VICO

Giambattista Vico (1668 - 1744), Neapol

Recorso - historia, mimo swego porządku i kierunku, nieuchronnie podlega regresowi.

Realizacja potencjalności zawartej w naturze ludzkiej.

Nauka nowa konstytuuje się w opozycji do starej wraz z utworzeniem nowego przedmiotu. Po raz pierwszy historia jako całość zostaje potraktowana jako przedmiot filozofii, nauki.

Nauka stara (kartezjanizm, racjonalizm) - prawda (verum) na sposób matematyczny. Certum - prawdopodobne (historia, społeczeństwo, jego ruch i rozwój. Machiavelli, Hobbes, Spinoza - uproszczenia (cały świat społeczny da się wyjaśnić za pomocą kilku podstawowych zasad).

Historia to zespół warunków możliwości aktualizujących fakty w czasie, a nie tylko opis. Prawa natury ludzkiej, istota nie są zrozumiałe bez jego dziejów jako całości.

Aby zrozumieć człowieka, trzeba zrozumieć całą historię. Myślenie, wyobraźnia, język, nawet prawda nie są ahistoryczne, zmieniają się. Ocena prawd jest możliwa tylko z perspektywy całości. Kartezjanizm jest mistrzem dedukcji, ale ignoruje kontekst, przeszłość, drogę. Znaczenie pojęcia to droga historyczna tego pojęcia.

Wymyślenie nauki o kulturze (Kulturwissenschaft, Geistwissenschaft) - najszerszy kontekst ludzkiego działania i wytwarzania.

Formy ducha, umysłowość, świadomość człowieka:

1. Epoka bogów

Człowiek nie rozumie, ale przeżywa, wszystkiemu nadaje sens religijny. Okres przedrolniczy - treść religii związana z formami reprodukcji gatunkowej.

2. Początki cywilizacji - czynnik materialny, uprawa ziemi, uniemożliwia całkowicie pasywne ujmowanie świata (uprawa zakłada pewną wiedzę). Mity - tłumaczenie świata. Mit jest źródłem historycznym, zawiera w sobie prawdę - nie jest bezpośrednio dana, musi być zrekonstruowana - hermeneutyka (krytyka Spinozy - ahistorycznego podejścia, traktowania Biblii tylko jako opowieści dosłownej, zgodności z rozumem jako jedynego kryterium egzegezy, nie holistyczne, bez poszukiwania autonomicznego sensu).

Zeitgeist - duch czasu, prawda epoki. Ogół praktyk i wytworów, a nie tylko punkt wyjścia, abstrakcja od genezy, podłoża. Mit jest mitem, gdy się według niego żyje, wyznacza granice świata, wyraża dążenia i lęki. Rozumienie świata przez metaforę.

Twórczość nie jest wyrazem indywidualności, lecz epoki. Artysta wyraża swoją epokę, to, co ogólne, a nie siebie. Twórczość jest służbą, poszukiwaniem prawdy.

Symbole i zdolność symbolizowania jest istotną funkcją umysłu. Rzeczywistość ma wymiar symboliczny.

Zasadą rozwoju historycznego jest immanentna opatrzność boża (niezmienność; zmiana - transcendencja). Nie można wskazać ani jednego momentu, kiedy Bóg bezpośrednio ingerowałby w dzieje. Pogodzenie ruchu i zmiany z immanencją - cel.

Podmiot

Cel

Widzimy cel dopiero, gdy historia się dokonała, gdy nastąpiło spełnienie kultury. Historia jest celowa - dąży od epoki bogów do epoki ludzi. Postęp jest nieskończony i nieliniowy.

Nie widać celu, gdy jest się zanurzonym.

Prawdziwa racjonalność jest ponadjednostkowa. Rozum i opatrzność są w historii. Historia jest ostatecznym horyzontem, kryterium, bóstwem, sensem.

Ogól dziejów zmieniającej się ludzkości to rozum. Rozum jest historią, przynależy ludzkości jako całości, jest dynamiczny i historyczny.

Dziedziny pomocnicze: prawo, filologia, retoryka, poetyka - podstawa zrozumienia świata bytu i rozumu.

Równorzędność i specyficzność metody tych nauk.

Humanistyka pretendująca do roli nauki.

Człowiek tworzy warunki swojego bytu, a one tworzą człowieka.

