polskiej polityki zagranicznej po zmianach zapoczątkowanych w 1989

Wstp.

Celem niniejszej pracy jest przedstawienie polskiej polityki zagranicznej po zmianach zapocztkowanych w 1989 r. W pracy chciaem g�wnie skupi si na pocztkowym okresie funkcjonowania polskiej dyplomacji w jej staraniach o nawizanie dialogu z pastwami i organizacjami zachodnimi. Wan rol odegray tu polskie starania o przystpienie do Paktu P�nocnoatlantyckiego, nierozerwalnie zwizane z tematem pracy. Duo uwagi powiciem pierwszemu w dziejach III RP ministrowi spraw zagranicznych Krzysztofowi Skubiszewskiemu, kreujcemu cay proces nawizywania bilateralnych i wielostronnych stosunk�w z pastwami o najwaniejszym znaczeniu dla bezpieczestwa zewntrznego Polski.

W pierwszym rozdziale prezentuj jak przed 1989 r. gdy Polska nie bya pastwem suwerennym funkcjonowaa polityka zagraniczna wzgldem pastw nie zrzeszonych w caym bloku wschodnim oraz powizania z pastwami wchodzcymi w skad imperium sowieckiego. Staraem si dowiedzie czy moliwe byy by przemiany zachodzce w NRD bez zmian do kt�rych doszo w Polsce po obradach okrgego stou.

Drugi rozdzia skupia si na polskiej polityce zagranicznej po 1989 r. wzgldem poszczeg�lnych pastw. G�wn rol powiciem trzem najwaniejszym z polskiego punktu widzenia krajom. Chodzi o nawizanie stosunk�w z RFN, zapocztkowanie dialogu i wsp�pracy z Stanami Zjednoczonymi i starania polskiej dyplomacji o pozytywne nastawienie wzgldem rozszerzenia NATO. Duo uwagi powicam stosunkom z ZSRR p�niej Rosj i jej reakcje na zblianie si Polski do Paktu P�nocnoatlantyckiego. Dalsza cz rozdziau powicona jest stosunkom z poszczeg�lnymi pastwami europejskimi i zabiegami naszej dyplomacji o poparcie w wczaniu Polski w ramy struktur zachodnioeuropejskich.

Rozdzia trzeci powicony jest procesowi integracji z Uni Europejsk oraz NATO. Zwr�ciem te uwag na aktywn polityk zagraniczn i starania o wczenie Polski w ramy OECD i Rady Europy.

Praca prezentuje zmiany do jakich doszo w polskiej polityce zagranicznej w caym 15-leciu jej uczestnictwa w procesach zachodzcych w Europie oraz tworzeniu nowego adu europejskiego i umacnianiu struktur odpowiedzialnych za wsp�lne europejskie bezpieczestwo.

Rozdzia I.

Sytuacja midzynarodowa Polski na pocztku lat 90-tych.

1.Dziedzictwo PRL.

Zanim zaczn rozwaania odnonie pocztk�w polityki zagranicznej III RP, spr�buj przedstawi jej poprzedniczk Polsk Rzeczpospolit Ludow. Na samym pocztku naley podkreli, e przez cae 45 lat swojego istnienia Polska Ludowa nie bya pastwem w peni suwerennym. Stao si tak za spraw porozumie udzielonych Zwizkowi Radzieckiemu na konferencjach w Jacie i Poczdamie przez dwie wielkie potgi militarne Stany Zjednoczone i Wielk Brytani. W ten wanie spos�b nar�d polski zosta skazany na prawie p� wieku na rzdy komunist�w i zaleno militarn i gospodarcz od Zwizku Radzieckiego. Stopie tej zalenoci zmienia si wraz ze zmian na stanowisku przewodniczcego partii komunistycznej w ZSRR, ale cay czas istnia przez 45 lat. Dlatego nie moemy m�wi o samodzielnej i suwerennej polityce zagranicznej rzdu polskiego, bo o takiej nie mogo by mowy. Kada podejmowana decyzja czy zawierana umowa midzynarodowa musiaa by zaakceptowana przez Moskw. Polska w tym okresie bya jednym z kilku pastw satelickich w europie rodkowo- wschodniej pod protektoratem ZSRR. Pooenie geopolityczne Polski byo kluczowe dla funkcjonowania caego bloku wschodniego. Zwizek Radziecki nie m�g pozwoli na utrat kontroli nad pastwem ssiadujcym z NRD okupowanego przez onierzy Armii Czerwonej. To wanie na terytorium Polski znajdoway si najwiksze bazy wojskowe i skady broni, kt�re w razie konfliktu z pastwami zachodnimi miay by przetransportowane na teren NRD. W tym czasie Polska naleaa do sowieckiego bloku bezpieczestwa, kt�ry mimo oznak pewnej erozji przetrwa do koca lat 80. Na ukad ten skaday si wielostronne lub dwustronne wizi na paszczynie polityczno-militarnej, gospodarczej(RWPG). Jednak najwaniejszy by ukad sojuszniczy ze Zwizkiem Radzieckim. W sferze militarnej powsta Ukad Warszawski majcy przede wszystkim za zadanie kontrolowanie pastw satelickich i w razie potrzeby interwencj zbrojn w danym pastwie. Oznaczao to w praktyce podporzdkowanie interes�w pastwowych interesom ,,wiatowego komunizmu''. W tym okresie nie mogo by mowy o prowadzeniu polskiej polityki bezpieczestwa. Nie pozwalaa na to przygniatajca przewaga militarna Zwizku Radzieckiego. Polskie stanowisko w sprawie bezpieczestwa musiao by zgodne z interesami Moskwy, dodatkowo tzw. problem niemiecki uzalenia Polsk od ZSRR.

Scena polityczna zdominowana bya przez hegemonistyczn PZPR. Wybory do Sejmu i rad narodowych nigdy nie byy przeprowadzane w spos�b demokratyczny. Lecz nawet rzdy PZPR byy tylko fikcj. Najwaniejsze decyzje odnonie polityki wewntrznej i zagranicznej podejmowane byy przez wysoko postawionych dygnitarzy w Moskwie. Znamienne jest e dopiero co wybrany I sekretarz PZPR w swoj pierwsz zagraniczn podr� udawa si do Moskwy w celu wysuchania zada i polece odnonie kierowania parti komunistyczn. Istniaa zakrojona na szerok skal cenzura i wszechobecna tajna policja polityczna. A to tylko fragment prawdy o PRL. Aby obraz by peniejszy moemy doda miliardowe dugi zacignite przez PRL za granic, izolowanie pastwa polskiego na arenie midzynarodowej.

Opierajc si na racjonalnych przesankach i chodnej kalkulacji, nikt w praktyce nie by w stanie zawczasu przewidzie, i za kilka lat Zwizek Radziecki przestanie istnie i rozpadnie si na kilkanacie odrbnych organizm�w pastwowych, a wczeniej nie przeciwstawi si- za pomoc wszelkich dostpnych(take militarnych) rodk�w- politycznej emancypacji swoich sojusznik�w-satelit�w z Ukadu Warszawskiego.(Roman Kuniar, Polska Polityka Bezpieczestwa 1989-2000,Warszawa 2001,str.33)

Jednak Zwizek Radziecki nie by ju w stanie zahamowa przemian polityczno-spoecznych zachodzcych w Polsce i w krajach bloku wschodniego. W 1989 roku zaama si dwubiegunowy porzdek midzynarodowy w sensie geopolityczno strategicznym.

Przemiany polityczne w Polsce zapocztkowane „obradami okrgego stou” pocigy za sob acuch podobnych wydarze w krajach ssiadujcych i upadek systemu kapitalistycznego na Wgrzech, w NRD, Rumunii, Bugarii i Czechosowacji. Wszdzie przyjto program odchodzenia od pastwa realnego socjalizmu. Naszemu pastwu zgodnie z uchwa sejmow z 1 stycznia 1990 roku przywr�cono tradycyjn nazw - Rzeczpospolita Polska, a Biaemu Orowi, godu pastwa - koron. Zaczto wprowadza zmiany obejmujce wszystkie segmenty ycia spoecznego: polityk, ekonomi, prawo, kultur. „Rewolucja” przebiegaa w ewolucyjny spos�b, bez radykalnego zerwania z przeszoci i jej rozliczenia. Proces transformacji mia przez minione 10 - lecie duy wpyw na stan samopoczucia zbiorowego, na „kondycj psychiczn” spoeczestwa. Pocztkowo w zmianie systemowej widziano radykaln popraw nastroj�w i samopoczucia. Jednak ten optymizm i entuzjazm nie trwa zbyt dugo. Znaczna cz narodu rozczarowaa si nowym systemem, baa si swojej przyszoci.

2.Instytucjonalne aspekty sytuacji bezpieczestwa w okresie przeomu.

Jako pierwsze elementy programu przedstawiono cel, aby zapewni Polsce pen suwerennoci midzynarodow i wewntrzn. Zapewnienie Polsce bezpieczestwa- prowadzenie takiej polityki eby Europa rodkowa nie bya "szar stref". Zmiana pooenia geopolitycznego przy jednolitych standardach bezpieczestwa.

Cech charakterystyczn sytuacji bezpieczestwa Polski i pozostaych pastw Europy rodkowej w tym okresie by brak przynalenoci do jakiegokolwiek ,,twardego” systemu bezpieczestwa, czyli pooenie ,,pomidzy” NATO i UZE, z jednej strony, oraz ZSRR, a p�niej Rosj i WNP- z drugiej.(R. Kuniar...,str.62)

Po przejciu wadzy przez rzdy postsolidarnociowe, pierwsz istotn zmian byo wesp� z innymi krajami Europy rodkowej pr�ba rozwizania Ukadu Warszawskiego oraz Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej jako organizacji nie mogcych spenia ju swoich podstawowych funkcji. W pierwszej poowie 1991r. obie organizacje przestay istnie, co byo wielkim zaskoczeniem i przyjte z entuzjazmem wr�d polityk�w zachodnich. Lecz w tym czasie nie zdawano sobie sprawy z zaistniaej sytuacji. Pastwa z byego bloku wschodniego poszukiway szybko oparcia swojego bezpieczestwa na strukturach obronnych zachodu, co w tym czasie nie mogo by zrealizowane. Jedynym rozwizaniem bya szersza wsp�praca pastw na Konferencji Bezpieczestwa i Wsp�pracy w Europie. Ale organizacja ta zostaa stworzona do regulowania stosunk�w midzy Wschodem a Zachodem w czasie trwania zimnej wojny i odprenia, wic mona powiedzie, e straci sens dalsze jej funkcjonowanie. Jednak dla kraj�w takich jak Polska stwarzaa ona przynajmniej minim�w bezpieczestwa, oraz moliwo dialogu na temat praw czowieka, demokracji czy kontroli zbroje i rozbrojenia. Istnienie KBWE byo bardzo istotne dla pastw zachodnich, gdy przynaleno i uczestnictwo w pracach tej organizacji czciowo hamoway starania takich kraj�w jak Polska do wczenia ich do wsp�pracy z zachodnimi strukturami bezpieczestwa. Polska dyplomacja dya do wzmocnienia znaczenia KBWE na arenie midzynarodowej, ze wzgldu na brak moliwoci przystpienia do innych struktur obronnych zachodu. Dc do wzmocnienia KBWE Polska zgosia w styczniu 1990r. postulat o powoanie w ramach jej struktur Rady Wsp�pracy Europejskiej. Starania dyplomatyczne Polski i innych kraj�w zrzeszonych doprowadziy w 1990r. do powstania staego organu przy KBWE, Centrum Zapobiegania Konfliktom, kt�re zostao przeksztacone w 1992r. w Forum Bezpieczestwa. By to may krok majcy na celu popraw bezpieczestwa i ustabilizowanie sytuacji w byych krajach postkomunistycznych. Na pocztku lat 90-tych w Polsce zdawano sobie spraw, e kwestie bezpieczestwa maj warto priorytetow w polityce zagranicznej III RP. Lecz nie moemy zapomina, e w tym czasie funkcj prezydenta sprawowa jeszcze W. Jaruzelski a resortami(MON i MSW) kierowali te same osoby, kt�re byy z nimi zwizane od stanu wojennego. W tym czasie na obszarze polski stacjonowali onierze radzieccy, a kwestia ich wyjazdu nie bya rozwizana. Taka sytuacja zmusia rzd polski do bardzo ostronych pr�b nawizania szerszej wsp�pracy z strukturami bezpieczestwa zachodu. Zagraniczni politycy majc na uwadze niestabilno sytuacji politycznej w byych krajach postkomunistycznych jak i w samym Zwizku Radzieckim, starali si za wszelk cen spowalnia starania polski do przyjcia jej w struktury obronne zachodu.

Cakowicie biern postaw wobec potrzeb bezpieczestwa pastw Europy rodkowej w okresie przeomu wykazyway Wsp�lnoty Europejskie oraz UZE. Mimo wczesnych kontakt�w z UZE- minister Skubiszewski przemawia na forum Zgromadzenia Parlamentarnego UZE ju wiosn 1990r. - organizacja ta odegnywaa si od wszelkich zobowiza i cilejszej wsp�pracy z pastwami Europy rodkowo-Wschodniej, stojc na stanowisku, i ich kontakty z UZE bd pochodn ich stosunk�w ze Wsp�lnotami. Wykluczao to praktycznie zawczasu moliwo powaniejszego oparcia si tych pastw w ich polityce bezpieczestwa na powizaniach i ewentualnych gwarancjach ze strony UZE.(R. Kuniar..., str.64)

Polska dyplomacja postawia sobie za cel dwa strategiczne z punktu bezpieczestwa narodowego zadania. Po pierwsze dya do tego, aby Polska jak i inne pastwa Europy rodkowej, nie stay pomidzy Zachodem, a ZSRR/WNP, co mogo doprowadzi do sytuacji konfliktowej midzy dwoma obozami i narazi RP na zagroenie wasnej suwerennoci. Po drugie uwaano, e naley dy do powstania w Europie jednolitego systemu bezpieczestwa i przynalenoci do niego polski.

Wanym elementem w stosunkach midzynarodowych byo zdobycie zaufania we wzajemnych relacjach. Na pocztku 1990r. bardzo wana staa si kwestia rozbrojenia i budowa zaufania w dziedzinie militarnej. Jednym z pierwszych krok�w w tej materii byo podpisanie traktatu o konwencjonalnych siach zbrojnych(CFE). Za tym traktatem przy coraz wikszym zaufaniu lecz jeszcze przy duym stopniu nieufnoci midzy dwiema stronami podpisano kolejne umowy m.in. dokument wiedeski CSBM z 1992r.- o budowie zaufania i przejrzystoci w sferze militarnej oraz Traktat o otwartych przestworzach.

Podpisanie tych dokument�w wprowadzio pastwa europejskie na now drog stosunk�w midzynarodowych. Ustanowiy one nowy ad w sferze militarnej i rozbrojenia, co przyczynio si do poczucia wikszej stabilnoci i r�wnowagi. Jednak najwiksze znaczenie miay one dla Europy rodkowo-Wschodniej, przede wszystkim Polski, pozbawionej instytucjonalnej i militarnej osony wasnego bezpieczestwa.

3.rodowisko midzynarodowe Polski fazy transformacji ustrojowej.

