Vico i początki filozofii kultury
Giambattista Vico jest uważany za pierwszego filozofa kultury. Żył na przełomie XVII i XVIII w., a jego najważniejsze dzieło to „Nauka nowa”, opublikowana po raz pierwszy w 1725 r. Dzieło to doczekało się trzech wydań, które były systematycznie poszerzane.
W „Nauce nowej” Vico rozwinął pojęcie scienzy (nauki bądź wiedzy), które stawiał w opozycji do panującej wówczas filozofii kartezjańskiej. Wg Kartezjusza, wiedza powinna być jasna i wyraźna. Dążył on (Kartezjusz) do stworzenia wiedzy niepodważalnej. Kartezjusz opierał swoją filozofię na przekonaniu, że wszelka wiedza może być uzyskana z jasnych i wyraźnych idei, które będą poddane zasadom dedukcji. Vico twierdził, że głównym minusem filozofii kartezjańskiej jest nadawanie fenomenom nieobjaśnialnym matematycznie ani logicznie statusu iluzji. Dotyczy to nie tylko doświadczeń psychologicznych, ale również do niepoliczalnych dowodów składających się na ludzką naukę. Vico, wbrew Kartezjuszowi, twierdzi, że pełna wiedza na jakikolwiek temat zakłada odkrycie, jak coś zostało doprowadzone do stanu, w którym się znajduje, wskutek działań ludzkich. Twierdził, że pełne zrozumienie fenomenu może nastąpić jedynie poprzez poznanie jego pochodzenia lube per causas (poprzez przyczyny). Prze nauką leży wielkie wyzwanie, aby odkryć prawdziwą naturę rzeczy, które poprze mijające lata, zmiany w zwyczajach i języku, dotarły do nas zafałszowane. Przebicie się przez fałsz prowadzi do mądrości, która jest nauką, która tak wykorzystuje rzeczy, jak chciała tego natura. Poznanie poprzez przyczyny jest zarówno zadaniem jak i metodą scienzy (coś w stylu metanakui: scienza bada rozwój scienzy).
Vico zajmował się również rozwojem, ewolucją kultury, która według niego przebiegała nie linearnie, a cyklicznie. Wyróżniał trzy etapy ewolucji kultury (etapy oparte na kulturze Egipskiej):
Etap zmysłowości: wiek bogów, kiedy wierzono, że życie toczy się pod boskim dowództwem, rozkazy były im przekazywane przez wyrocznie, które to są najstarszymi instytucjami w świeckiej historii; prawo miało wyraźnie boską sankcję.
Etap wyobraźni: wiek bohaterów, którzy rządzili wszędzie w arystokratycznej wspólnocie narodów, z powodów określonej naturalnej wyższości, którą mieli nad plebsem; prawo spoczywało w rękach kilku rodzin.
Etap rozumu: wiek ludzi; wszyscy ludzie są równi i mają równe prawa
Razem z kulturą rozwijał się język, który najpierw był niemy (znaki, rysunki), potem werbalny używany przez bohaterów i wreszcie język ludzki, wykorzystujący słownictwo ustalone przez ludzi.
Podobnie rozwijało się prawoznawstwo: w pierwszym okresie było teologią mityczną, potem prawoznawstwem heroicznym (rzymska cywilna sprawiedliwość), ostatni to naturalna sprawiedliwość, która rozwija się naturalnie pośród wspólnot.
Właściwie jego filozofię można podsumować następująco: Aby Człowiek mógł siebie zrozumieć i uniknąć niebezpieczeństwa naukowej obiektywizacji, musi spróbować odtworzyć źródła (pochodzenie) ludzkości. Jest to możliwe, ponieważ to Człowiek tworzył własne źródła, dlatego też może do nich powrócić. Koniec jest na początku. Dlatego może mieć nadzieję, że zrozumie własne przeznaczenie oraz znacznie dążenia w czasie i przestrzeni, wewnątrz historii.
Z notatek (nie ma tego powyżej, w Internecie nie znalazłam; notatki mam od Zuzi, co oznacza, że nie było mnie na tych zajęciach, więc niewiele z tego wiem):
Wiedzę znajdujemy w naszych własnych działaniach.
Nauki pewne, to te, które dotyczą ludzkich dziejów, badanie kultury jest bezpośrednie.
Na obcą kulturę należy patrzeć z jej perspektywy (pamiętne idiomy kulturowe z historii kultury)
Dzięki opatrzności, to co wynika z ludzkiej zwierzęcości w rezultacie staje się czymś pozytywnym: skąpstwo w handlu przyczynia się do bogacenia się narodu.
Mit wg Vico nie powstaje drogą abstrakcji, ale drogą skojarzeń, jest nośnikiem prawdy, mówi o pewnych doświadczeniach (dla zainteresowanych: http://www.ovimagazine.com/art/2500; ja nie mam siły tego tłumaczyć).
Mity są pełne strachu i niepewności by wpływać na ludzi.
Sztuka jest mocno ufundowana w kulturze, jest ekspresją, wyraża prawdę doświadczenia zbiorowości. Zmienia się ona wraz z człowiekiem.
Wyobraźnia jest tym silniejsza im słabszy intelekt.
Wydaje mi się, że to wszystko, co powinno się wiedzieć o Vico. Owocnej nauki :)
2