Nauka nowa

Metafizyka wznosi się ponad naturę i widzi w Bogu świat ludzkiego umysłu, świat metafizyczny, ujawniający rolę Opatrzności w świecie ducha ludzkiego, tzn. w świecie społeczeństw lub narodów.

Filozofowie nie rozważali Boga z innej strony, bliższej człowiekowi, którego natura wyróżnia się przede wszystkim swoim społecznym charakterem.

Natura społeczna jest prawdziwą naturą człowieka i istnieje prawo natury.

Nauka nowa - problem roli boskiej opatrzności; teologia społeczna boskiej opatrzności.

Każdy starożytny naród ma jakiegoś swojego Herkulesa, którego uważa za swego protoplastę. Lew, którego zabił Herkules, to lasy, które podpalił i wykarczował, aby stworzyć ziemię nadającą się do upraw.

Metafizyka powinna poznawać Boga troszczącego się o moralność publiczną, o obyczaje społeczne, które umożliwiły pojawienie się i trwanie narodów na ziemi.

Nowa, naukowa, racjonalna filologia.

Mity były prawdziwymi i surowymi historiami obyczajów najdawniejszych ludów Grecji.

Opowiadania dotyczące bogów są historią czasów, kiedy ludzie wierzyli, że wszystko, co niezbędne i pożyteczne dla rodzaju ludzkiego ma charakter boski. Życie społeczne rozpoczęło się u wszystkich ludów od wierzeń. Wróżbiarstwo niemal u wszystkich pogan było początkiem religii. Dzięki identyczności pojęć pojawił się wszędzie ten sam kult Jowisza.

Powstaje treść i doktrynalna forma prawa naturalnego narodów.

U wszystkich narodów sprawiedliwość wiąże się w sposób naturalny z pobożnością.

Etymologia słów.

Fundamentem państw są dwie wieczne zasady kierujące światem narodów - rozum i ciało ludzi, którzy je stanowią.

Formacje polityczne następują po sobie w porządku naturalnym.

Nowa Nauka - metafizyka rozważająca w świetle opatrzności boskiej wspólną naturę narodów wykrywa początki spraw boskich i ludzkich u ludów pogańskich i na tym opiera system prawa naturalnego narodów.

Epoki - podział Egipcjan:

1. Bogów - poganie wierzyli, że żyją pod rządami boskimi, a wszelkie nakazy otrzymują za pomocą wróżb i wyroczni, stanowiących najdawniejsze fakty historii świeckiej.

2. Bohaterów - w republikach arystokratycznych panowali bohaterowie mocą zdecydowanej, ich zdaniem, wyższości swej natury nad naturą plebejską.

3. Ludzi - wszyscy uznali się za równych pod względem natury, wskutek czego tworzono najpierw państwa ludowe, następnie zaś monarchiczne.

Trzy rodzaje natury i rządów - trzy języki:

- epoka rodzin, początek cywilizowania - język niemy, znaków lub rzeczy, związanych w naturalny sposób z pojęciami, jakie miały wyrażać; hieroglify,

- język symbolów bohaterskich: podobieństwa, porównania, obrazy, metafory i opisy naturalne; język symbolów i podobieństw,

- język ludzki - wyrazy konwencjonalne, właściwy republikom ludowym i państwom monarchicznym; język epistolarny, czyli ludowy.

Język i pismo pojawiły się jednocześnie i szły równolegle. Początki języków i pisma wywodzą się z faktu, że pierwotne ludy pogańskie z konieczności naturalnej były poetami i wypowiadały się za pomocą postaci poetyckich. Legendy, baśnie i komedie są intelektualnymi bądź rozumowymi rodzajami filozofii moralnej.

3 języki właściwe 3 epokom, w których istniały 3 rodzaje rządów, odpowiadające 3 rodzajom natury społecznej. Zmiany odpowiednich jurysprudencji.

1. Teologia mistyczna, gdy rządy nad poganami sprawowali bogowie. W baśniach zostały zawarte tajemnice pospolitej mądrości.

2. Jurysprudencja bohaterska, oparta na skrupulatnym rozumieniu słów.

3. Równość naturalna, panująca w sposób naturalny w wolnych republikach.

[[[[Aksjomaty i definicje.

