BAŁANDYNOWICZ Andrzej, Zapobieganie przestępczości., Warszawa 1998, Primus
WSTĘP
Określony zostaje przedmiot badania, czyli ukazanie zróżnicowanych kierunków traktowania przestępców oraz próba ukazania aktualnych rozwiązań w polityce kryminalnej państw zachodnich, ze szczególnym uwzględnieniem makro-społecznych programów przeciwdziałania przestępczości tradycyjnej i ekonomicznej.
Badania Bo'rsena w Szwecji, będące próbą określenia efektywności kary pozbawienia wolności dla młodocianych: gdy kara nieoznaczona, inne środki niż pozbawienie wolności
Wyniki: istnieje statystyczna zależność pomiędzy efektami prewencji szczegółowej a stosowaniem środków karnych innych niż pozbawienie wolności.
Wraz ze skazaniem po raz pierwszy, czy drugi rośnie prawdopodobieństwo, że młodociany wejdzie w konflikt z prawem
Badania w Finlandii
Porównano efektywność kar odbywanych w obozach pracy i w zakładach karnych - efekty w obu miejscach podobne.
Badania Duńczyków
Porównano efektywność kary dla recydywistów umieszczonych w trzech typach zakładów:
zwykłe zakłady karne(średnia kary -12 m-cy)
zakłady dla psychopatów psychopatów określonym czasem trwania kary
zakłady karne dla internowanych(czas trwania kary nieokreślony, średni 32m-ce)
Autorzy udowodnili, że nie ma istotnych różnic w efektywności środków karnych mierzonych powrotnością do przestępstwa (stosunkowo najwyższa recydywa w zakładach dla psychopatów).
Badania Hansona w Szwecji
Badał osoby, wobec których sądy orzekły warunkowe zwolnienie bez nadzoru, środki probacyjne oraz środki probacyjne o charakterze instytucjonalnym.
Wyniki badań dowiodły, że wobec osób, co do których orzeczono warunkowe zawieszenie bez nadzoru mieli lepszą prognozę niż ci, wobec których orzeczono środki probacyjne.
Krytyczne stanowisko wobec „teorii postępowania” (the treatment ideology) zajmuje w swoich pracach Antilla, gdzie krytykuje podejście medyczne jako nieadekwatne, dla działalności w stosunku do karanych, gdyż jest zaburzona relacja pacjenta i klienta.
Krytyczna praca Nilsa Christie, która wykazała ułomność instytucji nastawionych na leczenie alkoholików, które de facto było pozbawieniem człowieka wolności pod przykrywką działalności leczniczej.
Badania nad przestępczością „nieujawnioną”.
Teza, ze łamanie norm prawnych przez młodzież jest rzeczą normalną.
Przestępca jest osobą normalną, ale ze względu na różnorodne czynniki, niektórzy nie zostają ujawnieni. Bischop uważa, że skoro wg badań przestępca jest osobą normalną, więc nie wymaga specjalnego oddziaływania. Z takiego podejścia wynika podważenie zasadności kar izolacyjnych jako takich.
Nowe skandynawskie trendy w polityce kryminalnej rozpatrują przestępczość jako sytuację konfliktową, a przestępstwo jako wyraz równowagi między naciskami społecznymi.
„ The balance ideology”, która mówi, że przestępstwo jest w społeczeństwie czymś normalnym, nie można dążyć do jego eliminacji, ale można osiągnąć pewien stopień równowagi.
Depenalizacja-jako próba zastąpienia jednego środka karnego drugim lub jako całkowite odejście od karania.
Dekryminalizacja to klasycznie odstąpienie od stosowania kary za zachowania uznawane dotychczas za zabronione.
Wskazanie uwagi na to, że niektórych rodzajów przestępstw np. przeciwko zdrowiu lub życiu ze względu na ich charakter nie dekryminalizuje się.
Zwraca również uwagę na badania nad niektórymi przestępstwami, które wskazują pewna niezmienność(ad.teorii równowagi). Krytyczne stanowisko wobec kar nieoznaczonych.
Opisuje reformę w Szwecji nad systemem opieki naprawczej, w której zwrócono uwagę by postępowanie zmierzało do minimum ingerencji, priorytet opieki nie instytucjonalnej, zwrócenie uwagi na rolę środowiska lokalnego(tam ma się działać).Przyznano osobom pozbawionym wolności takich samych praw do opieki i pomocy społecznej jak innym członkom społeczeństwa
W więzieniach zaś zwrócono uwagę na profesjonalizowanie personelu.
2.PROJEKT SZKTOKHOLMSKI z 1989 roku.
1.Urbanizacja i przestępstwo.
Przestępczość skoncentrowana jest w miastach. Najbardziej rosną kradzieże, ponieważ: słabsza kontrola społeczna, większy oportunizm, bardziej umotywowani przestępcy~.więcej wypadków przestępczych.
Zwiększenie kontaktów z obcymi.
Kontrola społeczna: wewnętrzna(bezpośrednia), zewnętrzna (pośrednia). W dużych miastach brakuje zarządzania kontrolą społeczną.
Badania Cohena i Nelsona o wpływie rutynowych czynników na przestępstwo.
Dostatecznymi warunkami dla popełnienia czynu są: umotywowany napastnik, odpowiedni obiekt(ofiara) oraz nieobecność formalnego bądź nieformalnego nadzoru.
2.Przestępstwo w populacji wielkomiejskiej.
Bardzo duży odsetek osób z wielkich miast istnieje w rejestrach policyjnych(policyjnych stosunku do całego kraju).
„Kariera kryminogenna”-badania nad bandą sztokholmską: im wcześniej zaczęli, tym dłuższa i trwała była ta kariera(powody wczesnej socjalizacji, mniej do stracenia).
Różnice wiekowe-zachowania przestępcze występują nierównomiernie wśród populacji i są zależne od wieku i pochodzenia społecznego.
3.Struktura miejska i życie społeczne.
Wykorzystanie terenu miejskiego różni się w zależności od dzielnicy, rodzaj i typ działalności zależy też od pory dnia i dnia tygodnia. Znaczenie dla wskaźnika przestępczości ma również segregacja mieszkaniowa: styl zamieszkania(bloki czy domki)oraz prawo posiadania własności. W Sztokholmie dzielnice o najwyższym wskaźniku przestępczości na obrzeżach.
Dezorganizacja społeczeństwa następuje, gdy nie zapewnia ono struktury , poprzez którą można sobie zdać sprawę z ogólnych wartości i rozwiązywać problemy.
Międzydzielnicowe różnice we wskaźniku przestępczości
Rodzina
warunki mieszkaniowe^ ^
typ mieszkania------------ Problemy ------Poziom przestępczości
typ własności społeczne
^
Status społeczno -ekonomiczny
Teoria „ czynności rutynowych”: prawdopodobieństwo, że przemoc może wystąpić w jakimkolwiek określonym czasie i miejscu może być rozważana jako funkcja zbieżności ewentualnych napastników i odpowiednich celów pod nieobecność strażników.
Większość przestępstw jest popełniana lokalnie( tam, gdzie przestępcy spędzają najwięcej czasu). Wg Cohena i nelsona o atrakcyjności obiektu świadczy: wartość, widoczność, dostępność oraz „przenośność”.
Wyróżnia się przestępstwa instrumentalne(nastawione na osiągnięcie jakiegoś celu) oraz ekspresywne(celem jest przestępstwo samo w sobie).
Dzieli się je także na te z wzajemnym oddziaływaniem(interaktywne) np. gwałt, rozbój
oraz bez wzajemnego oddziaływania.
Różnice we wskaźniku przestępczości i strukturze środowisku miejskim.
Częstotliwość występowania
Typ działalności sposobności do popełnienia Wskaźnik i
Skład populacji:_→→→→→→ przestępstwa →→→→ struktura
mieszkańcy i odwiedzający Spotkania i typy środowisk przestępstwa
Odpowiedzialnych za prowokowanie
starć.
BADANIA w Sztokholmie.
1. Cel-zbadanie i oszacowanie istotnych warunków zróżnicowania rozmiarów i struktury przestępczości miejskiej. Zrozumienie roli różnych instytucji społecznych w rozwoju zachowań przestępczych dzieci i młodzieży.
Mówimy o dwóch rodzajach podejścia do zapobiegania przestępczości: podejście kliniczne(na przypadek) i podejście epidemiologiczne(określić modele, społeczny i czasowy rozkład przestępczości w populacji.
Model roboczy polityki zapobiegania przestępczości;
OBSERAWACJA → PRZYPUSZCZALNE DZIAŁANIE→DZIAŁANIE↓
OSZACOWNIE↓
MODYFIKACJA DZIAŁANIA
Organizacja i struktura Projektu Sztokholmskiego.
Projekt sztokholmski składa się z:
1. Projektu badań, podzielony na projekt podstawowy i podprojekty
2. Projektu działań, podzielony na badanie zasobów i program działań Projekt podstawowy: przestępczość i struktura miejska. Podprojekty(kolejno omówione dalej).
Próba badawcza obejmowała ok. 5000 przypadków, w takich kategoriach przestępstw jak: morderstwo, zabójstwo; napad; przemoc wobec funkcjonariuszy publicznych, molestowanie, rozbój, gwałt, włamanie, kradzież samochodu i z samochodu.
