1.Źródła zanieczyszczeń środowiska

Zanieczyszczenie środowiska — stan środowiska wynikający z wprowadzania do powietrza, wody lub gruntu, substancji stałych, ciekłych lub gazowych lub energii w takich ilościach i takim składzie, że może to ujemnie wpływać na zdrowie człowieka, przyrodę ożywioną, klimat, glebę, wodę lub powodować inne niekorzystne zmiany np. korozję metali. Zanieczyszczenie środowiska może być spowodowane przez źródła naturalne (np. wulkany) lub sztuczne (antropogeniczne - spowodowane działalnością człowieka), które następuje w wyniku niezamierzonej, ale systematycznej działalności człowieka, polegającej na ciągłej emisji czynników degradujących środowisko lub jest następstwem awarii będącej przyczyną nagłego uwolnienia zanieczyszczeń.

Oceny stanu środowiska dokonuje się w odniesieniu do stanu naturalnego bez względu na to, czy jego zmiany są spowodowane przez substancje lub oddziaływania, dla których ustalono poziom stężeń dopuszczalnych.

Rodzaje zanieczyszczeń środowiska

Zanieczyszczenia środowiska dzielą się na

• Zanieczyszczenie powietrza - występowanie w atmosferze różnych substancji w takiej koncentracji i przez tak długi czas, że prowadzi do szkodliwych konsekwencji dla zdrowia lub samopoczucia ludzi, dla organizmów żywych albo do uszkodzeń obiektów nieożywionych (np. przez korozję).

Główne zanieczyszczenia powietrza: dwutlenek siarki (SO₂), tlenki azotu (NO), tlenek węgla (CO), ozon troposferyczny (O₃), ołów (Pb), pyły,

• Zanieczyszczenia wody - zmiany cech fizycznych, chemicznych i biologicznych, uniemożliwiające wykorzystanie wód do celów pitnych lub gospodarczych.

Główne zanieczyszczenia wód: pestycydy, węglowodory, fenole, metale ciężkie

• Zanieczyszczenia gleby - zmiana cech gleby uniemożliwiająca jej normalne użytkowanie.

Główne zanieczyszczenia gleby: metale ciężkie, nawozy sztuczne

• Skażenia promieniotwórcze - to skażenie wody, gleby lub powietrza substancjami promieniotwórczymi powstałe przeważnie podczas awarii urządzeń jądrowych, wybuchu bomby atomowej itp.

• Zanieczyszczenie hałasem to zanieczyszczenie spowodowane dużą emisją hałasu przez urządzenia mechaniczne np. maszyny budowlane, środki transportu - takie jak samoloty, samochody, głośniki nadające muzykę w miejscach publicznych, itp. Jest typowe dla środowiska miejskiego.

• Zanieczyszczenie krajobrazu polega na zmniejszeniu wartości estetycznych otoczenia przez ingerencję człowieka np. hałdy

• Zanieczyszczenie światłem to emisja światła, która przeszkadza przeważnie w obserwacjach astronomicznych, i w żerowaniu zwierzętom.

Skutki zanieczyszczenia środowiska

Najpoważniejszymi dotychczas odczuwanymi przez nas skutkami degradacji środowiska są:

• Globalne ocieplenie

• Dziura ozonowa

• Smog

• Kwaśne deszcze

• Ozon przygruntowy

• Hałas

Najbardziej zanieczyszczonym rejonem w Polsce jest Wyżyna Śląska. Jest to spowodowane dużym zagęszczeniem przemysłu. Występują tu silne zanieczyszczenia powietrza, których skutkiem jest zmniejszenie natężenia promieniowania słonecznego i zwiększenie zachmurzenia. W Górnośląskim Okręgu Przemysłowym na 1 km² opada ok. 1000 t pyłów rocznie^{[potrzebne źródło]}. Zgodnie z przyjętymi normami wskaźnik ten nie powinien przekraczać 200 t na km²^{[potrzebne źródło]}.

Przeciwdziałanie zanieczyszczeniom

Działania, które należy podjąć by przeciwdziałać zanieczyszczeniom środowiska naturalnego:

• Recykling

• Zmniejszenie emisji dwutlenku węgla, pyłów, do atmosfery

• Ograniczenie wydobycia paliw kopalnych

• Promowanie odnawialnych źródeł energii (elektrownia słoneczna, elektrownia wiatrowa itp.)

• Produkcja towarów nadających się do powtórnego użytku

2. Zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego i ich wpływ na rolnictwo

Powietrze zanieczyszczają wszystkie substancje gazowe, stałe lub ciekłe, znajdujące się w powietrzu w ilościach większych niż ich średnia zawartość. Ogólnie zanieczyszczenia powietrza dzieli się na pyłowe i gazowe. Światowa Organizacja Zdrowia definiuje powietrze zanieczyszczone jako takie, którego skład chemiczny może ujemnie wpłynąć na zdrowie człowieka, roślin i zwierząt, a także na inne elementy środowiska (wodę, glebę). Zanieczyszczenia powietrza są najbardziej niebezpieczne ze wszystkich zanieczyszczeń, gdyż są mobilne i mogą skazić na dużych obszarach praktycznie wszystkie komponenty środowiska. Głównymi źródłami zanieczyszczeń są:

• uprzemysłowienie i wzrost liczby ludności,

• przemysł energetyczny

• przemysł transportowy.

Stan powietrza atmosferycznego jest uwarunkowany przez emisje zanieczyszczeń do atmosfery z terytorium Polski, transport transgraniczny oraz warunki meteorologiczne. Nadmierne zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego występuje na ponad 20% powierzchni Polski.

Czynnikami powodującymi taki stan są:

• energetyka oparta na węglu kamiennym i brunatnym,

• rozwinięty ale nie doinwestowany ekonomicznie przemysł surowcowy,

• niedobór instalacji oczyszczających gazy odlotowe,

• dynamicznie rozwijający się transport samochodowy (pojazdy i drogi),

• opóźnienie w rozwoju prawa ekonomicznego i jego egzekwowania.

