosforany, węglany

• HCl - szczawiany

• NaOH - ropa

• domieszki komórkowe

• tłuszcz - mieszanina alkoholowo - eterowa (10:1)

• bakterie

4. Oddziaływanie moczu

Oznaczamy kwasotę moczu (stężenie jonów H⁺)

trawożerne - zasadowy

mięsożerne -kwaśny

wszystkożerne - obojętny do lekko kwaśnego

Przesunięcie pH w „stronę kwaśną”:

• głód

• schorzenia biegunkowe

• pokarm bogatobiałkowy

• stany gorączkowe

• kwasica oddechowa lub metaboliczna

• leki (chlorek amonu, wapnia, kwas askorbinowy)

Przesunięcie pH w „stronę zasadową”:

• dieta jarska

• zakażenie florą ureazododatnią

• zasadowica oddechowa lub metaboliczna

• leki (wodorowęglan sodu, sterydowe przeciwzapalne)

5. Barwa moczu

Barwnik główny - urochrom

Ru - jasnożółty do ciemnożółtego

Eq - żółty do ciemnobrunatnego

Su - wodojasny do żółtego

Ca - żółty do bursztynowożółtego

5a. Określenia barwy moczu.

Zmiany: barwniki roślinne

5b.Ciemniejsza barwa moczu:

• moczany (sedimentium lateritum) - ciemnieje

• glomerulonephritis

• nephrosis

• hyperaemia renis

• ujemny bilans wodny

• mioglobinuria

• hemoglobinuria

• oliguria i anuria

5c. Krwista barwa moczu

• krwawienia do układu moczowego

• hematuria vesicalis novum

5d. Żółtozielona barwa moczu

• żółtaczka mechaniczna, miąższowa

5e. Jaśniejsza barwa moczu

• poliuria

• mocznica

• marskość nerek

• moczówka prosta

6. Zapach moczu

6a. Swoisty zależny od pożywienia:

• mięsożerne, wszystkożerne - amoniakalny

• roślinożerne - aromatyczny

• zmiana zapachu po spożyciu szparagów, selera, kawy, przypraw, czosnku, cebuli, Wit. B₁

6b. Patologiczne:

• amoniakalny, bakteryjny, rozkład mocznika

• aromatyczny, owocowy - kwasica ketonowa, cukrzyca, ketoza

• gnilny - zakażenie florą jelitową, procesy rozpadowe

7. Białkomocz - proteinuria

7a. Fizjologiczny (krótkotrwały)

• czynnościowy (powysiłkowy)

• pokarmowy

• ortostatyczny

• termiczny

• noworodków, ciężarnych

• „emocjonalny”

7b. Patologiczny

• przednerkowy

• niewydolność krążenia (prawokomorowa) - umiarkowany krwinkomocz, niewielka leukocyturia, ustępuje po leczeniu niewydolności krążenia, pojawia się po niewielkim wysiłku, choroby płuc

• gorączka (często rzekomy) - krwinkomocz, niewielka leukocyturia, ustępuje z gorączką

• choroby CUN (padaczka, wylewy, stany zapalne) - przejściowy

• obecność Hb, mioglobiny

• choroby zakaźne

• nerkowy

• glomerulopatie

• nerczyce

• zapalenie śródmiąższowe nerek

• gruźlica nerek

• pozanerkowy

• stany zapalne i nowotwory dróg moczowych

• choroby gruczołu krokowego

• stany zapalne układu rozrodczego

7c. Stwierdzenie białkomoczu umiarkowanego sugeruje chorobę nerek, jeżeli są inne objawy, jak:

• hematuria

• wałeczkomocz

• leukocyturia

• ↑ stężenia mocznika

• ↑ stężenia kreatyniny

• obrzęki

• nadciśnienie

• cukrzyca

7d. Wielkość białkomoczu:

• zespół nerczycowy (hipoproteinemia, dysproteinemia: hipoalbuminemia, hipo-γ-glubulinemia, hiperlipemia, hipercholesterolemia, lipiduria, obrzęki)

• glomerulopatie

• śródmiąższowe zapalenie nerek:

• zakaźne

• niezakaźne

• nadużywanie leków

• rekcje alergiczne

• przebyte zakażenia dróg moczowych

• zakażenia dróg wyprowadzających mocz

7e. Pasek a próba z kwasem sulfosalicylowym, Mocze na pasku - wynik fałszywie dodatni, jaki i chlorheksydyna

8. Krwiomocz - hematuria

8a. Krwiomocz mikroskopowy, krwinkomocz, mikrohematuria

8b. Krwiomocz makroskopowy, makrohematuria

8c. Hemoglobinuria: wywiad - „problemy hematologiczne”, hiperbilirubinemia, anemia, różowa surowica, wałeczki hemoglobinowe, brak krwinek w osadzie

• błędy transfuzji

• posocznica

• zagrzybione pasze

• rozległe oparzenia

8d. Mioglobinuria:

• nadmierny wysiłek fizyczny

• tężec

• zapalenie mięśni

• normalne zabarwienie surowicy

• wałeczki mioglobinowe

• brak krwinek w osadzie

• ↑ LDH

8e. Hematuria. Osad.

• glomerulopatie: krwiomocz stały, bezbólowy, znaczny białkomocz, wałeczki, nadciśnienie

• zapalenie nerek śródmiąższowe: patrz pkt 7, leukocyturia, niewielki białkomocz

• kamica - osad

• choroby nowotworowe: makrohematuria, USG

• urazy mechaniczne - wywiad

8f. Metody paskowe: + gdy ponad 3 wpw

• fałszywie ujemne: kwas askorbinowy, ↑ ciężar właściwy moczu

• fałszywie dodatni: hemoglobina, mioglobina, peroksydaza bakteryjna

9. Cukromocz - mellituria

9a. Glukozuria alimentaris

9b. Glukozuria:

• cukrzyca (hiperglikemia) PU/PD

• glukozuria cewkowa (normoglikemia) brak PU/PD

• choroby OUN

• złamania kości

• nadczynność tarczycy

• zakażenia

• gorączka

Pasek - czułość maleje ze wzrostem ciężaru właściwego moczu

10. Barwniki żółciowe

Żółtaczka hemolityczna	hyperbilirubinemia (wolna)
		brak bilirubiny w moczu
		↑ urobilinogenu w moczu
	Żółtaczka miąższowa	hiperbilirubinemia (wolna i związana)
		bilirubina obecna w moczu (rozp. w wodzie)
		↑ urobilinogenu w moczu
	Żółtaczka mechaniczna	hiperbilrubinemia
		bilirubina związana obecna w moczu
		brak urobilinogenu w moczu