Polskie rodowisko midzynarodowe pozostawao przez prawie 50 lat nie zmienione a do przeomu z koca lat80. W tym okresie day o sobie zna nowe ruchy spoeczne i polityczne, kt�rych nastpstwem by upadek caego systemu komunistycznego. Cay ten proces zapocztkowaa Polska, gdzie na fali protest�w spoecznych rzd komunistyczny zosta zmuszony do oddania wadzy w rce opozycji postsolidarnociowej. Naley przy tym zaznaczy, e komunici przekazali wadz opozycji, gdy jej sprawowanie w dotychczasowej formie przestao by moliwe. Sytuacja w Polsce pocigna za sob fal dekomunizacji w caej Europie rodkowo-Wschodniej obejmujc Czechosowacj, Wgry, Rumuni i pastwa federacyjne ZSRR. Przebieg tych zmian i ich tempo byo zaskoczeniem dla samych ich animator�w, kt�rzy spodziewali si wikszego oporu ze strony rzdzcej. Tempo zachodzcych zmian byo zaprzeczeniem powolnoci i stagnacji politycznej jaka opanowaa system na prawie 50 lat.

Rozkad systemu socjalistycznego sta si faktem i ju nic nie mogo zahamowa nastpujcych reform. Odwrotna sytuacja do tej zachodzcej w obozie socjalistycznym nastpowaa w Europie Zachodniej.

W listopadzie 1989r. zburzono mur berliski, w rok p�niej 3 padziernika zjednoczenie Niemiec stao si faktem. W grudniu 1991r. 12 pastw Europy Zachodniej podpisao traktat z Maastricht o Unii Politycznej i Walutowej. W ten spos�b Europa, z kt�rej znika czynnik konfrontacji ideologicznej, stawaa przed

now szans i nowymi wyzwaniami.(A.Antoszewski, R.Herbut, Polityka w Polsce w latach 90, Wrocaw 1999, str.215)

Wydarzenia te przyczyniy si do zmiany najbliszego rodowiska midzynarodowego Polski. Byy one nastpstwem tzw. ,,pokojowej rewolucji' w postkomunistycznej Europie. Polska znalaza si w cakowicie nowym pooeniu midzynarodowym. Wzdu zachodniej, wschodniej i poudniowej granicy Polski pojawiy si nowe pastwa, wyzwolone z pod protektoratu Zwizku Radzieckiego. By to okres przeomowy dla polskiej polityki zagranicznej. Mia miejsce rozpad ZSRR, kt�rego sukcesorem staa si Rosja. Powstanie niepodlegej Ukrainy - niezalenie od problem�w zwizanych z utrwaleniem jej suwerennej niepodlegoci, wszystko to przyczynio si do powstania nowej sytuacji geostrategicznej w Europie. Polska dyplomacja w 1992 r. skupia uwag na zagadnieniach zwizanych z polityk pastwa podlegajcego transformacji, znajdujcego si w zmiennym i rodowisku midzynarodowym.
Cay dotychczasowy ad w tym regionie Europy, a wraz z nim wszystkie trwae sojusze polityczno-militarne i gospodarcze stay si nieaktualne. Zmiany te doprowadziy do niejasnej sytuacji politycznej w Europie, oraz spowodoway e rodowisko midzynarodowe nie mogo przewidzie dalszych nastpstw tego procesu. Sytuacja geopolityczna staa si tak samo nieczytelna jak 50 lat wczeniej. Moemy zada pytanie: Jak na zmiany zachodzce w Europie reagowaa Polska i jakie byy tego nastpstwa?

Rzd polski sta na stanowisku, e naley czynnie uczestniczy we wszystkich procesach polityczno-gospodarczych zachodzcych w Europie. Naleao tym zmianom wyj naprzeciw podejmujc wielokierunkowe i wielopaszczyznowe

dziaania polityczne i dyplomatyczne. Miejsce polski na geopolitycznej mapie Europy wyznaczay zmiany zachodzce na Zachodzie. Najwaniejsz z nich byo dla IIIRP bez wtpienia zjednoczenie Niemiec oraz procesy integracyjne w tej czci kontynentu. Polska nie chcc sta si biernym uczestnikiem stosunk�w midzynarodowych podja w tym czasie wiele inicjatyw majcych na celu nawizanie bliszych kontakt�w ze swoim zachodnim ssiadem. Najwaniejsz z nich ze wzgldu na kwesti bezpieczestwa i priorytetow w polskiej polityce zagranicznej byo zawarcie z Niemcami traktatu granicznego i traktatu o dobrym ssiedztwie. Polska dyplomacja staraa si nawiza szersz wsp�prac z zachodnimi strukturami ekonomicznymi i politycznymi. Nie byo jednak to zadanie proste. W Polsce nie wyksztaciy si jeszcze odpowiednie struktury ani zasady obowizujce na arenie midzynarodowej.

Nowe mechanizmy kontakt�w oraz now infrastruktur prawn, spoeczn i instytucjonaln, adekwatn do standard�w obowizujcych w pastwach demokratycznych, naleao dopiero wypracowa.(A.Antoszewski..,str.216)

Moda polska demokracja dopiero, co stawiaa pierwsze kroki na arenie midzynarodowej, cay czas powikszajc swoje dowiadczenie poprzez kontakty wielostronne z innymi pastwami europejskimi. rodowisko midzynarodowe Polski okresu przeomu, byo mao stabilne, ze wzgldu na szereg zmian zachodzcych w Europie po upadku komunizmu. Polska dyplomacja w tym czasie miaa do wyboru kilka dr�g w dalszej polityce zagranicznej. Wyb�r by jednoznaczny tzw. ,,zwrot ku Zachodowi'' uksztatowa polityk zagraniczn RP na kolejne lata i sta si g�wnym czynnikiem okrelajcym jej dalsze funkcjonowanie w tym kierunku.

4.Warianty polityki zagranicznej dla Polski po 1989 roku.

Polityka zagraniczna Rzeczpospolitej nie bya jednoznacznie skierowana w stron pastw zachodnich. Wyczuwalny i widoczny by brak zaufania do swoich zachodnich ssiad�w. Nieufno wystpowaa jednak z obu stron, co nie sprzyjao rozwijaniu dwustronnych i wielostronnych kontakt�w handlowych i militarnych. Szczeg�lnie na Zachodzie tamtejsi politycy dokadnie nie wiedzieli czego mog si spodziewa i jak drog w dalszych stosunkach midzynarodowych wybierze Polska. Przecie jeszcze w roku 1990 prezydentem by W. Jaruzelski, a resorty ,,siowe'' (MON i MSW) byy cay czas pod kontrol postkomunist�w. Sytuacj dodatkowo komplikowaa obecno wojsk radzieckich na ziemiach polskich, co nie uatwiao negocjacji RP z pastwami zachodnimi. W Polsce panoway r�ne opinie na temat dalszej polityki zagranicznej oraz jej g�wnych kierunk�w. Zasadnicze pytanie jakie sobie wtedy zaday elity polityczne brzmiao: Jaki sojusz zagwarantuje Polsce bezpieczestwo, oraz przyspieszy rozw�j cywilizacyjny i gospodarczy.

Polska stoi wobec zadania okrelenia swych interes�w bezpieczestwa oraz sposob�w postpowania wobec istniejcych struktur politycznych i wojskowych w Europie, takich jak: KBWE, NATO, Unia Zachodnioeuropejska, Rada Europy...(Andrzej Harasimowicz, Polska w procesie integracji ze Wsp�lnotami Europejskimi, Warszawa 1994, str.21)

Z jednej strony by mocno odczuwalny pogld, e naley zwiza si w sferze bezpieczestwa ze Zwizkiem Sowieckim. G�wnie chodzio o wsp�prac militarn i gospodarcz na nowych zasadach prawnych. Pomys ten, opiera si na przewiadczeniu, e tylko wsp�praca z ZSRR jako cigle wielkiego mocarstwa militarnego moe zapewni RP bezpieczestwo na arenie midzynarodowej. W rodowiskach solidarnociowych wygaszanie takich opinii miao wymiar g�wnie taktyczny. Na pocztku 1990r. nie sdzono jeszcze, e Zwizek Radziecki moe odstpi od swoich wpyw�w w Europie rodkowo-Wschodniej. ywa bya myl, e dotychczasowe ukady militarne i gospodarcze zostan zastpione przez inne, bardziej demokratyczne, lecz cigle decydowa bdzie Moskwa. Istniao te poczucie, e jaka forma wsp�pracy ze Zwizkiem Radzieckim jest Polsce potrzebna. Sytuacja w Europie zmieniaa si z dnia na dzie. Cz polskich elit politycznym szczeg�lnie lewicowych wanie w trwaym sojuszu z ZSRR upatrywaa stabilizacji i bezpieczestwa zewntrznego RP. Pogld taki wynika z faktu, e przez tyle lat Zwizek Radziecki by jedynym gwarantem bezpieczestwa i po transformacji ustrojowej dalej panowao w tych krgach przekonanie o przyw�dczej roli ZSRR.

Na rodowisku polskiej lewicy due wraenie wywaro szybkie zjednoczenie Niemiec. Uwaano, e Niemcy mog wystpi z roszczeniem do Polski w sprawie zachodniej granicy RP i tylko sprzeciw Zwizku Radzieckiego moe zapobiec ekspansji wojskowej NATO na ziemiach polskich. Polska lewica opowiadaa si za utrzymywaniem strategicznego sojuszu polsko-radzieckiego i Ukadu Warszawskiego jako gwaranta bezpieczestwa. By odczuwalny brak zaufania do Zachodu, co w krgach lewicowych tumaczono rzekomo zymi dowiadczeniami z przeszoci. Wanym powodem, dla kt�rego socjaldemokracja RP tak jednoznacznie popieraa sojusz z ZSRR, byy jej powizania gospodarcze na Wschodzie, dla kt�rych starano si wypracowa nowe rozwizania polityczno-prawne.

Taka wizja polityki zagranicznej nie znalaza poparcia w ministerstwie spraw zagranicznych, gdzie blisza bya wizja prozachodnia. Lecz na pocztku lat 90 pastwa zachodnie byy nastawione bardzo hermetycznie i ostrone w wypowiadaniu pogld�w odnonie przyszej wsp�pracy z RP. Taka sytuacja musiaa skoni nasz dyplomacj do wzmoonej pracy na rzecz zjednania i poparcia polskich cel�w odnonie przystpienia w przyszoci do struktur militarnych i gospodarczych Zachodu. Polski MSZ cay czas obserwowa zmiany zachodzce w ZSRR i stara si do nich ustosunkowa.

Priorytetem Moskwy byo zapobieenie dezintegracji Zwizku Sowieckiego oraz stosunki midzy-mocarstwowe, czyli relacje z USA. Sygnay o postpujcym i nieuchronnym rozpadzie ZSRR byy przekazywane przez polskie r�da dyplomatyczne z Moskwy od pocztku 1991r; fiasko operatywnego puczu sierpniowego jedynie przyspieszyo koniec Zwizku.(Kuniar...,str.73)

Politycy w Moskwie zdawali si ignorowa zmiany, jakie zachodziy w Europie rodkowej, nie dostrzegajc zagroenia dla dotychczasowych wpyw�w radzieckich w tym regionie. Bardziej istotna z punktu geopolitycznego bya pr�ba ratowania walcego si imperium sowieckiego. W Moskwie nie wierzono e Polska moe na stae wyj z pod ,,sowieckiego parasola''. Nieobecno Europy rodkowej w strategii Rosji oraz braku zainteresowania przemianami zachodzcymi w Polsce mogo by spowodowane raportami wpywowej Rady ds. Polityki Zagranicznej i Obronnej.

Takie stanowisko stara si wykorzysta polski MSZ. Pierwszy polski minister spraw zagranicznych niepodlegej polski Krzysztof Skubiszewski w expose rzdowym z kwietnia 1990r, m�wic o kontaktach z ZSRR, p�niej Rosj opar si g�wnie na przebudowie stosunk�w dwustronnych w kierunku ,,partnerstwa opartego na r�wnych prawach''.

Druga opcj dla polskiej polityki zagranicznej przez pewien czas wydawaa si idea neutralnoci jako opcji w sferze bezpieczestwa Polski. Rzeczpospolita miaa by swego rodzaju pomostem midzy Wschodem a Zachodem, oddziela dwa obozy polityczne, sta si tzw. ,,szar stref''. Bya to koncepcja przedstawiona

przez H. Kissingera zoona podczas wizyty w Polsce w czerwcu 1990r. W Polsce g�wnym jej propagatorem by �wczesny minister obrony Piotr Koodziejczyk.

,,Musimy by pomostem midzy Zachodem a Zwizkiem Radzieckim, r�wnie z wojskowego punktu widzenia''(Rzeczpospolita z 29 marca 1991r.)

Status swoistej ziemi niczyjej, bo do takiej formuy mona by go sprowadzi uwzgldniajc pooenie Polski na geopolitycznej mapie Europy, nie mogo by zaakceptowane z wielu powod�w.

Po pierwsze, narzuca Polsce rol pasywnego uczestnika stosunk�w midzynarodowych. Po drugie, wpisywa j midzy Niemcy a Rosj, bez moliwoci konkurowania z silnymi ssiadami.(A.Antoszewski...,str.224)

Bardziej powan opcj od przeksztacenia terytorium polski w stref neutraln wydawaa si formua budowania zwizk�w subregionalnych na gruzach rozpadajcego si Imperium Sowieckiego. Tak ide popieray pastwa zachodnie, widzc w niej nadziej na zastopowanie stara Polski o szybkie przyjcie do struktur obronnych i gospodarczych Zachodu. Idea zwizk�w subregionalnych miaa opiera si na wsp�pracy pastw post sowieckich w dziedzinie obronnoci, oraz wsp�pracy gospodarczej. Powsta nawet projekt popierany przez mocarstwa zachodnie aby na gruzach RWPG, pastwa regionu utworzyy, a nawet skopioway Europejsk Wsp�lnot Gospodarcz, przystosowan do funkcjonowania w naszych warunkach polityczno-gospodarczych.

Europa Zachodnia dawaa tym samym do zrozumienia Polsce e na szybk integracj nie ma co liczy. Powinna skupi si na budowie trwaych zwizk�w regionalnych. Jako dobry przykad pokazano powstanie Grupy Wyszehradzkiej, czyli wsp�lnej inicjatywy Polski, Czech i Wgier majcej za zadanie blisz wsp�prac midzy pastwami oraz konsultowanie wsp�lnej polityki wobec Zachodu.

Opcja subregionalnego zwizku midzy pastwami postkomunistycznymi miaa zasadnicz wad. Pastwa o stosunkowo ,,modej demokracji” takie jak Polska nie byy by w stanie przeciwstawi si pod wzgldem militarnym deniom jednego z wielkich ssiad�w do wpywu na wewntrzn polityk pastwa. Teoria o gwarancjach bezpieczestwa rosyjsko-natowskich formalnie ogoszona przez Moskw nie moga zosta potraktowana powanie przez Polski MSZ.

Z powyszych wzgld�w subregionalna opcja bezpieczestwa nigdy nie staa si przedmiotem powanego zainteresowania polskiej polityki zagranicznej.(J. Stefanowicz, Rzeczpospolitej pole bezpieczestwa, Warszawa 1993, str.54)

Jednak najbardziej atrakcyjn propozycj dla Polski w sferze bezpieczestwa, lecz jak �wczenie uwaano najbardziej odleg i mao realistyczn, bya opcja euroatlantycka. Sojusz Polski z NATO wprowadziby nasz kraj w now form kontakt�w midzynarodowych, oraz zapewniaby najwiksze gwarancje bezpieczestwa w por�wnaniu do wczeniej lansowanych

pomys�w. Zdawali sobie z tego spraw politycy odpowiedzialni za nawizanie wsp�pracy z Sojuszem P�nocnoatlantyckim. G�wnym propagatorem tej opcji by �wczesny Minister Spraw Zagranicznych K. Skubiszewski. Jednak jeszcze w 1990r. minister Skubiszewski w swoim expose, jedynie co wspomnia o przyszych kontaktach z NATO. Waniejsza, bo na pierwszym miejscu bya dalsza wsp�praca z KBWE. Ju w 1992r. Skubiszewski okrelajc Polski stosunek i przysze starania o przyjcie do Paktu wyrazi si ju w nieco zmienionej wersji ,,czonkostwo jest celem perspektywicznym”.

