Periodyzacja rozwoju opinii publicznej
Na historyczny proces powstawania opinii publicznej wpływ miało wiele czynników: ekonomicznych, terytorialnych, intelektualnych i technicznych. Spróbujmy usystematyzować tę drogę rozwoju.
- okres prehistoryczny — związany był z pojawieniem się władzy politycznej, a co za tym idzie, opinii ojej funkcjonowaniu;
- okres antyczny — obejmuje czasy, w których do upublicznienia opinii i poglądów przyczyniła się niewątpliwie wymiana handlowa, podboje, a także rozwój mechanizmów politycznych
(m.in. demokracji, a przy tym publicznych debat);
- okres średniowiecza i renesansu, w którym istotnym krokiem w procesie kształtowania się opinii publicznej było pojawienie się wielkich powszechnych religii (łączących sacrum i profanum), ponownie — instytucji demokratycznych (parlamentu), rozwój miast oraz powstanie i rozwój druku;
- okres rewolucji i reform, bezpośredniego wejścia na drogę kapitalizmu, a co za tym idzie pojawienie się idei suwerenności ludu, dalszy rozwój parlamentaryzmu, laicyzacja władzy, znaczne ruchy migracyjne (związane z rozwojem kolonializmu), a także pojawienie się ważnego nośnika komunikacyjnego — gazety;
- okres industrialny (od połowy XIX w.) — powszechność form parlamentarnych, rozszerzanie praw wyborczych, powstanie masowych ruchów i partii politycznych, pojawienie się kolei, automobili, parowców, telegrafu i telefonu, upowszechnianie oświaty;
- okres postindustrialny (XX w.), który charakteryzuje się: dynamiką zmian politycznych
i ekonomicznych, zwłaszcza jakościowym i ilościowym rozwojem państw, pojawieniem się wyborów powszechnych, referendów, które w tym czasie stawały się normą polityczną, a także -zasad opartych na parlamentaryzmie i demokracji; pojawieniem się radia, telewizji, Internetu. W tym czasie badania opinii publicznej nabrały powszechnego charakteru.
Demokratyczne a konserwatywne ujmowanie opinii publicznej
Podwaliny dla demokratycznej koncepcji opinii publicznej dał szwajcarski pisarz, filozof i pedagog Jean Jacques Rousseau (głosi poszanowanie woli ludu). Dostrzegał on potrzebę społecznej kontroli działania parlamentarzystów, którzy kierują się prywatnymi interesami, zapominając o wyborcach. Rousseau twierdził, iż należy legitymizować ich działania przez elektorat.
W naukowym podejściu rozróżnia się dwa podejścia: konserwatywne i demokratyczne. Irlandzki filozof i polityk Edmund Burke to najbardziej znany przedstawiciel nurtu konserwatywnego. Wierzył on w racjonalne działania rządzących, deprecjonując wartość ocen społeczeństwa, twierdził, że przez rządzących przemawia Opatrzność. To właśnie Bóg powinien gwarantować prawidłowe działania rządzących.
W Ameryce podejście konserwatywne do opinii wywodziło się z istoty systemu politycznego. Osoba prezydent miała być instytucją, która chroniłaby swoich obywateli przed ich własnymi, błędnymi osądami. Dla równowagi, zadaniem Izby Reprezentantów miała być artykulacja przekonań ludu.
Sądzi się, że to politycy częściej podejmują nietrafione decyzje. Jednak błędy opinii publicznej zawsze przynoszą widoczne skutki dla systemu politycznego. Dowodem tego jest duża rotacja polityków w parlamentach krajów tzw. młodej demokracji.
W Europie Zachodniej opinia publiczna kształtowała się wraz z rozwojem mechanizmów kapitalistycznych – wzrost zainteresowania demokracją.
Analityczne a syntetyczne ujmowanie opinii publicznej
- analityczne – sumaryczne(nominalne) Albert Dicey – o.p. to sądy podzielanych przez pewną liczbę pojedynczych osób
- syntetyczne – jednorodne, opinia masowa, nie jest to suma opinii jednostkowych, lecz „wspólny” wytwór
4. Opinia publiczna a opinia społeczna
Niektórzy badacze uznają te pojęcia za synonimy, inni zaś, dostrzegają różnicę:
- opinia publiczna związana z informacjami nabywanymi poprzez media, opinia społeczna – bez udziału mediów
- opinia publiczna dotyczy polityki, opinia społeczna – pozostałych obszarów
Istotnym aspektem w opinii jest jej wyartykułowanie – obojętnie w jakiej formie.