Dochodzenia obejmowały: 1charakterystykę napastników i ich ofiar(płeć, wiek..)
2. Cechy charakterystyczne przestępstwa(społ. kontekst..)
3. Ekologię przestępstwa.
3. Rodzina, sąsiedztwo i socjalizacja.
1. Różne perspektywy spojrzenia na dziecko i rodzinę
a)Teorie Luckmana i Bergera- człowiek staje się tym kim jest przez procesy socjalizacji.
b)Koncepcje psychodynamiczne- różne fazy rozwoju dziecka.
c) Teoria socjopsychologiczna, nawiązująca do teorii znaczących podmiotów lub do zależności osób. W odpowiednich okresach życia dla człowieka inni ludzie mają na niego wpływ.
d)Podstawowe typologie postaw rodzicielskich na podstawie wymagań stawianych przez rodziców i ich reakcji: postawa autorytatywna w stosunku do dziecka(kontrola dziecka przez ciągłe reagowanie na jego potrzeby); postawa autorytarna( wymaga, ale nie reaguje na potrzeby dziecka); postawa pobłażliwo-przyzwalająca; postawa lekceważaca.
2.Socjalizacja a zachowania dewiacyjne wśród dzieci
Badania Loebera i Stouthamera-Loebera i badania Snydera i Pattersona.
Sformułowanie 4-ech paradygmatów, dewiacja u dzieci powstaje:
1. Z powodu lekceważenia dziecka w okresie dzieciństwa i dojrzewania.
2. Gdy związek rodziców i dziecka wyznaczony jest przez silną wzajemną opozycję czy konflikt.
3. W wyniku tego, że rodzice sami są dewiacyjni w postawie, jaką przyjmują względem dziecka, przez co dostarczają mu negatywnych ról.
4.Z powodu rozbicia rodziny(rozwód, choroba, śmierć itp.)-paradygmat zniszczenia.
Snyder i Patterson: wpływ rodzinne interakcji na zachowania dewiacyjne u dzieci.
a)Rodzicielstwo pozytywne.
Rodzice motywują dziecko do przestrzegania norm i zachowań wysoce ocenianych społeczeństwie, stanowią sami dla dzieci wzór odpowiednich sposobów zachowania.
b)Kontrola
Obawa o to, co dziecko robi poza domem, by była skuteczna musza być ustalone odpowiednie reguły, które mają być konsekwentnie egzekwowane.
c)Rozwiązywanie problemów i konflikt.
Potrzeba umiejętności rozwiązywania problemów oraz posiadanie odpowiednich strategii.
3 Sąsiedztwo, środowisko domowe a socjalizacja
1. Badania tradycyjne.
Badania nad przestępczością pokazały wpływ społeczno-ekonomicznego statusu rodziny i jej struktury oraz podejścia rodziców do kwestii wychowania na przestępczość wśród dzieci i młodych ludzi.
2. Perspektywa rozwojowo-ekologiczna. Model środowiska ekologicznego proponowany przez Bronfenbrennera, gdzie warunki, w których dorasta dziecko mogą być badane na różnych poziomach.
A)Mikrosystem
Obejmują indywidualne środowiska, których częścią jest dziecko i jego najbliższe otoczenia, np. rodzina, grupa dzieci w przedszkolu, klasa szkolna. Mikrosystem jest złożony z ludzi, przedmiotów i wydarzeń, które oddziaływują na dziecko. Ważnymi pojęciami w analizie sa związki dziecka z innymi członkami systemu, działania i role. Dziecko może być kształtowane przez system, a także aktywnie brać udział w jego kształtowaniu.
B) Mezosystem- zestaw mikrosystemów.
Natura mezosystemu będzie zależała od relacji pomiędzy odpowiednimi mikrosystemami. Pozytywny mezozystem, to spójny, którego całościowe działanie jest dla dziecka korzystne.
C) Egzosystem
Oddziałuje na dziecko poprzez mezo- i mikrosystemy. Jest o np. wpływ ekonomicznego statusu rodziców, to czy wdanej dzielnicy istniej centrum mogące pomóc rodzicom mającym łopoty finansowe. Środowisko lokalne.
D) Makrosystem- np. warunki kulturowe, w jakich wyrasta dziecko.
Rozdział IV
Uczeń, szkoła przestępczość.
1Przestepczość wśród uczniów problemowych.
Badania prowadzone przez wielu badaczy dowiodły istnienia znaczącego związku pomiędzy:
-niskim poziomem nauczycielskich osiągnięć, niskimi ocenami a przestępczością
-naganami i przestępczością
-zachowaniem w szkole a przestępczością
Takie czynniki jak np. wagary, złe sprawowanie skutkują popełnianiem przestępstw 2 8%. Indywidualne programy względem np. Wilsona nie mają wpływu na spadek przestępczego zachowania u młodzieży.
Generalnie twierdzi się, że problemy w szkole dają początek przestępczości, ta zaś powoduje problemy w szkole, ale zarówno problemy w szkole, jak i przestępczość są determinowane przez inne czynniki
2.Szkoła i przestępczość
Szkoły o wyższym wskaźniku przestępczości wśród uczniów mogą mieć:
-społeczne, ekonomiczne i demograficzne nieuprzywilejowane grupy uczniów, np. z dużą ilością problemów rodzinnych
-niejednor4odny skład populacji uczniów kategoriach np. pochodzenia społeczno-ekonomicznego, etnicznego
-źle funkcjonująca strukturę organizacyjną oraz wadliwą działalność socjalną i edukacyjną.
Pamiętać należy, że szkoły są umieszczone w konkretnych dzielnicach, co ma wpływ na przestępczość.
A) Przestępczość uczniowska w różnych szkołach.
Wyniki badań udowodniły, że dla pewnych typowych rodzajów przestępstw popełnianych przez nieletnich(kradzieże, umyślna szkoda) stosunek ich udziału i ogólny poziom przestępczości mogą być relatywnie wysokie.
Badania Powera -średni pozom przestępczości na rok szkolny to ok.0,7%.Pozim przestępczości miedzy różnymi szkołami wahał się od 0,9 a 19,0 na 100 uczniów. W szkołach o wyższym wskaźniku udziału uczniów uczniów przestępczości będzie wyższe prawdopodobieństwo przestępczości. Z szeregu innych badań wynika, że przestępczość różni się w zależności od szkoły.
Badania Farringtona (1972 rok) badał uczniów, zestawił w grupach zależnie od oceny zachowania, wyniki: to nie szkoła, ale wcześniejsze zachowania przestępcze mają wpływ na przestępczość ucznia.
Badania Ruttera. Czy zmiany międzyszkolne pozostały by takie same, gdyby wzięto pod uwagę osiągnięcia w nauczaniu i pochodzenie uczniów?
I indywidualne czynniki pochodzenia mogą wytłumaczyć znaczną część różnic między szkołami w poziomie przestępczości, chociaż inne czynniki również odgrywają rolę.
B) Przestępczość i skład uczniowski.
Bardziej prawdopodobne jest stwierdzenie, że to skład uczniowski, ich pochodzenie społeczne, ekonomiczne, etniczne będzie miało wpływ na poziom przestępczości niż , charakterystyka rejonów mieszkalnych.
Badania przeprowadzone w latach 50 tych(900 uczniów 39 szkołach) przez Reiss'a i Rhodes'a
Uczniowie z domów społecznie i ekonomicznie nieuprzywilejowanych umieszczeni w szkołach, gdzie uczniowie pochodzili z różnych środowisk byli rejestrowani rzadziej rejestrach w rejestrach kryminalnych.
Badania Kratcoscy, w swoich badaniach stwierdził, że w szkołach, gdzie dzieci pochodziły z klasy robotniczej, poziom przestępczości był większy.
Rutter- w jego badaniach nie znalazł korelacji między pochodzeniem uczniów uczniów wskaźnikiem przestępczości w szkołach, zależność taka jest jeśli chodzi o przeciętną zdolność dzieci do nauki.
Rozdział V
Kobiety i przestępczość w środowisku miejskim.
Przestępczość kobiet jest zjawiskiem rzadkim, przez co nie jest postrzegana jako problem społeczny, tej miary co przestępczość mężczyzn.
1. Przestępstwa popełniane przez kobiety
A) Różnice w przestępczości kobiet i mężczyzn.
Procent kobiet popełniających przestępstwo w Szwecji waha się od 2 do 14 %.Bardzo mało kobit popełnia przestępstwa z użyciem przemocy, albo na tle seksualnym. Zwraca uwagę ,ze stale rośnie liczba kobiet popełniających przestępstwa.
Kryminolodzy mówić o różnicach we wskaźnikach przestępczości kobiet i mężczyzn wskazują na różnice biologiczno-psychiczne a także na socjologiczne tkj. społeczna struktura w kategoriach klasy, kręgu znajomych itp.
Teorie kryminologiczne w swoich założeniach odnoszą się głównie do mężczyzn.
*Przyjaciele i bandy: kobity rzadko w okresie dorastania skupiają się w bandy, przestępczość kobiet ma charakter bardziej instrumentalny, aspołeczność wśród dziewcząt jest uważana za mniej niebezpieczną (Johnson) i mniej urozmaicona niż wśród chłopców.