Duy wpyw na takie stanowisko rzdu polskiego miay sygnay wysyane od polityk�w zachodnich, ale najwaniejsze znaczenie miao stanowisko administracji amerykaskiej. Amerykanie starali si chodzi starania polskiego MSZ o nawizanie gbszej wsp�pracy z Paktem P�nocnoatlantyckim. Dlatego minister Skubiszewski w swoich wypowiedzia nie dawa do zrozumienia stronie rosyjskiej, e nadrzdnym celem Polskiej polityki zagranicznej na pocztku lat 90 byo wczenie kraju w struktury obronne Zachodu. Pr�bujc zrozumie postpowanie polityk�w w tym okresie musimy wzi pod uwag kilka istotnych czynnik�w zar�wno wewntrznych jak i zewntrznych.

Starania Polskiego rzdu o wczenie do struktur natowskich nie przebijao si atwo. W kraju co do kierunku w jakim Polska moga oprze swoje bezpieczestwo gosy byy podzielone. Przeciw opcji natowskiej wypowiadali si politycy lewicy, widzc w niej zagroenie niepodlegoci poprzez uzalenienie si od struktur obronnych Zachodu. Podobne stanowisko reprezentowao wojsko gdzie kadra dow�dcza nastawiona bya jeszcze prosowiecko Naley pamita, e wikszo polityk�w lewicy oraz wojskowi przez wiele lat nauczeni byli bezwzgldnego posuszestwa wobec wschodniego ssiada. Opcja pro natowska bya cakowicie sprzeczna z ich ideami i przekonaniami.

W Polsce w czasie dw�ch lat(1990-1992) wadz sprawoway cztery rzdy, co nie uatwiao podjcia strategicznych decyzji. W 1992 r. Polska miaa trzech szef�w rzd�w i dwa gabinety. Spory na naszej scenie politycznej nie ominy polityki zagranicznej. Utrudniao to nierzadko koordynacj caoksztatu stosunk�w zewntrznych pastwa.

Bardzo istotnym czynnikiem determinujcym stanowisko rzdu Polskiego by nie rozwizany problem stacjonowania na terytorium kraju onierzy radzieckich. Nie chcc prowokowa swoimi wypowiedziami Moskwy, minister Skubiszewski stara si unika w rozmowach dwustronnych strategicznych cel�w polityki zagranicznej RP, kt�rym bez wtpienia byo pene czonkostwo w NATO.

Sytuacja midzynarodowa nie sprzyjaa stanowisku RP odnonie negocjacji czonkowskich ze strukturami natowskimi. Amerykanie i Kwatera G�wna NATO wypowiadali si wprost: ,,nie ma mowy o czonkostwie, lecz o zblianiu i zacienianiu wsp�pracy, jeli za rozszerzenie nastpi- powtarza sekretarz generalny Sojuszu Manfred Woetner- Polska bdzie pierwszym krajem spor�d pastw byego UW, kt�ry zostanie przyjty do NATO”(R. Kuniar...,str.79)

W 1992 r. polska polityka zagraniczna koncentrowaa si na umacnianiu suwerennoci i bezpieczestwa pastwa, wspieraniu jego gospodarczego i cywilizacyjnego rozwoju oraz tworzeniu mocnej pozycji Polski w Europie i na wiecie. Polityka zagraniczna Polski staa si wanym czynnikiem stabilizujcym sytuacj midzynarodow w Europie rodkowej i Wschodniej, co potwierdzay wypowiedzi licznych polityk�w i komentator�w zagranicznych. Aktywno dyplomatyczna bya zorientowana na obron i promocj ywotnych interes�w narodowych, jak r�wnie na wsp�tworzenie pomylnych warunk�w dialogu i wsp�pracy na kontynencie europejskim.

5. Cele i zadania polskiej polityki zagranicznej na pocztku lat 90.

Wynikay z ochrony i popierania podstawowych interes�w narodowych i pastwowych. Dziaania w celu ich realizacji z jednej strony byy kontynuacj kierunk�w i przedsiwzi wczeniej podjtych, z drugiej za byy dyktowane potrzeb dostosowywania konkretnej polityki do dynamicznie zmieniajcych si

okolicznoci.
Nadrzdnym, priorytetem polityki zagranicznej RP by rozw�j i umacnianie powiza z g�wnymi instytucjami wielostronnymi zachodnioeuropejskimi i euratlantyckimi oraz z naszymi tradycyjnymi partnerami zachodnimi. Istot byo zapewnienie Polsce bezpieczestwa oraz warunk�w gospodarczej przebudowy i rozwoju. Chodzio o utrwalenie procesu integracji Polski z Zachodem, a take o uzyskanie akceptacji i wsp�pracy pastw oraz instytucji zachodnich w tym procesie. Przede wszystkim dotyczyo to Wsp�lnoty Europejskiej (i jej pastw czonkowskich), g�wnego partnera naszego kraju na scenie midzynarodowej. Polska ratyfikowaa Ukad o stowarzyszeniu ze Wsp�lnotami Europejskimi. Ukad zosta take zaakceptowany przez Parlament Europejski, jednak jego proces ratyfikacji przez parlamenty pastw WE w wikszoci przypadk�w nie zosta nawet zapocztkowany. Zauwaalna rezerwa niekt�rych czonk�w WE, pr�by niekorzystnej dla Polski interpretacji filozofii stowarzyszenia, a take uzyskiwania jednostronnych korzyci handlowych (wbrew wpisanej w Ukad zasadzie korzystnej dla nas asymetrii) wymagay z polskiej strony aktywnego przeciwdziaania. Polska "ofensywa" nasilia si zwaszcza w drugiej poowie roku i zwizana bya z rzdem premier H. Suchockiej. Praca na rzecz zblienia ze Wsp�lnotami przebiegaa w ukadzie dwustronnym (wobec instytucji w Brukseli oraz stolic pastw WE) oraz wielostronnym (w ramach Grupy Wyszehradzkiej).

Hanna Suchocka zoya wizyt w Komisji Wsp�lnot, odbyy si spotkania premier�w pastw Grupy Wyszehradzkiej z przewodniczcymi Wsp�lnot i Komisji oraz ministr�w spraw zagranicznych. Stanowisko pastw Grupy w sprawie przyspieszenia integracji i perspektyw przystpienia do WE zostao zawarte i przekazane Wsp�lnotom w specjalnym memorandum.

Stowarzyszenie Polski z WE oznacza intensyfikacj wsp�pracy z najwikszym zintegrowanym gospodarczo, spoecznie i kulturalnie obszarem starej i wysoko rozwinitej cywilizacji, dysponujcej bogactwem kapitau, wiedzy, technologii, potencjaem obronnym i dowiadczeniem we wsp�pracy midzynarodowej w skali kontynentalnej i globalnej. (Andrzej Harasimowicz...,str.22)
Mimo licznych oficjalnych kontakt�w dwustronnych midzy Polsk a NATO (midzy innymi wizyty premier�w Jana Olszewskiego i Hanny Suchockiej, liczne spotkania na szczeblu ministerialnym, seminaria, sesje NACC) Sojusz Atlantycki niechtnie podejmowa problematyk swego udziau w gwarantowaniu

bezpieczestwa pastwom Europy rodkowej. W 1992 r. Polska oficjalnie zadeklarowaa, i czonkostwo w Sojuszu jest jej strategicznym celem. Jednak na stanowisku NATO w tej sprawie ciy czynnik rosyjski, kt�rym najwysi przedstawiciele Sojuszu i pastw czonkowskich uzasadniali potrzeb ostronego i stopniowego zbliania Polski do NATO. W tym czasie Europa zachodnia jak i USA staray si za wszelk cen utrzyma przy wadzy Gorbaczowa, widzc w jego osobie gwaranta wprowadzania w Rosji stopniowej demokratyzacji ustroju politycznego.

W Polsce Gorbaczow nie spotka si nigdy z tak bezkrytycznym i wrcz entuzjastycznym przyjciem, jak na Zachodzie, a szczeg�lnie w Niemczech, gdy w naszym kraju mocniej odczuwano jego ograniczenia, sprzecznoci w jego wprawdzie odwanej, lecz przecie niesp�jnej polityce.(Artur Hajnicz,Ze sob czy przeciw sobie. Polska-Niemcy 1989-1992, Warszawa 1996, str.48)

Zach�d postrzega Gorbaczowa jako jedyn osob mogc zapewni stabilno na obszarze post sowieckim, gwarantujcego ponadto bezpieczestwo potencjau

nuklearnego. Dlatego w tym czasie NATO powstrzymao si od wypowiedzi, mogcych wiadczy o gotowoci Paktu na przyczenie do swoich struktur pastw Europy rodkowej. Warto w tym miejscu zaznaczy, i podobnie jak w przypadku Wsp�lnot, z kt�rymi swe stosunki Polska postrzegaa nie tylko w kategoriach gospodarczych, lecz i bezpieczestwa sensu largo (niezalenie od UZE), tak zblienie i ewentualne czonkostwo w Sojuszu byo widziane r�wnie jako istotny element budowy bezpieczestwa ekonomicznego i politycznego Polski (take w sensie nieodwracalnoci przemian wewntrznych).

W polskiej perspektywie KBWE suya stabilizowaniu sytuacji bezpieczestwa oraz tworzeniu i utrwalaniu adu militarnego i politycznego (w tym ustrojowego) zar�wno w naszym bezporednim otoczeniu, jak i w szerszej strefie geograficznej obejmowanej formu KBWE. Uzasadniao to polsk aktywno we wszystkich istotnych aspektach procesu KBWE. Dziki tej aktywnoci na forum wiedeskich instytucji KBWE Polska wesza do wskiego grona pastw kreujcych ksztat i dynamik ewolucji tego procesu.
W naszych stosunkach dwustronnych z g�wnymi partnerami zachodnimi skupialimy uwag nie tylko na aspektach bilateralnych, lecz take na pozyskiwaniu wsparcia dla naszych aspiracji peniejszej integracji z Zachodem (WE, UZE, NATO). Chodzio te o zaangaowanie Zachodu we wspieranie proces�w transformacji w Europie rodkowej i Wschodniej oraz zapewnianie bezpieczestwa wszystkim pastwom tego regionu.

Szczeg�lnie wany by rozw�j stosunk�w z Niemcami, kt�rych udzia w naszych zagranicznych obrotach handlowych siga ju niemal 30%. Waga, jak przywizywalimy do dobrego ssiedztwa i wsp�pracy z Niemcami, znajdowaa

wyraz w bardzo dobrych midzypastwowych stosunkach politycznych (dialog na najwyszym szczeblu), rozwoju wsp�pracy regionalnej i przygranicznej, dobrym czy wrcz przykadowym rozwizywaniu spraw mniejszoci, a take w przychylnoci Niemiec wobec naszych aspiracji integracyjnych (kontrastujcej

z postaw Francji). Udao si utrzyma, mimo roku wyborczego, du dynamik kontakt�w polsko-amerykaskich, w tym zwaszcza dialogu politycznego (wizyta George'a Busha) oraz wzrostu amerykaskiego zaangaowania gospodarczego w Polsce. Poraka Busha przyniosa zmian administracji. W programie demokrat�w sprawy Europy rodkowej znalazy si na odlegym planie, z czego wynikao nowe wyzwanie dla polskiej dyplomacji na rok nastpny.

Takim wyzwaniem stao si r�wnie od przeomu 1991 i 1992 r. powstanie w miejsce ZSRR kilku pastw wzdu naszej wschodniej granicy, w tym Rosji, od kt�rej - jeli uwzgldni odcicie obwodu kalingradzkiego od reszty kraju - oddziela nas strefa formalnie suwerennych pastw. Opierajc sw polityk na og�lnych zasadach KBWE Polska skoncentrowaa si na ustanawianiu stosunk�w dyplomatycznych z nowymi pastwami, tworzeniu podstaw traktatowych stosunk�w midzypastwowych, rozwoju dialogu politycznego, poszukiwaniu szans wsp�pracy gospodarczej i wymiany handlowej. Staraa si te wspiera zapocztkowane tam procesy przemian ustrojowych. Priorytet miay stosunki z Rosj, z kt�r negocjowano, opr�cz trudnych kwestii gospodarczych (zaduenie) i zaszoci historycznych, ostateczne wycofanie wojsk z Polski. Majowa wizyta w Moskwie prezydenta Lecha Wasy, kt�rego sytuacji nie uatwiaa napita sytuacja polityczna w Polsce (g�wnie na linii rzd-prezydent), przyniosa jednak podpisanie

dugo negocjowanego - jeszcze w toku wizyty przez obu prezydent�w - Traktatu o przyjaznej i dobrossiedzkiej wsp�pracy.
Traktatowa regulacja stosunk�w z Rosj uatwia aktywizacj stosunk�w z innymi pastwami WNP, zwaszcza z Ukrain. Jednake rozw�j stosunk�w z nowymi pastwami zalea w ogromnym stopniu od zachodzcych tam proces�w (w tym pastwowotw�rczych) oraz natury ich wsp�zalenoci z Rosj. Wane byo zainicjowanie z nimi dialogu politycznego na najwyszym szczeblu. Polska od pocztku miaa wiadomo strategicznego charakteru zmian, kt�re nastpiy na obszarze byego ZSRR, i zwizanej z tym potrzeby ich pogbienia i utrwalenia.

W ramach szeroko rozumianej orientacji europejskiej polska polityka zagraniczna bya aktywna w procesie rozbudowy nowych powiza regionalnych: Grupy Wyszehradzkiej, Inicjatywy rodkowoeuropejskiej i wsp�pracy batyckiej. By to nasz wkad w stabilizowanie sytuacji w Europie rodkowej - w strefie midzy nadal hermetycznym Zachodem a obszarem nieprzewidywalnym na wsch�d od Polski.

Nieobecno Polski w strukturach regionalnych i uniwersalnych oznaczaaby marginalizacj kraju i jako taka byaby sprzeczna z jego racj stanu. Ponadto postawa aktywnego uczestnictwa w polityce midzynarodowej stanowi instrument zwikszania stabilizacji w rodowisku midzynarodowym pastwa, usprawniania wsp�pracy gospodarczej, politycznej oraz kulturowej i przygotowuje go do kreowania szerszych proces�w integracyjnych.(A. Antoszewski..,str.230)
Ponadto Polska rozwijaa stosunki z wybranymi krajami pozaeuropejskimi, uczestniczya w pracach wielu organizacji midzynarodowych, zwaszcza ONZ i Rady Europy; resort spraw zagranicznych by aktywny wobec rodowisk polskiego wychodstwa i polskich mniejszoci narodowych oraz w gospodarczej, naukowej i kulturalnej sferze naszych stosunk�w zewntrznych

,,Geograficzne usytuowanie Polski nieuchronnie nadaje kierunkowi europejskiemu

naszej polityki zagranicznej znaczenie priorytetowe. Nie oznacza to jednak eurocentrycznego zawania tej polityki. Przeciwnie, polityka zagraniczna RP wobec kraj�w pozaeuropejskich staje si coraz aktywniejsza”- m�wi minister spraw zagranicznych RP W. Bartoszewski.

