Nauka o komunikowaniu (ECTS - 6)
Dr Lucyna Słupek
Cel kursu: Przyswojenie przez słuchaczy podstaw wiedzy o procesie komunikowania, jego rodzajach, elementach, fazach, funkcjach i najważniejszych uwarunkowaniach, ze szczególnym uwzględnieniem roli komunikowania masowego wśród różnych sposobów porozumiewania się ludzi.
Problematyka: 1. Komunikowanie - podstawowe pojęcia i definicje, cechy komunikowania, znaki i ich podział, kody i języki, stałe elementy procesu komunikowania (uczestnicy, komunikat, kanał, środki komunikowania, sprzężenie zwrotne, kontekst, szum informacyjny), kompetencja komunikacyjna i jej składniki, kodowanie i dekodowanie, rodzaje dekodowania. 2. Typy i rodzaje komunikowania, komunikowanie społeczne, publiczne, polityczne, masowe, piramida D. McQuail'a - poziomy komunikowania: interpersonalne, grupowe, instytucjonalne, masowe (definicje, specyfika, cechy nadawcy, przekazu i odbiorcy). 3. Komunikowanie werbalne (formy, pojęcie denotacji i konotacji, nieporozumienia językowe) i niewerbalne (rodzaje, kinezyka i proksemika, funkcje). 4,5,6. modele procesu komunikowania: definicja i rodzaje, omówienie wybranych modeli komunikowania: wszechmocy propagandy (determinanty skuteczności przekazu propagandowego), przekazu sygnału (czym uwarunkowana jest wierność przekazu), perswazji (struktura i mechanizm działania), topologiczny (rola gate-keeperów), socjologiczny (wpływ grup pierwotnych i wtórnych), dwu- i wielostopniowego przepływu informacji (cechy i funkcje przywódców opinii, rola i wpływ komunikowania interpersonalnego na komunikowanie masowe, dyfuzja informacji), selekcji (rola zawodowego komunikatora), analityczny (czynnik determinujące selektywność nadawczą i odbiorczą), oraz inne: społeczno-kulturowy, falowy, Newcomba, rytualny, recepcji, rozgłosu. 7. Funkcje komunikowania i mediów masowych: pojęcie funkcji i założenia analizy funkcjonalnej, funkcje jawne i ukryte, eufunkcje i dysfunkcje, funkcje zamierzone, nadane i pełnione; omówienie wybranych typologii funkcji komunikowania i mediów (m.in. Lasswella, Lazarsfelda i Mertona, Schramma, Wrighta, UNESCO, McQuail'a). 8, 9, 10. Skutki komunikowania i oddziaływania mediów masowych: pojęcie skutków i ich rodzaje, czynniki i sytuacje wzmacniające i osłabiające oddziaływanie mediów, perswazja i jej rodzaje, pojęcie postawy, ewolucja poglądów na temat oddziaływania mediów, teorie psychologiczne (m.in. dysonans poznawczy), socjologiczne (teoria kategorii społecznych), kulturowe (obrońcy i krytycy kultury masowej), socjalizujący wpływ mediów (stereotypy, modelowanie, akumulacja minimalnych efektów, teoria gry), media a agresja (teorie hamowania agresji i stymulacji agresji), podejście „wykorzystania i satysfakcji”, teoria kultywacji. 11. Skutki oddziaływania mediów w płaszczyźnie poznawczej (m.in. teoria luki informacyjnej i hipoteza porządku dziennego), emocjonalnej (desensytyzacja, stany lękowe, poczucie wyobcowania), behawioralnej (aktywizacja i dezaktywizacja). 12. Normatywne teorie mass mediów: pojęcie doktryny komunikowania, typologie doktryn, status i funkcje mediów oraz zakres wolności wypowiedzi według doktryny: liberalnej, autorytarnej, odpowiedzialności społecznej, komunikowania uczestniczącego, mediów na rzecz rozwoju, leninowsko-marksistowskiej. 13,14. Nauka o komunikowaniu i jej status. Instytucje i placówki badawcze, czasopisma poświęcone problematyce komunikowania. Interdyscyplinarność nauki o komunikowaniu. Współczesne orientacje i kierunki badań komunikowania masowego: rozwój badań - od paradygmatu wszechmocy mediów do alternatywnego, funkcjonalizm (szkoła empiryczna), determinizm polityczno-ekonomiczny (szkoła krytyczna), determinizm technologiczny (szkoła toroncka), badania opinii publicznej - spirala milczenia.
Forma zajęć: wykład
Liczba godzin: 30
Forma zaliczenia: egzamin pisemny obejmujący znajomość problematyki wykładu oraz lektur wskazanych przez wykładowcę.
