ZARZADZANIE ZAPASAMI W ZAKRESIE POTRZEB MATERIAOWYCH (MRP)
PLANOWANIE ZAPOTRZEBOWANIA MATERIAOWEGO
MRP - Material Requirements Planning
Literatura:
J.Orlicky: “Planowanie potrzeb materiaowych. Nowy styl sterowania produkcj i zapasami.” PWE Warszawa 1981
1. MRP - technika, metoda, strategia ?
- technika, jeeli dotyczy pojedynczej pozycji materiaowej
- metoda, jeeli dotyczy planowania na poziomie jednego dziau
- strategia, jeeli cae przedsibiorstwo dziaa wg tego standardu
2. MRP opiera si na rozrónieniu zapotrzebowania zalenego i niezalenego.
O zapotrzebowaniu niezalenym - majcym charakter niezaleny - mówimy wtedy, kiedy wielko zapotrzebowania i jego rozkad w czasie okreli moemy jedynie w sposób przybliony ( np. poprzez sporzdzenie prognozy ). Zapotrzebowanie niezalene to cecha wyrobów finalnych i wystpuje wszdzie tam, gdzie system produkcyjny styka si ze sfer handlu i dystrybucji. Przedsibiorstwo ma na zapotrzebowanie niezalene ograniczony wpyw i moliwoci oddziaywania.
Zapotrzebowanie zalene cechuje si tym, e mona je precyzyjnie okreli / wyliczy w oparciu o zapotrzebowanie niezalene i powtarzalno czci w wyrobie lub normy zuycia materiau
3. Definicja Planowania Zapotrzebowania Materiaowego
MRP - metoda planowania i sterowania zapasami - oparta jest na dwóch krokach:
symulacji przyszej wielkoci zapasów prowadzonej na podstawie stanu biecego i prognozowanego popytu lub w oparciu o planowane zmiany wielkoci zapasów,
obliczeniu zapotrzebowania na materiay na niszym poziomie zoonoci wyrobu w oparciu o jego struktur.
4. Informacje wykorzystywane w metodzie MRP
struktura wyrobu
zapas dysponowany
cykl dostawy / wytwarzania
5. Struktura wyrobu
Struktur wyrobu nazywamy ogó elementów wchodzcych w skad wyrobu i relacje jakie pomidzy nimi zachodz.
Przygotowanie opisów struktur wyrobów stosowanych do planowania zapotrzebowania materiaowego prowadzone by musi na podstawie schematów konstrukcyjnych wytwarzanych w przedsibiorstwie wyrobów.
Najczciej w metodzie MRP stosuje si dwie formy opisu struktury wyrobu.
Pierwsz z nich jest schemat montaowy. W schemacie montaowym poszczególne elementy uporzdkowane zostaj wg stopni dyspozycji, tzn. kolejnoci w jakiej wchodz do montau wyrobu. Wystpuj dwie formy schematu montaowego:
peny schemat montaowy, w którym uwzgldnione s wszystkie elementy wyrobu cznie z pozycjami z zakupu i kooperacji,
uproszczony schemat montaowy, uwzgldniajcy tylko pozycje wykonywane w zakadzie ( produkcyjny schemat montaowy ).
Drug form opisu struktury wyrobu jest lista materiaowa. W licie materiaowej opis zoonoci wyrobu dokonywany jest poprzez rozwinicie jego struktury a nastpnie zsumowanie powtarzajcych si elementów i jednokrotne umieszczenie ich w opisie. Powtarzalno danego elementu w wyrobie podawana jest w ujciu caociowym - na wyrób.
Inne dostpne formy opisu struktury wyrobu:
cyklogram,
struktura + / -,
moduowa struktura wyrobu.
6. Zapas dysponowany
Zapas dysponowany - wielko zapasu danej pozycji asortymentowej dostpna w danej chwili do zagospodarowania.
Wyróniamy 4 klasyczne spojrzenia na zapas dysponowany.