Po upywie kilku lat od wielkiej zmiany 1989 r. polska polityka zagraniczna dosza do momentu, w kt�rym potrzebne jest peniejsze zaangaowanie wewntrznych struktur pastwowych, zasob�w gospodarczych i nowoczenie zorganizowanego spoeczestwa w ochron i promocj naszych interes�w na scenie midzynarodowej. Kierunek kt�ry wybraa Polska po 89r. tzw. ,,zachodni brzeg” wydaje si by optymalny dla przyszych interes�w RP. Aktywne uczestnictwo Polski i jej zaangaowanie w r�nych organizacjach midzynarodowych, podnosi znaczenie naszego kraju na wiecie, co bez wtpienia uatwi nawizywanie wsp�pracy gospodarczej i politycznej z innymi pastwami nie tylko europejskimi.

Najwaniejsze cele w polskiej polityce zagranicznej, jakie na pocztku lat 90 postawi sobie Polski MSZ, zostay w wikszoci osignite. Chodzi przede wszystkim o nawizanie dialogu z NATO i Wsp�lnotami Europejskimi oraz stosunki z Rosj. Teraz najistotniejszym zadaniem przed dyplomacj RP jest kontynuowanie wczeniej rozpocztego dialogu na arenie midzynarodowej oraz wprowadzenie Polski w struktury obronne i ekonomiczne Zachodu. Ale o tym szerzej w kolejnym rozdziale.

Rozdzia II

Polska miedzy Wschodem a Zachodem.

1.Polska polityka zagraniczna wobec Niemiec.

Stosunki polsko-niemieckie po zmianach zapocztkowanych w 1989r. ulegy diametralnej zmianie. Zimnowojenn granic wrogich sobie blok�w zastpia nowa granica midzy dwoma zaprzyjanionymi krajami. Mimo tych historycznych zmian, stosunki polsko-niemieckie nie s wolne od napi i problem�w, a oficjalnie propagowana wsp�praca ma zar�wno pozytywne, jak i negatywne aspekty. Polityka zagraniczna RP wzgldem zachodniego ssiada nabraa nowe znaczenie. Przestay obowizywa zimnowojenne kontakty dw�ch wrogo nastawionych wobec siebie pastw. Polska i niemiecka polityka przed 89r. bya odzwierciedleniem stosunk�w midzy dwoma rywalizujcymi blokami. Wzajemne kontakty blokoway przynaleno obu pastw do wrogo nastawionych wobec siebie sojuszy polityczno-militarnych: Polski do Ukadu Warszawskiego, a Republiki Federalnej Niemiec do Traktatu P�nocnoatlantyckiego i jego struktury wojskowej (NATO). Dlatego sytuacja taka uniemoliwiaa wzajemne kontakty i wsp�prac midzy Polsk i Niemcami w dziedzinie wojskowej.

Przeom, jaki nastpi w wyniku rozpadu caego bloku wschodniego stworzy podstaw pod rozpoczcie nowych, r�wnorzdnych kontakt�w midzy obu pastwami. Kontakty z zachodnim ssiadem przed 89r. nie opieray si na wzajemnej wsp�pracy, lecz byy skierowane przeciw sobie ze wzgldu na r�nic ideologiczn dzielc oba pastwa. Rozpad Zwizku Radzieckiego umoliwi polskiej dyplomacji rozpoczcie szerokiego dialogu z RFN, co przed upadkiem komunizmu byo niemoliwe. Jednak najwikszym problemem, przed jakim stany dwa pastwa, byo przeamanie stereotyp�w i uprzedze wzgldem siebie tak bardzo zakorzenionych w spoeczestwach obu pastw zdeterminowanymi historycznymi dowiadczeniami z przeszoci. Uprzedzenia i nienawi w spoeczestwie polskim potgowaa wadza komunistyczna starajc si nastawi tak Polak�w, aby w panujcym przed 1989r. reimie widzieli jedynego obroc interes�w polski.

Jak stwierdza A.Wolff-Powska , w PRL ,,dla potrzeb nowego pastwa i poszukujcego nowej tosamoci narodu nona i wygodna okazaa si teza m�wica o cigoci agresywnych tendencji pastwa zachodnioniemieckiego i niezmiennoci natury niemieckiej”.(R.Kuniar...,str.130)

Po 1989r. nowy rozdzia wsp�pracy polsko-niemieckiej w dziedzinie rozszerzania kontakt�w wojskowych odbywa si na gruncie prac na rzecz budowy zaufania i bezpieczestwa oraz zapocztkowany proces rozbrojenia w ramach struktur KBWE. Wanym aspektem we wzajemnych kontaktach w dziedzinie bezpieczestwa stanowi proces wielostronnego dialogu rozbrojeniowego. Minister Skubiszewski stan przed trudnym zadaniem nawizania szerszej wsp�pracy w kwestii poprawy stosunk�w dyplomatycznych z zachodnim ssiadem. Do uregulowania pozostawao wiele strategicznych z polskiego punktu widzenia decyzji w zakresie zewntrznego bezpieczestwa pastwa. Kluczowym i najwaniejszym zadaniem byo przed polsk dyplomacj po zjednoczeniu Niemiec potwierdzenie nienaruszalnoci zachodniej granicy. Rzd T. Mazowieckiego dy do jak najszybszego uznania przez pastwo niemieckie jak i przez najwiksze mocarstwa ostatecznego ksztatu granicy jako podstawowego skadnika uregulowania pokojowego w Europie. . RFN twierdzia jednak, e zachodnia granica polski wymaga bdzie renegocjacji po zjednoczeniu Niemiec. Podczas wizyty kanclerza Helmuta Kohla w Warszawie w listopadzie 1989 Polacy starali si o zdecydowane uznanie granicy, na co jednak Niemcy zgody nie wyrazili, podkrelajc znaczenie dla wzajemnych stosunk�w ukadu z 1970. Take dziesiciopunktowy plan Kohla nie zawiera adnych wzmianek o ostatecznym uregulowaniu problemu.

Za dobre i konstruktywne uznalimy propozycj dotyczce sformuowania pierwszej ,,Zasady” uregulowania ostatecznego. W tych proporcjach stwierdza si, e zjednoczone Niemcy skadaj si z obecnego obszaru NRD, RFN i Berlina, a ich zewntrznymi granicami bd definitywnie granice NRD i RFN w dniu wejcia w ycie ,,uregulowania kocowego”. Granica polsko-niemiecka w jej obecnym przebiegu ju dawno staa si skadnikiem pokojowego porzdku w Europie.(Krzysztof Skubiszewski, Polityka zagraniczna i odzyskanie niepodlegoci, Warszawa 1997, str.59)

Polski premier due nadzieje wiza z synnym 10 punktowym planie kanclerza H. Kohla z 28 listopada 1989 r. Lecz plan ten nie uwzgldni stosunk�w z Polsk oraz nie przedstawia jasnego stanowiska Bonn w sprawie wsp�lnej granicy. Rzd RP widzc niezdecydowanie i brak konkretnych decyzji ze strony Bonn za wszelk cen chcia doprowadzi do dopuszczenia Polski do konferencji ,,2+4” majcej za zadanie uregulowanie kwestii zjednoczenia Niemiec oraz co najwaniejsze dla RP uprawomocnienie dotychczasowej granicy zachodniej. Rokowania podzielono na cztery sesje. Dwie pierwsze sesje nie przyniosy praktycznie adnych konkretnych decyzji. Spowodowane to byo w duej mierze nie rozwizan kwesti stacjonujcych onierzy sowieckich na terytorium byego NRD. Najwaniejsza bya sesja paryska gdzie wszystkie najtrudniejsze kwestie doczekay si rozstrzygnicia. Ministrowie spraw zagranicznych polski i Niemiec w osobach K. Skubiszewski i Hans Dietrich Genscher wyjanili sobie wszystkie niejasnoci i przyjli protok� zawierajcy g�wne zasady przyszego traktatu z Niemcami. Po dokadnym dopracowaniu przez ekspert�w szczeg��w traktatu kocowego, pozostao tylko zoy podpisy pod jego aktem kocowym co nastpio na ostatniej konferencji w Moskwie.

17 lipca by wielkim dniem w politycznej karierze Krzysztofa Skubiszewskiego. Jego wiedza, dorobek naukowy i nabyta w tych miesicach dyplomatyczna praktyka pozwolia polskiemu ministrowi zabysn wr�d wielkich tego wiata.(A. Hajnicz...,str.105)

Traktat moskiewski z 12 wrzenia 1990 r. przyczyni si do zapewnienia wikszej trwaoci granic w Europie rodkowej a co z tym si wie take wni�s wielki wkad w uksztatowaniu geopolitycznym polski w nowej Europie. Poprzez wprowadzenie w ycie traktatu moskiewskiego Niemcy wyrzekaj si wszystkich roszcze terytorialnych wzgldem polski, zar�wno teraz jak i w przyszoci. I co jest najwaniejsze owy traktat zawiera zapewnienie e przysza konstytucja zjednoczonych Niemiec nie moe zawiera treci sprzecznych z postanowieniami kocowymi traktatu. Polska otrzymaa zapewnienie e osignite porozumienie nie bdzie negowane w przyszoci przez kolejne rzdy w zjednoczonych Niemczech. Oba pastwa zobowizuj si do bezwzgldnego poszanowania suwerennoci i integralnoci terytorialnej drugiego pastwa oraz nie zgaszania adnych roszcze terytorialnych. Ostatecznie na mocy traktatu z 12 wrzenia 1990 ustalono, e potwierdzenie granicy nastpi w osobnym traktacie po zjednoczeniu, a ratyfikacja dojdzie do skutku wraz z odrbnym traktatem o wsp�pracy dwustronnej. W zwizku z tym powstay dwa traktaty: o potwierdzeniu istniejcej granicy polsko-niemieckiej z 14 listopada 1990 i dobrym ssiedztwie i przyjaznej wsp�pracy z 17 czerwca 1991. Oba ratyfikowano dopiero w styczniu 1992, co wizao si z zapisem w traktacie 2+4. By to niewtpliwy sukces polskiej dyplomacji. Popieranie przez rzd RP idei zjednoczenia Niemiec przyczyni si do nawizania w kolejnych latach bliszych kontakt�w bilateralnych midzy pastwami.

Stosunki polsko-niemieckie na pocztku 1990 i 1991 r. zostay wystawione na powan pr�b. Chodzio o proces wycofywania wojsk sowieckich ze wschodnich land�w Niemiec oraz z Polski. Mogoby si wydawa, e problem ten nie dotyczy bezporednio Polski tylko Niemiec i ZSRR. Jednak tylko poowicznie. Istnia problem transportu prawie 400 ty. onierzy sowieckich przez terytorium Polski, gdy inna droga ich wycofania byaby zbyt kosztowna oraz napotykaa na trudnoci natury politycznej. Rzd RP chcia powiza wycofanie oddzia�w radzieckich z terytorium Niemiec z r�wnoznacznym opuszczeniem ich z terytorium polski tzw. ,,tranzyt za wycofanie”. Niemcy uzgodniy ze Zwizkiem Radzieckim spraw wycofania wojsk, pozostawiajc Moskwie problem dogadania si z Warszaw.

Formua ,,tranzyt za wycofanie” skomplikowaa sytuacj Polski i przyczynia si do usztywnienia pozycji zar�wno w Moskwie, jak i w Bonn... uznajc og�lnie za suszn zasad wycofania sowieckich garnizon�w z Polski, chcieli to odoy na czas nie okrelony, ju po terminie wycofania si z Niemiec, a wic po 1994 r. R�wnoczenie na Polsk przerzucali odpowiedzialno za skutki utrudniania tranzytu.(A. Hajnicz...,str.121-122)

Sytuacja bya o tyle skomplikowana, e wycofanie wojsk sowieckich z Polski nie mogo nastpi wczeniej ni przed ich wyjazdem z Niemiec ze wzgldu na liczne garnizony usytuowane w Polsce stanowice zaplecze dla wojsk stacjonujcych w Niemczech. Dobrze o tym wiedzia T. Mazowiecki, dlatego jeszcze na pocztku 1990 r. nie da od Moskwy wycofania swoich oddzia�w z terytorium Polski. Niemcy widzc napit sytuacj midzy Warszaw a Moskw stara si nie miesza w wewntrzny sp�r nawet za cen skomplikowania przebiegu transportu i powikszenia jego kosztu.

Bardzo wan kwesti w stosunkach midzy obu pastwami bya wzajemna wsp�praca w dziedzinie integracji Polski z NATO. Rzd RP wanie w pozycji RFN w NATO upatrywa g�wnego sojusznika w procesie negocjacji ze strukturami obronnymi Zachodu. Zadaniu temu miay sprzyja rozwijane wzajemne kontakty na gruncie wojskowym. R�wnie strona niemiecka zainteresowana bya pogbianiem wsp�pracy bilateralnej widzc w Polsce swojego g�wnego partnera na Wschodzie. Autorzy wydanej w 1994 r. przez Federalne Ministerstwo Obrony Biaej ksigi na temat bezpieczestwa RFN uwaali, e zmiany zachodzce w Europie rodkowej mog przynie Niemcom korzyci oraz poprawi sytuacj bezpieczestwa zewntrznego RFN. Biaa ksiga wyranie wskazuje, e otwarcie si NATO na nowych czonk�w jest jednym z g�wnych cel�w polityki bezpieczestwa RFN. Jednak jeszcze na pocztku 1990 r. Niemcy uwaali, e zjednoczenie Polski z zachodnimi strukturami jest kwesti dalszej perspektywy, co dla naszego kraju byo nie do przyjcia, gdy osignicie tego celu byo dla polski spraw priorytetow. Stanowisko RFN ulego zmianie po objciu funkcji ministra obrony w 1992 r. przez dr. Volkera Ruhe. Nastpio w tym czasie odejcie od og�lnej koncepcji rozwijania wsp�pracy na rzecz koncepcji zakadajcej blisz wsp�prac wojskow midzy obu pastwami. W tym okresie nastpio podpisanie szeregu um�w majcych za zadanie potwierdzenie ucilania wsp�pracy militarnej oraz gotowoci strony niemieckiej do penego poparcia polski w jej staraniach o przyjcie do NATO. Przystpienie polski do programu Partnerstwo dla Pokoju zaowocowao zwikszeniem kontakt�w wojskowych midzy pastwami. onierze obu kraj�w brali udzia w licznych wiczeniach sztabowych i poligonowych stanowicych wany aspekt programu PdP. cisa wsp�praca zaowocowaa szerszym wczeniem si RFN w modernizacj polskiej armii. Przekazane dowiadczenia w unowoczenianiu przemysu zbrojeniowego, umoliwio wsp�dziaanie polskiej armii z siami NATO. Rola jak Niemcy odegray w procesie wczania Polski w struktury obronne Zachodu jest nie do przecenienia. Praktycznie ju w 1992 r. rzd RFN jasno przedstawi swoje stanowisko dotyczce przyszego wstpienia RP do NATO. Przez cay czas pertraktacji i modernizacji polskiej armii by ..adwokatem” naszych interes�w z pastwami Paktu P�nocnoatlantyckiego. Jednak rola Niemiec nie skoczy si r�wnoczenie z uzyskaniem przez Polsk penego czonkostwa w NATO. Zasadnicz kwesti bdzie dalsza wsp�praca i umacnianie dotychczasowych powiza, zar�wno bilateralnych jak i w kwestii kontakt�w wielostronnych z najbliszymi ssiadami.