*Destrukcja i autodestrukcja: dziewczęta w swoich zachowaniach są raczej autodestrukcyjne, przez co nie ich zachowania dewiacyjne nie mają charakteru przestępczego.
*Wina i wstyd: kobiety częściej ulegają uczuciom winy i wstydu niż mężczyźni.
Używki: większość przestępstw z użyciem przemocy dokonywana jest pod wpływem alkoholu(Lenke), kobiety zaś nadal pija statystycznie mniej niż mężczyźni.
*Strach, rozumiany jako emocjonalna odpowiedź na dostrzeżenie ryzyka stania się ofiarą. Wg badań to uczucie częściej towarzyszy kobietom. Poczucie zagrożenia przestępstwem większe ni9ż u mężczyzn jest tłumaczone strachem przed staniem się ofiarą przestępstwa na tle seksualnym.
*Podejmowanie ryzyka: według większości badań kobity wykazują mniejszą gotowość do podejmowania ryzyka.
*Miejsce i czas.
Wg badań kobiety posiadają mniej wolnego czasu niż mężczyźni, więcej czasu spędzają w domach, podczas gdy męski ideał opisywany w badaniach to spędzanie wolnego czasu w pracy i poza domem.
*Role płciowe
Schemat wychowania również niweluje zachowania dewiacyjne u kobiet, mają one większą skłonność do przestrzegani norm społecznych. Badacze wskazują na aspekt „wyzwolenia kobiet”, który ich zdaniem ma też wpływ na wzrost udziału kobiet w przestępczości, a także może mieć to wpływ na przestępczość ich dzieci, które są mniej kontrolowane.
*Kontrola
Uważa się, że dziewczęta są kontrolowane inaczej niż chłopcy, będą bardziej podatne na akceptacje preferowanych przez rodziców systemów wartości, internalizacja przekształca siew samokontrolę(Goottfredson).
Badania Willa i Atkinsona wykazały, że w rodzinach egalitarnych istnieją mniejsza różnice w przestępczości synów i córek.
Kobiety: kontrolowane i kontrolujące.
Kobiety są kontrolowane w domu i w pracy, kobieta ma mniej czasu wolnego.
Kobiety były i są nadal czynnikiem kontrolującym, zarówno jako matki jak i żony, zauważono, że możliwość założenia przez mężczyznę trwałego związku z osobą płci przeciwnej zmniejsza skłonność wchodzenia na drogę przestępstwa( Johnson , Patrick).
Kobiety w środowisku wielkiego miasta.
W aspekcie wielkiego miasta znaczące są 2 aspekty przestępczości kobiet:
1.Kobiety są narażone albo maja więcej możliwości do popełniania przestępstw w dużych miastach, szczególnie w odniesieniu do czynów karalnych(np. kradziez0 jest zauważalnie wysoka, obserwuje się również silniejszy wzrost w udziale kobiet w wielokrotnej przestępczości.
2.Kobiety są narażone na ryzyko stania się ofiarą.
*Seksualność i kontrola.
Zachowania seksualne kobiet są bardziej krytykowane, ważny jest tez aspekt roli bycia ofiarą przestępstwa na tle seksualnym, dziewczęta wcześniej wykorzystywane seksualnie popadały w kłopoty z prawem.
Wspólne wartości są trudniejsze do osiągnięcia w wielkim mieści niż w małej miejscowości, wg teorii Braithwaita i Hirchiego więzi społeczne są najważniejszym aspektem w zapobieganiu przestępczość.
Dowiedziono, że warunki mieszkaniowe dla kobiet i dzieci są zaprojektowane wyłącznie przez mężczyzn i różnią się niż te idealne w opinii kobiet.
Rozwój miasta i model rodziny nuklearnej przyczyniły się do izolacji kobiet z reszty społeczeństwa. W projekcie sztokholmskim, gdy badano wspólne zmienne dla rodzin problemowych, to były to najczęściej rodziny niepełne zamieszkujące lokale komunalne, kobiety zarabiające mniej od mężczyzn same wychowujące dzieci miały trudności w zapewnieniu dziecku odpowiedniej socjalizacji.
2. Przestępstwa popełniane przeciwko kobietom.
Oficjalnie zgłaszane gwałty są cecha wielkiego miasta-ok.50%wszystkich przestępstw miało miejsce w jednym z 3 największych szwedzkich miast(Sztokholmie)
Bardzo mały odsetek zanotowano w małych skupiskach miejskich i na obszarach wiejskich.
a)Samoobrona
Tradycja holistycznego środowiska wg Elizabeth Woodi Jane Jakobson, oraz pijecie dającej się obronić przestrzeni Newmana, który twierdził, ze przestępczość nie będzie wzrastać, jeżeli ludzie uznają rejon za swój i będą o niego odpowiednio dbać.
Zwraca on uwagę na czynniki architektoniczne, a także tzw. wielofunkcyjną prewencję, mówi, że budynki są tylko pewnym wyrazem, bo np. ludzie z klasy średniej i wyższej nawet, gdy zamieszkają w blokach, to nie będzie to miało negatywnych skutków.
Usitalo-szuka przyczyn rozmieszczenia przestępczości w USA w systemie podatkowym, który zachęca do budowania się poza obrębem miasta, a w centrum na ich miejsce zaczynają mieszkać biedni, którzy tworzą slumsy.
Sally Mery, zwróciła uwagę, że sam odpowiednio zaprojektowany teren jest wystarczający dla zagwarantowania bezpieczeństwa, potrzebny jest program prewencyjny.
Strach jest czynnikiem decydującym.
Paradoksalne badania Mery pokazało, że 57 %badanych postrzegało swoje bezpośrednie sąsiedztwo za bezpieczne, podczas, gdy połowa przestępstw z użyciem przemocy była popełniana na zewnątrz domów ofiar.
Jednak faktycznie to w najbliższej okolicy i domu kobiety stają się ofiarami przestępstw 65%.
b) dom
Faktem kryminologicznym jest, że większość przestępstw z użyciem przemocy jest popełniana w domu.
Pisze również o tezie Blomerg dotyczącej budownictwa kolektywnego, które związane jest z wyzwoleniem kobiet, mężczyźni wolą tzw. „Samotne wyspy”.
Wg przedstawionego w książce schematu związku makrosystemu(Martens)z przestępczością
U podstaw jest ideologia seksualna, która wpływa na kontrolę, związki, role seksualną, te zaś wpływają na podejmowanie bądź nie ryzyka przez mężczyzn i kobiety, a to w wielkim mieście ma wpływ na skłonność do przestępstwa.
Rozdział VI Przestępstwo, problemy społeczne i praca społeczna.
Badania kryminologiczne wykazują na związek problemów społecznych z przestępczością , związek istnieje zarówno na poziomie indywidualnym jak i dzielnicowym.
Stąd też wniosek, że praca społeczna powinna również zająć się pośrednio tym problemem. W tym rozdziale zostaną mówione badania dotyczące pracy społecznej i związków z przestępczością.
W tym kontekście termin „pomoc społeczna” będzie używany wyłącznie na określenie opieki indywidualnej i rodzinnej. Przykłady szwedzkie.
1. Cele służby społecznej, w Szwecji historycznie to: dostarczanie, pomocy, opieki i usług(chodziło o dostarczanie jednostkom najsłabszym np. ludziom starym, inwalidom pomocy materialnej)
a także stosowanie mechanizmów kontroli i przymusowych środków zaradczych( miało to powstrzymywać ludzi od zachowań dewiacyjnych, zarówno stosunku do siebie jak i ogółu społeczeństwa).
Bałandynowicz wymienia szwedzkie akty prawne dotyczące pomocy społecznej w Szwecji
min. Ustawę o pomocy społecznej, zwraca uwagę na problem, który się pojawił, pytanie o wolna wolę działania, na ile służba społeczna może ingerować w życie swojego klienta.
Ostatecznie na mocy tej ustawy z 1982 roku służby społeczne zostały wolne od przymusu.
Metody pracy.
W raporcie służb społecznych zdefiniowano organy pomocy społecznej jako te, które spełniają osiem głównych funkcji:
1) udział w społecznym planowaniu
2)powszechna profilaktyka
3)informacja
4) pomoc finansowa
5)służby opieki społecznej
6)wsparcie i opieka w otwartych służbach społecznych
7)instytucjonalna opieka i leczenie
8)społeczna kontrola
Opisane zostały trudności w rozwijaniu profesjonalnych metod pracy społecznej. W proponowanych zmianach zwraca się uwagę by nałożyć nacisk na rzeczywista pracę a nie ogólne dyrektywy.
Autor opisuje pracę społeczną w określonych środowiskach(Szwecja)
A) Środowisko miejskie
Istnieje podział na dzielnice, poszczególne przypadki są raczej przydzielane konkretnym pracownikom, których działalność jest raczej reaktywna.
W Sztokholmie wypracowano praktycznie tzw. Projekt centralnej opieki społecznej, określone biura były nastawione na niesienie pomocy określonym klientom. W latach 90-tych zaczęto tworzyć wyspecjalizowane małe biura w centrach dzielnic mieszkaniowych. Dzielnice z większą ilością problemów miały większa potrzebę np. działania z dziećmi i młodzieżą, wiec szły za tym większe zasoby finansowe.
B) Praca na konkretnych obszarach
Każdy sztokholmski rejon usług społecznych obejmuje pewna liczbę obszarów miejskich( na obszarach zewnętrznych) lub parafii na (obszarach wewnętrznych).