Jeżeli chodzi o relacje pomiędzy pojęciami opinia społeczna i opinia publiczna, to można odnotować trzy rodzaje poglądów:
a) Stanowisko historyczne: opinia społeczna powstaje w wyniku naturalnych procesów komunikacyjnych i ma głownie charakter interpersonalny;
b) Różnicowanie pojęcia opinia publiczna: na opinię powstającą wśród ludzi (jedynie rozpowszechnioną) i przez ludzi uformowaną;
c) Podział na opinię powszechną i publiczną
Sartori i Taylor różnicują pojęcie opinii publicznej na:
- powstającą wśród ludzi i przez ludzi rozpowszechnioną (społ. niedemokratyczne)
- powszechną i publiczną (społ. demokratyczne)
Opinia publiczna a propaganda
Opinię publiczną i propagandę posiadają wiele wspólnych elementów, np. obie pełnią
w społeczeństwie funkcję; integracyjną. Propaganda pełni ważną rolę w przygotowywaniu jednostek do uczestniczenia w tworzeniu i wyrażaniu opinii publicznej. Nie można jednak zapomnieć, iż w systemach zamkniętych, totalitarnych, w których media podporządkowane
są państwu, tworzenie się opinii publicznej jest całkowicie kontrolowane przez państwo także dzięki propagandzie.
Działalność propagandowa wpływa na opinię publiczną w taki sposób, że wykształca sposoby zachowań, reakcji w sytuacjach konfliktów społecznych i politycznych, kształtuje zasoby wiedzy jednostek o świecie zewnętrznym, szczególnie w sprawach polityki, a w końcu tworzy nurty
i rozpowszechnia stereotyp, zwłaszcza w sytuacjach napięć wewnętrznych i konfliktów międzynarodowych.
W sytuacjach konfliktowych opinia publiczna może stać się także wyrazem sprzeciwu wobec oficjalnej propagandy państwowej.
Obecnie w naukach społecznych popularna jest tendencja do integralnego traktowania opinii publicznej i propagandy jako zjawisk wzajemnie się dopełniających.
Schemat Floyda H. Allporta
Według tegoż schematu opinia publiczna:
1. jest traktowana jako zachowanie ludzkie, ale takie, które pociąga za sobą werbalizację przekonań wielu ludzi;
2. zachowania te są stymulowane i kierowane przez określoną wiedzę, pewne obiekty
lub wytworzoną sytuację, które są ważne dla dużych grup ludzi;
3. zachowania te reprezentują działanie lub gotowość do działania w postaci aprobaty
lub dezaprobaty obiektu opinii publicznej. Ludzie uświadamiają sobie, że ich towarzysze mają podobny punkt widzenia i zachowują się w podobny sposób;
4. z natury rzeczy postawy opinii publicznej zmierzają raczej do postulowania czegoś doraźnego
lub tymczasowego — gdy problem mija, znika wywołana nim opinia publiczna;
5. zachowania są dostatecznie silne i liczne, by wywierać określone skutki.
Allport następująco zdefiniował opinię publiczną: „Termin opinia publiczna odnosi
się do multiosobowych sytuacji, w których poszczególne jednostki wyrażają swoje stanowiska na temat tego, co jest w określonych warunkach pożądane lub popierane, lub niepożądane, niepopierane w stosunku do osób lub propozycji o szerszym znaczeniu, które stwarzają prawdopodobieństwo nieobojętnych działań wobec obiektu zainteresowań”.
Etapy i poziomy procesu opiniotwórczego
Proces opiniotwórczy może mieć różny przebieg w tych samych społecznościach. Biorąc pod uwagę poziomy, na których proces ten się odbywa, należy wyróżnić:
(1) poziom pierwszy: grupy pierwotne;
(2) mezopoziom, na którym odbywa się krystalizacja opinii;
(3) makropoziom, na którym dostrzegana jest artykulacja opinii.