1. Nieskończony charakter umysłu ludzkiego sprawia, że człowiek, gdy pogrąża się w niewiedzy, uważa siebie za regułę wszechświata.

2. Ludzie, nie mogąc wyrobić sobie pojęcia o rzeczach dalekich i nieznanych, oceniają je na podstawie rzeczy znanych i bliskich.

3. Narody są pyszne, gdyż uważają się za najstarsze.

4. Próżność uczonych, którzy pragną, aby ich wiedza była stara jak świat.

5. Filozofia, aby pomóc ludziom, musi podnosić człowieka, z natury skłonnego do zła i słabego.

6. Filozofia rozważa człowieka takim, jakim być powinien.

7. Ustawodawstwo rozważa człowieka takim jakim jest, aby należycie go wykorzystać w ludzkim społeczeństwie. Przekształca wady w cnoty - okrucieństwo, skąpstwo i ambicję w rzemiosło wojenne, handel i politykę. Boska myśl ustawodawcza.

8. Rzeczy nie mogą ani ukształtować się, ani trwać poza swoim stanem naturalnym.

Istnieje prawo naturalne, czyli natura ludzka jest uspołeczniona.

Człowiek ma wolną, lecz słabą wolę przekształcenia swych namiętności w cnoty. Wspomaga go w tym Bóg, naturalnie i nadnaturalnie - przez opatrzność i łaskę.

9. Ludzie nie znający prawdy (vero) usiłują oprzeć się na pewności (certo). Nie mogąc zaspokoić umysłu wiedzą, opierają wolę na świadomości.

10. Filozofia traktuje o rozumie, który jest źródłem wiedzy o prawdzie. Filologia bada autorytet woli ludzkiej, na którym opiera się świadomość rzeczy pewnych.

11. Wolna wola określa się dzięki zdrowemu rozsądkowi, przejawianemu przez ludzi w sprawach konieczności i potrzeb, tzn. dwu źródeł prawa naturalnego narodów.

12. Zdrowy rozsądek to pogląd nie oparty na refleksji, podzielany powszechnie.

13. Jednakowe idee, zrodzone wśród różnych, nie znających się ludów, muszą posiadać wspólny pierwiastek prawdy.

Zdrowy rozsądek rodzaju ludzkiego stanowi kryterium, dane przez opatrzność narodom, aby mogły określić to, co jest pewne w prawie naturalnym narodów.

Ludzkie prawo naturalne powstało niezależnie u różnych ludów, nie znających się. Jest ono wspólne całemu rodzajowi ludzkiemu.

14. Rzeczy powstają w określonym czasie i określonych warunkach.

15. Nieodłączne właściwości przedmiotów muszą być wynikiem okoliczności, w jakich rzeczy powstały. Te właściwości mogą nam powiedzieć, że taka, a nie inna jest istota lub geneza rzeczy.

16. Tradycje ludowe zawierały w sobie powszechne pierwiastki prawdy.

Przysłowia są maksymami mądrości pospolitej, w istocie swojej jednakowe u wszystkich narodów, wyrażane w sposób bardzo różnorodny.

U początków historii wszystkich ludów jest religia.

32. Ludzie nieświadomi naturalnych przyczyn rzeczy i nie umiejący ich objaśnić na zasadzie podobieństwa przypisują rzeczom właściwości swej własnej natury.

35. Podziw jest dzieckiem niewiedzy.

36. Wyobraźnia tym jest bogatsza, im słabsze rozumowanie.

37. Najwznioślejszą czynnością poezji jest przypisywanie rzeczom martwym czucia i namiętności.

39. Ciekawość przyrodzona człowiekowi rodzi wiedzę.

Początek bohaterstwa ludów pierwotnych - zrodziło się z fałszywego poglądu, jakby bohaterowie byli boskiego pochodzenia.

47. Umysł ludzki z natury swej znajduje upodobanie w unifikacji.

Dotyczy baśni, potwierdzają go zwyczaje pospólstwa. Baśnie te są prawdami idealnymi, gdyż odpowiadają zasłudze przypisywanej ludziom, o których pospólstwo je zmyśla.

Pierwotni ludzie, jak dzieci, nie umiejąc tworzyć zrozumiałych uogólnień rzeczowych, musieli w sposób naturalny zmyślać postacie poetyckie, czyli fantastyczne rodzaje lub uniwersalia. Do nich sprowadzali jako do wzorów lub idealnych portretów wszystkie poszczególne przykłady.