Pracownicy społeczni przydzieleni do określonego terenu pracują w czterech różnych dziedzinach
1)W centrach usług społecznych: baza wszystkich prac w rejonie, administracja, tu zgłaszają się klienci, pracownicy społeczni są zobowiązani do działalności zaradczej, badawczej lub stosowania przymusu.
2) tzw. biura terenowe, czyli miejsca spotkań
Ma to pozwolić uniknąć typowej pracy biurowej, pozwala na spotkania z gangami lub otwieranie domów dla określonych grup.
3) W placówkach o innej zasadniczej organizacji, tu celem jest współpraca z innymi instytucjami tkj. np. centra macierzyństwa oraz działalność profilaktyczna.
4) Bezpośrednia „praca uliczna”, jest w Sztokholmie rzadko stosowana, ale jest to praca specjalistycznych grup miejskich zapobiegających np. prostytucji.
Tzw. Podejście dynamiczne w pracy społecznej.
Uważano, że to od samych mieszkańców zależy, czy podejmą określoną inicjatywę dokonania zmiany, a jeżeli podjęliby określone działanie to należy to wesprzeć, chodzi o zaktywizowanie ludzi.
Pojęcie społeczna inżynieria lub społeczno-administracyjna perspektywa było używane do wskazania zmian nakazanych przez władze, bez udziału samych mieszkańców.
*Współpraca z organami władzy.
Służby społeczne podejmują współprace z innymi władzami, jednka jest to ograniczone, ze względu na fakt pewnymi informacjami nie mogą się dzielić, to określaja akty prawne np. Ustawa o opiece nad Alkoholikami i Nadużywającymi Narkotyki.
Jest to wymiana jednokierunkowa, informacje czerpie jedynie służba społeczna, policja sporządza odpowiednie raporty.
*Praca ze specjalnymi problemami
Większość klientów służby społecznej zwraca się o pomoc z własnej inicjatywy. Część jest z obowiązku nałożonego przez policję obligatoryjnie.
Pewne czynności dochodzeniowe są prowadzone przez opiekę w ramach działalności zapobiegającej przestępczości nieletnich.
Farmer i McDonald
Porównują działalność pracownika społecznego do działalności lekarza, potrzeba wiec jest diagnozy. Mówi o podejściu epidemiologicznym, gdzie oprócz klienta oddziaływaniem należy objąć najbliższe otoczenie, które może borykać się z podobnym problemem.
Podejście Swender'a na podejście zorientowane na problem składa się z określonych faz:
1. Formuje celów
2. Zbieranie wiedzy
3. Rozwój metod i technik działania
4.Praca w kierunku zmiany
5. Ocena
Korelacja pomiędzy problemami społecznymi a przestępczością została wykazana empirycznie, zarówno na poziomie jednostkowym, jak i dzielnicowym.
PRACA POLICJI W ŚRODOWISKU MIEJSKIM.
Praca policji w miejskich dzielnicach była problemem badawczym dla wielu osób. wg Farmera, efektywność organiz ji policji zależy od zorientowania jej pracy w większym stopniu na cel niż ma to miejsce obecnie, potrzebna jest również stała ewaluacja ich działań.
A) Paca policji zorientowana na problem
Obecnie praca policji nadal polega tym,że jest zorientowana reaktywnie na konkretny przypadek, pomija zaś diagnozę i analizowanie społecznego kontekstu sprawy.
Spelman i Eck opisują władze policyjną jako org. reaktywną, która
-reaguje na jednostkowe zdarzenia zgłaszane przez członków społeczności
-zbiea informacje od ofiar, świadków przestępstwa i od przestępców
-podejmuje prawne postępowanie
-wykorzystuje ogólne statystyki kryminalne od oceny swojej własnej efektywności
Alternatywą dla tego postępowania, a raczej jego uzupełnieniem byłoby opstepowanie zorientowane na problem pojęty holistycznie.
Nawiązuje się tu też do koncepcji Farmera i McDonalda(metafora przeypadku medycznego), wiec policjant ma zidentyfikować sprawcę, doprowadzic do ich aresztowania, a potem do sprawy sądowej- działalność zorientowana na przypadek.
Działalność zorientowana na problem różni się tym, że tu praca polegałaby na analizie poziomu struktury i zbiegu szczególnego typu przestępstwa oraz zidentyfikowaniu czynników, które się do niego przyczyniły.
W związku z tym możemy mówić o dwóch modelach działania:
1. Model Farmera i McDonalda
Rozpoznają oni 3 ważne czynniki, które powinny zostać ustalone: tłum, pośrednik, otoczenie. Mogą być rozpatrywane oddzielnie jako określony typ zbiorowości, pośrednika, przez którego problem jest przekazywany(np. typ budownictwa, ulica, oświetlenie) i w końcu prezentacja czynników wpływających na codzienne życie dzielnicy. Można to porównać do teorii działań rutynowych, gdzie również wskazuje się rolę społeczności lokalnej w przestępczości.
2. Model Spelmana i Eck'ego
Do najważniejszych pojęć używanych w ich modelach należą 3 czynniki: aktorzy, wydarzenia(przestępstwa) i reakcje.
1.Aktorzy, obejmują takie elementy jak: charakterystykę ofiary(-styl życia, sposób ochrony, doświadczenie jako ofiary), charakterystyka przestępcy(wygląd, styl życia, wykształcenie zawód, wcześniejsza przestępczość) oraz inne osoby uczestniczące(cechy osobiste, doświadczenia jako ofiary)
2. Wydarzenia, na którą składają się kolejność wydarzeń(przed przestępstwem, w polączeniu z przestępstwem, po przestępstwie), kontakt fizyczny(czas, miejsce kontrola i nadzór)oraz kontakt społeczny(prawdopodobna dostępność świadków, postawy mieszkańców w stosunku do śledztwa
3. Reakcje: dzielnica sama w sobie( obszar zamieszkania z wysoką koncentracją problemów, miasto jako całość, ludzie poza terenem), instytucje(reprezentanci prawa, inne władze, środki masowego przekazu)
Proces analizy problemu w pracy policyjnej, obejmuje 4 fazy:
1. Identyfikacja
2.Badania/Analiza
3.Działanie
4. Ocena
3. Model Ekbloma
Jest to model, składający się z pięciu rodzajów podejmowanych działań i dla celów analizy zakłada, że problem jest specyficzny i lokalny.
zanliza problemu zawiera takie działania jak:
-zbieranie informacji o problemie
-analiza danych w celu opisania wzorów oraz sugerowania możliwych wyjaśnień
-zaprojektowanie zorientowanego na problem programu działania
- program działania
- program oceny
Program ocen rozważa 4 różne aspekty wyników dotyczących
-obszaru, w którym zmiany aktualnie zaistniały
-obszaru, w którym obserwowalne są jakiekolwiek zmiany i któremu mogą być przypisane specyficzne działania
-obszaru, gdzie zarejestrowano efekty uboczne, takie jak przeniesienie przestępczości w inne miejsca
-kosztów przedsięwzięcia, zarówno ekonomicznym, jak i społecznym wymiarze.
PRACA POLICJI:OPIS I WCZEŚNIEJSZE DZIAŁANIA
A)PATROL
Wilson wyznacza obowiązki policji w czterech głównych kategoriach: administrowania, obserwacji, obrony prawa i porządku oraz służby dla ogółu społeczeństwa.
Wiele badan potwierdziło, ze praca policji prawie zawsze jest postrzegana jako reaktywna, natomiast inne elementy wskazują, że to, co jest „sercem policji” nie jest jej jedynym zajęciem.
Knutsson i Partanin podsumowali kilka raportów badań opublikowanych na temat patroli przedkładając następujące konkluzje:
a) patrol kształtuje opinię o wszechobecnej sile policji
b) patrol porusza się w nie dający się przewidzieć sposób
c) z tego powodu wzrasta prawdopodobieństwo, ze potencjalny przestępca powstrzyma się przed dokonaniem przestępstwa
d)jeżeli przestępstwo zostało popełnione, patrol może być szybko skierowany na miejsce zdarzenia i dokonać aresztowania
e) rola funkcjonariusza policji w społeczeństwie jest represyjna.
Patrol policyjny poprzez możliwość szybkiego przemieszczania siei reagowania, wpływa na poczucie bezpieczeństwa obywateli. Jednak przeprowadzono eksperyment w Kansas City(Kelling i in).
15 różnych obszarów patrolowych zostało przekształconych w 5 nowych rejonów z uwzględnieniem kategorii przestępstw, ilości zgłoszeń, składu etnicznego, przeciętnego dochodu i struktury populacji.
Wewnątrz każdego rejonu był 1 okręg zaprojektowany reaktywnie, jeden funkcjonował jako grupa kontrolna, jeden funkcjonował proaktywnie.
grupa kontrolna-1 samochód na objazd
Grupa proaktywna-2-3 razy wyższa,
W grupie reaktywnej funkcjonariusze mieli reagować tylko na sygnały i nie było wcale patroli samochodowych.
Wyniki pokazały, że wzrost przestępczości albo spadek aktywności patroli samochodowych nie miały żadnego wpływu na wskaźnik przestępczości, strach przed przestępstwem, postawy w stosunku do policji i jej pracy, czas reakcji oraz liczbę wypadków samochodowych.
