Psychologia - opracowanie pojęć

Psychologia społeczna zajmuje się reakcjami i zachowaniami człowieka będącego pod wpływem innych osób. Zajmuje się postawami, kształtowaniem lub zmianą tych postaw.

Komunikacja: Nadawca ®przekaz ®odbiorca.

Partnerski styl komunikowania się polega na tym, że rozmówcy uznają swoje pragnienia, potrzeby, oczekiwania za równie ważne. Jeden nie narzuca drugiemu swoich poglądów, potrzeb, unika ocen rozmówcy, toleruje jego przekonania. Uwaga skoncentrowana jest na rozmówcy. Ważny jest kontakt wzrokowy(30-60% kont. wzrok. w rozmowie). Tolerancja, szacunek wobec odmiennych poglądów, postaw 2 czy więcej osób. Słucha uważnie rozmówcy, a gdy sam się wypowiada dba by być zrozumianym.

Styl niepartnerski- jedna osoba dominująca, apodyktyczny narzuca swoje preferencje drugiemu, podporządkowanie, styl submisyjny, styl komikowania. W rozmowie koncentruje się wyłącznie na tym co sam chce osiągnąć, lub rezygnuje z własnych celów i dąży do tego, aby rozmówca mógł osiągnąć własne zamierzenia.

Zasady sporu konstruktywnego:
1) Spór może być przeprowadzony jedynie po uprzednim uzgodnieniu między partnerami w odpowiednim czasie i miejscu;
2) Spór powinien być przeprowadzony w jak najkrótszym czasie po krytycznym zajściu;
3) Osoba proponująca przeprowadzenie sporu powinna przedtem uswiadomić sobie o co jej chodzi, co zamierza;
4) Spór powinien być przeprowadzony zgodnie z zasadami honorowej gry (ciosy poniżej pasa, przypiranie do muru, przypominanie starych, załatwionych spraw, gdzie partner był winny, atakowanie osób mających dla partnera szczególną wartość, uogólnianie w rodzaju „ty mi nigdy nie pomagasz”, grożenie konsekwencjami nieadekwatnymi do przewinienia.

Komunikacja werbalna - mowa jest specyficznie ludzkim środkiem porozumiewania się. Wyróżniamy rodzaje wypowiedzi werbalnych: - mowa egocentryczna (charakteryst. dla niemowląt - mówienie do siebie), -mowa polecenia i instrukcje (są stosowane w celu wpływu na zachowanie innych, mogą przybierać formę uprzejmości, perswazji lub autorytatywną), -formalności społeczne (standardowe sekwencje np. dziękowanie, przepraszanie itp.), -język (musi być wspólny aby porozumiewanie było możliwe).

Zakłócenia w komunikacji werbalnej - najczęściej występującym zakłóceniem jest niezgodność intencji z przekazywanymi przez nas sygnałami werbalnymi. Ludzie często nie potrafią przekazywać sobie w sposób bezpośredni swoich myśli i uczuć. Potrzeba wyznania tego, co czuje człowiek jest blokowana przez różnego rodzaju obawy, lęki, nawyki, przyzwyczajenia. O tym co nas drażni i denerwuje w drugim człowieku nie mówimy mu wprost. Wiele zakłóceń w komunikacji werbalnej wiąże się z kodowaniem wiadomości. Gdy porozumiewamy się z drugim człowiekiem używamy wyrażeń, które nie określają w sposób precyzyjny istoty sprawy.

Komunikacja niewerbalna- w rozmowie 35% to słowa, semantyka, reszta to komunikacja niewerbalna, mowa ciała, sposób mówienia, gesty rąk. Nośnikami informacji, które przekazywane są drogą pozajęzykową są: wygląd zewnętrzny tj. uroda, strój, postawa ciała, sposób zachowania się, mimika, pantomimika, gestykulacja, sposób poruszania się, natężenie i ton głosu, kontakt wzrokowy, dystans fizyczny jaki zachowują rozmówcy. Specyfika komunikacj niewerbalnej polega na tym, że dostarcza ona informacji o uczuciach, postawach i cechach osobowości, pozwala ocenić emocje nadawcy (lęk, złość, radość, stosunek do odbiorcy). Komunikaty niewerbalne uważane są za prawdziwe ponieważ wbrew naszej woli zdradzają ukryte intencje.

Wpływ wyglądu zewnętrznego Osobom atrakcyjnym fizycznie ludzie są skłonni przypisywać bardziej pozytywne cechy niż osobom nieatrakcyjnym. Uważamy osoby piękne za inteligentne, dobre, przyjacielskie, lepiej przystosowane, osiągające więcej sukcesów życiowych i zawodowych. Atrakcyjność fizyczną można wypracować poprzez zadbanie o gustowny makijaż, fryzurę, schludne, estetyczne i modne ubranie oraz pielęgnację zgrabnej fryzury i sprawności fizycznej. W realnym życiu wybieramy raczej partnerów podobnych do siebie dążąc do zachowania równowagi poziomów.

