Wykład VIII
30.11.2009
Antroporesja w regionach atrakcyjnych turystycznie
Negatywne oddziaływanie turystyki i rekreacji na środowisko:
Urbanizacja turystyczna - pojawienie się aglomeracji turystycznych
Zmiany wywołane w środowisku naturalnym - zmiany w rzeźbie terenu, zmniejszenie pokrywy leśnej
Antropopresja -
Atrakcyjność turystyczna - zespół cech uznanych przez odwiedzających i potencjalnych turystów na pożądane i niezbędne dla odpowiedniego funkcjonowania turystycznego krajobrazu (cechy przyrodnicze).
W turystyce granice odporności środowiska określa się z pomocą wskaźników chłonności i pojemności turystycznej.
Chłonność turystyczna - zdolność niezagospodarowanego środowiska przyrodniczego do przyjęcia określonej wielkości obciążenie ruchu turystycznego, którego wielkość maksymalna wyrażona będzie wskaźnikiem chłonności, tj. taką wielkością obciążenia na jednostkę powierzchni, która z jednej strony zapewni optymalną wartość wypoczynku, a z drugiej strony zaś stanowić będzie górny pułap dopuszczalnego obciążenia środowiska po granicę procesów dewastacji.
Pojemność turystyczna - maksymalna zdolność obszaru zagospodarowanego do przyjęcia obciążeń ruchem osób, odpowiadająca sposobowi zagospodarowania i wielkości powierzchni w warunkach pełnego zaspokojenia komfortu psychofizycznego wypoczynku, płynącego z właściwego wykorzystania fragmentu środowiska geograficznego.
Przepustowość turystyczna - liczba osób mogących korzystać z tych samych walorów w warunkach pełnego zaspokojenia komforty psychofizycznego wypoczynku, płynącego z właściwego wykorzystania fragmentu środowiska geograficznego w jednostce czasu (godz./doba/sezon)
Kanalizacja ruchu turystycznego - działanie planowe zmierzające do ograniczenia negatywnych skutków turystyki poprzez równomierne rozproszenie ruchu turystycznego na obszarze fragmentu środowiska geograficznego lub też ukierunkowanie go na tereny posiadające większa odporność na negatywne skutki obecności turystów tj. cechujące się większym wskaźnikiem chłonności turystycznej.
Wiele regionów i miejscowości w skutek przeinwestowania i wyeksploatowania staje się nieatrakcyjna dla turystów.
Miejsca te zatracają swój charakter, tracą zdolność samoregulacji (…)
Przyczyny powstawania zagrożeń:
Nadmierna koncentracja ruchu turystycznego na danym obszarze w określonym czasie
Nieprawidłowo zlokalizowana baza turystyczna
Złe formy organizacji wypoczynku
Brak kultury turystycznej
Dwie grupy szkód powodowanych przez turystów:
Bezpośrednie zagrożenie dla przyrody i krajobrazu to m.in.:
Niszczenie flory i fauny, przyrody nieożywionej (gleby)
Hałas i zanieczyszczenia
Pożary
Zmiany krajobrazu, mikroklimatu i struktury biocenozy
Pośrednie
Synantropizacja flory i fauny
Zmiana właściwości fizyko-chemicznych gleby oraz wód
Zmiana w strukturze i funkcjonowaniu ekosystemów chronionych
Obniżenie walorów dydaktycznych, naukowych i turystycznych
Zabór ziemi i wody:
Budowa obiektów i urządzeń turystycznych (kemping) pochłania wiele powierzchni gruntów (hotele, pola golfowe, parkingi, wyciągi narciarskie, baseny, szlaki piesze, drogi dojazdowe… itp.)