Zagrożeniem dla rolnictwa spowodowanym przez zanieczyszczenie powietrza jest degradacje gleb

3.Przyrodnicze i antropogeniczne przyczyny zakwaszenia gleb

Silne zakwaszenie gleb jest jedną z najważniejszych form chemicznej degradacji gleb w Polsce. Zagraża ono polskiemu rolnictwu i środowisku w znacznie większym stopniu niż w innych krajach europejskich i pozaeuropejskich. Przyczyny zakwaszenia gleb dzielimy na antropogeniczne i przyrodnicze.

Przyrodnicze przyczyny zakwaszenia gleb-jest skutkiem naturalnych procesów fizykochemicznych, chemicznych i biologicznych zachodzących w środowisku glebowym. Najważniejszymi przyrodniczymi przyczynami zakwaszenia gleb są:

1. Przewaga odpadów nad parowaniem i wymywanie kationów zasadowych w głąb gleby

2. Zwiększone stężenie tlenku węgla w gazowej fazie gleby, jego rozpuszczanie się w roztworze glebowym, tworzenie H₂CO₃, który zwiększa rozpuszczalność CaCO₃ i wymywanie zasad

3. Przemiany mikrobiologiczne związane z procesami utleniania, zwłaszcza nitryfikacja oraz utlenianie siarki elementarnej, siarczków,

4. Hydroliza soli glinowych

5. CO₂ i kwasy organiczne powstające w czasie rozkładu substancji organicznej i wydzielane z wydzielinami korzeniowymi roślin

6. Występujące w glebie ruchome jony glinu.

Antropogeniczne przyczyny zakwaszenia

1. Nawożenie, jako czynnik zakwaszający

Na większości gleb użytkowanych rolniczo decydujące znaczenie w zakwaszaniu ma stosowanie nawozów mineralnych, zwłaszcza azotowych, a w mniejszym stopniu również potasowych. Zastosowanie azotu do gleby w postaci amonowej NH₄⁺ czy mocznika, które ulegając hydrolizie przechodzi również w formę amonową, powoduje zakwaszenie roztworu glebowego zarówno po przez biologiczne utlenianie, nitryfikacje, jak też przez jego pobieranie przez system korzeniowy. Oddziaływanie soli potasowych na stan zakwaszenia gleb polega nie tyle na bezpośrednim zwiększeniu koncentracji protonów H⁺. W rezultacie następuje uruchomienie kwasowości wymiennej i ujawnienie kwaśnego oddziaływania jonów glinu.

2. Przemysłowe zanieczyszczenia powietrza

Dużą rolę w zakwaszeniu gleb odgrywają też przyczyny antropogeniczne pochodzenia przemysłowego. Wśród nich dominują kwaśne i kwasotwórcze substancje wydzielane do atmosfery przez obiekty przemysłowe, pojazdy mechaniczne, paleniska domowe, a także w skutek spalania nieużytecznych odpadów. Substancje te to przede wszystkim CO₂, SO₂ i NO_x wydzielane w dużych ilościach oraz aerozole kwasu siarkowego.

5. Siedlisko, wymień czynniki w nim działające

Siedlisko (habitat, obrazowo określany jako "adres ekologiczny") - zespół czynników abiotycznych (klimatyczno-glebowych), które panują w określonym miejscu, działających na rozwój poszczególnych organizmów, ich populację lub całą biocenozę.

Do czynników abiotycznych zaliczamy:

• typ gleby,

• ukształtowanie powierzchni terenu,

• skalistość ziemi,

• czynniki chemiczne np.: skład chemiczny atmosfery i wód, zwłaszcza ich zasolenie,

• klimat,

• wilgotność powietrza,

• temperaturę,

• światło,

• ciśnienie atmosferyczne,

• promieniowanie i jonizację powietrza.

8 Przemiany związków azotowych w czasie przechowywania obornika , sposoby ograniczania ulatniania się amoniaku do atmosfery.

W czasie przemian związków azotowych w oborniku można wyróżnić kilka etapów:

Hydroliza białek do aminokwasów pod wpływem enzymów z grupy peptydaz.

Dezaminacja aminokwasów , która może być procesem :

- Hydrolitycznym RCHNH₂COOH + H₂O = RCHOHCOOH + NH₃

- Oksydacyjnym RCHNH₂COOH + O₂ = RCOCOOH + NH₃

- Redukcyjnym RCHNH₂COOH + H₂ = RCH2COOH + NH₃

Nitryfikacja - mikrobiologiczne utlenianie amoniaku do azotanów, zachodzi w warunkach tlenowych

Denitryfikacja - mikrobiologiczna redukcja azotanów do tlenku azotu. Azotu cząsteczkowego lub amoniaku.

Ograniczanie strat NH_{3 :}

-wiązanie amoniaku przez CO₂

-wiązanie amoniaku przez powstające podczas fermentacji tlenowej kwasy organiczne

- wiązanie go przez mikroorganizmy i przetwarzanie w substancje białkowe

od temp. zależy szybkość reakcji chemicznych

C:N > 30 zbiałczanie NH₃ → zw. organiczne

C:N < 15 ulatnianie amoniaku do atmosfery

Straty gazowych form azotu można ograniczyć dzięki zapobieganiu procesom nitryfikacji , tworząc warunki beztlenowe przez dobre ugniatanie obornika.

9.Wartość nawozowa , technologie i techniki stosowania , przemiany w glebie i zagrożenie dla środowiska wynikające ze stosowania gnojowicy.