Właściwości głosu i sposobu mówienia: Informacje są zawarte w niewerbalnych wskaźnikach wokalnych takich jak: poziom natężenia głosu, intonacja, modulacja głosu oraz sposób mówienia czyli tempo mowy, zająknięcia, charakterystyczne przerwy, drżenie głosu. Nadawca który mówi poprawnie językowo, płynnie, bez przerw i zacięć, głosem pewnym, spostrzegany jest jako bardziej kompetentny, dynamiczny i wywierający duży wpływ na odbiorców.

Wpływ mimiki i pantomimiki: - Osoba przyjmująca otwartą pozycję ciała jest spostrzegana jako bardziej aktywna, skuteczniej działająca, pewniejsza siebie, bardziej atrakcyjna, przyjacielska, stwarzająca atmosferę bezpieczeństwa, towarzyska, zainteresowana partnerem, mająca kompetencje potrzebne do zrozumienia i poznania innych, niż osoba o zamkniętej pozycji ciała. Istnieje wiele innych gestów, które stanowią pewne symbole np. pukanie się w czoło. Wymowna jest również gestykulacja rąk, która służy do zaakcentowania ważniejszych słów. Ruchy rąk muszą być celowe i precyzyjne. Gesty rąk odkrywają na każdym kroku nasze utrwalone postawy, niektóre cechy osobowości, stosunek do ludzi i otoczenia. Twarz jest najbogatszym źródłem pozasłownych informacji dla odbiorcy. Nastroje znajdują wierne odbicie w wyrazie twarzy. Spojrzenie może zawstydzać, ośmielać, narzucać dominację. Spojrzenie i wyraz oczu mogą zdradzać nawet niektóre cechy charakteru człowieka. Osoby nieufne rzucają spojrzenie ukradkiem, szybko i często w bok. Osoby nieśmiałe cechuje wstydliwe spuszczanie wzroku. Przy zaskoczeniu szeroko otwierają się oczy ze zdumienia, ciekawości, strachu, oraz unoszą się brwi i zmarszczki na czole. W gniewie zaciska się pięści, zwiera szczęki i marszczy czoło, mięśnie są mocno napiete. Stany emocjonalne odbijają się na całej sylwetce. Kiedy się radujemy całe ciało unosi się ku górze. Sylwetka staje się wyprostowana, kąciki ust unoszą się ku górze. Usta najlepiej wyrażają zadowolenie, gorycz, obrzydzenie, płacz czy radość. Ogromnie ważny jest uśmiech, jako wyraz radości i serdeczności.

Wpływ niewerbalnego kompleksu cech ciepła i zimna: - Ciepło w kontaktach: łagodny ton głosu, dobroduszne żartowanie, zwracanie się po imieniu, spokojny odprężony głos, zwierzanie się ze spraw intymnych, mówienie rzeczy zachęcających i dodawanie otuchy, chwalenie, podziwianie, używanie żargonu rozmówcy, uprzejme witanie, opowiadanie o sobie, dążenie do poznania opinii, postaw i hierarchii wartości rozmówcy, swobodna postawa zwrócona do drugiej osoby, łagodny dotyk, gesty otwarte,zapraszające, odległość w przestrzeni bliska (siadanie przy niej i nachylanie się). Zimno wyraża: mówienie ostrym, oschłym głosem, krytykowanie czyjejś wypowiedzi, osiągnięć, łapanie za słowa, przerywanie rozmowy, używanie wyrażeń przesadnie naukowych, elitarnych, robienie kąśliwych uwag, naśmiewanie się, dokuczanie innym, witanie się w zimny, formalny sposób, postawa odwrócona do drugiej osoby, napięta, unikanie dotyku, duży dystans fizyczny, ignorowanie drugiej osoby, odpychający wyraz twarzy.