Infrastruktura - powstawanie w pobliżu atrakcyjnych krajobrazowo obiektów
Obiekty wypoczynkowe - usytuowane u stóp szczytów górskich, na śródleśnych polanach, brzegach mórz i jezior
Hotele i inna infrastruktura - turystyczna potrzebuje jej dużych ilości (dla indywidualnych potrzeb turystów i do ich obsługi - sprzątanie, posiłki, rozrywka)
Odbija się to m.in. na środowisku i życiu mieszkańców mniejszych wysp, gdzie są ograniczone zasoby wody
Ubożenie krajobrazu:
Zabudowa prowadzi do urbanizacji terenów, wskutek czego powstają wielkie miasta
Zagęszczenie obiektów turystycznych (np. wysokich hoteli - bloków na plażach), szpeci naturalny krajobraz i walory estetyczne terenu
W regionach turystycznych buduje się obiekty niepasujące do otoczenia - dewastujące naturalny krajobraz
Degradacja gleby:
Wzmożony ruch turystyczny (zwiększona zwięzłość)
Konsekwencja: zmiana właściwości infiltracyjnych i przemieszczania materii
Skutek: powstawanie charakterystycznej mikrorzeźby - rynny, bruzdy ściekowe, wały przeciwśnieżne, tarasy, niecki powstające przez wydeptywanie
Szkody w przyrodzie ożywionej:
Turyści zbaczający ze szlaków depczą roślinność, łamią drzewa, zrywają rośliny i niszczą grzybnie
Fragmentacja lasu spowodowana narciarstwem lub inwestycjami turystycznymi, ujemnie oddziałuje na ptaki (dziuplaki i inne ssaki drapieżne)
Szlaki narciarskie, wyciągi i kolejki przecinają trasy wędrówek zwierząt, ograniczając ich przestrzeń życiową i liczbę ostoi. Niektóre gatunku mogą w ten sposób całkowicie wyginąć
Szkody w środowisku społeczno-kulturowym
Akulturacja - przejmowanie obyczajów i wzorców od przyjezdnych
Komercjalizacja kultury miejscowej (religia, idee i obyczaje wystawione są na sprzedaż)
Zanik autentycznej kultury miejscowej (powstanie kiczu, pseudopamiątek, wykorzystywanie świadomości o rdzennej kulturze regionu i kosmopolityzm architektury)
Niszczenie struktur społecznych i wspólnot lokalnych
Wzrost konsumpcjonizmu miejscowej ludności
Pogorszenie jakości życia mieszkańców
Wzrost zjawisk patologicznych: utrudnienia komunikacyjne (kłopoty z zakupami, brud, hałas, zanieczyszczenia środowiska, transfer chorób, wzrost przestępczości, prostytucji, alkoholizmu, narkomanii)
Niszczenie zabytków, wykopalisk archeologicznych, zbiorów muzealnych, dzieł sztuki (efekt przekroczenia granic pojemności turystycznej i dewastacyjne zachowanie turystów)
Zagrożenia środowiska spowodowane przez pola golfowe:
Rodzaje pól
Części pola golfowego
Użytkowanie
Stan zdrowotności drzew - 5-stopniowa skala wg Pacyniaka 1992
Drzewa zupełnie zdrowe, beż żadnych ubytków i obecności szkodników
Drzewa z częściowo obumierającymi cieńszymi gałęziami w wierzchołkowych partiach korony, z obecnością szkodników roślinnych lub zwierzęcych
Drzewa, które mają w 50% obumarła koronę i kłodę lub strzałę, jak również zaatakowane w znacznym stopniu przez szkodniki
Drzewa w 70% z obumarła koroną i kłodą albo strzałą i dużymi ubytkami tkanki drzewnej
Drzewa mające ponad 70% obumarła koronę i kłodę lub strzałę z licznymi dziuplami, w tym także drzewa martwe
Inna, 6-stopniowa skala:
Drzewo martwe lub obumierające, wskazane do usunięcia
Drzewo bardzo poważnie chore lub uszkodzone
Drzewo znaczni uszkodzone lub zagrzybione, bardzo duży posusz korony lub uszkodzenia kłody
Drzewo z posuszem korony, połamane gałęzie, uszkodzenia mechaniczne
Drzewo prawie zdrowe, mały posusz lub deformacja korony, może być obecna jemioła
Drzewo zdrowe o prawidłowym pokroju i kształcie pnia