Literatura obowiązkowa: B. Dobek-Ostrowska, Podstawy komunikowania społecznego, Wrocław 1999, B. Dobek-Ostrowska, Nauka o komunikowaniu. Podstawowe orientacje teoretyczne, Wrocław 2001, R. Cialdini, Wywieranie wpływu na ludzi. Teoria i praktyka. Gdańska 2001 M. Kunczik, A. Zipfel, Wprowadzenie do nauki o dziennikarstwie i komunikowaniu, Warszawa 2001, J. Fiske, Wprowadzenie do badań nad komunikowaniem, Wrocław 1999, J. Mikułowski-Pomorski, Z. Nęcki, Komunikowanie skuteczne?, Kraków 1983, Z. Nęcki, Komunikacja międzyludzka, Kraków 2000, W. Pisarek, Wstęp do nauki o komunikowaniu, Warszawa 2008 T. Goban-Klas, Media i komunikowanie masowe. Teorie i analizy prasy, radia, telewizji i Internetu, Warszawa, Kraków 1999, M. Mrozowski, Media masowe. Władza, biznes, rozrywka, Warszawa 2001, M. Mrozowski, Między manipulacją a poznaniem. Człowiek w świecie mass mediów, Warszawa 1999
Literatura uzupełniająca:
B. Dobek-Ostrowska (red.), Studia z teorii komunikowania masowego, Wrocław 1999, D. McQuail, Teoria komunikowania masowego, Warszawa 2007, E. Aronson, Człowiek istota społeczna, Warszawa 2006, M. Mrozowski, Podejście użytkowania i korzyści w badaniach komunikowania masowego. Podstawowe zagadnienia, „Przekazy i Opinie”, nr 3-4, 1987,
NAUKA O KOMUNIKOWANIU
Konwersatorium, I rok - studia niestacjonarne I stopnia
Dr Lucyna Słupek
Problematyka:
1. Zajęcia organizacyjne. Zagadnienia stanowiące uzupełnienie problematyki wykładu: 2. Systemy komunikacyjne w społeczeństwie - komunikowanie społeczne, publiczne, polityczne i masowe, ogólna charakterystyka i cechy typologiczne. 3. Komunikowanie publiczne, PR, perswazja, propaganda, manipulacja, techniki wywierania wpływu, opinia publiczna. 4. Komunikowanie polityczne, marketing polityczny, media w kampaniach politycznych i wyborczych, reklama polityczna, wizerunek kandydatów, mediatyzacja polityki. 5. Rola komunikowania masowego, komunikowanie masowe jako element systemu społecznego - logika działania mediów w warunkach gospodarki rynkowej i demokracji politycznej, organizacja mediów masowych. Zajęcia 6 - 12: analiza przypadków z zakresu komunikowania politycznego - case studies wybranych przez uczestników konwersatorium postaci z życia politycznego, partii, procesów politycznych (kampanii wyborczych, kampanii wizerunkowych) - np. spotów wyborczych, stron internetowych, blogów politycznych, itp. - prezentacje przygotowane przez uczestników Zagadnienia stanowiące rozszerzenie problematyki wykładu: 13. Media a kultura - determinizm technologiczny - semiotyka - badania kulturowe (analiza tekstów M. McLuhana, E. Hall, H. Schillera,). 14. Media a opinia publiczna - hipoteza spirali milczenia E. Noelle-Nemann . 15. Historia badań nad komunikowaniem w Polsce - etapy, najważniejsze publikacje, instytucjonalizacja, podejścia badawcze w PRL i współcześnie.
Forma zajęć: konwersatorium
Liczba godzin: 30
Forma zaliczenia: zaliczenie na ocenę. Warunki zaliczenia: obecność na zajęciach (każdy z uczestników ma prawo do dwóch nieusprawiedliwionych nieobecności), aktywne uczestnictwo (udział w dyskusjach poparty znajomością zalecanych tekstów), przygotowanie i przedstawienie prezentacji
Literatura obowiązkowa: B. Dobek-Ostrowska, R. Wiszniowski, Teoria komunikowania publicznego i politycznego, Wrocław 2002, B. Dobek-Ostrowska, B. Ociepka, Teoria i praktyka propagandy, Wrocław 1999, T. Goban-Klas, Hipoteza „Spirali milczenia” w ramach teorii opinii publicznej, „Zeszyty Prasoznawcze”, nr 2, Kraków 1984, E. Griffin, Podstawy komunikacji społecznej, Gdańsk 2003, E. T. Hall, Poza kulturą, Warszawa 1984, M. McLuhan, Wybór pism, Warszawa 1975, M. McLuhan, Zrozumieć media. Przedłużenie człowieka, Warszawa 2004, M. Mrozowski, Podejście użytkowania i korzyści w badaniach komunikowania masowego. Podstawowe zagadnienia, „Przekazy i Opinie”, nr 3-4, 1987, H. Schiller, Sternicy świadomości, Kraków 1976
Literatura uzupełniająca: R. Cialdini, Wywieranie wpływu na ludzi, Gdańsk 2001, W. Cwalina, A. Falkowski, Marketing polityczny. Perspektywa psychologiczna, Gdańsk 2005, E. Griffin, Podstawy komunikacji społecznej, Gdańsk 2003, M. Mazur, Marketing polityczny. Wyczerpujący przegląd metod i technik stosowanych w kampanii wyborczej, A. Pratkanis, E. Aronson, Wiek propagandy. Używanie i nadużywanie perswazji na co dzień, Warszawa 2003, H. Mruk (red.), Komunikowanie się w marketingu, Warszawa 2004,