Zasady komunikacji:
1) Słuchaj uważnie co mówi 2 osoba o swoich problemach, kłopotach itp. Nie krytykujemy, nie oceniamy, nie radzimy, nie rozwiązujemy problemu za tą osobę tylko stymulujemy ją do samodzielnego rozwiązania tego problemu. Ważne jest nazwanie tego problemu, czy uczuć np. widzę że jesteś zły, smutny (dajemy prawo tej osobie do złości i niezadowolenia).
2) Podczas wypowiedzi 2 osoby staraj się zrozumieć, co to dla niej znaczy, co chce ci przekazać, jakie to ma znaczenie.
3) Nie wykorzystuj wypowiedzi partnera na przygotowanie swojej własnej wypowiedzi.
4)Jeżeli chcesz przekazać własne myśli to należy wyraźnie to zaakcentować np. tak myślę, moim zdaniem, według mnie, w mojej opinii. Gdy chcę pokazać swoje emocje to jasno mówię, że jestem zły.
5) Unikaj zadawania pytań tak długo dopóki to jest niezbędne. Jak najrzadziej używać pytania „dlaczego” bo zmusza do tłumaczenia się. Lepiej zapytać, jak do tego doszło.
6) Unikaj lekceważenia i niedoceniania siebie i partnera. Unikać krytykowania, ośmieszania, przerywania wypowiedzi. Nie należy wycofywać się z rozmowy, milknąć, obrażać się.
7) Nie wyręczaj 2 osoby z mówienia za siebie.
8) Unikać kategorycznych słów np. nigdy, zawsze, wszyscy, niemożliwe, nieprawdopodobne. Zamiast tego używać względnych słów.
9) Unikaj słów pomniejszających pewność twoich wypowiedzi np. tak jakby, inni mówią.
10) Reaguj od razu na niezrozumienie wypowiedzi partnera.
11) Bierz odpowiedzialność za to co mówisz, myślisz i czynisz tzn. za siebie.

Asertywność-

Pięć praw Fensterheima:
1. Masz prawo do robienia tego co chcesz dopóty, dopóki nie rani to kogoś innego,
2. Masz prawo do zachowania swojej godności poprzez asertywne zachowanie nawet jeśli rani to kogoś innego, dopóty, dopóki twoje intencje nie są agresywne lecz asertywne,
3. Masz prawo do przedstawiania innym swoich próśb dopóty, dopóki uznajesz, że druga osoba ma prawo odmówić,
4. Istnieją takie sytuacje między ludźmi w których prawa nie są oczywiste. Zawsze jednak masz prawo do przedyskutowania tej sprawy z drugą osobą i wyjaśnienia jej,
5. Masz prawo do korzystania ze swych praw.

Terytorium psychologiczne: w jego skład wchodzi wszystko to, co do nas należy w sensie duchowym, psychicznym, cielesnym i materialnym oraz nasz czas.

Asertywna odmowa- jasny, czytelny komunikat „nie”, bez tłumaczenia się, a jedynie można uzasadnić.

Asertywna prośba- mówić jasno i czytelnie o co proszę, użyć słowa „proszę cię” i zaznaczyć, że jest to dla mnie bardzo ważne. Żądania- żądamy gdy nam się coś słusznie należy. Wyrażanie uczuć- kluczem do wyrażania uczuć jest słowo „ja” np. ja lubię cię słuchać. Uczucia negatywne też „ja” np. irytuje mnie to. Jak wyrażać i bronić swoich poglądów: - otwarcie je wyrażać, jeżeli są inne to podkreślić odmienność, lecz nie atakować drugiej osoby, trzymanie się faktów, rzeczowo i konkretnie. Asertywna obrona przed atakiem- czytelnie dać sygnał, że „ja sobie tego nie życzę”.Techniki: zdartej płyty, zasłona dymna, przyznanie się do błędu, kompromis.

Treningi interpersonalne J.Melibruda- Cele treningu jako optymalizacje praktycznych umiejętności psychologicznych ważnych w kontaktach między ludźmi. Cele te określa jako uczenie się i rozwiajanie: - umiejętności spostrzegania i rozumienia innych ludzi i samego siebie w trakcie kontaktów z innymi, - umiejętność komunikowania się werbalnego i pozawerbalnego, a zwłaszcza wyrażania myśli i uczuć, uważnego słuchania, optymalizacji niewerbalnych aspektów komunikowania się, - umiejętności rozwiązywania problemów i sporów międzyludzkich, - umiejętność udzielania i przyjmowania pomocy psychologicznej, - umiejętnośc uczenia się na podstawowych, osobistych doświadczeń. Ogólnie realizowane są cele jak: empatia, ciepło i szacunek, autentyczność, konkretność, inicjatywa, bezpośredniość, otwartość, zaangażowanie emocjonalne, odwaga konfrontacji odmiennych postaw i poglądów, samopoznanie. Twórcą form doskonalenia grup treningowych był Carl Rogers i Maslow. Cechy treningu:- praca w małych grupach (8-15 os), - słaba strukturyzacja przebiegu wydarzeń, - prowadzący trener i podtrener (pomocniczy trener), - tworzenie intensywnego doświadczenia grupowego i indywidualnego, - dają możliwości poszukiwania i realizowania przez uczestników własnych celów i kierunków rozwoju, - koncentracja na związkach, relacjach, więziach wystepujących między uczestnikami oraz zjawiskach występujących podczas treningu, - w czasie treningu dąży się do polepszenia funkcjonowania uczastników grupy w zakresie intrapsychicznym (zwiększanie satysfakcji uczestnika z samego siebie) i interpersonalnym (zwiększanie zadowolenia jednostki z kontaktowania się z innymi ludźmi oraz wzrost satysfakcji otoczenia z kontaktowania się z tą jednostką), - wdraża się praktycznie idee i założenia psychologii humanistycznej takiej jak szacunku dla podmiotowości, dla drugiego człowieka, wolność wyboru, umacnianie poczucia własnej wartości i samooceny, istotność egzystencjonalnego spotkania ja-ty, umiejętność życia w zgodzie ze sobą.