1) ZD1 = ZD w lokalizacji
2) ZD2 = ZD1 + ZT
3) ZD1 = ( ZD1 ; ZD2 ) - ZZAB
4) ZD1 = ( ZD1 ; ZD2 ; ZD3 ) - R t1 - t2
7. Cykl dostawy / wytwarzania
Cykl dostawy to czas jaki musi upyn od momentu zoenia zamówienia na dany materia / wyrób do momentu fizycznej dostawy danego materiau / wyrobu. Dugotrwao cyklu dostawy powinna by uzgadniana na linii dostawca / odbiorca, ewentualnie szacowana na podstawie danych historycznych.
Cykl wytwarzania to czas niezbdny do wykonania wszystkich operacji w procesie produkcyjnym danego wyrobu cznie z czasem wszystkich koniecznych przerw. Istniej trzy podstawowe warianty organizacji cyklu wytwarzania:
wariant szeregowy,
wariant równolegy,
wariant szeregowo-równolegy.
8. Zapotrzebowanie brutto i netto
Zapotrzebowanie brutto to zapotrzebowanie na dany element na okrelonym stopniu zoonoci wyrobu, wyliczone w oparciu o struktur wyrobu i program produkcji.
Zapotrzebowanie netto to zapotrzebowanie brutto pomniejszone o zapas dysponowany danego elementu.
Przy obliczaniu zapotrzebowania brutto i netto obowizuje zasada, e za zapotrzebowanie brutto niszego stopnia zoonoci przyjmuje si zapotrzebowanie netto wyszego stopnia zoonoci wyrobu.
9. Techniki ustalania wielkoci partii
Do najczciej stosowanych technik ustalania wielkoci partii produkcyjnych / partii dostawy zaliczy moemy techniki:
staa wielko partii,
ekonomiczna wielko partii,
partia pokrywajca zapotrzebowanie staego okresu,
“partia na parti”.
11. Efekty stosowania metody Planowania Zapotrzebowania Materiaowego
Stosowanie rozwizania klasy MRP przynosi wymierne efekty w postaci:
zapewnienie potrzebnego poziomu obsugi na kadym etapie procesu produkcji,
ustalenie iloci i terminu wykonania / zakupu kadego elementu,
dopasowanie wielkoci i rozkadu produkcji w czasie do istniejcych ogranicze,
zminimalizowanie poziomu zapasów i robót w toku,
okrelenie cyklu wytwarzania / dostawy dla kadego komponentu.
GÓWNY HARMONOGRAM PRODUKCJI
1. Definicja Gównego Harmonogramu Produkcji
Gówny harmonogram produkcji to opracowany na podstawie planu produkcji szczegóowy plan produkcji tworzony osobno dla kadego z wyrobów, z uwzgldnieniem wielkoci potencjau w okresie którego dotyczy. Jest on wzorcem, wedug którego zapotrzebowanie na wyroby finalne jest zaspokajane przez ich produkcj w wyznaczonych ilociach i terminach.
2. Cele Gównego Harmonogramu Produkcji:
GHP powinien:
pozwoli na terminow realizacj przyjtych zamówie (odpowiedni poziom obsugi klienta),
stworzy warunki do produkowania przy najniszym koszcie,
zapewni osignicie najwyszej produktywnoci z jednostki zasobu na roboczo lub maszynogodzin.
3. Horyzont planowania
Minimalny horyzont planowania objty gównym harmonogramem produkcji wyznaczony jest przez peny cykl wykonania wyrobu finalnego. Przyjmuje si, e nie moe on by krótszy od sumy cykli wykonania czci i dostaw materiaów dla tych pozycji asortymentowych, dla których wielko ta obliczona wedug kolejnoci wyznaczanej przez struktur wyrobu przyjmuje warto maksymaln. W praktyce horyzont planistyczny gównego harmonogramu jest zwykle znacznie duszy, co wynika z nastpujcych przesanek:
gówny harmonogram produkcji stanowi podstaw do wstpnego bilansowania obcie z dysponowanym potencjaem produkcyjnym, którego zmiany nastpuj zwykle w okresie duszym od cykli dostaw materiaów,
wczeniejsze rozeznanie potrzeb materiaowych umoliwia prowadzenie optymalnej polityki zakupów.
Dominujc praktyk w przedsibiorstwach jest opracowywanie gównego harmonogramu produkcji na okres roczny, przy przyjciu jednostki terminowania równej tygodniowi.