Wartość nawozową gnojowicy określa się głównie na podstawie plonotwórczego działania azotu. W dwóch wieloletnich doświadczeniach polowych , w których stosowano dawki azotu odpowiadające zapotrzebowaniom roślin, otrzymano następujące zwyżki plonu jednostek zbożowych z hektara rocznie:

1. bez nawożenia 46,6 z nawożeniem gnojowicą bydlęcą 65,8

2. bez nawożenia 23,9 z nawożeniem gnojowicą trzody chlewnej 43,1

W przeliczeniu na 10t suchej masy gnojowicy zwykle te wynoszą odpowiednio 4,66 i 4,10 jednostek zbożowych , a na 10 kg azotu gnojowicy 1,66 i 1,35 jednostki zbożowej.

Sposób stosowania gnojowicy zależy od wyposażenia gospodarczego w odpowiedni sprzęt lub urządzenia służące do jej transportu i rozlewania na polu. Najczęściej gnojowicę transportuje się i rozlewa na polu za pomocą beczkowozów , które są wyposażone w kompresory wytwarzające podciśnienie podczas napełniania oraz ciśnienie podczas opróżniania. Gospodarstwa , które mają deszczownie , mogą je dostosować do rozlewania gnojowicy po polach. Niektóre gospodarstwa mają urządzenia do hydromechanicznego transportu gnojowicy, czyli jej przepływu specjalnymi podziemnymi rurociągami z ferm do zbiorników, które znajdują się blisko pól przeznaczonych do nawożenia gnojowicą.

Gnojowicę wprowadza się bezpośrednio pod powierzchniową warstwę gleby aplikatorem z dozownikiem redlicowo-płozowym, zamocowanym do wozu asenizacyjnego.

10.Wpływ nawozów naturalnych i organicznych na właściwości fizyczne , fizykochemiczne, chemiczne i biologiczne gleb.

W wyniku nawożenia organicznego ulegają poprawie właściwości fizykochemiczne gleby, zmniejsza się zakwaszenie i wzrasta suma zasad wymiennych i pojemność kompleksu sorpcyjnego.

11. Rodzaje piramid ekologicznych i ich charakterystyka.

Piramida ekologiczna, piramida Eltona, struktura troficzna i funkcjonalna → ekosystemu, zobrazowana graficznie w postaci ułożonych na sobie prostokątów o różnej szerokości; najszerszy prostokąt stanowiący podstawę piramidy reprezentuje → poziom troficzny producentów, kolejne, coraz węższe - kolejne poziomy konsumentów; wysokość piramidy zależy od liczby poziomów troficznych; konstruuje się trzy typy p. e.: piramida liczebności przedstawia liczby osobników każdego poziomu troficznego, piramida biomasy obrazuje całkowitą suchą masę lub wartość kaloryczną oraz piramida energii, która ilustruje tempo przepływu energii lub produktywność następujących po sobie poziomów troficznych w przeliczeniu na jednostkę czasu i przestrzeni.

12. Ekorozwój i jego charakterystyka.

Ekorozwój (rozwój zrównoważony)- to rozwój niezagrażający środowisku przyrodniczemu poprzez harmonijne włączanie człowieka w środowisko, działanie proekologiczne i próbę stworzenia tzw. ładu ekologicznego.
Ekorozwój (substainable development)-  harmonijny rozwój człowieka i środowiska przyrodniczego oraz takiego zaspokojenia potrzeb człowieka, by nie następowała degradacja środowiska a w konsekwencji pogorszenie warunków życia następnych pokoleń. Ekorozwój oznacza postęp cywilizacyjny- spojrzenie w przyszłość, analiza zysków i strat z nowych osiągnięć technicznych i przemysłowych.
Ekorozwój to inaczej rozwój zrównoważony, rozwój trwały bądź samopodtrzymujący się. W ustawie z 27 kwietnia 2001 roku. Prawo ochrony środowiska rozwój zrównoważony definiuje się jako taki rozwój społeczno-gospodarczy, w którym następuje proces integrowania działań politycznych, gospodarczych i społecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych, w celu zagwarantowania możliwości zaspokajania podstawowych potrzeb poszczególnych społeczności lub obywateli, zarówno współczesnego pokolenia, jak i przyszłych pokoleń. W myśl tej definicji powinniśmy używać odziedziczonych przez nas zasobów naturalnych w taki sposób, aby móc je przekazać następnym generacjom bez większych istotnych uszczerbków. A zatem nasze działania nie powinny prowadzić do wyniszczania świata roślin i zwierząt oraz całego, otaczającego nas, naturalnego środowiska życia. Warto wspomnieć, że dotyczy to również materii nieożywionej, czyli zasobów naturalnych naszej planety, a zwłaszcza nośników energii takich jak ropa naftowa i węgiel kamienny. Myśląc o zrównoważonym rozwoju powinniśmy brać pod uwagę co najmniej trzy jego aspekty: ekologiczny, społeczny i ekonomiczny. Niektórzy dodają również aspekt kulturowy, jednak podstawowy model obejmuje trzy wyżej wymienione.

Ekorozwój, choć obejmuje globalne zjawiska, jest ideą, która może być (i jest) wdrażana na poziomie lokalnym (gminy czy powiatu). Każda gmina powinna uwzględniać zasady zrównoważonego rozwoju podczas pracy nad strategią rozwoju, określającą cele i dążenia lokalnej społeczności w perspektywie kilku czy kilkunastu lat. Należy dążyć do prowadzenia takiej polityki, aby działalność gospodarcza sprzyjała zwiększaniu spójności społecznej i zmniejszaniu rozwarstwienia oraz podnoszeniu jakości lokalnego środowiska naturalnego, co w dalszej perspektywie oznacza bogacenie się społeczności np. dzięki rozwojowi ekoturystyki.
Ekorozwój to taki rozwój, który pozwala na zaspokojenie racjonalnych potrzeb obecnych mieszkańców Ziemi, a jednocześnie nie zagraża zaspokojeniu tych potrzeb przez następne pokolenia. Choć obejmuje globalne zjawiska, może być realizowany na poziomie lokalnym. Tylko świadome i aktywne włączenie się wszystkich członków społeczności lokalnej może zapewnić skuteczne realizowanie zasad zrównoważonego rozwoju.