By opinia publiczna powstała, dana grupa musi mieć pewną wiedzę, która obejmuje nie tylko przedmiot opinii, ale także ogólne wiadomości o świecie i funkcjonowaniu w społeczeństwie. Procesowi krystalizacji, jak i artykulacji opinii sprzyja wysoki poziom edukacji, pozwala także
na wykorzystanie dostępu do mediów lub zorganizowanie innych form artykulacji opinii. Jednak błędnym przekonaniem jest założenie, że wiedza, racjonalny, komponent postaw, ma decydujący wpływ na tworzenie się opinii publicznej. Nie mniej istotne znaczenie mają bowiem pogłoski
i plotki, nie sprawdzone i często nieprawdziwe, informacje, które szczególnie szybko rozchodzą się w danej zbiorowości. Zaspakajają one ważne potrzeby emocjonalne i prostą ciekawość tego,
co czynią bliźni.
Model kaskadowy K.Deutscha
Interesujący model tworzenia się opinii publicznej, podsumowujący przedstawione tu poszczególne elementy, przedstawił K. Deutsch. W jego modelu kaskadowym formowanie się opinii zaczyna się na poziomie elit. „Górny zbiornik" to u Deutscha elita gospodarcza i społeczna. Niżej znajdują
się elity polityczne i rządowe, środki masowego, przekazu, przywódcy opinii i na koniec ogół. Proces opiniotwórczy jest tu przerywany na każdym stopniu i ponownie na nim się zaczyna, wzbogacony o dyskusję na każdym z poziomów. Dwa z tych poziomów - według G. Sartoriego - są szczególnie ważne: środki masowego przekazu i przywódcy opinii.
Spirala milczenia E. Noelle-Neumann
Koncepcja spirali milczenia, opierają się na założeniu, iż świadomość posiadania poparcia opinii publicznej w postaci większość wypowiadających się publicznie, sprzyja wypowiadaniu zgodnych
z nią poglądów, podczas gdy odczucie przeciwne sprzyja milczeniu. Następuje więc spiralny proces wyciszania jednych i wzmacniania innych opinii. Teorię spirali milczenia rozwinęła E. Noelle-Neumann, obserwując rozbieżności między sondażami opinii publicznej, a wynikami wyborów.
Początki tej tezy zostały zaczerpnięte z badań nad zachowaniem grup i konformizmem. Zakłada,
że lęk przed izolacją powoduje zmianę lub ukrycie przez jednostkę własnych poglądów. Warto też za E. Noelle-Neumann zwrócić uwagę, że hipoteza ta wskazuje na wartość milczenia, które także powinno być traktowane jako artykulacja opinii. Wielu osobom jest bowiem łatwiej milczeć
niż wyrazić własną opinię, niezgodną z poglądami grupy.
Funkcje opinii publicznej
1. Integracyjna: dążenie do wspólnych osądów
2. Kontrolna: mechanizm izolacji i nacisku konformizacyjnego na jednostkę w grupie oraz poprzez kontrolę rządu.
3. Opiniotwórcza: wykazuje rzeczywisty rozkład opinii wszystkim zainteresowanym podmiotom życia politycznego
4. Konsultacyjna: publiczność ocenia władzę, najczęściej poprzez badania opinii publicznej)
5. Kreacyjna: destrukcyjna i konstrukcyjna, najczęściej podlega manipulacji
Czynniki kształtujące opinię publiczną
Cechy autorytetu
Posiada on charyzmę. W przypadku wpływania na opinię publiczną, rola charyzmy jest trudna
do określenia, jednak charyzmatyczni władcy byli twórcami wielkich religii, twórcami imperiów, kreatorami wielkich zdarzeń historycznych.
Źródła autorytetu mogą wynikać z różnych przesłanek. W przypadku osób fizycznych może to być charyzma. Natomiast główne merytoryczne przesłanki to przekonanie odbiorców
o kompetencyjności danego źródła, niezależności od nacisków politycznych, pewnej nieskazitelności moralnej (nie może na nim ciążyć odium nieetycznych zachowań w życiu prywatnym), obiektywności (na ile jest to możliwe) przekazywanych ocen i opinii, a także antycypacja zjawisk i procesów politycznych. Podstawową zasadą jest jednakże całkowita współbieżność pomiędzy opisem rzeczywistości (faktami) a treściami zawartymi w informacjach.