Wan rol w tym zakresie bdzie odgrywa tr�jstronna wsp�praca polsko-niemiecko-duska oraz polsko-niemiecko-francuzka. Naley take oczekiwa aktywnoci w kierunku pobudzenia wsp�pracy polsko-czesko-niemieckiej. Jest to nieodzowne dla waciwego przygotowania koncepcji obrony nowych czonk�w Sojuszu.(R. Kuniar...str.158)

Polska polityka zagraniczna wzgldem Niemiec w latach 90-tych opieraa si na wielu paszczyznach wzajemnych kontakt�w. Sprzyja temu te pogbienie wsp�pracy politycznej na wielu szczeblach, eby wspomnie jedynie spotkania prezydent�w, ministr�w spraw zagranicznych wsp�prac midzyresortow oraz poszczeg�lnych land�w i wojew�dztw.

Podsumowujc, naley stwierdzi, e po raz pierwszy w historii stosunk�w polsko- niemieckich istnieje tak dobra i przyjazna atmosfera ssiedztwa i wsp�pracy. Nie jest ona wolna od problem�w, ale rozwija si w podanym przez obie strony kierunku. Wielka r�nica potencja�w obu kraj�w w odmienny spos�b

ksztatuje charakter kontakt�w dwustronnych, jednak Niemcy w peni dostrzegaj znaczenie Polski w tej czci Europy i powanie wspieraj nasze denia do integracji ze Wsp�lnotami Europejskimi tak, jak poprzednio czyniy w sprawie NATO. Kwestie te uzyskay poparcie wszystkich si politycznych w Niemczech, a pojawiajce si czasami gosy przeciwne nale do zdecydowanej mniejszoci.

2. Polska polityka zagraniczna wobec ZSRR(Rosji)

Stosunki polsko-rosyjskie po 1989 r. ulegy diametralnej zmianie. Dotychczas nie mona byo m�wi o r�wnorzdnych kontaktach partnerskich, bo takich po prostu nie byo. Polska przez prawie 45 lat bya pastwem satelickim podlegym Kremlowi. Nie byo mowy o samodzielnej polityce zagranicznej, a o przynalenoci do struktur obronnych i gospodarczych decydowali Rosjanie. Polska polityka bezpieczestwa po 89 r. w stosunku do jeszcze istniejcego ZSRR przeksztacia swoj struktur z podlegoci w r�wnoprawne partnerstwo. Obie strony musiay szybko nauczy si rozwijania wsp�lnych kontakt�w bilateralnych na nowych partnerskich zasadach. Pocztki tej wsp�pracy nie byy atwe, wzajemne uprzedzenia i roszczenia wystpoway z obu stron. ZSRR chcia ograniczy samodzieln polityk bezpieczestwa kreowan przez RP. T. Mazowiecki w swym expose da do zrozumienia stronie radzieckiej, e obowizujce sojusze i zobowizania midzy obu pastwami s nadal aktualne, lecz musz opiera si na demokratycznych zasadach. Powodem takiej decyzji bya przede wszystkim niejasna sytuacja midzynarodowa Polski, oraz brak moliwoci w najbliszych latach do przystpienia w struktury obronne Zachodu.

Nasze otwarcie na caa Europ nie oznacza odrzucenia dotychczasowych powiza i zobowiza. Jeli dzi powtarzamy, e nowy rzd bdzie respektowa powizania sojusznicze Polski, to nie jest to taktyczny wybieg uspokajajcy. Wypywa to z naszego rozumienia polskiej racji stanu i analizy sytuacji midzynarodowej...(R. Kuniar...str.161, Z expose premiera T. Mazowieckiego w Sejmie 12 wrzenia 1989 r.)

Jednak ju w 1990 r. polskie stanowisko wzgldem ZSRR przybrao bardziej jasn wymow. Minister Skubiszewski wrczy rosyjskiemu ambasadorowi w Polsce not rzdu RP wzywajc ZSRR do szybkiego opuszczenia terytorium polski przez onierzy radzieckich. By to jeden z najwaniejszych i najtrudniejszych problem�w stojcych przed polsk dyplomacj po 89 r. Rozmowy rozpoczy si 15 listopada 1990 r. w Moskwie. Nierozerwalnie z wycofaniem wojsk radzieckich z Polski wiza si problem ich wyjazdu i tranzytu z Niemiec przez terytorium RP. Strona polska postawia szereg postulat�w Rosjanom, cznie z wycofaniem wojsk radzieckich do koca 1991 r. Rosjanie nie przyjli tego postulatu, uznajc go za nierealny, wysuwajc wasny przyjmujc termin koniec 1994 r. jako moliwy do spenienia. Widzc nieugit postaw strony rosyjskiej premier J. K. Bielecki postanowi zablokowa transport oddzia�w z Niemiec, starajc si w ten spos�b zmusi Rosjan do bardziej elastycznej polityki. Dziaania te doprowadziy do przyspieszenia rozm�w. Lech Wasa w 1992 r. podczas wizyty w Moskwie po rozmowach z prezydentem B. Jelcynem podpisuje ostateczne porozumienie o wycofaniu z Polski wojsk byego ZSRR. Ustalono, e ostateczny termin wycofania wojsk przypadnie na koniec 1993 r.

Kolejn wan kwesti w kontaktach bilateralnych by problem z podpisaniem traktatu midzypastwowego stanowicego podstaw dla partnerskiej i r�wnorzdnej wsp�pracy. Strona rosyjska przedstawia swoj wersj traktatu, kt�r po gbokich konsultacjach w polskim MSZ odrzuci rzd RP. �w traktat godzi w polsk racj stanu, ogranicza jej suwerenno zakazujc wstpowania do sojuszu skierowanych przeciw drugiej stronie. Zapisy te ograniczay zaciskanie wizi ze strukturami zachodnimi, oraz mogy doprowadzi do marginalizacji pozycji Polski na arenie midzynarodowej. Nowa sytuacja polityczna, jaka nastpia w ZSRR w 1991 r. osabia dania strony rosyjskiej.

Traktat uwzgldnia przemiany polityczne w obu pastwach i nakrela wizj stosunk�w polsko-rosyjskich zupenie innych ni w przeszoci, stosunk�w opartych na poszanowaniu suwerennoci i r�wnoci partner�w. W traktatach figuruje przepis o nienaruszalnoci granicy i o wyrzeczeniu si roszcze terytorialnych. Ma on znaczenie deklaratywne, poniewa potwierdza istniejcy stan terytorialny.(K. Skubiszewski...,str.278)

Kolejnym sprawdzianem dla dojrzaoci polskiej polityki bezpieczestwa byy zmiany zachodzce w ZSRR. Dramatyczne wydarzenia w republikach batyckich z 1991 r. postawi rzd RP w trudnej sytuacji. Nie chcc zbytnio angaowa si w sprawy wewntrzne ZSRR, nie zdecydowa si na uznanie niepodlegoci republik batyckich, ale wezwa ZSRR do pokojowego rozstrzygnicia sporu.

Nieudany pucz moskiewski majcy na celu zatrzymanie dezintegracji ZSRR w rezultacie przyspieszy jego upadek. Do wadzy doszed zwolennik reform B. Jelcyn, kt�ry przej polityczn inicjatyw. W tym momencie Polska widzc swoj szans w niestabilnej sytuacji w Rosji, staraa si nawiza szersz wsp�prac z NATO. Rzd J. K. Bieleckiego nasili kontakty dyplomatyczne z pastwami Sojuszu, w celu ustalenia stanowiska kraj�w czonkowskich na wydarzenia w Rosji oraz moliwoci zapewnienia Polsce gwarancji bezpieczestwa w nowej sytuacji politycznej.

Kolejne lata w polskiej polityce zagranicznej wzgldem Rosji zostay niemal w caoci zdominowane przez starania RP o wstpienie do Paktu P�nocnoatlantyckiego. Jeszcze w 1992 r. Rosja nie braa powanie pod uwag takiej moliwoci, ze wzgldu na uczestnictwo obu pastw w organizacji NACC, stanowicej dla Rosji alternatyw dla NATO. Jednak rzd polski widzia ca spraw zgoa odmiennie. Program ten by dla RP instrumentem majcym na celu ucilenie kontakt�w z pastwami Sojuszu. Pierwsze powane opinie wypowiadane przez polityk�w zachodnich w sprawie poszerzenia NATO o pastwa Grupy Wyszehradzkiej napotkay na natychmiastow reakcj Moskwy. MSZ Andriej Kozyriw sprzeciwi si przyjciu pastw EW do Sojuszu, oraz skrytykowa Polsk i inne pastwa regionu o ch uczestniczenia w Pakcie, majcym godzi w podstawowe interesy Rosji w tym regionie oraz zburzy dotychczasowy ad w dziedzinie bezpieczestwa. Jednak najwikszym zaskoczeniem byo podpisanie przez prezydent�w L.Wasy i B. Jelcyna w Warszawie wsp�lnego komunikatu o przyszym czonkostwie Polski w NATO, co spotkao si ze zrozumieniem prezydenta B. Jelcyna.

Prezydenci podnieli kwesti zamiar�w Polski wstpienia do NATO. Prezydent L. Wasa przedstawi znane stanowisko Polski w tej kwestii, co byo przyjte ze zrozumieniem przez prezydenta B. Jelcyna. W perspektywie taka decyzja suwerennej Polski, suca og�lnoeuropejskiej integracji, nie jest sprzeczna z interesami innych pastw, w tym z interesami Rosji.(R. Kuniar...str.186)

Na Zachodzie �w fragment zosta zinterpretowany jako wycofanie sprzeciwu Rosji w sprawie przyjcia Polski do NATO. Polski rzd stara si niezwocznie wykorzysta ten czas na rzecz wzmoenia kampanii pro natowskiej. Jednak ju po kilku tygodniach Rosjanie wystosowali sprostowanie informujce o niezmienionym stanowisku w sprawie rozszerzenia.

Dla Polski czonkostwo w NATO byo spraw priorytetow w polityce bezpieczestwa zapocztkowanej w 1989 r. Nasilenie naszych stara o przyjcie do Sojuszu w 1994 r. doprowadzio do jeszcze wikszego ozibienia si midzy stronami. Pod koniec roku premier Rosji Wiktor Czernomyrdin odwoa swoj wizyt w Polsce. Sytuacja nie ulega poprawie w nastpnych latach. Moskwa coraz ostrzej blokowaa polskie pr�by wejcia do NATO, uwaajc e jego rozszerzenie doprowadziby do napicia sytuacji midzy Rosj a Zachodem. Po przejciu prezydentury przez A. Kwaniewskiego oraz MSZ przez Rosatiego, Kreml liczya na bardziej prorosyjsk polityk i zmian stanowiska wzgldem NATO. Jednak prezydent jak i szef polskiej dyplomacji niezmiennie powtarzali, e priorytetem dla Polski jest wejcie do NATO I UE oraz zachowanie jak najlepszych kontakt�w z Rosj.

W stosunkach polsko-rosyjskich panowaa nieufno i niepewno. Stosunk�w tych nie poprawia wizyta prezydenta A. Kwaniewskiego w Moskwie w 1996 r. lecz zapobiega dalszemu pogarszaniu si wzajemnych kontakt�w. Coraz bardziej stawao si jasne dla strony rosyjskiej, e przyjcie Polski do NATO jest spraw przesdzon. Rosja pr�bowaa przecign na swoj stron opini publiczn Zachodu oraz nakoni przede wszystkim polityk�w amerykaskich do zmiany stanowiska na Korzy Kremla. Jednak jej starania spezy na niczym. Ostatecznie zosta przesdzony proces integracji Polski ze strukturami obronnymi Zachodu, zamykajc w ten spos�b starania Moskwy do wczenia RP w stref wpyw�w rosyjskich. Polska dyplomacja odniosa wielki sukces, umacniajc pozycj Polski na arenie midzynarodowej, gwarantujc naszemu pastwu stabilizacj polityczn i gospodarcz.

3.Polska polityka zagraniczna wobec USA

Rok 1989 by przeomowy w kontaktach polsko-amerykaskich. Polska odzyskaa pen suwerenno, co umoliwio zapocztkowanie nowego etapu w stosunkach bilateralnych. Najwaniejszym ich skadnikiem bya kwestia bezpieczestwa midzynarodowego, w tak bardzo niestabilnym regionie, jakim bya EW. Administracja prezydenta George'a Busha popieraa zmiany zachodzce w Polsce, czego dowodem bya wizyta prezydenta USA w Warszawie w 1989 r. Udzia Polski w tym czasie w Ukadzie Warszawskim komplikowa rozwijanie wsp�pracy w kwestii bezpieczestwa. Jednak w tym czasie dochodzio do nieformalnych i tajnych kontakt�w midzy stronami. Polski rzd chcia jak najszybciej pozna stanowisko Stan�w Zjednoczonych, co do gwarancji bezpieczestwa dla RP. W tym czasie trway intensywne negocjacje amerykasko-rosyjskie w sprawie zjednoczenia Niemiec. Jednym z warunk�w postawionych przez stron radzieck zezwalajcym na zjednoczenie Niemiec byo zapewnienie, e NATO zaniecha dalszego rozszerzania Sojuszu na Wsch�d.

Administracja prezydenta Busha sprzeciwia si temu, jednak sam fakt rozwaania takich koncepcji przyczyni si w p�niejszych latach do powstania wielu niedom�wie, wykorzystywanych przez przeciwnik�w przyjcia Polski, Czech i Wgier do Sojuszu.(R. Kuniar...str.210)

Polska dyplomacja na czele z jej przewodniczcym K. Skubiszewskim przez swoj nieugit postaw nie dopucia do przeforsowania tej opcji. Kierunek atlantycki pozostawa nadal jedyn drog do osignicia penego bezpieczestwa midzynarodowego Polski. Jednak droga do NATO wioda przez dobre kontakty ze Stanami Zjednoczonymi, co stanowio wielkie wyzwanie dla polskiej dyplomacji. Du rol w umacnianiu tych kontakt�w odegrao poparcie przez rzd RP polityki amerykaskiej wzgldem Iraku oraz uwolnienie przez polskich komandos�w agent�w amerykaskiego wywiadu.

Powoli Stany Zjednoczone zaczy zalicza Polsk do grona swoich najwikszych sprzymierzec�w w Europie. Dowodem bardzo dobrych stosunk�w byo poparcie Stan�w udzielonego Polsce w sprawie wycofania wojsk radzieckich. Dla polski istotne znaczenie miao osignicie pomocy od USA w sprawie modernizacji i restrukturyzacji przemysu zbrojeniowego, co stao si niedugo kwesti wielostronnych negocjacji midzy przedstawicielami obu kraj�w.

Lata 1989-1992 zapocztkoway nowy rozdzia w stosunkach polsko-amerykaskich. Bardzo celne wydaje si stwierdzenie K. Skubiszewskiego: ,,Osignlimy stan, w kt�rym stosunki polsko-amerykaskie przestay by dla Stan�w Zjednoczonych jedynie funkcj lub pochodn ich stosunk�w z ZSRR”.