Niektórzy uważają, że brak rezultatów może być wynikiem nieznacznych różnic w poszczególnych grupach.
Inne badania patroli pieszych uzyskały odmienne wyniki(Clark i Hough)
- liczba zgłoszeń o przestępstwach spadła, gdy liczba patroli wzrosła z zera do jednego na danym obszarze, ale nie zaobserwowano dalszego spadku, kiedy liczba patroli została podniesiona do dwóch
- wzrost liczby funkcjonariuszy na obchodzie skutkował większa liczba przestępstw zgłaszanych przez członków społecznych, ale nie było wzrostu liczby aresztowanych.
PRACA POLICJI ZORIENTOWANA NA SPOŁECZNOŚĆ
Pojęcie policji społecznej zostało wyjaśnione przez Wilsona i Kellinga „ Policyjna praca zorientowana na społeczność znaczy zmianę dziennej pracy policji, aby włączyć rozpatrywanie problemów, jak również incydentów( przypadków).
Trojanowicz i Carter opisują policję zorientowaną na społeczność, wykorzystują różnorodnośc metod, szeregując od patroli osobistych, wtapianie funkcjonariuszy w społeczność, zachęcanie do dwupoziomowego przepływu tak by mieszkańcy byli obserwatorami-pomocnikami policjantów.
Zauważali , ze z badań niw wynikają pochlebne opinie o pracy policji zorientowanej na społeczność, bo: tylko9 marginalna ilość pracy policji ma jakikolwiek związek z przestępczością.
Niektóre czynniki wskazują, ze personel policyjny jest wykorzystywany nieskutecznie.
Trzecim czynnikiem jest to, ze mogą powstać problemy, jeśli czynione są próby oceny efektów pracy policji zorientowanej na społeczność w kategoriach ilościowych.
Byrne uważa, ze policja powinna się raczej zmieniać środowisko fizyczne człowieka niż ludzi, którzy w nim żyją.
Slogan reasumuje policyjną pracę nastawioną na społeczność jako „pomaganie sąsiedztwom pomagac samym sobie, przez bycie katalizatorem dla lokalnych, organizacyjnych i edukacyjnych wysiłków. Policja potrzebuje pomocy pobudzania ochotniczych lokalnych wysiłków, aby zapobiegać przestępczości i bezładowi
PRACA POLICJI ZORIENTOWANA NA CEL.
Raport Martina i Hermana zawiera analizę wyników programu północnoamerykańskiego Repeat Offender Projekt, dotyczącego dwóch kategorii aktywnych przestępców:
a) tych, którzy już są podejrzani o przestępstwo
b)tych, o których się przypuszcza, ze są przestępcami, ale aktualnie nie są podejrzewani o popełnienie jakiegoś konkretnego przestępstwa.
Badano jak funkcjonuje ROP i jakie strategie wybiera, czy strategia ta zwiększa prawdopodobieństwo, że wielokrotni przestępcy zostaną aresztowani, czy dochodzi do ich osadzenia, skazania, czy ROP ma wpływ na częstotliwość aresztowań.
Wyniki:
Podejście stosowane przez ROP podniosło prawdopodobieństwo aresztowania, wykrywano recydywistów, również często były sądzone i skazywane.
SYSTEM KONTROLI SPOŁECZNEJ WSPÓŁCZESNYCH RODZAJÓW PRZESTĘPSTW GOSPODARCZYCH
Bałandynowicz we wstępie zwraca uwagę na szybkie rozprzestrzenianie się tego rodzaju przestępczości i jej szkodliwości poprzez rozpiętość zjawiska i szkody, jakie powoduje, zostaje zachwiana pewność obrotu gospodarczego i kodeks etyczny, który leży u podstaw wolnego społeczeństwa. Mówi o działalności rządu szwedzkiego, który położył nacisk na prewencję-struktura regulacji prawnych i sprawność systemów kontrolnych. Zwraca też uwagę na trudności w prowadzeniu śledztwa oraz problem w dowiedzeniu winy podejrzanemu.
1. Przestępstwa gospodarcze-główne kierunki weryfikacji.
Braithwaite i Geis opisują przestępczość osób prawnych, jako różniącą się specyficznymi cechami od przestępczości pospolitej, sformułowali oni 6 twierdzeń, stanowiące fundament dal działań aparatu sprawiedliwości w stosunku do przestępczości gospodarczej:
Tw.1: Fakt popełnienia tego przestępstwa jako rezultat jest fizycznie niewidoczny.
Tw.2: Gdy zostanie ujawnione przestępstwo jest łatwo ująć osobę w przeciwieństwie do przestępcy pospolitego.
Tw.3: Udowodnienie winy osobie prawnej jest niezwykle trudne(po aresztowaniu w por. do przestępcy aresztowanego.)
Tw.4: W stosunku do przestępców tradycyjnych skazanie nie będzie działało tak odstraszająco jak w stosunku do przestępstw popełnianych przez osoby prawne.
Tw.5: Pozbawienie zdolności prawnej nie jest odpowiednim i efektywnym środkiem dla powstrzymania przestępstw tradycyjnych społeczeństwie, natomiast może być skuteczną strategią w zapobieganiu przestępstw popełnianych przez osoby prawne.
Tw.6: Odrzucenie doktryny rehabilitacyjnej w stosunku do przestępców tradycyjnych( jako nieefektywnej)nie jest równoznaczne z jej niepowodzeniem w postępowaniem w stosunku do osób prawnych.
Prponuje definicje by przestępstwo gospodarcze ujmować jako czyn karalny popełniony w związku z prowadzeniem interesów i obejmujący duże wartości finansowe lub inne wartości, akcent na przestępczość sektorze handlowym.
Zainteresowanie przestępstwami osób prawnych(na razie nie o „białych kołnierzykach”)
Christopher Balogh zanalizował podstawowe przeszkody rzeczywistego mierzenia przestępstw gospodarczych, problemy są największe w obszarach o dużej dyskrecji, granice nielegalności są niejasne, a ofiary nieświadome i rozproszone, a kompetentne organy nie mogą współpracować.
Istnieje tendencja do unikania „surowych” danych kryminalnych, gdyż może się to też przyczyniać do izolacji myśli kryminologicznej od jej źródeł wiedzy, bo należy spojrzeć holistycznie na problem.
Pytanie: Co mają ze sobą wspólnego przestępstwa osób prawnych i przestępstwa zorganizowane?
Odpowiadając na to pytanie powołuje się na pracę porównującą działalność Cosa Nstra z koncernem Lockheed.
Zeznania szefów tych obu organizacji składane odpowiednio przed sądem i przed senacką komisją śledczą okazały się podobne.
Smith proponował, by spojrzeć na ten rodzaj działalności jak na przedsiębiorczość nie przestępstwa, co pozwoliło by na zrozumienie powiązań zachodzących między prowadzeniem uczciwych interesów przestępstwami popełnianymi przez osoby prawne.
*Usystematyzowana teoria dotycząca nielegalnych zorganizowanych działań: Diane Vaughanan
Zwróciła uwagę, ze wzrost zainteresowania badaniami tych działań jest związany z wzrastającym zainteresowaniem organizacjami jako jednostkami poddanymi szczegółowej analizie, analizie także o znaczeniu struktury społecznej w wyjaśnieniu tych zagadnień.
Ważne też jest otoczenie, warunki, w jakich jednostka egzystuje.
Zmienne w badaniach to: rozmiar firmy, zestawienia finansowe, siła rynku itp. Zwraca uwagę na układ społeczny, który wytwarza zorganizowane bezprawne działania.
Układ społeczny to: stała właściwość tego społeczeństwa do kształtowania otoczenia, w którym prowadza działalność oraz umiejętność zorganizowania się.
Wplata w swoje rozważania teorie konkurencji Mertona, która mówi o pochwale powodzenia ekonomicznego jako czynnika kulturowego. Chodzi o maksymalizacje zysków.
Pracownicy przychodzący do firmy przed przyjęciem są poddawani szkoleniom, by dopasowali się do wymagań firmy, rodzą się układy, część z nich jest niedozwolona.
Zagadnienie kontroli wewnętrznej i zewnętrznej.
Mówiąc o kontroli wewnętrznej ma się tu na myśli przestępstwa tzw. białych kołnierzyków.
Odwołując się do raportu Komisji ds. Oceny Dyscypliny Amerykańskiej Palestry, która wykazała znaczna nadużycia swoich pracowników, Parker robił również badania.
Zachowania etyczne nie są typowe dla działalności biznesmena w sytuacji wolnego rynku.
Braithwaite proponował system wymuszonych samoregulacji zgodnie, z którymi jeden z dyrektorów będzie zobowiązany komunikować odpowiednim organom przypadki naruszenia norm lub przepisów.
W przypadku kontroli zewnętrznej kluczowe jest badanie okoliczności, w jakich dane przepisy stają się obowiązujące i dlaczego dane zachowania są penalizowane.
Grupy interesów i grupy nacisków-konflikty często są odpowiedzialne za wprowadzenia jakiegoś przepisu, który jest często fasadowy.