Poezja dała początek cywilizacji pogańskiej.

Umiejętności są tylko naśladowaniem natury.

54. Ludzie tłumaczą sobie zazwyczaj rzeczy wątpliwe lub niejasne według swej własnej natury, a zatem zgodnie z własnymi namiętnościami oraz zwyczajami.

Ludzie tworzą baśnie odpowiadające ich stopniowi rozwoju.

Idee i język rozwijały się równolegle.

Wszystkie narody najpierw mówiły wierszem, potem prozą.

Dzieje słów są związane z dziejami rzeczy, z jakimi ludzie się stykali.

Narody rozwijają się od swych narodzin, poprzez rozwój, stabilizację i degradację aż do momentu ruiny.

69. Rządy winny odpowiadać naturze ludzi rządzonych.

Każdy naród tworzy sobie własnego Jowisza.

Czy prawo istnieje w naturze, czy w pojęciach ludzi?

105. Prawo naturalne narodów zrodziło się z ich obyczajów, które były ze sobą zgodne mocą zdrowego ludzkiego rozsądku.

Prawo naturalne narodów ustanawia opatrzność boska, która jest władczynią spraw ludzkich.]]]]

Bogowie są w sposób naturalny stwarzani przez umysły ludów.

Mądrość w szerokim znaczeniu jest w istocie umiejętnością używania rzeczy zgodnie z ich naturą.

Świat społeczny został stworzony przez ludzi. Można i należy odnaleźć jego zasady w przemianach naszego własnego ludzkiego umysłu. Może być lepiej poznany niż natura, a mimo to na nią kierowała się głównie uwaga.

Ustalenie tego, w czym ludzie byli zawsze i są zgodni - ustalenie powszechnych i wiecznych zasad, towarzyszących powstaniu i trwaniu wszystkich narodów.

Wspólne wszystkim jest przestrzeganie 3 ludzkich zwyczajów: religii, uroczystych małżeństw i grzebania zmarłych. Ich przestrzeganie jest konieczne dla zachowania cywilizacji i kultury.

Bojaźń religijna jest jedynym skutecznym środkiem pozwalającym utrzymać w karbach zdziczałą wolność ludzi pierwotnych.

Ludzie z racji swej ułomnej natury, podlegają tyranii miłości własnej. Człowiek w stanie zwierzęcym troszczy się jedynie o własne ocalenie.

Światu nadane są prawa powszechne i wieczne.

Natura świata narodów winna znajdować wyraz w modyfikacjach samego umysłu ludzkiego.

„Nie może bowiem być historii pewniejszej niż ta, którą opowiada jej twórca”

Nauka ta postępuje zupełnie tak, jak geometria, która sama tworzy świat wielkości, konstruując go i rozważając według swoich własnych aksjomatów.

Dowody filozoficzne i filologiczne, rozum i autorytet.

Cykliczny bieg (corso) dziejów narodów

Mimo całej różnorodności i odmienności obyczajów dzieje narodów były zawsze niezmienne i jednakowe, zawsze przechodziły przez 3 epoki. Narody rozwijają kolejno trzy rodzaje ludzkiej natury, z których wynikają 3 rodzaje obyczajów, prowadzące do 3 rodzajów prawa naturalnego narodów i w konsekwencji do 3 rodzajów porządku społecznego, czyli typów państw. Trzy rodzaje języków i pisma. Trzy rodzaje jurysprudencji, wsparte przez trzy rodzaje autorytetu i tyle praw, zawartych w tyluż sądach. Odpowiadają 3 okresom historycznym, przez jakie narody przechodzą.

Trzy rodzaje natury

1. Poetycka, twórcza, boska - „ulegając urojeniom wyobraźni, rozwijającej się zawsze bujnie tam, gdzie ubogie jest rozumowanie, widziała w rzeczach substancje ożywione przez bogów”. Poeci-teologowie. Dzikość i okrucieństwo, „wszakże pod wpływem urojeń wyobraźni ludzie czuli straszliwy lęk wobec bogów, których sami wymyślili”. Religia jest jedynym środkiem, zdolnym okiełznać dzikość narodów. Narody rozwijają się pomyślnie, gdy kierujący nimi ludzie głęboko religię szanują.

