KURATOR SĄDOWY - KURATELA SĄDOWA
Kurator sądowy sprawuje nadzór nad nieletnimi, którzy:
popełnili czyn karalny w wieku 13 - 17 lat i orzeczono wobec nich nadzór kuratora.
w sytuacji warunkowego zawieszenia umieszczenia w zakładzie poprawczym
w sytuacji warunkowego przedterminowego zwolnienia z zakładu poprawczego
nad nieletnimi zagrożonymi demoralizacją do 18 roku życia
W w/w wypadkach pełni funkcje wychowawcze i resocjalizujące.
W postępowaniu opiekuńczym:
sprawowanie nadzoru nad sposobem wykonywania obowiązków przez rodziców
troska o właściwy rozwój dziecka w rodzinie
rozwiązywanie problemów szkolnych
organizowanie pomocy materialnej rodzinie
organizowanie czasu wolnego
Stosunki interpersonalne w układzie kurator - podopieczny i ich znaczenie dla skuteczności nadzoru
"Ślubuję uroczyście powierzone mi obowiązki kuratora sądowego wykonywać zgodnie z prawem, sumiennie i rzetelnie, w postępowaniu kierować się zasadami etyki zawodowej, mając na względzie dobro Rzeczypospolitej Polskiej i dobro osób podlegających mojej pieczy, a także zachować w tajemnicy wszystkie okoliczności, o których powziąłem wiadomość w związku z pełnioną funkcją."
Tekst ślubowania kuratora sądowego
Kuratela sądowa jako środek orzekany przez sądy jest instytucją stosunkowo młodą. Faktycznie zafunkcjonowała w II połowie XIX wieku. W Polsce, wkrótce po odzyskaniu niepodległości, w 1919 r. zaczęto stosować wobec nieletnich sprawców różne formy nadzory sądowego.
Reforma sądownictwa rodzinnego oraz ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich z dnia 26 października 1982 r. znacznie zwiększyły zakres działalności kuratorów sądowych. Kurator pełni głównie funkcje wychowawczo - resocjalizujące i profilaktyczne.
Obowiązki kuratorów zawodowych i społecznych w zakresie pełnienia nadzorów określone zostały podobnie. Kurator jest upoważniony do:
1. Odwiedzania osób, których dotyczy postępowanie w miejscu ich zamieszkania lub pobytu.
2. Żądania niezbędnych wyjaśnień i informacji od osób objętych dozorem lub nadzorem.
3. Przeglądania akt sądowych i sporządzania z nich odpisów.
4. Zasięgania koniecznych informacji z zakładów pracy, szkół.
Kurator powinien być osobą nie tylko nadzorującą nieletniego, lecz przede wszystkim wychowawcą osoby nieprzystosowanej społecznie. Proces wychowania w warunkach wolności dozorowanej jest trudny i wymaga od kuratora wielu złożonych działań i szerokich umiejętności. Z moich osobistych doświadczeń wiem, że zdarza się dość często, iż nieletni postrzegają kuratora zawodowego jako osobę bezpośrednio związaną z instytucją sądowniczą. Bez względu na sposób kierowania procesem wychowawczym w odczuciu podopiecznego traktowany jest inaczej, to znaczy bardziej oficjalnie. Trudniej mu w związku z tym nawiązać kontakt z wychowankiem, a poprzez to trudniej mu zbudować relację opartą na zaufaniu. Kurator społeczny, bezpośrednio nie związany z sądem, człowiek postronny budzi większe zaufanie. Moje dwudziestoletnie doświadczenia w pracy jako kurator społeczny wskazują, że dobrze jest jeżeli tę funkcję pełni osoba z przygotowaniem pedagogicznym lub psychologicznym. Przed objęciem kurateli nad nieletnimi, bądź rodziną ważny jest pierwszy kontakt, stworzenie odpowiedniej atmosfery. Nawiązanie kontaktu z wychowankiem nie przesądza o efektywności prowadzonej pracy wychowawczej. W dużej mierze zależy od tego, czy wychowawca potrafi:
- podtrzymywać tendencję do wzajemnego komunikowania się,
- podtrzymywać pozytywne uczucia wychowanka do siebie.