4. Efektywno Gównego Harmonogramu Produkcji
Opracowywanie i aktualizacja gównego harmonogramu maj decydujce znaczenie dla efektywnoci dziaania przedsibiorstwa. Równie efektywno procesu planowania za pomoc gównego harmonogramu produkcji powinna podlega ocenie. Parametry stosowane do pomiaru efektywnoci gównego harmonogramu s nastpujce:
wydajno produkcji,
wielko opónie w stosunku do Harmonogramu,
wykorzystanie zdolnoci produkcyjnej,
zmiany poziomu zapasów.
Wan czci opracowywania gównego harmonogramu jest kontrola realnoci jego wykonania. Suy do tego wstpne planowanie zapotrzebowania potencjau. Pozwala ono sprawdzi, czy dysponowany potencja zapewnia realizacj gównego harmonogramu produkcji. Wstpne planowanie zapotrzebowania potencjau prowadzone jest wycznie w odniesieniu do zidentyfikowanych wczeniej ( poprzez planowanie zapotrzebowania zasobów ) “wskich przekrojów”.
5. Konflikty midzyfunkcyjne przy opracowywaniu GHP
sprzeda i dystrybucja: wysoki poziom obsugi klienta,
finanse: minimum zaangaowanych rodków,
produkcja: wysoka produktywno i stae harmonogramy,
zarzdzanie: szybki zwrot zaangaowanych rodków i maksymalny zysk..
6. Warianty Gównego Harmonogramu Produkcji
W systemach MRP mamy do dyspozycji trzy wariantowe rozwizania opracowywania gównego harmonogramu produkcji:
wariant produkcji “na magazyn”, w którym proces planowania opiera si na prognozie zapotrzebowania,
wariant produkcji na indywidualne zamówienia klientów, w którym proces planowania opiera si na biecym stanie napenienia portfela zamówie
wariant mieszany, w którym wykorzystuje si zarówno prognozy jak i przyjte zamówienia.
6.1 Opracowywanie GHP w wariancie “na magazyn”
W wariancie “na magazyn” planowanie odbywa si wycznie w oparciu o prognoz zapotrzebowania. Powoduje to, e jako planu zaley bezporednio od jakoci prognozy. Poniewa prognoza jest zawsze obciona pewnym bdem std bardzo trudno przewidzie dokadnie asortyment, wielko i terminy zapotrzebowania. Bdy prognoz krótkookresowych mog mie wyranie negatywny wpyw na zamawianie materiaów, poziom zapasów i obsugi klientów. Bazujc tylko na prognozie nie bierze si pod uwag bieco napywajcych zamówie. Jeeli wic w krótkim okresie czasu zbiegnie si losowo wiele zamówie, przedsibiorstwo nie jest w stanie zareagowa na t sytuacj.
Przykad gównego harmonogramu produkcji w omawianym wariancie podano poniej. Przyjto nastpujce zaoenia:
wytwarzany jest jeden wyrób - A
stan pocztkowy zapasu wynosi 70 sztuk
ekonomiczna wielko partii dla wyrobu A wynosi 100 sztuk / parti.
Tygodnie |
0 |
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
8 |
|
|
35 |
35 |
35 |
50 |
50 |
50 |
40 |
40 |
|
70 |
35 |
100 |
65 |
15 |
65 |
15 |
75 |
35 |
|
|
|
100 |
|
|
100 |
|
100 |
|
6.2 Opracowywanie GHP w wariancie “na indywidualne zamówienia klientów”
Zadaniem gównego harmonogramu produkcji w tym wariancie jest takie rozoenie wielkoci i terminów produkcji, aby pokry zapotrzebowanie wynikajce z bieco napywajcych zamówie. Jednak planowanie w oparciu wycznie o potwierdzone zamówienia doprowadzi moe do sytuacji, e przedsibiorstwo utraci cz klientów ze wzgldu na niekorzystn dla nich dugotrwao cyklu dostawy. Jest to sposób planowania korzystny w warunkach, gdy wyroby s projektowane i wytwarzane na indywidualne zamówienia.
Aktualizacja gównego harmonogramu w wariancie na indywidualne zamówienia klientów odbywa si po przyjciu kadego nastpnego zamówienia.
Przykad gównego harmonogramu produkcji w omawianym wariancie podano poniej. Przyjto nastpujce zaoenia:
wytwarzany jest jeden wyrób - A
ekonomiczna wielko partii dla wyrobu A wynosi 70 sztuk / parti.