W przypadku przestępstw gospodarczych nie należy ich opisywać w sposób statystyczny, które jedynie wskazują wyniki pracy organów powołanych do ich ścigania. Należy raczej sprawdzać, jakie sprawy prowadzone są aktualnie przez biura prokuratorskie i obserwowania ich rezultatów.
Na takim stanowisku stoi także Konwent Pracowników Niemieckich, który mówi, że sprawy dotyczące przestępstw gospodarczych dokumentować i protokołować.
Wg badań przestępcy w białych kołnierzykach byli przez sady traktowani ulgowo.
Propozycja Braithwaite'a, który proponuje „ utylitarny model kary”, który wskazuje przede wszystkim na aspekt możliwości naprawienia szkody ofiarom.
Natomiast np. Spencer jest zwolennikiem osadzenia przestępców w białych kołnierzykach w więzieniach.
Dla badania i opisywania tego zjawiska potrzebna jest zróżnicowana interpretacja tego zjawiska:
- przyczyny i sposoby ustanawiania przepisów
-przyczyny i sposoby ich naruszania
-zakres i pokrywające się obszary działalności organów wymiaru sprawiedliwości i kontroli.
Ważne jest też postawienie sobie pytania o legitymizacje dla ustawodawcy, dla ludzi zajmujących gospodarką i dla działań organów kontroli.
RÓŻNORODNE UJĘCIA TEORII I BADAŃ W DZIEDZINIE PRZESTĘPSTW GOSPODARCZYCH
Prekursorem badań nad tym rodzajem przestępczości był E. Sutherland, który opublikowała „Przestępstwa w białych kołnierzykach”, zdefiniował tam ten problem.
Geis, Meier i gibbon badali to zjawisko ukazując cechy specyficzne np. to, ze są to przestępstwa popełniane w czasie legalnej działalności. Pokazano, ze przestępczość nie jest wiązana ze statusem społecznym, różni się jedynie rodzaj.
Od czasów Sutherland'a prowadzonych było wiele sporów redefinicyjnych ze względu na złożoność tego przestępstwa.
Badania Gallupa(1984) Amerykanie uważali(50%),że sądy faworyzują bogatych i wpływowych.
A. Geneza przestępstw gospodarczych.
Ogólny trend w kryminologicznych wyjaśnieniach przenosi się obecnie z perspektywy „skłonnościowej” do „sytuacyjnej”.
W ujeciu tym zwraca się uwagę na procesy decyzyjne przed popełnieniem przestępstwa oraz sposobie rozumowania potencjalnych przestępców.
Niektóre gałęzie gospodarki są też bardziej podatne na przestępczość gospodarcza, tam, gdzie wystąpić mogą; korupcja, przestępstwa przeciwko zdrowiu lub życiu pracowników, nielegalne wysypywanie odpadów toksycznych. Zależy to również od kraju np. w UK łapówkarstwo będzie występowało rzadziej.
W analizach na temat obrotu gospodarczego przechodzi się od motywu i tładziałan do spojrzenia na organizację jako system społeczny.
Istnieje również tendecja autorów by ujmować przestępstwa „ białych kołnierzyków”w kategoriach działania korporacji, która z gruntu do takich działa predestynuje. Natomiast wg badań nie jest to oczywiste.
Clinard sugeruje, ze tam, gdzie pracownicy widzą nieuczciwość i uświadamiają sobie machinacje zarządu korporacji, normy zachowan załamują się.
innym ważnym aspektem przyczynowości przestępstw jest ich werbalizacja: sposób, w jaki opisujemy, co robimy dla siebie i innych, „białe kołnierzyki” podkreślają często, ze popełniają przestępstwa dla firmy lub partii politycznej.
Gdy swoją działalność usprawiedliwiają ze względu na wyższe motywy, może to mieć związek z dwuznacznością legislacji w obszarze przestępstw białych kołnierzyków. W biznesie istnieje potrzeba ryzyka, jako wbudowanego w system kapitalistyczny.
Większość, gdy się broni mówi, że jest niewinnym albo, że tylko wykonywali polecenia
B. Kontrola przestępstw w białych kołnierzykach.
Przestępcy „w białych kołnierzykach” są ścigani w ostatecznym wypadku i po wielu ostrzeżeniach. Poza tym w przeciwieństwie do przestępstw tradycyjnych te zachowania są traktowane jako jedynie pewne odchylenie od normalnego, prawnego postępowania, moralnie nie są często potępiane.
Ponadto wskazuje się na powiązania ustawodawców z przedsiębiorcami w stanowieniu prawa.
Parce ujmuje przestępczość gospodarczą jako pewną zależność miedzy działalnością policji i działalnością gospodarczą a prawdziwym porządkiem społecznym tj. interesem klasowym.
Mankamenty takiego wyjaśniania:
-wyklucza konflikty między kapitałem przemysłowym i finansowym, a także pomiędzy małym kapitałem a dużym
-nie usprawiedliwia różnorodności legislacji ekonomicznych w poszczególnych krajach
często niemożliwe jest ustalenie, które typy przestępstw są korzystne dla klasy panującej
-pomniejsza wpływ tzw. sił neutralizujących w procesie legislacyjnym
- pomija rolę mediów, które także informują o przestępczości gospodarczej
Próbując więc wyjaśniać przestępczość gospodarczą należy skupić się na zorganizowanym zbieraniu danych, które pokażą naturę tej przestępczości.
Wskazuje na teorie Hirchiego, która może wyjaśnić genezę tego rodzaju przestępstw, główne jej elementy 4 komponenty więzi jednostki ze społeczeństwem:
1. Przywiązanie: emocjonalna więź jednostki z jej najbliższym otoczeniem, jedn. czuje się moralnie zobligowana do przestrzegania norm, które otocznie uznaje.
2. Zobowiązanie: rachunek zysków i strat-stosowanie się do reguł w obawie przed konsekwencjami.
3.Zaangażowanie:prowadzenie uczciwego życia wynika z braku innych możliwości, pewnego braku sposobności.
4.Przekonania: ludzie im bardziej są przekonani o tym, ze norm należy przestrzegać tym częściej będą ich przestrzegać.
Glaser twierdził, że ludzie powstrzymują się od popełniania przestępstw z powodu przewidywań ich konsekwencji.
W badaniach nad przestępczością gospodarczą istniej duży problem z dostępem do informacji na ten temat. Badacze są traktowani jak zagrożenie przez osoby prawne i powiązane z nimi organy, są oni też oskarżani o wykorzystywanie nieuczciwych metod i fałszowanie danych.
Kryminolodzy musza posiadać specjalistyczną wiedzę z tej dziedziny. Proces zbierania informacji zależy od typu przestępstwa np. badając bankructwa użyteczne są związki handlowe i organy informacji kredytowej.
Jeśli chodzi o traktowanie przestępstw gospodarczych przez organy sprawiedliwości i pinie publiczną to jest to zróżnicowane dal poszczególnych krajów np. w UK przestępstwa podatkowe nie są traktowane bardzo odpowiedzialnie w przeciwieństwie do innych rodzajów przestępstw gospodarczych.
Reakcje ofiar- przestępstwa gospodarcze są najczęściej nie zgłaszane, ale np. w [przypadku defraudacji ofiary są przesłuchiwane, wypełniają kwestionariusz dotyczący szkicowych informacji na temat przestępstwa, organy kontrolne próbują określić różnice między poglądami ofiar, a tymi, którzy potencjalnie mogą się nimi stać.
Badając oszustwa przeciwko organizacjom należałoby zadać sobie pytania typu:
- Jaki jest rozmiar i częstotliwość oszustw przeciwko organizacjom gospodarczym?
- Jaka jest natura oszustwa i na jakim poziomie występuje?
-Co się dzieje, gdy oszustwa są odkrywane?
- jakie sa powody ich zgłaszania?
- Jakie są reakcje firm zobowiązanych do zgłaszania przestępstwa policji zamiast załatwiania sprawy wewnątrz firmy?
-Jak zminimalizować ryzyko oszustwa?
-Jak biznesmeni widzą rolę prywatnych i oficjalnych organów w przyszłości?
*problemy badań statystycznych: nie są one często ujmowane w statystykach np. Home Ofice W UK nie określa kosztów tego rodzaju przestępczości.
Istnieją problemy w tworzeniu adekwatnych danych na ten temat, należą do nich
-Różnorodne systemy rejestracyjne w różnych systemach kontrolnych
-Różnie organy zbierają dane, niektóre aktywnie np. urząd skarbowy, a inne reaktywnie
-Zmiany w kategoryzacji przestępstw przed sądem np. Al. capowe za podatki
-Niejednorodne przepisy dotyczące prowadzenia rejestrów przestępców wielokrotnych i ciągłych przez poszczególne organa kontrolne
-Problemy w kwalifikacji miejsca i czasu popełnienia przestępstwa
*W systemach anglosaskich swarach się uwagę na rolę składu sędziowskiego w orzecznictwie, traktuje on pobłażliwie oskarżonych o te przestępstwa.
Natomiast skład powinien składać się z profesjonalistów.
PRZESTĘPSTWA GOSPODARCZE -PRÓBA KLASYFIKACJI.
Przestępstwa ekonomiczne podzielono na dwie szerokie kategorie:
1. Przestępstwa związane z produkcja i dystrybucją nielegalnych dóbr i usług-prostytucja, hazard, przemyt, przestępstwa związane z narkotykami itp., wytwarzają tzw. „wartość dodatkową ”oraz takie jak kradzież w sklepach, fałszerstwo czeków i kart kredytowych, kradzież pieniędzy, dóbr i usług, szantaż, które mają naturę redystrybutywną.