13. Ekosystem i jego charakterystyka.

Ekosystem - jest to fragment przyrody stanowiący funkcjonalną całość, w której zachodzi wymiana między jej częścią żywą - biocenozą , a nieożywioną - biotopem .

Każdy w pełni rozwinięty ekosystem składa się z elementów abiotycznych (nieożywionych ) i biotycznych ( żywych).

Elementami abiotycznymi są : woda , gleba , gazy atmosferyczne ( tlen , CO₂ , azot ) , rzeźba terenu , klimat , temperatura . Tworzą one biotop , czyli nieożywioną część ekosystemu .

Elementy biotyczne to wszystkie żywe organizmy ( np.: rośliny i zwierzęta ) pozostające między sobą w różnego rodzaju zależnościach . Tworzą one biocenozę czyli ożywioną część ekosystemu .

We współczesnej ekologii rolniczej czyli agroekologii wyróżnia się następujące typy ekosystemów:

- ekosystemy wodne

- ekosystemy trawiaste

- ekosystemy uprawne.

14.Rozgraniczenie pojęć ekologia I ochrona środowiska.

Ekologia to nauka o związkach (współzależnościach) między organizmami a otaczającym je środowiskiem. Termin ekologia pochodzi od greckich słów: Oikos , co oznacza dom, miejsce życia, i Logos - słowo, nauka; tak więc dosłownie ekologia oznacza naukę o miejscu życia organizmów (środowisku). Termin ten wprowadził po raz pierwszy niemiecki zoolog Ernst Haeckel w 1869 r. Ekologia jest dyscypliną młodą i jakkolwiek współcześnie jest to dziedzina już rozbudowana - dopiero przed stu laty rozpoczynała swoje "podboje". Nie oznacza to jednak, że wcześniejsze badania nie dotyczyły tej dziedziny wiedzy; nawiązania do idei jedności organizmów ze środowiskiem można znaleźć w pracach Antoniego Van Leeuwenhoeka już na początku XVIII w., ale i zdecydowanie wcześniej, bo w starożytności prowadzona przez Arystotelesa i jego ucznia Teofrasta klasyfikacja roślin i zwierząt miała charakter ekologiczny. Obecnie ekologię można określić najogólniej jako naukę o ekonomice przyrody. Szerzej - jest to nauka o strukturze i funkcjonowaniu przyrody, badająca wzajemne zależności pomiędzy organizmami oraz ich zespołami a środowiskiem.

Ochrona środowiska - zachowanie, właściwe wykorzystanie oraz odnawianie zasobów i składników przyrody, w szczególności dziko występujących roślin i zwierząt oraz kompleksów przyrodniczych i ekosystemów.

Sposoby ochrony środowiska:

tworzenie parków narodowych, rezerwatów przyrody, parków krajobrazowych, itp.

obejmowanie ochroną prawną, gatunków roślin i zwierząt

ustanawianie pomników przyrody

Ochrona środowiska to również utrzymywanie otoczenia w czystości, minimalizacja zanieczyszczeń, czy zużywania mediów takich jak woda, energia cieplna itp.

Obowiązek ochrony środowiska reguluje ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 roku o Prawie ochrony środowiska (Dz.U.Nr 62 poz.627)

 ochrona środowiska - rozumie się przez to podjęcie lub zaniechanie działań, umożliwiające zachowanie lub przywracanie równowagi przyrodniczej; ochrona ta polega w szczególności na:

a)  racjonalnym kształtowaniu środowiska i gospodarowaniu zasobami środowiska zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, b)  przeciwdziałaniu zanieczyszczeniom,

c)  przywracaniu elementów przyrodniczych do stanu właściwego, [Prawo ochrony środowiska.]

15.Efekt cieplarniany-przyczyny i skutki.

Efekt cieplarniany - zjawisko zachodzące w atmosferze planety powodujące wzrost temperatury planety, w tym i Ziemi. Efekt cieplarniany wywołują gazy atmosferyczne, zwane gazami cieplarnianymi, ograniczające promieniowanie cieplne powierzchni i dolnych warstw atmosfery do przestrzeni kosmicznej.

Przyczyny:

Główną przyczyną efektu cieplarnianego są gazy cieplarniane wytwarzane podczas:

1. wycinania lasów deszczowych, co powoduje zmniejszenie się ilości pochłanianego dwutlenku węgla, przez co zalega on w atmosferze i powstrzymuje promieniowanie podczerwone przed swobodnym ujściem do przestrzeni kosmicznej.

2. spalania paliw kopalnych w elektrociepłowniach, elektrowniach i coraz to nowych fabrykach, zwiększając ilość produkowanego dwutlenku węgla, przez co rośliny nie nadążają z jego pochłanianiem

3.transportu towarów i przewozu ludzi oraz zwiększenia się liczby pojazdów - wraz z nimi zwiększa się emisja metanu, dwutlenku węgla i ołowiu ( nie jest on gazem cieplarnianym, lecz bardzo szkodzi zdrowiu ).

4.Nadmiernej eksploatacja pól uprawnych z mokrych upraw ryżu i pastwisk pod hodowlę uwalniających metan podczas fermentacji.

5.Rosnące masy odpadów organicznych z wielkich miast składowane na wysypiskach śmieci, które gnijąc emitują metan i dwutlenek węgla.

6.Coraz powszechniejsze stosowanie sztucznych nawozów wspomagających procesy nitryfikacji oraz denitryfikacji, uwalniające tlenki azotu.

7.Reakcje fotochemiczne spalin przemysłowych i komunikacyjnych, uwalniające niski ozon z promieniami słońca.