Kolejne lata nie zmieniy stanowiska Waszyngtonu co do polityki wzgldem Polski. Jednak dao si odczu przychylne stanowisko administracji prezydenta B. Clintona do postulat�w Kremla. Administracja amerykaska obawiajc si niebezpiecznych nastpstw mogcych wystpi "po pierwsze Rosja i tylko Rosja". Liczni politycy zachodni i rosyjscy do zgodnie rozwinli mit o niebezpieczestwie izolacji Rosji, o tworzeniu nowego kordonu sanitarnego i zastpowaniu starych podzia�w Europy nowymi.

W 1993 r. Ministrem spraw zagranicznych zosta desygnowany przez prezydenta Lecha Was Andrzej Olechowski. Kontynuowana bya realizacja przyjtych wczeniej i stale rozbudowywanych strategicznych zaoe polskiej polityki zagranicznej. Wyraay si one w deniu do zapewnienia bezpieczestwa i rozwoju gospodarczego poprzez integracj Polski ze strukturami zachodnioeuropejskimi i euroatlantyckimi. Polski prezydent wraz z ministrem spraw zagranicznych podjli si przyspieszenia rokowa akcesyjnych, chcc w ten spos�b zamkn wszystkie dyskusje na temat odoenia lub zatrzymania procesu rozszerzenia NATO. Administracja amerykaska w tym czasie bya podzielona, co do kwestii i moliwoci rozszerzenia. Wizyta prezydenta USA Billa Clintona w Warszawie w 1994 r. uwiadomia stronie polskiej, e decyzja Waszyngtonu w sprawie rozszerzenia zapada. B. Clinton owiadczy, e USA popiera rozszerzenie NATO na wsch�d, oraz stwierdzi, e aden kraj nie ma prawa weta wobec polskiego akcesu do paktu.

Po dojciu w Polsce do wadzy A. Kwaniewskiego w 1995 r. w Stanach Zjednoczonych pojawiy si gosy, e nowy prezydent wywodzcy si z obozu postkomunistycznego op�ni a nawet wstrzyma starania polski o wstpienie do paktu i obierze drog skierowan ku Rosji. W celu zbadania intencji nowych polskich wadz do Warszawy przyby zastpca sekretarza stanu USA Richard Holbrooke. Jego spotkanie na najwyszym szczeblu, uspokoio Waszyngton, co do niezmiennoci polskiej polityki zagranicznej wzgldem USA. W swojej pierwszej wizycie w USA prezydent Kwaniewski potwierdzi zdecydowan opcj pro natowsk. Wan kwesti w stosunkach polsko-amerykaskich byy rokowania w sprawie rozmieszczenia amerykaskiej broni masowego raenia na terytorium Polski po jej wstpieniu do NATO. Stany Zjednoczone z korzyci dla Polski zdoay ustali z Rosj, e Waszyngton nie planuje i nie ma zamiaru rozmieszcza owej broni na terytorium Polski. Stanowisko te byo o tyle dla nas korzystne, e nie wykluczao takiej moliwoci i nie ograniczao naszych uprawnie obronnych w stosunku do innych pastw paktu.

W latach 1998-1999 zblia si termin rozstrzygnicia polskiego czonkostwa w NATO. Stosunki ze Stanami Zjednoczonymi byy bardzo dobre. Przed ratyfikacj traktatu i przyjcia jej przez Senat USA powr�cia sprawa pk. Ryszarda Kukliskiego, oficera Sztabu Generalnego, wsp�pracujcego w czasach PRL z wywiadem amerykaskim. W Waszyngtonie uwaano, e jeeli Polska kandyduje do NATO to nie moe uwaa go za zdrajc.

Tu po wyborach w 1997 r. ogoszono, e na pocztku wrzenia Wojskowa Prokuratura Okrgowa w Warszawie umorzya ledztwo w jego sprawie...Ostatecznie pk. Kukliskiego zaproszono do Polski. Podczas jego wizyty, 1 V 1998 r., odbyo si gosowanie w Senacie USA, Przynoszc zwycistwo zwolennik�w rozszerzenia NATO O Polsk, Czechy i Wgry...Przed Polsk stana perspektywa wejcia do NATO. W lipcu 1998 r. premier Buzek goci w USA, gdzie podzikowa za amerykaskie poparcie dla polskiego wejcia do NATO.(Wojciech Roszkowski, Historia Polski 1914-2000,str.457-458)

Polska starajc si potwierdzi trwao sojuszu z USA i odwdziczy za przychylne stanowisko Waszyngtonu w naszych staraniach o przyjcie do Sojuszu zadeklarowaa sowami ministra Geremka, e jestemy w stanie wzi udzia w oczekiwanej operacji zbrojnej przeciwko Irakowi. Politycy w Waszyngtonie bardzo pochlebnie wyraali si ponadto o zaangaowaniu polskich si stabilizacyjnych wsp�pracujcymi z jednostkami amerykaskimi w Boni i Hercegowinie.

W stosunkach polsko-amerykaskich nadszed czas ukoronowania wieloletniej partnerskiej wsp�pracy w dziedzinie poprawiania bezpieczestwa midzynarodowego. Dnia 12 marca 1999r. w Bibliotece Prezydenckiej Harry'ego Trumana w Independence nastpio historyczne podpisanie przez ministr�w spraw zagranicznych Polski, Czech i Wgier dokument�w ratyfikacyjnych umoliwiajcych przystpienie di NATO. Strategiczny cel polskiej polityki wzgldem Stan�w Zjednoczonych w kwestii bezpieczestwa zosta zrealizowany.

4. Polska polityka zagraniczna wobec Ukrainy i Biaorusi.

Polityka pastw polskiego wzgldem naszych wschodnich ssiad�w od samego pocztku odbywaa si w myl zasady ministra Skubiszewskiego, koncentrujc si na dwutorowoci polityki wschodniej tzw. r�wnoczesne kontakty dyplomatyczne z Moskw jak i wyzwalajcymi si z pod sowieckiego parasola pastwami post radzieckimi.

Najwaniejszym partnerem na wschodzie obok ZSRR(Rosji) jest Ukraina. Pastwo o strategicznym pooeniu geopolitycznym w tej czci Europy. Polska dyplomacja od samego pocztku istnienia niepodlegej Ukrainy staraa si nawiza jak najlepsze kontakty dwustronne midzy pastwami. Naley tu podkreli, e to wanie Polska jako pierwsza uznaa niepodlego Ukrainy i nawizaa z ni natychmiast stosunki dyplomatyczne. Polska bya ordownikiem wspierania przez Zach�d transformacji ustrojowej na Ukrainie, widzc w tym procesie szans na zwr�cenie si pastwa ukraiskiego w kierunku demokratycznych przemian ustrojowych. Podpisanie przez Warszaw i Kij�w 18 maja 1992 r. Traktatu o dobrym ssiedztwie i przyjaznej wsp�pracy otworzy drog do wsp�lnych inicjatyw majcych na celu polepszenie i zapocztkowanie wsp�lnego dialogu na rzecz obustronnej wsp�pracy. Podczas wizyty ministra spraw zagranicznych Ukrainy w marcu 1994 r. obie strony podkreliy zasadnicz zbieno interes�w obu pastw. Wanym dokumentem w polskich staraniach o wejcie do NATO bya deklaracja rzdu ukraiskiego z 1996 r. stwierdzajca, e aden kraj nie ma prawa weta w sprawie naszego przyszego uczestnictwa w pakcie. Ponadto Kij�w uwaa, e udzia Polski w strukturach natowskich przyczyni si do wikszej stabilizacji w Europie. Wadze polskie chcc uwiarygodni nasz polityk wzgldem Ukrainy popary starania tego kraju o przystpienia do struktur zachodnich. Jednak poza bardzo dobrymi kontaktami midzy prezydentami obu pastw i wzajemnych uprzejmoci polska polityka wzgldem Ukrainy w kolejnych latach nie zanotowaa wielkiego postpu.

Nasze stosunki z Ukrain r�wnie nie daj wiele powod�w do satysfakcji, bo poza doskonaymi kontaktami pomidzy prezydentami obu pastw, czstymi

kontaktami obu pastw na poziomie politycznym rzd�w i parlamentu, te stosunki nie wyszy poza do og�lnikowe deklaracje. M�wimy od wielu lat o strategicznym partnerstwie, ale czy to partnerstwo przekuo si w zwizki, kt�re rzeczywicie uzaleniayby oba kraje od siebie i dawayby podstaw do twierdzenia, e polityka Polski i Ukrainy jest oparta na jakiej wsp�lnie wypracowanej wizji?(Dariusz Rosati, Polska Polityka Wschodnia, „Tygodnik Powszechny” z dnia 1 marca 2001)

Ukraina po dziesiciu latach nadal poszukuje wasnej tosamoci i jest trudno by przekonanym, co do kierunku jej rozwoju. Powanym bdem polskiej polityki zagranicznej byo ignorowanie koniecznoci bardzo aktywnego wystpowania na Ukrainie, nie w spos�b deklaratywny, ale pozwalajcy na zaangaowanie znacznie wikszych rodk�w i metod, umoliwiajcych przekonanie rzdzcych, e europejski model pastwa i gospodarki jest czym, co przyniesie im korzyci.

Stosunki z Biaorusi od samego pocztku nie ukaday si najlepiej. Rzd biaoruski nie by przychylny polskiemu stanowisku odnonie nawizania wsp�pracy dwustronnej. Wizyta ministra Skubiszewskiego w Misku w 1990 r. nie przyniosa adnych rozstrzygni na linii Warszawa-Misk. Widoczna bya w polityce Miska jego ulego w stron Moskwy, co utrudniao pertraktacje w sprawie podpisania traktatu o dobrym ssiedztwie i przyjaznej wsp�pracy. Dokument zosta podpisany 23 czerwca 1992 r.

Traktat o dobrym ssiedztwie i przyjaznej wsp�pracy z Republik Biaorusi z 23 czerwca 1992 r. pozwala rozwija i umacnia wzajemne korzystne zwizki. Zostay zbudowane solidne podstawy stosunk�w politycznych.(K. Skubiszewski...str.283)

Jak pokazaa przyszo wypowiedz ministra Skubiszewskiego okazaa si tylko dobrym yczeniem. Oba pastwa wybray r�ne drogi rozwoju, jak tak mona nazwa zmiany zachodzce na Biaorusi.

Po dojciu do wadzy Aleksandra ukaszenki sytuacja jeszcze bardziej si skomplikowaa. ukaszenko zamierza przyczy Biaoru do Rosji i wprowadzi dyktatur. Wsp�praca z takim ssiadem jest niezwykle trudna, o czym przekonaa si strona polska. Mona nawet stwierdzi, e ssiedztwo z Rosj nie ogranicza si tylko do Obwodu Kalingradzkiego, lecz wanie Biaoru pod wzgldem geostrategicznym jest przedueniem Rosji w kierunku zachodnim. Polska polityka bezpieczestwa w stosunku do Biaorusi nie moga by traktowana jako partnerska wsp�praca bilateralna ze wzgldu na wyb�r obu pastw, co do podstawowego jego kierunku.

5.Polska polityka w obrbie pastw Grupy Wyszehradzkiej.

Polska starajc si rozwija i umacnia wsp�prac regionaln staa si jednym z inicjator�w powoania tzw. Grupy Wyszehradzkiej. Nale do niej obok Polski, Czechy, Sowacja i Wgry. Podpisana w lutym 1991 r. przez prezydent�w Lecha Was i Vaclava Havla oraz premiera J. Antalla deklaracja staa si podstaw bezpieczestwa regionalnego dla pastw zrzeszonych w tej organizacji. Uczestnictwo Polski w Grupie Wyszehradzkiej stanowio dla dyplomacji RP due wyzwanie. Rozwijanie wzajemnych kontakt�w regionalnych stanowio podstaw pod przysze zjednoczenie Polski ze strukturami zachodnimi. Wzajemne kontakty polityczne w ramach Grupy umacniao pozycje Polski i pozwalao osign wsp�lne stanowisko w sprawie kontakt�w z pozostaymi pastwami europejskimi. Polska traktowaa t wsp�prac jako drog do stabilizowania sytuacji w regionie. Poprzez wsp�prac w ramach Grupy Wyszehradzkiej chcielimy podkrela wsp�lnot interes�w i cel�w Europy rodkowej wobec Rosji i Zachodu. Wymiana pogld�w w kwestiach bezpieczestwa i integracji europejskiej pozostanie istotnym elementem

wsp�pracy Polski, Czech, Sowacji i Wgier.

Silnego i konsekwentnego poparcia tej wsp�pracy udziela Wsp�lnota europejska, oceniajc pozytywnie jej wkad w proces integracji europejskiej. Oznacza to, e Grupa Wyszehradzka nie tylko nie op�nia zblienia tworzcych j pastw do Wsp�lnoty, ale zblienie to czyni realnym... Wsp�praca w Grupie Wyszehradzkiej rozciga si take na kwestie bezpieczestwa, wczajc w to rozw�j powiza z Sojuszem Atlantyckim.(K. Skubiszewski...str.332)
Zapocztkowana na pocztku lat 90-tych wsp�praca staa si najwaniejszym elementem polskiej polityki bezpieczestwa w regionie Europy rodkowej. Polskie starania o stworzenie z Grupy Wyszehradzkiej wsp�lnego instrumentu w deniu trzech pastw do przystpienia w ramy Paktu P�nocnoatlantyckiego okazay si trafne. Wzajemne kontakty wojskowe stanowiy podstaw do dostosowania polskiej armii do standard�w natowskich. Wielostronne dyskusje i wsp�lne projekty doprowadziy w cigu 10 lat do znacznego postpu w dziedzinie polepszenia bezpieczestwa zewntrznego RP. Po wstpieniu do NATO rola Grupy Wyszehradzkiej ulega czciowej zmianie. Nie chodzi ju o nawizanie szerszej wsp�lnej polityki wzgldem Paktu, gdy jestemy jego czci. G�wnym zadaniem G. W. a przede wszystkim Polski jest poszerzenie wsp�pracy o kolejne pastwa aspirujce do integracji europejskiej. Chodzi g�wnie o poparcie Sowacji jako ssiada polski w jej staraniach o przyjcie do NATO. Polska powinna sta si czoowym pastwem w regionie oraz liderem przemian zachodzcych w EW. Do takiej roli predysponuje nas wieloletnie dowiadczenie zdobyte w trakcie negocjacji ze strukturami zachodnimi oraz przewidywalny i bliski sojusznik najwikszego mocarstwa na wiecie, jakim s Stany Zjednoczone. Polska powinna dy do utrzymania dotychczasowej wsp�pracy w ramach grupy poszerzajc j o nawizanie szerszego dialogu z Ukrain jako pastwa o strategicznym znaczeniu w EW. Umacnianie demokratycznych przemian na Ukrainie ley nie tylko w interesie Polski, lecz ma te niebagatelne znaczenie dla pastw zachodnich. Znaczenie Grupy w okreleniu kierunku, w jakim powinna poda Ukraina powinna uzyska silne poparcie pastw struktur zachodnich. W interesie Polski ley przypominanie poprzez wielostronne dyskusje w ramach Grupy o koniecznoci nawizania szerszej wsp�pracy ze wschodnim ssiadem oraz wczenie go do przemian zachodzcych w Europie.

6. Polska polityka zagraniczna wobec innych kraj�w Europy Zachodniej.

Wanym aspektem polskiej polityki bezpieczestwa pozostaje rozbudowa dwustronnych stosunk�w z pastwami zachodnioeuropejskimi, majc na celu wkomponowanie Polski w struktury obronne Zachodu. Chodzi przede wszystkim o pozyskanie wsparcia w pastwach zachodnich dla polskich de o jak najszybsze przystpienie do Paktu P�nocnoatlantyckiego i Unii Europejskiej, oznaczajce powr�t Polski do europejskich korzeni.