2. Bohaterska. Pochodzenie boskie. Naturalne szlachectwo, wywyższające ponad innych.

3. Ludzka, inteligentna, wstrzemięźliwa, dobroduszna i rozsądna - za prawo uznawała sumienie, rozum, obowiązek.

Trzy rodzaje obyczajów

1. Religijne i pobożne.

2. Gwałtowne i popędliwe.

3. Odznaczały się uprzejmością zrodzoną z właściwego pojmowania obowiązków obywatelskich.

Trzy rodzaje prawa naturalnego

1. Boskie - ludzie mniemali, że oni sami oraz wszystkie ich sprawy podlegają bogom. Przekonanie, że bogowie są wszędzie i że wszystko jest ich dziełem.

2. Bohaterskie - prawo siły hamowanej przez religię. „Tylko bowiem religia może utrzymać siłę w karbach obowiązku, tam, gdzie nie ma praw ludzkich, które by mogły ją okiełznać, lub gdzie prawa te są zbyt słabe”. Uzależnienie prawa od losu (wróżby) wskutek nierozumności.

3. Ludzkie - dyktował je rozum, gdy już się w pełni rozwinął.

Trzy rodzaje rządów

1. Boskie, czyli teokratyczne - ludzie wierzyli, że wszystkim kierują bogowie. Epoka wyroczni - najstarszej instytucji.

2. Bohaterskie, czyli arystokratyczne. Wszystkie prawa obywatelskie przysługiwały tylko rządzącym stanom bohaterów, którzy z racji rzekomo boskiego pochodzenia przypisywali sobie szlachectwo natury. Plebejusze uznawani za potomków zwierząt - mogli korzystać tylko z wolności naturalnej i zaspokajać potrzeby tylko konieczne do życia.

3. Ludzkie - wszyscy ludzie, jednakowo obdarzeni inteligentną naturą, właściwą człowiekowi, mieli wówczas równe prawa, gdyż wszyscy urodzili się wolni.

Trzy rodzaje języków

1. Boski język rozumowy, polegający na porozumiewaniu się za pomocą niemych aktów religijnych i boskich rytuałów. Konieczny w czasach pierwotnych, gdy nie znano mowy artykułowanej.

Wieczna zasada, że „ważniejsze jest, aby religie były otaczane czcią, niż aby je roztrząsano”.

2. Posługiwanie się emblematami bohaterskimi - język oręża.

3. Posługiwanie się słowami. Współczesny język artykułowany.

Trzy rodzaje pisma

1. Boskie, hieroglificzne, wspólne początkowo wszystkim. „Były to jakby tworzone siłą fantazji uniwersalia, powstające jako naturalny efekt wrodzonej właściwości umysłu ludzkiego, zgodnie z którą człowiek lubi to, co jednakowe”. Nie mogąc abstrahować rodzajów, posłużono się wyobraźnią, by stworzyć ich idealne wzory.

2. Bohaterskie. Wzory ogólne. Uczenie się abstrahowania od przedmiotów kształtów i cech, uogólnienia stworzone siłą wyobraźni ustąpiły miejsca rodzajom abstrakcyjnym.

3. Pospolite, rozwijające się równolegle z językami pospolitymi. Przekształcenie hieroglifów w litery - uproszczenie, wynikające nadludzkiego wysiłku.

Trzy rodzaje jurysprudencji (formy mądrości)

1. Boska, teologia mistyczna. Znajomość języka boskiego. Przenikanie zamysłów boskich, wróżb.

2. Bohaterska. Chronienie się za pomocą ostrożnie dobieranych słów.

3. Ludzka. Bierze pod uwagę tylko prawdę faktów, chętnie dostosowując ustawę do tego, czego wymaga równość spraw. Stosowana w wolnych republikach ludowych i monarchiach - rządy ludzkie.

Boska i bohaterska miały na względzie pewność. Ludzka chroniła prawdy.

Trzy rodzaje autorytetu

1. Boski, nie wymagał sankcji opatrzności.

2. Bohaterski, opierał się na uroczystych formułach prawnych.

3. Ludzki, opierał się na zaufaniu do osób doświadczonych.

Odpowiadają trzem rodzajom autorytetu, jaki posiadają zmieniające się senaty.