8.Poszukiwanie nowych technologii np. nowe "lepsze" gazy syntetyczne CFC, HFC, PFC, których właściwości obserwujemy dopiero po latach działalności w atmosferze.

 Skutki:

        Efekt cieplarniany to oczywiście podniesienie temperatury na Ziemi, co wywoła trudne do przewidzenia lawinowe reakcje:
1.Topnienie lodowców i zalewania przez ich wody obszarów nadmorskich, co za skutkuje utratą miejsc życia i pracy dla ludzi (np. gęsto zaludnione żyzne obszary w ujściach rzek, w tym Wisły) i może spowodować duże konflikty społeczne.
2.Wzrost temperatur spowoduje najprawdopodobniej przesunięcie stref klimatycznych o 150-500 km ku biegunom do końca XXI wieku. W gorących obszarach plony zmniejszą się, w nowych cieplejszych zwiększą się, ale intensywnej uprawy nie wytrzymają gleby z deficytem wód i nowymi ciepłolubnymi szkodnikami.
3.Szybkie zmiany klimaty zaburzą równowagę w ekosystemach i ginięcie wielu gatunków o małych zdolnościach adaptacyjnych.
4.Zmiany klimatyczne zwiększą częstotliwość występowania ekstremalnych zjawisk pogodowych i katastrof klimatycznych jak fale upałów, powodzie, huragany, które w bezpośredni sposób zagrażają zdrowiu i życiu.
5.Ocieplenie klimatu spowoduje przyspieszenie parowania wody i opadanie jej w nowych rejonach, co spowoduje zmniejszenie zasobów wody pitnej, wody- źródła życia.

16 Dziura ozonowa-znaczenie ozonosfery w życiu biologicznym.

Dziura ozonowa jest to ubytek ozonu w górnej warstwie atmosfery ziemskiej tzw. stratosferze. Mówi się o ubytku rzędu 50%. Ochronna warstwa ozonowa na wysokości od 10 do 50 km od powierzchni ziemi uległa degradacji głównie na skutek emisji związków powodujących rozpad ozonu - przede wszystkim freonu.

W wyniku przeprowadzonych badań stwierdzono, że ostatnie kilkanaście lat skutkowało zmniejszeniem stężenia ozonu w atmosferze o około 0,2% w ciągu roku. Zjawisko to nazywa się powiększaniem dziury ozonowej. Co gorsza występuje ono już nie tylko nad samą Antarktydą, ale i nad wieloma innymi obszarami kuli ziemskiej.

Dziura ozonowa - ubytek ozonu w górnych warstwach atmosfery to częściowo proces naturalny, ale w wyniku emitowania do atmosfery substancji pochodzących z działalności człowieka proces ten uległ znacznemu nasileniu i stał się, w pewnym momencie, ogromnym zagrożeniem.

Proces powstawania i zanikania dziury ozonowej w stratosferze wygląda w dużym skrócie następująco: promieniowanie ultrafioletowe oddziałując na tlen zawarty w powietrzu powoduje powstanie cząsteczek ozonu, a ten z kolei rozpada się reagując z chlorem, wydzielającym się w procesie rozpadu freonu i stale kumulowanym w atmosferze.

Na zjawisko powstawania ozonu znaczący a wręcz decydujący wpływ ma promieniowanie ultrafioletowe generowane przez Słońce. Należy podkreślić, że obszary podbiegunowe przez dosyć długie okresy czasu są bardzo słabo lub wcale nie są oświetlane - mowa oczywiście o zimie polarnej. W takiej sytuacji produkcja ozonu ulega znacznej redukcji, ale rozpad czy to naturalny czy pod wpływem chloru, pochodzącego z zanieczyszczeń, wcale nie ulega zatrzymaniu - te właśnie momenty powodują ujemny bilans ozonowy czyli powstawanie i powiększanie się dziury ozonowej.

Do zjawiska tego, w znacznym stopniu przyczyniła się działalność człowieka, głównie od czasu, gdy w przemyśle chłodniczym (lodówki, chłodziarki, zamrażarki), w przemyśle chemicznym (produkcja lakierów), w kosmetyce (dezodoranty) i w medycynie (aerozole) zaczęto używać związków chemicznych takich jak freon i pochodne metanu i etanu.

Związki te kumulują się w atmosferze, nie ulegają rozpadowi w wyższych warstwach a gdy trafią do ozonosfery w wyniku oddziaływania promieniowania ultrafioletowego rozkładają się na węgiel, fluor i chlor. Z tych trzech pierwiastków fluor neutralizuje się praktycznie samoistnie (atomy fluoru łączą się), węgiel ulega spaleniu a chlor niestety przyspiesza rozkład ozonu na cząsteczki zwykłego tlenu.

Dziura ozonowa jest zagrożeniem dla życia na Ziemi. Ochronna warstwa ozonowa jest zbawienna dla życia na naszej planecie, ponieważ pochłania szkodliwe słoneczne promieniowanie ultrafioletowe. Jest to promieniowanie na tyle silne energetycznie, że niszczycielsko oddziałuje na wszelką materię organiczną.

Dodatkowo, oprócz ochrony, procesy zachodzące w ozonosferze regulują wymianę powietrza w górnych warstwach atmosfery, pośrednio oddziałując na klimat na powierzchni Ziemi.