Cechy afektywnej publiczności
- Umiejętność panowania nad swoimi emocjami i prezentowanie ichw sposób adekwatny
do sytuacji.
- Drugim ważnym czynnikiem jest centralność cech, które postrzegamy lub oceniamy u ludzi. Każdy człowiek dysponuje jakąś hierarchią czy systemem wartości, w którym jedne zajmują miejsce centralne, inne są od środka oddalone. Centralne wartości rzutują na pozostałe, tworząc swoistą konstrukcję.
- Trzecim elementem wpływającym na opinię publiczną jest postrzeganie własnego ego i relacji pomiędzy mną i otoczeniem — na ile mogę w tym otoczeniu realizować własne interesy. Te cechy mają swoje teoretyczne uzasadnienie. Natomiast pojawiają się też cechy mające osobniczy charakter, indywidualne, trudne i jednocześnie trudne do ujęcia jakiejś ramy. Powodują
one podatność (bądź nie) na argumentację, na zmiany (także) jako indywidualna cecha.
Medialność wydarzenia
Pojęcia medialność wydarzenia autorstwa K. H. Jamieson’a i Kim K. Campbell’a odnosi się do:
- tzw. news, a więc zdarzenie aktualne i będące w danym momencie w obszarze gorących tematów,
- najlepiej by podmiotem zdarzenia była jednostka,
- powinien zawierać maksymalny ładunek dramaturgii, wykorzystujący skrajne stany emocjonalne,
- najlepiej zaprezentować to zdarzenie w formie obrazów, ponieważ jest to środek lepiej trafiający do odbiorcy niż słowo.
Czynniki kształtujące postawy
Mówiąc dokładnie, postawy są pozytywne, negatywne lub ich nie ma. Osoba może
być zwolennikiem lub przeciwnikiem czegoś, lub też może zachowywać neutralność.
Wpływanie na zmiany postaw
Ludzie są motywowani różnymi czynnikami, a dwie osoby nie będą reagować dokładnie w ten sam sposób w tych samych okolicznościach. Każdy z nas motywowany jest przez różne popędy
i potrzeby.
Najsławniejszym człowiekiem, który określił czynniki motywujące ludzi, był Abraham Maslow. Jego hierarchia potrzeb pomaga w zdefiniowaniu źródeł motywacji, które z kolei pomagają wyjaśnić zmianę postaw. Maslow zaproponował pięciostopniową hierarchię:
1. Najniższy poziom stanowią potrzeby fizjologiczne: wymagania biologiczne człowieka
— pożywienie i woda, sen, zdrowie, potrzeby cielesne, ćwiczenia i odpoczynek oraz seks.
2. Drugi poziom stanowią potrzeby bezpieczeństwa: bezpieczeństwo, ochrona, wygoda i spokój oraz uporządkowane otoczenie.
3. Trzeci poziom stanowią potrzeby miłości: akceptacja, przynależność, miłość i pozytywne uczucia oraz członkostwo w grupie.
4. Czwartym poziomem jest szacunek: uznanie i prestiż, zaufanie i szanse na przywództwo, kompetencje i siła, inteligencja i sukces.
5. Najwyższy poziom stanowi samorealizacja, lub mówiąc prościej, stanie się tym, kim dana osoba ma szansę się stać; samorealizacja wiąże z sobą samospełnienie i osiąganie celu traktowane jako wyzwanie i osiągnięcie
Według Masłowa potrzeby wszystkich poziomów składają się na podstawowe czynniki motywacyjne dla każdej jednostki lub grupy otoczenia.
Sześć zasad aktywności
1. Nie wykorzystuj obrazów graficznych, jeśli nie towarzyszą im konkretne działania, które ludzie mogą podejmować. Wiele ruchów — na przykład kampania na rzecz praw gejów lub ruch przeciwko aborcji — na początku często wykorzystywało obrazy przedstawiające śmierć
i zniszczenie. Takie wizerunki jednak niosą ze sobą ryzyko: zamiast przyciągać ludzi, mogą spowodować ich odsunięcie. Poruszające prezentacje rzadko prowadzą do trwałej zmiany postaw.