Proces spostrzegania ludzi - proces poznawania innych ludzi, zdobywanie orientacji we właściwościach innych osób oraz proces reorganizacji zebranych informacji przez selekcję i przetwarzanie nazywa się spostrzeganiem osób. Jest to złożony proces poznawania innych ludzi, tj. proces odbioru, gromadzenia, selekcji i przetwarzania informacji o innych osobach oraz kształtowania się ogólnej walencji spostrzeganych osób, w tym także integracji informacji rozbieżnych o obiekcie percepcji. W psychologii społecznej koncepcje spostrzegania osób odwoływały się do: odczytywania stanów emocjonalnych z ekspresji mimiki i pantomimiki, empatii emocjonalnej i poznawczej, wnioskowania sylogistycznego, czy analizy zachowania obserwowanego człowieka i przypisywania mu na tej podstawie atrybutów psychicznych. Spostrzeganie ludzi jest też traktowane jako proces komunikacji. Wynik procesu spostrzegania zależy od właściwości nadawcy, od liczby i rodzajów kanałów (np. czy nadawca jest bezpośrednio widziany i słyszany przez odbiorcę), oraz od właściwości odbiorcy. W procesie spostrzegania wyodrębniono fazy kształtowania się sądu o drugim człowieku. I faza to powstawanie celu percepcji i nastawienia. Reguły selekcji określają na jakie cechy spostrzeganego człowieka osoba spostrzegająca zwróci uwagę i jak wykorzysta informacje o nim w procesie tworzenia sądu. Całościowy sąd o drugim człowieku nie może uwzględniać tylko te zewnętrzne i zmieniające się przejawy, lecz przede wszystkim stałe jego cechy i wewnętrzne przesłanki aktywności (intencje, charakterystyczne motywy zachowań, systemy wartości i inne). Na ocenę i odbiór spostrzeganej osoby mają istotny wpływ 3 czynniki: 1) właściwości osoby spostrzeganej, na którą ktoś patrzy i stara się zrozumieć, 2) cechy osoby spostrzegającej, która obserwuje i próbuje zrozumieć, 3) sytuacja w której przebiega spostrzeganie i rozumienie, czyli kontekst sytuacyjny. Obraz osoby spostrzeganej w psychice osoby spostrzegającej zależy w dużym stopniu od cech osoby spostrzeganej, od jej wyglądu zewnętrznego, właściwości głosu i sposobu mówienia, sposobu chodzenia, siedzenia, od znaczenia pełnionych ról społecznych i zawodowych i związanego z tym statusu społecznego oraz od jego zachowania w danej sytuacji.

Postawy - jest to trwała ocena - pozytywna lub negatywna - ludzi, obiektów i idei. Na postawę wobec określonego przedmiotu składają się procesy poznawcze dotyczące tego przedmiotu, uczucia odnoszącego się do niego i tendencje do zachowania się w określony sposób wobec tego przedmiotu. Postawy są trwałe gdyż utrzymują się przez dłuższy czas. Źródła postaw: 1) postawy oparte na poznaniu (oceniamy dany obiekt przydzielając mu plusy i minusy. Zalety obiektu decydują o sile postawy). 2) postawy oparte na emocjach (są one powiązane z uczuciami i wartościami wyznawanymi przez nas niż z naszym racjonalnym myśleniem o zaletach obiektu postawy. Np. czasami lubimy daną markę samochodu bez względu na to ile zużywa paliwa. 3) postawy oparte na zachowaniu. Ludzie często wnioskują o swoich postawach z zachowania tylko wtedy, gdy nie ma dla nich innych prawdopodobnych wyjaśnień. Np. ktoś przypuszcza, że chyba lubi ćwiczyć ponieważ często chodzi na siłownię gdzie się ćwiczy. Postawy róznią się pod względem siły. Reklama ma duży wpływ na postawę.

---