A w jaki sposób promienie ultrafioletowe niszczą organizmy żywe? Przede wszystkim powodują nieodwracalne szkody w DNA (niszczenie łańcuchów, powstawanie mutacji), a to na ile duże jest jego niszczycielskie działanie, zależy w pewnej mierze od odporności poszczególnych organizmów. W przypadku ekosystemów wodnych w wyniku nadmiaru promieniowania uszkadzany jest przede wszystkim plankton - skutkuje to oczywiście brakiem pożywienia dla innych mieszkańców wód i pośrednio zaburzeniami w całym łańcuchu pokarmowym. Również rośliny, w tym rośliny uprawne, charakteryzuje niewielka odporność na szkodliwy wpływ promieniowania UV - a to z kolei może skutkować zmniejszeniem produkcji rolnej. Jeśli chodzi o ludzi - od pewnego czasu jesteśmy uczulani na szkodliwość tego typu promieniowania - to promieniowanie UV przede wszystkim osłabia system immunologiczny, niszczy komórki skóry przyspieszając procesy starzenia i wywołując złośliwe choroby nowotworowe, bardzo negatywnie działa też na ludzki narząd wzroku - podrażnia spojówki i wywołuje zaćmę. Tak więc dziura ozonowa jest jednym z największych zagrożeń dla ludzkości.

Ozon jest gazem o dwojakiej naturze: z jednej strony jest niezastąpionym atmosferycznym obrońcą (chroni przed szkodliwym promieniowaniem ultrafioletowym trafiającym do nas w wyniku procesów zachodzących na Słońcu), z drugiej zaś, wspomnianej już wcześniej, w powietrzu przy samej ziemi, jego działanie może okazać się szkodliwe a czasem wręcz drastycznie niebezpieczne dla zdrowia.

Funkcja ochronna gazu, ma oczywiście pierwszorzędne znaczenie, być może dlatego tak szybko zareagowano na zaobserwowany nad Antarktydą ubytek ozonu zwany dziura ozonowa.

17.Pozaprodukcyjne znaczeni TUZ

FUNKCJE TUZ:

1. Funkcja produkcyjna - zapewnienie paszy

2. Funkcja hydrologiczna

• retencjonowanie wody

• hamowanie i przechwytywanie fali powodziowej na ciekach

• biologiczne odwadnianie terenu

• funkcja hydrosanitarna użytków zielonych

3. Funkcja klimatyczna:

• wpływ na mikroklimat (wzrost wilgotności powietrza, zmniejszenie niedosytów wilgotności, łagodzenie wahań temp, powstawanie mgieł)

• wpływ roślinności darniotwórczej na przemarzanie gleby

4.Funkcja ochronna:

• ochrona wód i stref przybrzeżnych rzek i jezior

• ochrona gleb przed erozją wodną i wietrzną

• ochrona gleb torfowych i torfomurszowych przed degradacją i nadmierną mineralizacją

ochrona próchnicy glebowej

5.Funkcja filtracyjna

• zapobieganie eutrofizacji wód powierzchniowych

• oczyszczanie ścieków przemysłowych i komunalnych

• wysoka zdolność przechwytywania ścieków

• możliwość rolniczego wykorzystywania gnojowicy

• oczyszczanie powietrza z pyłów, zanieczyszczeń i zapachów

• duże znaczenie TUZ w rekultywacji terenów zniszczonych przez przemysł

6.Funkcja zdrowotna i lecznicza

• korzystny wpływ na zdrowie i kondycję zwierząt

• właściwości bakteriobójcze roślin

• nasycenie parą wodną atmosfery

• korzystna jonizacja powietrza

• obecność olejków eterycznych, substancji zapachowych

• przeciwdziałanie niektórym chorobom układu oddechowego

7.Funkcja krajobrazowa i estetyczna

8.Funkcja psychosocjologiczna

9.Funkcja rekreacyjno-turystyczna

10.Tereny zielone w miastach

18.Bioróżnorodność trwałych użytków zielonych

ROŚLINNOŚĆ ŁĄK I PASTWISK

ROŚLINY WYSTĘPUJĄCE NA TUZ w praktyce łąkarskiej dzielimy na:

• trawy (pastewne i małowartościowe)

• motylkowate

• turzycowate

• sitowate

• skrzypy

• zioła

• chwasty

Pożądanymi składnikami runi są:

-trawy pastewne (wysokowartościowe)

-rośliny motylkowe

-zioła w niewielkiej ilości

Niepożądanymi składnikami runi są:

-Trawy małowartościowe

-Turzycowate

-Sitowate

-Skrzypy

-Chwasty

-Nadmiar ziół

TRAWY:

• podstawowa grupa roślin TUZ

• wytwarzają one słabo ulistniony pęd kwiatostanowy i liczne, bogato ulistnione pędy płonne

• trawy różnią się między sobą wartością pokarmową, wysokością i sposobem wyrastania pędów

PODZIAŁ TRAW:

1. Ze względu na sposób wyrastania pędów:
   - luźnokępkowe (pędy wyrastają luźno)
   - zbitokępkowe (w dużym skupieniu)
   - rozłogowe (wytwarzają pędy podziemne tzw. rozłogi, z których wyrastają pędy nadziemne i korzenie)

2. ze względu na wysokość:
   - trawy wysokie tworzące ruń koszoną łąk
   - trawy niskie (podszywkowe) przeważające w runi pastwiska

1. ze względu na wartość pokarmową
   - trawy o wysokiej, dobrej wartości (pastewne)
   * wydają wysoki plon, mają duże wymagania wodne, dobrze rosną na glebach żyznych
   * należą do nich wysokie: kostrzewa łąkowa, wyczynie łąkowy, tymotka łąkowa, kupkówka, rajgras wyniosły; niskie: wiechlina łąkowa, życica trwała, kostrzewa czerwona
   - trawy małowartościowe (tomka wonna, stokłosa miękka, owsika omszona, kostrzewa owcza)

ROŚLINY MOTYLKOWATE:

• zawierają duże ilości wartościowego białka, skł. min. i wit. wpływają korzystnie na glebę, gdyż zwiększają w jej zawartości ilość azotu

• występują głownie na pastwiskach, w mniejszych ilościach w runi łąk

Na TUZ występują: koniczyna łąkowa, biała i białoróżowa, komonica zwyczajna, lucerna nerkowata oraz wyka ptasia i groszek żółty

ROŚLINY TURZYCOWATE:

• należą do tej rodziny gatunki z turzyc, sitowia i wełnianki

• występują w siedliskach okresowo lub stale mokrych, o słabym napowietrzeniu

• Są to rośliny niepożądane w runi, gdyż mają niską wartość pokarmową.