2. Wyjdź do otoczenia, zamiast oczekiwać, że przyjdzie ono do ciebie. Wielu ludzi nigdy
nie zaangażuje się bezpośrednio w kampanie aktywistów. Będą na to zbyt nieśmiali. Jednak przez określenie granic zainteresowania i zaangażowania otoczenia możesz opracować realistyczne strategie wykorzystania jego dobrej woli, nic wymagając więcej, niż ludzie pragną ofiarować.
3. Nie zakładaj, że zmiana postawy jest konieczna do zmiany zachowania.
Znaczna część badań psychologicznych podważa założenie, że najlepszym sposobem zmiany zachowania jest zaczynanie od zmian postaw. Tak naprawdę związek pomiędzy postawami
i zachowaniem często jest dosyć slaby. Dlatego informowanie palaczy o związku pomiędzy papierosami i rakiem jest dużo łatwiejsze niż nakłonienie ich do rzucenia palenia.
4. Wykorzystuj argumenty moralne jako elementy dodatkowe, a nie jako elementy główne. Poglądy moralne trudno jest zmienić. Dużo łatwiej jest uzyskać poparcie, podkreślając praktyczne korzyści wynikające z twojego rozwiązania, a nie niemoralność twojego przeciwnika.
5. Ulokuj się w powszechnym nurcie. Do zdobycia szerokiego poparcia w każdej kampanii potrzebni są ludzie z różnych sfer życia. Nie można wygrać kampanii, jeśli jest ona określana jako radykalna lub dotyczy krótkotrwałej mody. Dlatego pragnąc osiągnąć zmianę postaw, należy uzyskać zaangażowanie wszystkich ludzi. '
6. Nie obrażaj ludzi, których pragniesz zmienić. Badania dotyczące perswazji wskazują,
że wpływ jest zazwyczaj najsilniejszy, gdy ludzie darzą sympatią wykorzystującego perswazję lub gdy postrzegają go jako podobnego do siebie. Niemożliwe jest przekonanie kogoś, kogo się odrzuciło.
Dowody efektu
1. Fakty: Z faktami się nie dyskutuje. Co prawda mówi się, że „statystyki czasami kłamią", jednak dane empiryczne są środkiem perswazyjnym pomagającym umocnić punkt widzenia.
2. Emocje: Ludzie istotnie reagują na apele emocjonalne — miłość, pokój, rodzina, patriotyzm. Siła perswazyjna apeli emocjonalnych jest bardzo duża
3. Personifikacja: Ludzie reagują na doświadczenia osobiste.
Niewielu odrzucić może wiedzę zdobytą na podstawie osobistego doświadczenia.
4. Apelowanie do „ciebie": Jedynym słowem, którego powtarzaniem ludzie
nie są zmęczeni, jest słowo „ty". „Co ja będę z tego miał?" — to pytanie zadawane
przez wszystkich. Zatem jednym z sekretów perswazji jest stale myślenie w kategoriach odbiorców i stale odwoływanie się do słowa „ty".
Mimo że powyższe cztery zasady są proste, to trudno jest je pojąć, szczególnie liderom biznesu, którzy z niechęcią patrzą na emocje i personifikację, a nawet na apelowanie do odbiorców. Niektórzy uważają, że okazywanie ludzkich uczuć jest ich „niegodne”. Oczywiście popełniają błąd. Umiejętność perswadowania — wpływania na opinię publiczną — jest miarą nie tylko charyzmatycznego, ale efektywnego lidera.
Pułapki opinii publicznej
Analiza opinii publicznej nie jest tak prosta, jak to się wydaje. Gdy firma zdobędzie korzystną opinię publiczną dla produktu lub idei, sztuka polega na tym, aby ją utrzymać. Najgorszą rzeczą jest nicnierobienie i cieszenie się świetnością pozytywnego wizerunku w otoczeniu — stanowi
to najprostszą drogę do jego zaprzepaszczenia.