Kurator w relacjach z podopiecznym powinien być osobą wspierającą. Prowadzona opieka powinna być systematyczna i konsekwentna. Kurator jako osobowość dojrzała udziela pomocy psychicznej nieletniemu. Powinien powodować wzrost poczucia własnej wartości, sprzyjającego zmianie postaw wobec innych ludzi i poprawie stosunków interpersonalnych z ludźmi wchodzącymi w skład jego otoczenia.
Podejmując każdy rodzaj oddziaływania wychowawca - kurator musi mieć na uwadze to kim nieletni może się stać, niezależnie od tego z jakiego punktu startuje.
Przyszłość nieletniego w dużej mierze zależy od intensyfikacji podejmowanych przez kuratora wysiłków w oddziaływaniach bezpośrednich. Kurator powinien zaakceptować podopiecznego przed przystąpieniem do pracy wychowawczej, poznać przyczyny zachowań, środowisko wychowawcze, w szczególności rodzinne. Wspierać w codziennym życiu, jeżeli podopieczny jest na etapie edukacji szkolnej, interesować się jego postępami w nauce, kontaktować z nauczycielami, wspierać w niepowodzeniach życiowych. Być przyjacielem, a nie surowo wykonywać powierzone obowiązki.
W czasie prowadzonych rozmów z podopiecznymi, opinii rodzin objętych kuratelą wynika, że niepożądane i nieakceptowane cechy kuratorów to:
- wścibstwo,
- nietaktowność,
- brak akceptacji podopiecznego,
- nadmierna opiekuńczość,
- obojętność wobec podopiecznego.
Brak zaangażowania w wykonywaną pracę i taktowanie jej jako czystego obowiązku jest wyczuwalne i destruktywnie wpływa na kontakty z podopiecznymi. Brak jakiegokolwiek zaangażowania i zainteresowania nieletnim, jego życiem i problemami, z którymi się boryka, jest zdecydowanie cechą negatywną. Kurator jest zobowiązany do tego, by poznać sytuację życiową podopiecznego, a jednym ze sposobów uzyskania tychże jest rozmowa z nieletnim.
Z pedagogicznego punktu widzenia jest to w pełni zrozumiałe, gdyż wiadomo, że podstawą efektywności wszelkich oddziaływań wychowawczych jest akceptacja wychowanka i szacunek do niego (szacunek do człowieka), mimo że jego zachowanie jest naganne.
Wyciąg z ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o kuratorach sądowych (Dz. U. nr 98, poz. 1071
ze zm.)
Do pełnienia funkcji kuratora społecznego może być powołany ten, kto:
1. odpowiada warunkom określonym w art. 5 ust. 1 pkt 1-3 , tj.
- posiada obywatelstwo polskie i korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich,
- jest nieskazitelnego charakteru,
- jest zdolny ze względu na stan zdrowia do pełnienia obowiązków kuratora zawodowego,
2. posiada co najmniej wykształcenie średnie i doświadczenie w prowadzeniu działalności resocjalizacyjnej, opiekuńczej lub wychowawczej,
3. złożył informację z Krajowego Rejestru Karnego, która jego dotyczy
(art. 84 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o kuratorach sądowych (Dz. U. z 2001 r., Nr 98, poz.1071 ze zm.))
Kuratorowi społecznemu w związku z wykonywaniem czynności zleconych przez sąd lub kuratora zawodowego przysługuje prawo do:
1. odwiedzania w godzinach od 700 do 2200 osób objętych postępowaniem w miejscu ich zamieszkania lub pobytu, a także w zakładach zamkniętych,
2. żądania okazania przez osobę objętą postępowaniem dokumentu pozwalającego na stwierdzenie jej tożsamości,
3. żądania niezbędnych wyjaśnień i informacji od podopiecznych objętych dozorem, nadzorem lub inną formą kontroli zleconej przez sąd,
4. przeglądania akt sądowych i sporządzania z nich odpisów w związku z wykonywaniem czynności służbowych oraz dostępu do dokumentacji dotyczącej podopiecznego i innych osób objętych postępowaniem,
żądania od Policji oraz innych organów lub instytucji państwowych, organów samorządu terytorialnego, stowarzyszeń i organizacji społecznych w zakresie ich działania, a także od osób fizycznych pomocy w wykonywaniu czynności służbowych. (art. 87 w związku z art. 9 ww. ustawy).
2