• Są one wskaźnikiem, że łąka lub pastwisko wymaga melioracji, albo, że są niewłaściwie użytkowane lub nawożone

SITOWATE I SKRZYPY:

są to gatunki niepożądane- sit skupiony, sit rozpierzchły, sit członowaty, kosmatka polna, skrzyp polny, błotny i bagienny; niektóre z nich są trujące dla przeżuwaczy, np. skrzyp polny

ZIOŁA I CHWASTY

wpływ ziół i chwastów na plon i wartość pokarmową paszy zależy od właściwości danego gatunku i liczebności występowania.

ZIOŁAMI nazywamy rośliny posiadające wysoką wartość pokarmową, zawierające wit., sole min oraz garbniki polepszające właściwości smakowe i dietetyczne paszy. Duży udział ziół w runi jest niepożądany, gdyż prowadzi do obniżenia plonu. Do najczęściej występujących należą: mniszek pospolity, brodawnik jesienny, krwawnik pospolity, babka lancetowi, kminek zwyczajny.

CHWASTAMI w łąkarstwie określa się te rośliny, które są bezpośrednio szkodliwe (trujące) dla zwierząt lub też pośrednio wpływają na obniżenie jakości paszy i zbieranych plonów. Trujące to: szalej jadowity, jaskier jadowity i ostry.

Obniżające plon to: barszcz zwyczajny, ostrzeń błotny i warzywny oraz kamionka i szalężnik większy.

Średni plon siana z TUZ 0 5-6 t / ha (łąki) , a plon zielonki 20-25 t/ha (pastwiska)

20.    Wykorzystanie klimatycznych źródeł energii: energia słoneczna, wietrzna, geotermalna i wodna.

Energia promieniowania słonecznego
Energia słoneczna jest to energia promieniowania słonecznego przetworzona na ciepło lub na energię elektryczną. Energia słoneczna jest wykorzystywana poprzez zastosowanie:
- płaskich, tubowo-próżniowych i innego typu kolektorów słonecznych (cieczowych
lub powietrznych) do podgrzewania ciepłej wody użytkowej, wody w basenach
kąpielowych, ogrzewania pomieszczeń, w procesach suszarniczych, w procesach
chemicznych;
- ogniw fotowoltaicznych do bezpośredniego wytwarzania energii elektrycznej;
- termicznych elektrowni słonecznych.
Energia słoneczna wykorzystywana w systemach biernego ogrzewania (poprzez system
zysków bezpośrednich przez okna, poprzez przybudowaną szklarnię i inne), chłodzenia
i oświetlenia pomieszczeń nie jest uwzględniana w sprawozdawczości statystycznej.
Energia wody
Energia wody (potencjalna i kinetyczna) jest określana przez wielkość energii elektrycznej
wytwarzanej w elektrowniach wodnych. Do energii odnawialnej zalicza się jedynie produkcję
energii elektrycznej w elektrowniach na dopływie naturalnym (przepływowych).
Energia wiatru
Energia wiatru jest to energia kinetyczna wiatru wykorzystywana do produkcji energii
elektrycznej w turbinach wiatrowych. Podobnie jak w przypadku elektrowni wodnych,
potencjał elektrowni wiatrowych jest określany przez możliwości generowania przez nie
energii elektrycznej.
Energia geotermalna
Energia geotermalna oznacza energię składowaną w postaci ciepła pod powierzchnią
ziemi. Jest to ciepło uzyskiwane z wnętrza ziemi w postaci gorącej wody lub pary wodnej.
Energia geotermalna jest użytkowana bezpośrednio jako ciepło grzewcze dla potrzeb
komunalnych oraz w procesach produkcyjnych w rolnictwie, a także do wytwarzania
energii elektrycznej (przy wykorzystaniu pary suchej albo solanki o wysokiej entalpii).

21. Procesy degradacji gleb

Degradacja gleb jest to pogorszenie właściwości chemicznych, fizycznych i biologicznych oraz spadek aktywności biologicznej co powoduje zmniejszenie ilości oraz jakości pozyskiwanej biomasy.

1. Biologiczne procesy degradacyjne

-zmiany składu mikroflory i fauny glebowej

-zakłócenia w obiegu składników odżywczych (wprowadzenie drzewostanów o nieodpowiednim składzie gatunkowym , preferowanie monokultur gatunków iglastych)

-nie uwzględnienie w procesach glebowo-siedliskowych mikro zróżnicowania gleb (małe, wyspowe zasięgi żyznych gleb otoczonych przez siedliska uboższe)

-występowanie w profilu glebowym przeszkód ograniczających głęboką penetrację korzeni co prowadzi do biologicznego wypłycenia gleby

2. fizyczne procesy

-erozja wodna

-niekorzystne zmiany struktury gleby wynikające z ugniatania przez pojazdy i maszyny, wypasanie zwierząt domowych itp.

-zmiany w budowie profilu glebowego

-zmiany stosunków wodnych i termicznych gleby np. wadliwe przeprowadzona melioracja

3. Chemiczne i fizykochemiczne procesy

-zmniejszenie zawartości składników odżywczych i próchnicy

-zmiana odczynu gleby

- alkalizacja

-zasolenie

-zanieczyszczenie metalami i WWA

22.Rekultywacja gleb

Rekultywacja to rekonstrukcja gleby zniszczonej mechaniczne, detoksykacja, biologiczne uaktywnienie obszarów zdegradowanych chemicznie oraz regulacja stosunków wodnych na gruntach zawodnionych i przesuszonych.