Opinia publiczna jest zmienna, a oceniając ją, komunikatorzy wystawieni są na niebezpieczeństwa związane z wieloma subtelnymi, acz śmiercionośnymi pułapkami.
1. Odlana w brązie. Błędne jest twierdzenie, że tylko dlatego, iż opinia publiczna jest dobrze ugruntowana, jeśli chodzi o jakieś zagadnienie, to nie ulegnie ona zmianie. To nieprawda.
2. Przeczucie. Błędne jest twierdzenie, że jeśli kierownictwo ma przeczucie, iż opinia publiczna zdecydowanie skłoni się w danym kierunku, to jest to droga, którą należy podążać. Bądź ostrożny. Czasami kierownictwo jest tak bardzo odcięte od świata, że jego intuicyjne reakcje na różne spraw)' okazują się zupełnie nieodpowiednie. Ogólnie mówiąc, w ocenie opinii publicznej należy unikać instynktownych szacunków.
3. Społeczeństwo ogółem. Prawdopodobnie istnieje otoczenie całościowe, natomiast
nie ma społeczeństwa ogółem. Nawet najmniejszą grupę otoczenia możnapodzielić jeszcze bardziej. Nie ma dwóch takich samych ludzi, a przekazy mające na celu wpływanie na opinię publiczną powinny być ukierunkowane tak ściśle, jak to tylko możliwe, a nie rozstrzelone.
4. Słowa góry przenoszą. Być może czasami to prawda, ale zazwyczaj większy wpływ na opinię publiczną mają czyny niż słowa.
5. Wspieranie bliźniego. Prawdą jest, że większość ludzi będzie oburzona, jeśli bliźniego potraktuje się niesprawiedliwie.-Ludzie ci będą jednak dużo bardziej oburzeni, jeśli poczują, że sami zostali niesprawiedliwie potraktowani. Innymi słowy, własny interes często kształtuje opinię publiczną.
Rola sondaży w kształtowaniu opinii
Funkcje poznawcze - dostarcza całemu społeczeństwu informacje na ważne tematy, wpływają
na budowanie tożsamości narodowej, a dla samych polityków mogą być źródłem informacji
do kreowania wizerunku własnej osoby lub zmiany postępowania podczas kampanii wyborczej. Niestety liczne zestawienia sondaży politycznych na ten sam temat pokazują dosyć duże zróżnicowanie ich wyników. + TEKST Antoniego Sułka „Sondaż Polski”
Funkcje perswazyjne - fakt, że większość społeczeństwa coś popiera lub z czymś się nie zgadza, dla poszczególnych obywateli może być wystarczającym powodem zmiany własnej opinii na ten temat. Opisał to Robert Cialdini jako zjawisko, które jest zwane społecznym dowodem słuszności – mówi ono o tym, iż mamy tym silniejszą tendencję do modyfikacji własnych poglądów na jakąś sprawę, im mniej jesteśmy pewni swojej opinii oraz im więcej osób ma inny pogląd na tę sprawę niż my. + TEKST Antoniego Sułka „Sondaż Polski”
Funkcje praktyczne sondaże pełnią również ważne funkcje praktyczne w procesie demokratyzacji społeczeństwa. Dotyczy to zwłaszcza tych systemów społecznych, w których na scenie politycznej występuje wiele słabych partii. Wtedy sondaże mogą pełnić funkcje polityczne, być platformą komunikowania się ze sobą poszczególnych partii w zakresie ustalania wpływów społecznych,
a także stanowić źródło prognostyczne np. dotyczące nastrojów społeczeństwa. + TEKST Antoniego Sułka „Sondaż Polski”.
Wiedza respondenta a jego opinia – błąd braku informacji u respondenta
Badający zadając pytanie zasadnicze, nie uwzględnia pytań dodatkowych, które byłyby uzupełnieniem informacji zadziczej treści pytania. Prowadząc sondaż np. na określony temat polityczny, trudno o to pytać osobę, której polityka nie interesuje. Wiele pytań o zbliżonej tematyce pozwoliłoby badaczowi uzyskać informację dodatkową: dlaczego dana jednostka nie interesuje
się polityką. Dlatego sposób formułowania pytań, dobór ich treści pod kątem utajnionej krytyki
czy aprobaty w zdecydowany sposób mogą wpłynąć na uzyskane wyniki.