1. Autorytet własności - wszystko pochodziło od bogów.

2. Autorytet senatów rządzących.

3. Autorytet rady przy monarsze.

Trzy rodzaje rozumu

1. Rozum boski - objawiony lub wczytany w auspicjach (u pogan).

2. Rozum państwowy.

3. Rozum naturalny.

W epoce dzikiego barbarzyństwa jedynie religia mogła okiełznać ludzi pierwotnych.

Trzy rodzaje sądów

1. Boskie. Odwołanie do bogów w sprawie doznanych krzywd. Prawa oparte na takich sądach boskich ludzie utożsamiali z bogami. Formą sądów boskich były pojedynki. „Tkwiło w tym zamierzenie opatrzności boskiej, ażeby ludy barbarzyńskie, nierozwinięte i z prawem nieobyte, nie wszczynały jednej wojny po drugiej, oraz by pojęcie sprawiedliwości ludzkiej uzależniały od przychylności lub nieprzychylności bogów”

2. Sądy zwykłe - polegają na skrupulatnym przestrzeganiu słów.

3. Sądy nadzwyczajne - dominuje w nich zasada prawdziwości faktów. Są nacechowane naturalną wstydliwością, będącą jedną z oznak inteligencji.

Trzy sekwencje czasów

1. Czasy religijne, w których rządzą bogowie.

2. Czasy ludzi gwałtownych.

3. Okres ogłady lub powściągliwości i prawa naturalnego narodów.

Nieprzerwane, na niezmiennym porządku oparte następstwo wydarzeń i spraw ludzkich.

Narody w ciągu swego życia przechodzą, w określonej kolejności, przez trzy rodzaje republik, czyli państw, przy czym wszystkie one wywodzą się z rządów najwcześniejszych - boskich.

W czasach religijnych ludzie przechodzą od stanu zwierzęcego do ludzkiego.

Poezja jest tylko naśladowaniem (prawdy).

Starożytna jurysprudencja była na wskroś poetycka. Tworzenie fikcji - zamaskowane prawdy. Niezdolność do rozumienia formuł abstrakcyjnych - tworzenie form materialnych i ożywienie ich siłą wyobraźni.

Ponieważ prawa są w istocie, czyli idei, wieczne, ludzie zaś istnieją w czasie, więc prawa muszą być im dane przez Boga.

W czasach pierwotnych pewność (certo) w zakresie sprawiedliwości rozpoczęła się od gestykulacji. Po wprowadzeniu języków artykułowanych ludzie przeszli do pewnych pojęć wyrażanych formułami słownymi. Wraz z rozwojem umysłu sprawiedliwość oparła się na prawdzie pojęć, określanych przez rozum w zależności od ostatecznych okoliczności faktów.

Twórczość artystyczna nie istnieje poza cykliczną historią poszczególnych narodów, a i wewnątrz cyklów dziejowych nie ma statusu poznawczego, lecz wiąże się trwale wyłącznie z pewnymi ich fazami i tylko w tych ściśle określonych fazach jest ona na właściwym miejscu.

Cały rozwój człowieka sprowadza się do rozwoju jego inteligencji.

Cykl dziejowy mieści się między epoką zmysłów i intelektu - między erą poezji i filozofii. Poezja i filozofia wykluczają się wzajemnie.

U początków dziejów każdego narodu poezja jest zjawiskiem koniecznym, nieuniknionym, istotnym i ważnym.

Antyklasycystyczny patos koncepcji - nie rodzi się z refleksji i naśladowania natury.

Podstawową jednostką przekazu nie jest idea refleksyjna, lecz mit.

Sprawozdanie z treści ówczesnej świadomości.

Ludzie pierwotni nie umieli tworzyć zrozumiałych uogólnień teoretycznych, musieli w sposób naturalny zmyślać postacie poetyckie, czyli powszechne uogólnienia poetyckie - typy: Achilles - dzielność, Odyseusz - przebiegłość.

Mit streszcza w sobie wiedzę o świecie, zgromadzoną przez szereg pokoleń. W stanie pierwotnym mity są nie tylko jedynym przekaźnikiem prawdy, ale i pełnowartościowym. Poematy mówią pełną prawdę, ale w sposób metaforyczny - jest to prawda inna niż prawda odbicia w lustrze. Metaforyczny charakter przekazu nie tylko nie przeczy poznawczej nośności sztuki, ale ją nawet potęguje. Metafora bowiem, kryjąc w sobie zsumowane doświadczenie asocjacyjnych skojarzeń, niesie prawdę znacznie przekraczającą poznawczą wartość konkretnych, niemetaforycznych spostrzeżeń.