2. Przestępstwa podatkowe
Oba te kategorie łączy chęć osiągnięcia korzyści ekonomicznych niezgodnie z prawem.
Rozważając przestępstwa gospodarcze jako kategorię ekonomiczną uważa się ,że powinny być zwalczane do momentu, kiedy koszty wysiłków, by im przeciwdziałać, są równoważne zyskami społeczeństwa.
Przestępstwa podatkowe należące do kategorii drugiej są klasyfikowane wg źródeł dochodów i tożsamości sprawców:
1przestępstwa wśród pracowników najemnych w doniesieni do dochodów z płac i wynagrodzeń
2zestępstwa wśród pracowników najemnych w odniesieniu do dochodów z kapitału
3rzestępstwa wśród samo zatrudniających się i pracowników
4szustwa podatkowe dokonywane przez osoby prawne
1-2 wynikają z unikania płacenia podatku od dochodów, 3-4: fałszują także podatki np. akcyzę
Uchylanie się od płacenia podatków jest dozwolone, natomiast unikanie płacenia jest działaniem bezprawnym, z którym łączy się odpowiedzialność prawna.
Osoby fizyczne unikają płacenia podatków np. fałszując deklaracje podatkowe, składając nieprawdziwe zeznania.
Osoby prawne uchylają się od ich płacenia, zakładając spółki holdingowe, spółki fikcyjne, oraz spółki podstawowe, często w krajach zwanych rajami podatkowymi albo oazami podatkowymi np. Luksemburg.
Ekonomia cienia tzw. druga ekonomia-oblicza się, e stanowi ok.3 do 7 % produktu narodowego brutto.
W Norwegii analizowano przestępców podatkowych(lata 1980, 1983), przebadano ponad 1000 ludzi, połowa byli to mężczyźni, 18% populacji powyżej 18 roku życia miało świadomość, ze czerpie zyski z nielegalnej pracy, 26% wiedziało, że otrzymali zapłatę z tytułu nie rejestrowanych, nielegalnych usług, 37,5% było zaangażowanych nielegalny rynek pracy.
Zapotrzebowanie na czarny rynek pracy zależy od wykształcenia, im niższe tym większe zapotrzebowanie.
KILKA UWAG NA TEMAT TEORII MENEDŻERSKICH.
W ogólności teoria menedżerska nie wykazuje zainteresowania przestępstwami gospodarczymi, jednak może dać wskazówki dotyczące tego problemu. Inicjatorem badań na ten temat był Frederik Winslow Taylor, przekładał modele praktyczne dnia codziennego na modele teoretyczne.
-wyjaśnienie, ze menedżerowie łamią prawo „przez pomyłkę”, gdy działa niezrozumiały, niejasny system prawny
- wzrost tego rodzaju przestępczości może być też związany z rozbudową różnego rodzaju regulacji ekonomicznych
- teoria „homo economicus”- człowiek podejmuje decyzje automatycznie, nastawiony na jak najwyższy zysk
-„biznesmen”: bohater, który zrobił szybko pieniądze dzięki pomysłowi, szczęści , nadzwyczajnym umiejętnością
-„ menadżer biurokrata”: wykonuje wole swego pana, wysoko kwalifikowany, odpowiedzialny,
Teoria menedżerska traktuje świat w kategoriach optymalizacji.
W społeczeństwach demokratycznych płacenie podatków współgra z solidaryzmem społecznym, płaci się podatki by pomóc biednym, chorym itp.
Obecnie nie ma potrzeby płacenia podatków jako moralnego zobowiązania, jest to raczej traktowane jako techniczna potrzeba życia. Idea płacenia podatków zobowiązuje do płacenia tylko takiej wysokości, w jakiej wymaga prawo.
Reasumując celem menedżera jest osiąganie jak najwyższego zysku z powierzonego mu przez zarząd mienia i ochrona stanu posiadania, zaś dobro firmy jest dobrem najwyższym.
ZADANIA I PROBLEMY BADAŃ MIĘDZYNARODOWYCH W ZAKRESIE PRZESTĘPSTW GOSPODARCZYCH PUNKTU WIDZENIA KRYMINOLOGICZNEGO I PRAWNEGO.
Bałandynowicz stoi na stanowisku, by definiować przestępstwa gospodarcze jedynie w sposób funkcjonalny, tj. nakierowywac je na cel(który może być kryminologiczny lub prawny).
„przestępczość gospodarcza to karalne, równie dobrze możliwie legalne, ale szkodliwe czyny popełnione w związku z dzałalnoscia gospodarczą, obejmujące duże wartości finansowe.
* Przyczyny i skutki.
Pierwszym zadaniem powinno być stwierdzenie, w jakich gałęziach gospodarki i instytucjach( banki, towarzystwa ubezpieczeniowe) występują przestępstwa gospodarcze, to pozwoli sformułować podstawy do kalkulacji kosztów przyszłych badań, śledztw i zwalczania tego typu przestępczości.
Jeśli chodzi metody stosowane do badania dynamik wzrostu tych przestępstw, to są metody karalne i niekaralne uzyskiwania danych, obie winny być użyte.
Problem ze statystykami kryminalnymi- muszą być takie by były zrozumiałe dla każdego, który ma z nimi do czynienia.
Natomiast badania min. niemieckie wykazują, że jest problem z pozyskiwaniem danych np. o bankructwach.
Mając to na uwadze pierwszym krokiem w celu skompletowania wiedzy na temat wzrostu i rozmiarów przestępstw gospodarczych jest prześledzenie tych dodatkowych spraw, które znane sa tylko agencjom specjalnym i takim władzom, jak organizacje zajmujące się wymiana handlową, międzynarodowa wymianą dewizową lub urzędom celnym.
Niemcy udowodniły, że główna część przestępstw ekonomicznych skałda się z małuch średnich rozmiarów przestępstw.
Tylko jest kolejny problem, że wiele agencji władz nie rozpoznaje lub nie chce rozpoznawać i ujawniać kryminalnego charakteru niektórych przestępstw.
Dlatego kolejnym krokiem będzie uczcie statystyk handlu, które nie są umieszczone w żadnych wykazach działań karanych prawem np. importu i eksportu kawy w ramach międzynarodowego porozumienia. Takie „miękkie dane” pozwolą ustalić, że ogromny strumień towarów nie jest rzeczywisty, ale fikcyjny lub jest innej jakości niż to deklarowane.
Pytanie o rozmiary przestępczości gospodarczej doprowadza do pytania o jej przyczyny.
Autor uważa, ze jest to problem często unikany w gremiach międzynarodowych, ale np. ekonomiści z Rady Europy zastanawiają się na ile wprowadzenie elementów biurokratycznych tzn. elementów ekonomii planowania do systemu opartego na ekonomii rynkowej przyczynia się do rozwoju przestępczości gospodarczej.
Szwecja wysunęła postulat do rady europy by zintensyfikować badania kryminologiczne na polu międzynarodowego biznesu, w szczególności do korporacji multinarodowych.
Korporacje międzynarodowe kryminalizują swoje działania głownie poprzez omijanie ustawodastw podatkowych.
Defraudacje podatkowe i zabór podatków dotyczy również zachowań bezprawnych z zakresu ubezpieczeń społecznych.
W wielu sprawach ze względu na swe rozmiary zjawisko przestępczości gospodarczej wykracza poza granice prawa kryminalnego wymaga pełnych, przyszłych badań.
Np. techniki stosowane często przez menedżerów dotyczące bankructwa są często bardzo trudne do wykrycia, dotyczą reorganizacji i określonych technik przepływu kapitału do spółek, które są ich sukcesorami są działaniami generalnie dopuszczonymi przez prawo cywilne i jurysdykcję podatkową.
Skuteczność systemu prawa karnego w ograniczaniu przestępczości gospodarczej.
Odpowiedz napytanie, czy prawo karne spełnia funkcje odstraszającą w stosunku do przestępczości gospodarczej, nie może być determinowane przez proste wyjaśnieniatzw. procedur kryminalnych, ani przez ocenę ich skutków.
nie znajdziemy tez odpowiedzi analizując cene systemu karnego stosunku do przestępczości gospodarczej.
Do najbardziej obiecujących metod należy badanie opinii publicznej, stawiane przeciętnym właścicielom, przeciętnym ludziom biznesu. Należy też pomocniczo badać recydywę w tej przestępczości.
Podkreślana jest także potrzeba analizy sankcji i ich funkcji w stosunku do przestępców gospodarczych.
Badania empiryczne w USA i RFN udowodniły duży udział spółek z ograniczoną odpowiedzialnością w działaniach przestępczych.
Autor postuluje stosowanie niektórych amerykańskich rozwiązań w stosunku do zapobiegania przestępczości gospodarczej na gruncie europejskim, np. kodeksy postepowania stosowane do zwalczania przestępstw komputerowych. Autor zwraca uwagę, że wszelkie kodeksy postępowania są bardziej skuteczne wewnątrz jednego przedsiębiorstwa niż w całej firmie.