Problem pytań zbyt ogólnikowych w sondażach
Występuje, gdy cele sondażu nie są jasne. Zadając ogólnikowe pytania skłaniamy badanych
do zupełnie intuicyjnego formowania odpowiedzi („pi razy oko”), odpowiedzi informują
o domysłach – nie przekonaniach.
Błędy w logicznym budowaniu kafeterii odpowiedzi
Błąd fikcyjności problemu badawczego:
W zależności od sposobu postawienia pytania oraz w zależności od tego, czy badanym podsuwa się pewne odpowiedzi, czy też pozwala na swobodne wypowiedzi – badacz może uzyskać całkowicie odmienne wyniki. Stereotypy w sondażach
Bezzasadność porównań w kwestionariuszu ankiety
Polega na wybiórczym wyselekcjonowaniu obszarów badawczych (instytucji, organizacji, sektorów gospodarki) niezgodnie z warsztatem badań sondażowych. Np. pytając o stosunek społeczeństwa do policji – musimy ująć całość tejże instytucji – nie można nam również porównywać np. policji
z wojskiem. Nasze ustalenia wskazują, że w zależności od sposobu postawienia pytania
oraz w zależności od tego, czy badanym podsuwa się pewne odpowiedzi, czy też pozwala na swobodne wypowiedzi, uzyskuje się całkiem odmienne wyniki.
Nieuprawnione porównania i komentarze przy omawianiu wyników badań sondażowych
Wynika z zadawania pytań, na które respondenci nie są w stanie zadowalająco odpowiedzieć
(np. czy można krytykować papieża? – nie jest poprawne bo brzmi niejednoznacznie)
Rola mediów w kształtowaniu opinii przekonań
Rola agendy – setting w oddziaływaniu na opinię publiczną
Głównym założeniem agenda-setting (sprawa dnia) jest to, że temat mocno podkreślany
w mediach, staje się z czasem ważny dla odbiorców. Agenda mediów ustala agendę publiczną.
Agenda mediów Agenda publiczna
Wzory doniesień medialnych Zainteresowanie odbiorców
Wiodące kwestie publiczne Najważniejsze kwestie publiczne
Przeniesienie ważności kwestii
Agenda-setting jest wedle autorów jedną z ważniejszych funkcji komunikowania masowego
i polegać będzie na zdolności mediów do organizowania hierarchii spraw i problemów, którym swoją uwagę poświęcać będą odbiorcy; „Za pośrednictwem mediów audytoria dowiadują się czegoś nie tylko o kwestiach publicznych i innych sprawach, one także dowiadują się, jaką wagę należy przywiązywać do jakiejś sprawy czy kwestii, widząc nacisk, jaki media masowe na nią kładą”. Selekcja wiadomości dokonywana w mediach ma czytelny związek z agenda-setting. Wydawcy programów telewizyjnych i gazet pełnią rolę „gate- keeperów” selekcjonujących informacje, nadających im rangę ważności ikwalifikujących, które z informacji będą przekazane odbiorcom. Media funkcjonującewedle tego schematu mają zatem realny wpływ na kształtowanie percepcji opinii publicznej.
Efekt agenda-setting wzmacniany jest przez dodatkowe czynniki:
• korzystanie w programów informacyjnych w telewizji,
• potrzebę informacji,
• korzystanie z prasy codziennej,
• brak uczestnictwa w dyskusjach publicznych.
Wybory prezydenckie w USA i prawa obywatelskie w mediach a opinia publiczna
Rzeczywistość medialna w Niemczech a opinia publiczna
Edukacyjna rola mediów na przykładach wybranych wyborów samorządowych
Agenda medialna a agenda publiczna – typ zależności
Dialektyka manipulacji, czyli poprowadź mnie
Rola kłamstwa i przemilczenia w perswazji
Prawomocność wpływu
Procesy poznawcze a przekaz sublimacyjny
Cechy odbiorcy komunikatów wg Dominique Bouchet
Uwarunkowania odbiorcy komunikatów medialnych