Jednym z g�wnych partner�w europejskich Polski w kwestii bezpieczestwa jest bez wtpienia Francja. Stosunki polsko-francuskie jak pokazaa historia ksztatoway si w przeszoci na partnerskiej wsp�pracy. Polska polityka zagraniczna po 1989 r. skierowana bya na nawizanie szerszej wsp�pracy z krajami Europy Zachodniej. Stosunki z Francj byy i s dla naszego kraju spraw priorytetow, ze wzgldu na pozycj, jak zajmuje nasz sojusznik na arenie midzynarodowej.

Rozwijamy traktatowe podstawy stosunk�w z Francj, pozostajc naszym partnerem politycznym na Zachodzie. Podczas wizyty Prezydenta RP w Paryu zawarty zosta midzy oboma pastwami Traktat o przyjani i solidarnoci.(K. Skubiszewski...,str.151)

Aby potwierdzi partnersk wsp�prac przerwan przez uczestnictwo dw�ch pastw w wrogich blokach militarnych, rzd francuski jako pierwszy podpisa z Polsk porozumienie w sprawie ustanowienia wsp�pracy w dziedzinie obronnoci. Porozumienie to zaowocowao podpisaniem kolejnych um�w w zakresie doszkalania polskich pilot�w zgodnie z wymogami NATO, wzajemnych wicze wojskowych oraz szkolenie dow�dc�w i oficer�w sztabowych w najlepszych francuskich szkoach wojskowych.

Kolejnym krokiem zacieniajcym wsp�prac polsko-francusk jest uczestnictwo dw�ch pastw w ramach Tr�jkta Weimarskiego. Podstawowym zadaniem wynikajcym ze wsp�pracy trzech kraj�w jest zawizanie cilejszej wsp�pracy wojskowej poprzez koordynacj dziaa wojskowych oraz uczestnictwo we wsp�lnych wiczeniach wojsk ldowych pod nazw CONCORDIA. Polska zacieniajc wsp�prac wojskow z Francj liczy na szersze wsparcie tego kraju w restrukturyzacji polskiego przemysu obronnego. Od 1993 r. dziaa polsko-francuski komitet mieszany do spraw uzbrojenia. Przedsibiorstwa francuskie zainteresowane s rozwiniciem szerszej wsp�pracy z polskimi firmami dziaajcymi w brany wojskowej. Polska stanowi duy rynek zbytu na produkty francuskie, co staraj si wykorzysta firmy produkujce sprzt wojskowy, przedstawiajc ofert sprzeday swoich artyku�w na rynek polski. Jeeli za decyzjami politycznymi w kwestii wsp�pracy wojskowej nie id powane przedsiwzicia w dziedzinie wsp�lnych projekt�w na rzecz kooperacji dw�ch przemys�w obronnych, wtedy dotychczasowe deklaracje i projekty trac na znaczeniu i osabiaj dwustronn wsp�prac.

Polska pragna rozwija dwustronne kontakty z pozostaymi krajami europejskimi. Dyplomacja RP poszukiwaa nowych sojusznik�w w staraniach o dopuszczenie polski do struktur wojskowych i gospodarczych Zachodu. W tym celu minister K. Skubiszewski podj szereg inicjatyw majcych wzmocni pozycj Polski na arenie midzynarodowej. Szereg spotka na wysokim szczeblu doprowadzio do podpisania wielostronnych um�w o wzajemnej wsp�pracy i przyjaznych stosunkach z wikszoci pastw zachodnich. Wanym etapem ksztatujcym stosunki dwustronne byo podpisanie w 1991 r. Traktatu o przyjani i solidarnoci z Wochami.

Wyrane oywienie nastpio w stosunkach z Wochami. Zawarlimy now umow z ,,Fiatem", wzrosy wzajemne obroty handlowe.(K. Skubiszewski...,str.328)

Napyw woskiego kapitau do polski, a w szczeg�lnoci inwestycj koncernu motoryzacyjnego Fiat doprowadziy do zacienienia wsp�pracy gospodarczej oraz przyczyniy si do zdobycia poparcia rzdu woskiego w polskich staraniach o przyjcie do struktur militarno-gospodarczych zachodu. Wanym zadaniem jest stworzenie dogodnych warunk�w do napywu zagranicznego kapitau do polski oraz dobrego klimatu dla duych inwestycji zagranicznych. Takie dziaania w duym stopniu mog przyczyni si do poparcia pastw zachodnich w stopniowe wczanie polski w sie powiza gospodarczych Zachodu.

Dlatego Polska pragnie intensyfikowa kontakty polityczne i gospodarcze z pastwami zachodnioeuropejskimi na podstawie zawartych wczeniej traktat�w, szczeg�lnie z Wochami oraz nawizanie dialogu i podpisanie deklaracji z Wielk Brytani i Belgi. Polski MSZ nawiza wsp�prac oraz doprowadzi do podpisania traktatu politycznego z Hiszpani oraz zawar umowy gospodarcze z Holandi, Hiszpani i Portugali.

W caoksztacie naszej polityki zagranicznej istotne miejsce zajmuje rozw�j stosunk�w dwustronnych z pastwami zachodnimi. Obok spraw czysto bilateralnych skupiamy si na uzyskaniu ich wsparcia dla naszych de integracyjnych w Europie. Systematycznie rozbudowujemy wzajemne powizania prawno-traktatowe.(K. Skubiszewski...,str.327)

Wymienione kraje zachodnioeuropejskie popieraj proces przemian zachodzcych w Polsce oraz zwracaj uwag na jej rol w utrzymywaniu i stabilizowaniu sytuacji w Europie rodkowo-Wschodniej.

Rozwijanie wzajemnych kontakt�w z pastwami zachodnimi nie koczy si w polskiej polityce zagranicznej na samej Europie. Polski MSZ podj starania o zintensyfikowanie kontakt�w z Kanad, Australi i Now Zelandi. Due znaczenie w bilateralnych stosunkach z Kanad odgrywa jej zaangaowanie w proces poprawy bezpieczestwa europejskiego, pomimo wycofania ich wojsk z terytorium Niemiec.

Nasza suwerenno i bezpieczestwo maj sw�j wielki wymiar zachodni. W strefie euroatlantyckiej usytuowane s polskie podstawowe interesy bezpieczestwa, rozwoju gospodarczego i postpu cywilizacyjnego. Jedynie w tych ramach moliwy jest ostateczny sukces polskiej transformacji.(K.Skubiszewski...,str.374)

Rozdzia III.

Polska w procesie integracji ze Wsp�lnotami Europejskimi.

1.Polska a Unia Europejska.

Pierwsze indywidualne i oficjalne kontakty ze Wsp�lnotami Europejskimi, Polska nawizaa ju w 1988 r. W czerwcu 1988 r. sygnowano w Luksemburgu porozumienie midzy RWPG i EWG ustanawiajce stosunki midzy obiema organizacjami. Podpisane porozumienie stworzyo moliwo rozwijania wsp�pracy trzech Wsp�lnot Europejskich z poszczeg�lnymi krajami RWPG. Rozpoczte na wiosn 1989 r. Negocjacji zaowocoway podpisaniem 19 wrzenia 1989 r. ukadu w sprawie handlu oraz wsp�pracy handlowej i gospodarczej midzy Polsk a krajami Europejskiej Wsp�lnoty Gospodarczej (EWG).

Niezalenie jednak od zewntrznych i wewntrznych barier oraz utrudnie, na przeomie lat 1989/90 Polska podja decyzje strategiczne o dziaaniach zmierzajcych do rozpoczcia negocjacji nad jak form integracji gospodarczej ze Wsp�lnotami Europejskimi.(A.Antoszewski...,str.218)

Rokowania ze Wsp�lnotami Europejskimi w sprawie zawarcia Ukadu o stowarzyszeniu rozpoczto w grudniu 1990 roku. Kolejny rok przyni�s podpisanie Ukadu ustanawiajcego stowarzyszenie midzy Rzeczypospolit Polsk a Wsp�lnotami Europejskimi i ich pastwami czonkowskimi, zwany Ukadem Europejskim.

Ukad Europejski zakada, e okres stowarzyszenia Polski ze Wsp�lnotami ma trwa maksymalnie 10 lat i skada si z dw�ch picioletnich etap�w. O przejciu do nastpnego etapu zadecyduje Rada Stowarzyszenia oceniajc w cigu 12 miesicy poprzedzajcych zakoczenie pierwszego etapu, postpy w zakresie osignitych cel�w stowarzyszenia. Samo zawarcie umowy stowarzyszeniowej naley uzna za duy sukces poniewa by on jednym z g�wnych cel�w polskiej polityki zagranicznej. Jednym z g�wnych zaoe Ukadu byo zapewnienie bezpieczestwa politycznego kraju w warunkach niepewnej sytuacji wewntrznej oraz zewntrznej. Polska dyplomacja doprowadzia do zamieszczenia w preambule Ukadu zapisu, e stowarzyszenie pomoe Polsce osign czonkostwo w Unii Europejskiej ale nie znalaz si zapis zawierajcy wyrane zobowizanie Wsp�lnot do przyjcia Polski w poczet czonk�w ugrupowania.

Ukad Europejski jest najbardziej kompleksow i najwaniejsz umow gospodarcz wynegocjowan przez Polsk w ostatnich latach. Uregulowa stosunki Polski z najwikszym ugrupowaniem integracyjnym na wiecie. Ukad wywar wpyw praktycznie na wszystkie dziedziny ycia w Polsce.(Elbieta Kawecka- Wyrzykowska i Ewa Synowiec,Unia Europejska. Przygotowania Polski do czonkowstwa,Warszawa 2001, str.663)

Podpisanie Ukadu Europejskiego stao si ogromnym krokiem naprz�d w kontaktach Polski z krajami czonkowskimi UE, stowarzyszenie jest bowiem najwyszym statusem jaki Wsp�lnoty mogy Polsce w danej sytuacji zaoferowa.

Przeomowe znaczenie dla procesu integracji Polski ze strukturami unijnymi miao spotkanie Rady Europejskiej w Kopenhadze w czerwcu 1993 r. Wtedy po raz pierwszy najwysze gremium Unii potwierdzio moliwo przystpienia do niej na penych prawach czonkowskich kraj�w Europy rodkowo-Wschodniej po upywie okresu stowarzyszenia i po spenieniu przez nie okrelonych warunk�w politycznych i ekonomicznych. Na pocztku kwietnia 1994 r. Polska zoya oficjalny wniosek o przyjcie do UE. Wniosek zoony przez rzd polski umoliwi rozpoczcie przygotowa do negocjacji i stawia Uni w sytuacji koniecznoci zadeklarowania si co do gotowoci podjcia rozm�w. Podczas spotkania Rady Europejskiej w Essen w grudniu 1994 r. przyjto Strategi przygotowania do czonkostwa w UE kraj�w stowarzyszonych Europy rodkowo-Wschodniej. Wanym aspektem w dostosowywaniu polskiego prawa do regu jednolitego rynku Unii byo opublikowanie tzw. Biaej Ksigi. Dokument ten okreli priorytety i kolejno dziaa w dostosowywaniu polskiego prawa do regu obowizujcych w poszczeg�lnych sektorach jednolitego rynku UE.

Pozytywny polityczny klimat dla negocjacji o wejcie Polski do Unii Europejskiej tworzyy rozmowy na najwyszym szczeblu. Midzy innymi, w lutym 1998 r. prezydenci Francji, Niemiec i Polski potwierdzili w Poznaniu wol jak najszybszego wczenia Polski w struktury europejskie.(W. Roszkowski...,str.458)

W dniu 31 marca 1998 r. nastpio oficjalne rozpoczcie negocjacji akcesyjnych z Polsk oraz pozostaymi krajami z tzw. pierwszej grupy. Kolejny szczyt w marcu 1999 r. otworzy wreszcie przed RP drzwi do Wsp�lnoty. W tym czasie due znaczenie dla umacniania pozycji Polski w jej staraniach o wczenie do struktur UE miao objcie przez ministra spraw zagranicznych Bronisawa Geremka przewodnictwa w OBWE i jego aktywna dziaalno w tym zakresie.

Proces integracji Polski, podobnie jak kilku innych kraj�w byego bloku komunistycznego, wymaga dugotrwaych, mozolnych i czsto bardzo trudnych dziaa, kt�re pozwol na zblienie naszego systemu prawno-gospodarczego do systemu obowizujcego w krajach Unii. Jednym z podstawowych a zarazem najtrudniejszym zada, kt�re Polska musi podj jest modernizacja gospodarki narodowej.

Negocjacje zakocz si podpisaniem przez Polsk i kraje czonkowskie UE Traktatu Akcesyjnego. Po jego ratyfikacji przez wszystkie strony, Polska stanie si czonkiem Unii Europejskiej.

2.Czonkostwo Polski w Radzie Europy oraz Organizacji Wsp�pracy Gospodarczej i Rozwoju.

G�wny cel polskiej polityki zagranicznej jakim jest czonkostwo Polski w Unii Europejskiej nie wyczerpa aspiracji RP w integracji ze strukturami zachodnimi. Wanym etapem w tym procesie stanowia obecno Polski w Radzie Europy i Organizacji Wsp�pracy Gospodarczej i Rozwoju.

Nieprzestrzeganie przez pastwa bloku wschodniego demokratycznych standard�w polityczno-prawnych Rady nie dawao im moliwoci uczestnictwa w procesach zachodzcych w ramach tych struktur. Dopiero zapocztkowany proces transformacji ustrojowej w Polsce otworzy przed naszym kraj drog do penego uczestnictwa w tych organizacjach. Zanim jednak Polska uzyskaa status penoprawnego czonka w Radzie Europy, pozwolono uczestniczy jej w pracach specjalnych organ�w ze statusem specjalnego gocia. Pene prawa czonkowskie Polska otrzymaa 26 listopada 1991 r. otrzymujc 12 miejsc w Zgromadzeniu Parlamentarnym.

Pomimo wysokich koszt�w uczestnictwa i wielu zobowiza, jakie musi przyj na siebie, Polska traktuje udzia w Radzie jako niezwykle wany etap w procesie integracji ze strukturami europejskimi, aktywnie uczestniczc w pracach jej organ�w i wnoszc do nich propozycje rozwiza konkretnych problem�w.(A. Antoszewski...,str.222)

Czonkostwo Polski w Radzie Europy udowodnio e speniamy warunki zapisane w art. 3 Statusu Rady odnonie wolnych demokratycznych wybor�w oraz przestrzeganiem praw czowieka, o tyle jej czonkostwo w OECD warunkowane byo spenieniem trudniejszych warunk�w. Najwaniejsze z nich to przeprowadzenie reform rynkowych, przestrzeganie praw czowieka oraz pluralizm w yciu politycznym pastwa.