Tygodnie |
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
8 |
9 |
|
45 |
|
50 |
40 |
|
50 |
60 |
40 |
|
|
70 |
|
70 |
70 |
|
70 |
70 |
70 |
|
|
25 |
|
20 |
30 |
|
20 |
10 |
30 |
|
Warto zapisana w wierszu “Moliwe do dostawy” pokazuje, ile sztuk z zakoczonej w tym terminie partii przeznaczone by moe na pokrycie przyszych zamówie. W powyszym przykadzie wartoci zapisane w tym wierszu nie s wielkociami skumulowanymi.
6.3 Opracowywanie GHP w wariancie “mieszanym”
Planowanie w oparciu o potwierdzone zamówienia oraz prognoz zapotrzebowania jest najlepszym z moliwych rozwiza. Wahania w zakresie bieco napywajcych zamówie pokrywane by mog z produkcji wytworzonej w oparciu o prognoz. Stosowanie wariantu mieszanego gównego harmonogramu produkcji pociga jednak za sob wiele niedogodnoci zwizanych ze stosowaniem do skomplikowanej procedury w praktyce.
Przykad gównego harmonogramu produkcji w omawianym wariancie podano poniej. Przyjto nastpujce zaoenia:
wytwarzany jest jeden wyrób - A
stan pocztkowy zapasu wynosi 20 sztuk.
Tygodnie |
0 |
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
8 |
Prognoza zapotrzebowania |
|
20 |
15 |
25 |
25 |
30 |
15 |
40 |
30 |
Zoone zamówienia |
|
40 |
|
50 |
|
|
45 |
|
35 |
Planowane spywy |
|
50 |
|
60 |
|
60 |
50 |
50 |
|
Moliwe do dostawy |
20 |
10 |
|
10 |
|
30 |
5 |
10 |
|
Prognoza zapasu |
|
30 |
15 |
25 |
0 |
30 |
35 |
45 |
10 |
Kolejne spywy planowane s w oparciu o wartoci w wierszu “Prognoza zapasu”. Warto zapisana w wierszu “Moliwe do dostawy” pokazuje, ile sztuk z zakoczonej w tym terminie partii przeznaczone by moe na pokrycie przyszych zamówie. W obliczeniach uwzgldnia si zawsze wiksz z dwóch wielkoci: “Prognoza zapotrzebowania” i “Zoone zamówienia”. W powyszym przykadzie wartoci zapisane w wierszu “Prognoza zapasu” s wielkociami skumulowanymi.
Rozpatrujc informacje zawarte w gównym harmonogramie produkcji zwróci naley uwag na to, e informacje takie jak “Prognoza zapotrzebowania” i “Prognoza zapasu” s wielkociami szacowanymi, natomiast “Zoone zamówienia” i “Planowane spywy” opieraj si na precyzyjnych danych ródowych.
6.4 Punkty charakterystyczne GHP
6.5 Planowania “z dou do góry” i “z góry na dó” w GHP
7. Podsumowanie
Podsumowujc problematyk gównego harmonogramu produkcji naley stwierdzi, e harmonogram ten jest buforem pomidzy rynkiem a sfer produkcji, tworzonym dla stabilizacji tej ostatniej. Nie mona jednak oczekiwa, e harmonogram ten pozostanie niezmieniony, gdy zmienia si bdzie zapotrzebowanie ze strony rynku.
Gówny harmonogram produkcji jest wzorcem, wedug którego opracowywane s harmonogramy zapotrzebowania materiaowego. Wszystkie wic saboci tego planu bd rzutoway na efektywno planów niszego rzdu. Ostatecznie bdzie to miao decydujcy wpyw na planowanie produkcji i sterowanie jej przebiegiem w skali caego przedsibiorstwa.
Warto równie wspomnie o tym, e wdroenie gównego harmonogramu produkcji traktowa naley jako warunek konieczny wdroenia oprogramowania w standardzie MRP. W warunkach maych zakadów produkcyjnych ( do 15 stanowisk ) moe to by jedyna wdroona opcja, w pozostaych przypadkach musi by ona uzupeniona o opcj planowania zapotrzebowania materiaowego.