Wyróżniamy trzy rodzaje rekultywacji:

Rekultywacja techniczna obejmuje prace inżyniersko-techniczne a zwłaszcza ukształtowanie terenu, regulacja stosunków wodnych, odtwarzanie gleby metodą techniczną

Rekultywacja chemiczna(neutralizacja, detoksykacja) jej celem jest zmiana niekorzystnych właściwości chemicznych gleb zdegradowanych (np. wapnowanie)

Rekultywacja biologiczna polega na przeprowadzeniu prac i zabiegów w celu wytworzenia na obszarach zdegradowanych warstwy gleby o możliwie dużej aktywności biologicznej( np. nawożenie organiczne, mineralne, nawozy zielone, wprowadzenie roślin pionierskich)

4. Rola gleby w kształtowaniu urodzajności siedliska.
Wpływ na kształtowanie urodzajności siedliska ma zasobność gleby w składniki mineralne makro i mikroelementy, zawartość próchnicy i szczątków organicznych w różnym stopniu rozkładu. Wpływ na rolę gleby w kształtowaniu urodzajności siedlisk ma także zawartość w glebie zawartość zespołów organizmów glebowych które mają także wpływ na żyzność gleby.

6. Przemiany materii organicznej w glebie i ich wpływ na topologię gleb  Polski
Materia organiczna w glebie podlega procesom przemiany tj. mineralizacji i humifikacji. Humifikacja procesy przekształceń materii organicznej gleb polegające na częściowym rozkładzie pierwotnych związków organicznych (szczątków roślinnych) i wtórnej syntezie. W wyniku humifikacji powstaje humus glebowy, nadający poziomom próchnicznym gleb ciemne zabarwienie. Związki humusowe są substancjami o złożonej strukturze. Z uwagi na swe cechy fizyczne i chemiczne odgrywają bardzo ważną rolę w kształtowaniu właściwości gleb. Przemiany materii organicznej mają wpływ na topologię gleb Polski gdyż w wyniku tych przemian zmienia się zawartość substancji próchnicznej w glebie  i tym samym może zmienić się typ gleby.

7. Wpływ zlodowaceń na pokrywę geologiczną Polski.
Zlodowacenia miały wpływy na powstanie skał ilastych pochodzenia lodowcowego obejmują one dwie odmiany: gliny zwałowe i iły zastoiskowe. Gliny zwałowe stanowią materiał  osadzony przez lodowiec kontynentalny, głównie w postaci moreny dennej. Iły zastoiskowe tworzą się w zastoiskach przy brzegach ustępującego lodowca. Utwory te są bardzo drobne, ilaste i mułowate, pochodzą głównie z materiału transportowanego przez lodowiec

19. Wykorzystanie mikroorganizmów do biodegradacji odpadów powstających w przemyśle rolno-spożywczym

W większości odpady te zawierają wszystkie składniki niezbędne do rozwoju mikroorganizmów, takie jak: węglowodany (celuloza, hemicelulozy, skrobia, cukry), białka, tłuszcze, pierwiastki biogenne, mikroelementy i witaminy. Występują one w formie stałej, półpłynnej lub ciekłej. Pozostawienie ich w stanie surowym powoduje zagrożenie sanitarne (rozwój mikroflory patogennej) oraz określone problemy środowiskowe wynikające z ich naturalnej biodegradacji przez mikroorganizmy. W efekcie tego rozkładu odpadów następuje emisja gazów (NH3, CH4, H2S, CO2, NOx) do atmosfery jak i „wyciek” związków biogennych (azotowych, fosforowych, potasowych) do wód powierzchniowych i gruntowych, naruszający równowagę ekosystemu i powodujący jego eutrofizację. Biorąc pod uwagę konieczność unieszkodliwiania odpadów rolniczych i przemysłu rolno - spożywczego z punktu widzenia ochrony środowiska, a także naturalne ich pochodzenie oraz skład chemiczny, najbardziej przydatnymi i ekonomicznymi metodami degradacji tych odpadów są metody biotechnologiczne, które pozwalają na przekształcenie odpadów organicznych w energię i cenne produkty takie jak: pasza, nawozy, itp. W warunkach beztlenowych mikroorganizmy częściowo utleniają wiele związków organicznych w procesie fermentacji. Powstają produkty niepełnego utlenienia: etanol, mleczan, propionian, maoelan, bursztynian, kapronian, octan, n-butanol, aceton, izopropanol, które stają się dostępne dla innych drobnoustrojów. Te z kolei, w drodze swoistych fermentacji lub oddychania beztlenowego mogą wytwarzać metan, a w obecności siarczanów także siarkowodór. Rola jaką może odgrywać fermentacja związana z wytworzeniem bioenergii (metanu) jest zatem potrójna. Po pierwsze, jest to metoda przekształcenia energii zawartej w płodach rolnych w użyteczne paliwo (biogaz), które może być gromadzone i transportowane. Po drugie, to jest metoda recyklingu odpadów organicznych w stabilne polepszacze gleby, cenny płynny nawóz i energię. Po trzecie, jest to metoda inertyzacji odpadów, której celem jest obniżenie niekorzystnego oddziaływania na środowisko.

Biologiczne oczyszczanie ścieków- proces polegający na rozkładzie (zmineralizowaniu) zanieczyszczeń przez mikroorganizmy (głównie bakterie tlenowe) występujące w tzw. osadach czynnych (bakterie, pierwotniaki, wrotki i nicienie) lub błonach biologicznych (organizmy osiadłe na złożu biologicznym). Na tym etapie oczyszczania usuwa się rozpuszczone lub znajdujące się w postaci bardzo drobnej zawiesiny substancje organiczne, takie jak: tłuszcze, białka i węglowodany. Jednocześnie oddziela się resztki drobnej zawiesiny substancji mineralnych. Głównymi urządzeniami technicznymi stosowanymi w tym procesie są: złoża biologiczne, komory osadu czynnego oraz komory fermentacyjne.

---