Zmiany do jakich doszo w Polsce po 1989 r. doprowadziy do zintensyfikowania stara o przystpienie do OECD. Strategicznym celem polskiej polityki zagranicznej byo pene czonkostwo w tej elitarnej organizacji gospodarczej. Pocztek negocjacji nie napawa optymizmem. Pastwa stowarzyszone na pocztku lat 90-tych niechtnie podejmoway temat przyszego uczestnictwa Polski w tej organizacji, widzc zbyt due zalegoci w dostosowaniu gospodarki narodowej do wymog�w obowizujcych w rozwinitych krajach europejskich. Pod naciskiem Niemiec i Austrii, Polska zostaa objta wieloletnim programem wsp�pracy i pomocy, zwanym Partnerzy w Trakcie Przemian. Celem programu bya pomoc w restrukturyzacji gospodarki narodowej a co za tym idzie przyspieszenie wczenia Polski w struktury OECD. Rzd Polski widzc zmian w nastawieniu pastw czonkowskich co do przystpienia RP w ramy OECD, zoy w 1994 r. formalny wniosek o przyjcie do tej organizacji. W uzasadnieniu napisano e Polska jest w stanie sprosta trzem podstawowym kryteriom formalnym, uprawniajcym j do ubiegania si o status czonkowski OECD.

Rada OECD zareagowaa byskawicznie, upowaniajc Sekretariat organizacji do podjcia negocjacji z Polsk w sprawie jej przyszego czonkostwa.

We wrzeniu1996 r. Polska staa si kolejnym, 28 pastwem czonkowskim OECD. Oznaczao to take, i kraj nasz znalaz si w kolejnej strukturze integrujcej go z mechanizmami i instytucjami wsp�pracy rozwinitych pastw zachodnich.(A.Antoszewski...,str.223)

Zdaniem ekspert�w koszty jakie musi ponie Polska wstpujc do OECD s ,,niewsp�miernie mae w stosunku do dugotrwaych korzyci jakie Polska bdzie moga uzyska w zwizki z przynalenoci do OECD"

3.Polska w NATO.

Po drugiej wojnie wiatowej Polska staa si pastwem satelickim Zwizku Radzieckiego, przez prawie p� wieku pozbawionym prawa do suwerennego decydowania o swoich politycznych sojuszach. Aspiracje Polski do odgrywania aktywnej roli w krgu cywilizacji zachodniej i do uczestniczenia w strukturach euroatlantyckich stay si moliwe dopiero po rozpadzie caego bloku wschodniego.

Po zmianach jakie nastpiy w Europie Wschodniej, przystpienie do NATO stao si g�wnym celem politycznym Polski. Rozszerzenie NATO na wsch�d oznaczao zmian geopolitycznej pozycji Polski na mapie Europy. Przyjcie do Sojuszu P�nocnoatlantyckiego 12 marca 1999 roku stanowi jedno z najwaniejszych wydarze po zmianach zapocztkowanych w 1989 r.. Polska staa si czci sojuszniczego systemu obronnego, gwarantujcego bezpieczestwo i stwarzajcego warunki stabilnego rozwoju.

Tak wic, w dziesi lat po rozpoczciu procesu transformacji, niepodlega i demokratyczna Polska postawia decydujcy krok, wywoujcy dalekosine skutki dla jej bezpieczestwa, stabilizacji politycznej i jej rozwoju gospodarczego. Przez ten wyb�r Polska, z pomoc Zachodu, przekrelia ostatecznie dziedzictwo Jaty, umacniajc swe bezpieczestwo w koniunkturze geopolitycznej, jakiej kraj nasz nie zna od trzystu lat.(W. Roszkowski...,str460)

Do zasadniczych zmian ustrojowych do jakich doszo w Polsce 15 lat temu polityka zagraniczna i jej g�wne kierunki pozostaj niezmienne, s one respektowane i kreowane przez wszystkie rzdy III Rzeczpospolitej bez wzgldu na ich orientacj polityczn. Du rol w tym procesie odegrali prezydenci RP Lech Wasa i Aleksander Kwaniewski nieustannie powtarzajc w krajach zachodnich o niezmiennoci polskiej polityki zagranicznej i jej strategicznych celach. Jest to cigo w polityce zagranicznej pastwa, kt�ra jest nie tylko wanym elementem dla obywateli, ale i dla pozycji Polski na arenie midzynarodowej, przedstawiajc nasz kraj jako stabilny i przewidywalny sojusznik we wsp�lnych dziaaniach wewntrz Paktu. Wejcie Polski do Sojuszu zagwarantowao prawie 40 milionom Polak�w powszechne bezpieczestwo w podstawowym filarze bezpieczestwa i stabilizacji na kontynencie europejskim.

Bardzo wymowne s sowa wypowiedziane przez ministra spraw zagranicznych Bronisawa Geremka. ,,Osignlimy koniec drogi, kt�r zapocztkowalimy w 1980 roku. Czujemy w kocu, e odzyskalimy nasze prawowite miejsce w Europie"(R. Kuniar...str.118)

Jednak nic nie jest dane za darmo, trzeba cigle aktywnie uczestniczy we wszystkich inicjatywach Paktu P�nocnoatlantyckiego. Ju na samym pocztku zostalimy poddani cikiemu egzaminowi jakim by konflikt w byej Jugosawii. Byo to trudne dowiadczenie dla Sojuszu, jego czonk�w, jednak najtrudniejsze dla pastw dopiero co przyjtych do Paktu, bdcym ju na samym pocztku prawdziwym sprawdzianem solidarnoci i lojalnoci. W tych trudnych momentach dla caego Sojuszu, moliwe e najtrudniejszych w caej jego historii, gdy warzya si wiarygodno caego Paktu rzd polski udzieli penego poparcia dla misji wojskowej w Kosowie.

Pozycja jak osigniemy w Pakcie budowana bdzie na wiarygodnoci i solidarnoci sojuszniczej wymaganej przez pozostae pastwa czonkowskie. Teraz Polska musi bardziej zaangaowa si we wsp�ln europejsk polityk bezpieczestwa, gdy naleymy do sojuszu gdzie nie istnieje pojcie ,,wasna sprawa". Liczy si bezpieczestwo wsp�lne, caego Paktu i jego dziaalno suca bezpieczestwu wsp�lnoty demokratycznych narod�w.

4. Polska w Unii Europejskiej. Ostateczne warunki czonkostwa.

Szybkie uzyskanie czonkostwa w tym ugrupowaniu integracyjnym stanowi priorytet polskiej polityki zagranicznej. Przystpienie do Unii ma bowiem zapewni Polsce bezpieczestwo i umocnienie jej demokratycznych struktur, jak r�wnie uatwi zmniejszenie dystansu cywilizacyjnego i ekonomicznego dzielcego j od zamoniejszych kraj�w zachodnioeuropejskich.(E. Kawecka-Wyrzykowska...str.11)

Na przebieg i ksztat negocjacji Polski z UE wpyw wywierao wiele zewntrznych oraz wewntrznych czynnik�w, tak o pozytywnym jak i negatywnym charakterze. Zewntrzne uwarunkowania sprzyjajce procesowi negocjacji to przede wszystkim.: wola pastw UE do rozpoczcia rozm�w z Polsk oraz ich przekonanie, e przystpienie Polski bdzie dla wsp�lnoty gospodarczo i politycznie korzystne. Wanym elementem byo stworzenie mechanizm�w oraz procedur niezbdnych dla efektywnego prowadzenia negocjacji akcesyjnych. Czynnikami kt�re w znaczcy spos�b hamoway dynamik rozm�w byy m.in.: niepewno po stronie pastw czonkowskich UE co do zachowania status quo w wyniku przyjcia pastw znajdujcych si na niszym poziomie rozwoju ekonomiczno-gospodarczego; niestabilny poziom poparcia spoeczestw UE dla procesu rozszerzenia; postrzeganie rozszerzenia UE g�wnie przez pryzmat koszt�w gospodarczych i spoecznych i in.

Efektywny spos�b prowadzenia rokowa akcesyjnych nie byoby moliwy bez spenienia przez Polsk szeregu uwarunkowa wewntrznych. Chodzi przede wszystkim o utrzymanie staego poparcia spoecznego dla idei czonkostwa w Unii Europejskiej, co nie byoby moliwe bez priorytetowego traktowania czonkostwa Polski w UE przez kolejne rzdy III RP, niezalenie od opcji politycznej jak reprezentoway a take stworzenia sprawnych struktur i procedur administracyjnych niezbdnych dla prowadzenia procesu negocjacyjnego. Utrzymanie wysokiego tempa proces�w dostosowawczych, miao bardzo istotny i bezporedni wpyw na przebieg rozm�w o czonkostwo.

Zakoczenie negocjacji czonkowskich z Uni Europejsk, wyznacza precyzyjnie perspektyw przystpienia do Wsp�lnoty. Oznacza to e Polska przyja na siebie bardzo konkretne zobowizania. Najog�lniej podsumowujc wynik rokowa akcesyjnych naley stwierdzi, e Polska wyrazia zgod na przyjcie caoci wsp�lnotowego dorobku prawnego UE. Nie wszystkie standardy unijne bd jednak obowizywa w Polsce od daty penego czonkostwa. Niekt�re regulacje prawne wymaga bowiem bd stopniowego wprowadzenia i data ich penej implementacji zostaa przesunita poza dat przystpienia Polski do UE.

W interesie zjednoczonej Europy jest aby, kady spor�d jej czonk�w by mocnym ogniwem w budowanej misternie od 50 lat konstrukcji. Tylko wtedy Unia bdzie odgrywaa zasadnicz rol w gospodarce wiatowej, stajc si g�wnym producentem towar�w i usug bdcych konkurencj dla najbardziej rozwinitych pastw wiata.

Wchodzc na drog integracji europejskiej Polska wyrazia oczekiwanie, e czonkostwo w UE bdzie istotnym elementem przyspieszenia rozwoju kraju, przyniesie umocnienie podstaw trwaego rozwoju gospodarczego, wzrostu konkurencyjnoci przedsibiorstw oraz tworzenia nowych miejsc pracy.

Przystpienie do Unii umoliwi Polsce skok gospodarczo-cywilizacyjny. Moe si to dokona nie tylko dziki bezzwrotnym transferom i innym formom wsparcia, kt�re cho wane, nie wyczerpuj najwaniejszych korzyci wejcia Polski do Unii Europejskiej. Unia jest nie tylko form rozbudowanej wsp�pracy gospodarczej, ale te obejmuje prawa, kt�re s nie do zrealizowania przez poszczeg�lne kraje w ich odosobnieniu.(E. Kawecka-Wyrzykowska...,str.740)

Polska wkracza w now przestrze polityczn, gospodarcz i cywilizacyjn. Osignicie tego celu nie byoby moliwe bez stworzenia naszemu krajowi korzystnego otoczenia zewntrznego w deniu do czonkostwa w UE. Uatwia to w pierwszej kolejnoci silna wola polityczna po stronie pastw czonkowskich UE, dla kt�rych podobnie jak i dla Polski, idea rozszerzenia oznaczaa przede wszystkim likwidacj po jataskiego podziau Europy oraz powrotu do normalnoci na kontynencie, normalnoci niezbdnej dla zapewnienia Europie nalenego miejsca na arenie midzynarodowej, stworzenia spoeczestwom dalszych perspektyw postpu gospodarczego oraz cywilizacyjnego rozwoju.

Zakoczenie.

Polska wkraczajc w XXI wiek staa si czonkiem najwikszego bloku obronnego w dziejach ludzkoci, bdcym gwarantem bezpieczestwa oraz stwarzajcym moliwoci penego rozwoju gospodarczego.

Zmienia si charakterystyka geopolityczna w naszym regionie. Kiedy najwikszym ssiadem Polski by Zwizek Radziecki, po rozpadzie granica skurczya si do Obwodu Kalingradzkiego. Niegdy graniczylimy z Czechosowacj, dzi s to dwa pastwa, nie byo Litwy i Biaorusi. Granica z Niemcami jest granic nie tylko z bliskim ssiadem i sojusznikiem, ale jednym z najwaniejszych partner�w, niedugo ta granica zniknie wejciu po Polski do Unii Europejskiej. Caa Unia przesunie si na wsch�d. Dyplomacja RP doprowadzia do podpisania traktat�w granicznych oraz o dobrym ssiedztwie ze wszystkimi swoimi ssiadami.

Nieosigalne przed 1989 r. zblienie z Niemcami stao si faktem. Wrogo i brak zaufania zostay zastpione przez poszerzanie wsp�pracy polityczno-gospodarczej oraz postpujcy proces pojednania. Mamy bardzo dobre kontakty polityczne z najwaniejszymi pastwami Europy Zachodniej.

Stany Zjednoczone wymieniaj Polsk jako jeden z najbliszych sojusznik�w i partner�w w kreowaniu nowego porzdku wiatowego oraz wsp�prac w strukturach NATO. Polska polityka zagraniczna nie koncentrowaa si wycznie na Europie i Stanach Zjednoczonych. Podjlimy szereg zabieg�w dyplomatycznych w celu zintensyfikowania kontakt�w z Kanad, Australi i Now Zelandi.

Po prawie 15 latach od wielkich zmian do jakich doszo w Europie rodkowej stosunki z Ukrain i Litw ukadaj si na dobrossiedzkiej wsp�pracy regionalnej.

a jak pokazaa historia wczeniej stosunki z tymi pastwami nacechowane byy obop�ln nienawici i wrogoci. Staramy si prowadzi partnerski dialog strategiczny z wikszoci pastw wschodnich.

Mona by byo stwierdzi e Polska polityka wschodnia odniosa sukces. Jednak stosunki z Rosj i Biaorusi nie ukadaj si tak jak w przypadku Ukrainy i Litwy. Jednak bardzo bym si zdziwi i zaniepokoi gdyby miao by inaczej. Przecie Biaorusi rzdzi A. ukaszenko polityk kt�remu wartoci demokratyczne i prawa czowieka s obce. Rosja Putina to pastwo zmierzajce raczej w kierunku rzd�w autorytarnych, dlatego nie moe by mowy o nawizaniu dobrossiedzkich stosunk�w politycznych przynajmniej podobnych do tych jakie mamy obecnie z Niemcami.

Tak wic stabilizacja i poczucie bezpieczestwa take ekonomicznego, sta si naszym podstawowym cele w polityce zagranicznej. Wejcie do Unii Europejskiej doprowadzio nasz kraj do struktur najbardziej rozwinitych pastw na kontynencie. Przez cae 15 lat umacnialimy nasze powizania regionalne, czyli wsp�praca w ramach Grupy Wyszehradzkiej, wsp�praca batycka, Tr�jkt Weimarski. Te wszystkie elementy nie tylko umacniaj dialog Polski z partnerami, ale tworz sie powiza europejskich, kt�rych jestemy czonkami.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Polska polityka zagraniczna po zmianach zapoczątkowanych w89
Polska polityka zagraniczna po zmianach zapoczątkowanych w89
Główne założenia polskiej polityki zagranicznej po 1989 r, Na zajęcia - różne
Główne kierunki polskiej polityki zagranicznej po 1989 roku, WSCiL VI semestr, Pytania Licencjat
Periodyzacja polskiej polityki zagranicznej po II wojnie światowej, Dyplomaca Europejska, 4 semestr,
PZP, polityka zagraniczna polski(1), Polityka zagraniczna Polski została sformułowana po przemianach
Ciągłość i zmiana w polskiej polityce zagranicznej
Koncepcje polityki zagranicznej po 1989 roku
192 Glowne kierunki polskiej polityki zagranicznejid 18465 ppt
Geografia Polski, Polityka zagraniczna
99 Założenia polskiej polityki regionalnej po89r
Polityka?zpieczeństwa w polskiej polityce zagranicznej
Polityka informacyjna po zmianach new pl [ www potrzebujegotowki pl ]
Wewnętrzne uwarunkowania polskiej polityki zagranicznej, Stosunki Międzynarodowe
192 Glowne kierunki polskiej polityki zagranicznej 2id 18466 ppt
NATO w polskiej polityce zagranicznej

więcej podobnych podstron