Sztuka jest zatem prawdziwą, szczerą, bezpośrednią ekspresją całego zasobu ludzkiej duszy.

Mit artystyczny jest alienacją: postać poetycka powstaje jako płód prymitywnej wyobraźni, aby z chwilą powstania usamodzielnić się, jak każdy twór alienacyjny, i stać się aktywną siłą, oddziałującą na ludzkie postępowanie. Każdy naród tworzy swojego Jowisza, przed którym drżą i którego są obowiązani słuchać. Pierwotna wyobraźnia wyposażyła Jowisza we wszelkie atrybuty mogące budzić szacunek u najbardziej nawet zezwierzęconych ludzi - potrzeba silnego, emocjonalnego docierania.

Sztuka pełni rolę nauczycielki i wychowawczyni. Wprowadza elementy posłuszeństwa i podporządkowania, skłania do tłumienia dzikich instynktów, przezwycięża egoizm, uczy zasad sprawiedliwego współżycia, kształci pierwiastki ludzkie.

Sztuka, będąc zależną od człowieka, musi się zmieniać wraz z człowiekiem. Jest wiecznie zmienną ekspresją wiecznie zmiennej ludzkiej świadomości. Najbardziej wysublimowane formy i ich przebieg są ściśle zależne od rozwoju ludzkich władz umysłowych.

W końcowej fazie cyklu wyobraźnia słabnie zupełnie i ustępuje miejsca rozwiniętemu intelektowi, a w ślad za tym sztuka ulega atrofii i schodzi na margines życia społecznego. Staje się igraszką formalną, ornamentem zdobiącym refleksyjne idee, luksusem i zabawą.

Zmienność upodobań estetycznych związana z ogólną zmiennością dziejów i umysłu.

„Relatywizm wydał owoce: piękno uzyskało historię”

Zmienność natury ludzkiej dynamizuje prawo naturalne, jak i wszystkie inne formy ludzkiej świadomości.

Prawo naturalne - abstrakcyjne, mieszczące w sobie arbitralnie zestawione wyliczenie postulatów, dedukowanych na podstawie analizy wiecznej ludzkiej natury. Abstrakcyjny świat prawa idealnego, implikowany przez równie abstrakcyjną ontologiczną strukturę człowieka. Komponowanie utopijnych ideałów społecznych jest pracą równie łatwą, co jałową.

„Historiozofia Vica jest przeniknięta relatywizmem. Każde zjawisko traktuje on jako swoistą ekspresję historycznie określonych ludzkich potrzeb i możliwości. Każdy twór ludzki, każdy produkt ludzkiej aktywności ma rację bytu tylko tak długo, jak długo trwają okoliczności, które umożliwiły jego powstanie. Te zaś znajdują się w bezustannym ruchu i zmianie, toteż ocena sensowności i wartości zjawisk społecznych musi być relatywna, musi podkreślać historyczną nietrwałość uzasadniających je racji”

Zakreślenie granic relatywizmu - zmienność nie ma charakteru absolutnego - ciągłość rozwoju - nie form zewnętrznych, które przemijają, lecz warunkującej te formy ludzkiej natury. Kolejne etapy rozwoju istoty człowieka nie niszczą stopni poprzednich, ale je kontynuują. A jeśli burzą minione kształty życia społecznego i świadomości społecznej, to aby przejąć i coraz pełniej realizować postulaty implikowane przez istotę ludzkiej natury. Przemijające i zmienne są tylko poszczególne formy przejawiania się fundamentalnych pierwiastków natury ludzkiej, natomiast same te pierwiastki mają charakter trwały. Są one potencjami, których przeznaczeniem jest aktualizacja. Rozwijają się i przyjmują kształt coraz bogatszy i bardziej pełny, w swej istocie jednak pozostają niezmienne.

Każda formacja władzy spełnia swoje zadanie w określonym momencie.

Historię dynamizuje konflikt arystokracji i demokracji.

Ideał społeczny może być realizowany zarówno przez demokrację, jak i monarchię.

---