Kontrola multinarodowych przedsiębiorstw.
na całym swiecie coraz bardziej rośnie zainteresowanie problemem przedsiębiorstw zaangażowanych w transakcje międzynarodowe, ponieważ po pierwsze: ponieważ mogą one przejac częsć władzy a po drugie kampanie działają w różnych systemach prawnych, co daje im szanse wykorzystania luk i różnic prawnych.
Kontrola centrum takiej korporacji skoncentrowana jest na maksymalnym dopływie zysków, a ze względu na skomplikowany system księgowania im przestrzegania tajności operacji jest trudna w interpretacji.
Kryminolodzy i specjaliści śledczy znaleźli w jej obrębie takie praktyki jak: .łapownictwo, korupcja, nadużywanie przewagi ekonomicznej i inne.
Także przestępstwa przeciwko środowisku oraz pogwałcenie norm prawa pracy należą do przestępstw typowych dla międzynarodowych przedsiębiorstw.
Min. takie zjawiska doprowadziły do stworzenia tzw. projektu zatrzymywania podatków przez amerykańskie władze podatkowe i zalecenia rady europy z 1980 roku, dotyczące przeciwdziałania transferom i praniu pieniędzy.
(ALE aktualnie patrz Unia Europejska)
Aspekty prawne.
Zadania reformy prawa karnego i władz sadowych przedstawił na przykładzie niektórych reform niemieckich.
Gdzie bardzo wyraźnie określone sa zasdy urzędowego postępowania prokuratorskiego, polegające na obowiązku ścigania przestępstw kryminalnych nanych władzom prokuratorskim skoncentrowaniu siły na głośnych sprawach. W RFN pytano się również czy nie utworzyć specjalnych sądów do sadzenia przestępstw gospodarczych, we Frankfurcie powołane jedn. eksperymentalne, z dużym sukcesem.
Problem- sady stykając się ze sprawami dużymi isrednimi, nawet za powazne przewinienia, dawały łagodne wyroki.
Obecnie w Niemczech jedynie niewielki procent lżejszych przestępstw jest zawarta w odrębnym kodeksie. Autor opisuje szczegółowe rozwiązania niemieckie, wprowadzanie określonych ustawa, regulujących obszary życie gospodarczego, dążące do standaryzacji rożnych przepisów prawa.
Podsumowanie.
1. Przestępstwa gospodarcze w kontekście prawa karnego.
Historycznie zmieniała się koncepcja przestępstw gospodarczych, początkowo uważana za przestępstwa ludzi biednych, następnie urzędników, urzędników obecnie uważana jest za domenę elit ekonomicznych.
Po drugiej wojnie światowej przestępstwa gosp. stały się międzynarodowe.
Nauka prawa karnego rozpoznaje poszczególne naruszenia prawa na bazie czesi prawa karnego, która można nazwać prawem karnym gospodarczym, nauki kryminologiczne rozpatrują tą kategorią jako osobna kat. kryminologiczną, opisując jej przyczyny , charakterystykę i sposoby zapobiegania.
Poszczególne przestępstwa przeciwko własności popełniane są w związku z aktywnością ekonomiczną, a później następują inne czyny kryminalne, które naruszają interesy ekonomiczne i stają się częścią przestępstw gospodarczych, doprowadza to często do naruszenia gospodarki narodowej.
Przestępstwa gospodarcze można zgrupować w trzech podstawowych kategoriach:
1. przestępstwa przeciwko kontroli państwa nad produkcją i konsumpcją
2. przeciwko interesowi fiskalnemu państwa(włączone w specjalne legislacje)
3. przestępstwa przeciwko własności(odnajdziemy w kodeksie karnym)
Istotną cechą prawa karnego gospodarczego jest związek z całym systemem prawa w całym państwie, sankcje zależą od sankcji w innych dziedzinach p.k.
Efektywne użycie w sprawach przestępstw gospodarczych zalezyod systemu i struktury administracji ekonomicznej i kontroli w danym państwie.
Niewydolność obu czynników powoduje wzrost ciemnej liczby tych przestępstw.
Prawo karne dotyczy fenomenu przestępstw gospodarczych podwójnie
1.sa studiowane dla różnych celów i przez zróżnicowane znaczenie prawa karnego i kryminologii
2.prawo karne gospodarcze ma swoje cechy charakterystyczne , różniące je od tradycyjnego p.k.
Podstawowe aspekty studiów prawnych na temat przestępstw gospodarczych.
A. Studia prawne są zgodne, aby traktować przestępczość gospodarczą jako swoisty rodzaj przestępczości, aby móc dobrze zapobiegać tej przestępczości potrzebne jest prawidłowe rozpoznanie.
B.Istnieja różnice między przestępcami gospodarczymi a tradycyjnymi, wymagają specjalnych zdolności. Przestępstwa kryminalne zawodowe są związane z naruszeniem przepisów skierowanych na ochronę społeczeństwa.
Przestępstwa gospodarcze popełniane są w takich środowiskach i branżach, że konieczne jest ustalenie, gdzie są właściwie popełniane i jakie prawa zostały naruszone.
C. Przestępstwa gospodarcze potrzebują specjalnych ekspertów, by ustalić, czy zostało naruszone prawo karne gospodarcze. o przestępstwa połączone z polityką ekonomiczną państwa i administracją ekonomiczną.
D. Studia nad prawem karnym dotyczącym przestępstw gospodarczych nie mogą być odseparowane od polityki ekonomicznej pańtwa.
E. Prawo karne gospodarcze zmienia się wraz z rozwojem gospodarki.
F. Cechą charakterystyczną jest zasada winy. Przestępstwa gospodarcze są popełniane w organizacjach przeciwko organizacjom. Skomplikowane procesy decyzyjne w tych organizacjach utrudniają wykrycie sprawcy. Należy badać odpowiedzialność szefa czy reprezentanta organizacji.
G. System prawny danego państwa nie odpowiada możliwościom stosowania sankcji poza sferą prawa karnego i musi być przedmiotem studiów również to, jakie istnieją możliwości dostosowania sankcji prawa karnego przeciwko osobom prawnym.
H. Badać należy też rodzaj i zasady sankcji za te przestępstwa, użyte przeciwko osobom prawnym.
I. Badania prawne na ten temat musza też uwzględniać instytucje inne niż sądy, które miałyby prawo stosowania sankcji.
Studia na ten temat są związane z kompetencjami organów nadzoru administracji ekonomicznej z uwzględnieniem ich wpływu na aktywność gospodarczą i możliwości nadzoru nad poszczególnymi podmiotami.
K. Poszczególne kategorie przestępstw muszą być ulokowane wewnątrz kategorii przestępstw gospodarczych.
M. Przestępstwa są stosowane dla osiągnięcia zysków finansowych i logicznie jest stosować sankcje karne w tych sprawach.
Przestępstwa gospodarcze z perspektywy kryminologiczno-socjologicznej.
Wg. tradycyjnych teorii kryminologicznych przestępstwa gospodarcze dzieli się na 3 kategorie:
1.Formy zorganizowane, w szczególności spółki cywilne, i z ograniczoną odpowiedzialnością.
Tworzenie korporacji w celu defraudacji, przejecie istniejących korporacji c tym celu.
2. Przestępstwa przeciwko interesowi ekonomicznemu państwa, włącznie z przestępstwami podatkowymi, celnymi, przeciwko regulacjom dotyczącym wymianom międzynarodowym, defraudacje subsydiów.
3. Przestępstwa przeciwko legislacji: przeciwko ochronie konsumenta, pracownika, ochronie środowiska itp. Kontrolowana częściowo przez określone agencje.
Kat. 1 i 2 w centrum jest tu przestępstwo bankructwa.
Zastosowanie teorii kryminologicznej do tej kategorii przestępstw zakłada świadomość popełnienia tego przestępstwa. Należy brać zawsze pod uwagę zasady wynikające z teorii ekonomicznych, można stworzyć organizacyjne i systemowe teorie oparte na założeniach biologicznych.
Wykorzystanie różnic pomiędzy teoriami uczenia się i teoriami zrzeszania.
Ponieważ ten rodzaj przestępczości traktowany jest jako bez ofiar, przydatne sa nakazy moralne.
Ogólniej, teorie kryminologiczne mogą być użyteczne, jeśli wykorzystane zostaną do analizowania okoliczności popełniania przestępstw i czynników sytuacyjnych.
Należy postawić pytanie, dlaczego panstwo kryminalizuje dane zachowanie?
Odp.- analiza historyczna.
Badanie reakcji państwa na zachowania przestępcze:
1. Dlaczego i w jaki sposób wprowadza się dany przepis, dlaczego umieszcza się go w zakresie prawa karnego?
2.Dlaczego i w jaki sposób przepis jest łamany?
3. Jakie są powiązania między systemem kontroli i biznesem?
Przestępstwa gospodarcze z ekonomicznego punktu widzenia.
Rozwiązania wymagają 2 problemy związane z dwoma kategoriami przestępstw: popełnianych przez pracowników i przez organizacje gospodarcze.
Do kategorii przestępstw popełnianych przez pracowników zalicza się :
a) zabór podatku i defraudacje subsydiów
b) przestępstwa popełnione w ramach legalnej działalności np. fałszowanie kart kredytowych, bankructwo, łapownictwo, korupcję
c) przestępstwa związane z nielegalną działalnością: prostytucja, hazard, przemyt.
1