Bajki I. Krasickiego - alegoria a symbol, filozofia bajek.

ALEGORIA - znak językowy mający oprócz swojego znaczenia dosłownego jeszcze inne ukryte i domyślne, ale ściśle określone i przypisane, w zasadzie umowne, usankcjonowane tradycją, np.: sowa - mądrość, lis - chytrość

SYMBOL - o danym utworze literackim - zbiór ukrytych i niejasnych treści dopusz- czających rozmaite interpretacje opierające się na subiektywnych doświadczeniach i przeżyciach - w przeciwieństwie do alegorii opartej na umowie; symbol stale powtarzający się w pewnej funkcji staje się alegorią

BAJKA - krótka opowieść wierszem lub prozą będąca ilustracją pewnej prawdy ogólnej, często satyryczna z morałem na temat ludzkich charakterów i postaci; bohaterowie są to najczęściej zwierzęta

TYTUŁ "Szczur i kot" "Ptaszki w klatce" "Filozof" "Groch przy drodze" "Jagnię  i wilcy" "Dewotka" "Kruk i lis" "Malarze" "Wilczki"	BUDOWA Epigramatyczna Epigramatyczna Epigramatyczna Narracyjna Epigramatyczna Epigramatyczna Narracyjna Epigramatyczna Narracyjna	TYP Alegoryczna Alegoryczna Satyryczna Satyryczna Alegoryczna Satyryczna Alegoryczna Satyryczna Alegoryczna	MORAŁ "...gdy się dymem kadzideł zbytecznych zakrztusił,/ Wpadł kot z boku na niego, porwał i udusił." "Jam był wolny, dziś w klatce i dlatego płaczę." "Przyszła słabość, aż mędrzec, co w firmament mierzył,/ Nie tylko w Pana Boga - i w upiry wierzył." "Niech się miary trzymają i starzy i, młodzi: i ostrożność zbyteczna częstokroć zaszkodzi." "Zawżdy znajdzie przyczynę, kto zdobyczy pragnie." "Mówiąc właśnie te słowa : "i odpuść nam winy, jako my odpuszczamy" biła bez litości." "Bywa często zwiedzionym, kto lubi być chwalonym." "Piotr malował podobne, Jan piękniejsze twarze."	NAUKA MORALNA zbytnia pewność siebie nie popłaca. najlepsze miejsce do życia to miejsce, gdzie się wychowało - dom rodzinny, stare zwyczaje umieć przystosować wiedzę praktyczną do teoretycznej; "jak trwoga to do Boga" nie przesadzać z ostrożnością należy być chrześcijaninem i robić to co się mówi (słowa modlitwy) nie dać się zwieść zbytnim pochwałom - rozwaga ludzie lubią pochlebstwa, a szczerość nie popłaca oddawanie się rzeczom błahym zmyla czujność na rzeczy ważne
"Przyjaciele" "Dzieci i żaby" "Lew pokorny" "Mądry i głupi" "Lis i osieł"	Narracyjna Narracyjna Epigramatyczna Epigramatyczna Epigramatyczna	Alegoryczna Satyryczna Alegoryczna Satyryczna Alegoryczna	"Wśród serdecznych przyjaciół psy zająca zjadły." "Źle się bawicie,/ dla was to jest igraszką, nam chodzi o życie." "Żle zmyślać, źle i prawdę mówić w pańskim dworze." "Nie nowina, że głupi mądrego przegadał(...)/ dlaczego dzwon głośny, bo w środku pusty" "Głupi ten, kto wniść w przyjaźń z łotrem się ośmiela,/ umiej być przyjacielem, znajdziesz przyjaciela."	prawdziwych przyjaciół poznajemy w biedzie znęcanie się nad słabszym, zabawa jego kosztem jest złem krytyka silniejszego nie popłaca, bo "prawda w oczy kole" należy mało, ale mądrze mówić

FILOZOFIA BAJEK:

- łączenie ze sobą paradoksu, sceptyzmu i etyki zdrowego rozsądku

- filozofia pesymistyczna

- piętnacja natury ludzkiej, wyzyskiwania słabszych i okrucieństwa

- zachowanie umiaru, nieufności i postawy asekuracyjnej

- dydaktyczna rola bajek - autor wychowawcą

- wskazywanie drogi medytacji nad życiem

- Krasicki w bajkach drwił z głupoty i naiwności ludzkiej, nie litował się nad ofiarami własnej głupoty oraz oburzał się na moralność uznającą prymat siły nad prawem

Renesansowość fraszek

Fraszka - (wł. Frascio) - gałązka, figlik, facecja - krótki, żartobliwy utwór, wywodzący się od starożytnego epigramatu. J. Kochanowski podejmuje szeroki krąg tematyczny: życie dworskie („Do gór i lasów"), kobiety i miłość („Do dziewki", „Raki", „Do Hanny"), przyroda („Na lipę"), przywary ludzkie („O kapelanie", „Na nabożną"), wydarzenia w kraju („Na sokalskie mogiły", „Na most warszewski"), twórczość („Do fraszek", „Na dom w Czarnolesie"), refleksje („Do snu").

Ich renesansowość polega na podporządkowaniu idei humanizmu. Zgodnie z duchem reformacji wyrażają refleksje na temat narodu; patriotyzmu. Autor wykorzystuje filozofię stoicką i epikurejską. Nawiązuje do wątków i postaci mitologicznych (Labirynt, Fortuna, Ariadna, Proteus). Fraszki cechuje bogactwo formy (różnice w rozmiarze wiersza od 5- do 13-zgłoskowca, stosowanie przerzutni, układu stroficznego lub wiersza stychicznego, ciągłego). Kochanowski posługuje się kalamburem - wieloznacznością wyrazów. Istnieje różnorodność nastrojów (żart, satyra, refleksja).

Fraszki

Podobnie jak w Pieśniach i tutaj renesansowy charakter można dostrzec głównie rozpatrując postawy filozoficzne występujące i pochwalne we fraszkach. Jest to ponownie: stoicyzm i epikureizm. Fraszki Kochanowskiego pokazują również jego humanistyczną naturę. Potrafi on jednocześnie dostrzec urodę świata ale i nie zapomina o jego przemijalności. Te wartości można jednak zauważyć tylko we fraszkach o naturze refleksyjno-filozoficznej. Renesansowy charakter innych fraszek polega głównie na zdolności autora do dostrzegania wartości każdego zdarzenia i umiejętnego jej komentowania w duchu humanitaryzmu.

---