Czynności gruczołów dokrewnych
Hormon: związek chemiczny wytwarzany przez specjalne komórki i przenoszony przez krew, przez co wpływa na czynności innych narządów i tkanek.
Układ hormonalny: reguluje głównie procesy metaboliczne w komórkach i transport błonowy substancji odżywczych oraz wzrost i wydzielanie komórkowe...
Główne rodzaje hormonów:
-hormony miejscowe: związki chemiczne wytwarzane przez różne komórki i działające w najbliższym sąsiedztwie miejsca uwalniania (działania autokrynne), np. acetylocholina, histamina, prostaglandydy
-hormony tkankowe: związki chemiczne wytwarzane przez komórki rozsiane w narządach wewnętrznych (nie skupionych w gruczoły dokrewne) i wpływające na czynności innych narządów w miejscu swego uwalniania (parakrynnie) albo za pośrednictwem układu krążenia (dokrewnie), np. hormony przewodu pokarmowego i hormony nerkowe
-hormony o działaniu ogólnym: wydzielane przez gruczoły dokrewne i działają wyłącznie za pośrednictwem układu krążenia krwi, zalicza się tu hormony przedniego i tylnego płata przysadki, kory i rdzenia nadnerczy, tarczycy, jajników i jąder, przytarczyc, wysp trzustkowych i hormony łożyska
Podział hormonów w zależności od budowy ich cząsteczek:
-hormony pochodne aminokwasów: adrenalina, noradrenalina, tyroksyna, trójjodotyronina i melatonina, rozpuszczalne w wodzie z trudnością pokonują barierę krew - mózg
-hormony polipeptydowe: o cząstce wahającej się od trójpeptydu (TRH - hormon uwalniający hormon tyreotropowy) do bardzo złożonych białek (np. hormon wzrostu, 191 aminokwasów...
Kontrola wydzielania dokrewnego
1. Regulacja nerwowa: związana jest z regulacją czynności dokrewnych przez układ autonomiczny. Mechanizmy nerwowe są bezpośrednio odpowiedzialne za uwalnianie hormonów podwzgórzowych wytwarzanych przez neurony podwzgórza i uwalnianych na zakończeniach neuronów w tylnym płacie przysadki (wazopresyna i oksytocyna) lub w samym podwzgórzu (liberyny i statyny).
2. Regulacja hormonalna: oparta na ujemnych sprzężeniach zwrotnych, gdzie hormony uwalniane na poszczególnych poziomach osi hormonalnej mogą zwrotnie hamować ich własne uwalnianie działając na poziomy wyższe.
3. Regulacja metaboliczna: dotyczy bezpośredniego wpływu substartów lub produktów metabolicznych na wydzielanie dokrewne. Przykładem może być wpływ glukozy na uwalnianie insuliny.
Hormony podwzgórzowe
1. Jądra podwzgórzowe nadwzrokowe: przykomorowe syntetyzują dwa prohormony wazporesyny i oksytocyny, które w formie aktywnej uwalniane są z tylnego nerwowego płata przysadki
-Wazopresyna: cykliczny nonapeptyd, uwalniany ...
-przy spadku ciśnienia tętniczego krwi wskutek krwotoku hormon ten kurczy mięśnie gładkie naczyń krwionośnych, zwiększając całkowity opór naczyń obwodowych, podwyższając ciśnienie tętnicze i poprawiając warunki krążenia krwi
-może pełnić funkcję endogennego antypiretyku, łącząc się z receptorami typu U1 w przegrodzie mózgowej
-Oksytocyna: jako cykliczny nonapeptyd jest uwalniana odruchowo z przysadki nerwowej
Wykazują następujące działanie:
-hormon uwolniony w wyniku podrażnienia receptorów brodawki sutkowej powoduje kurczenie mięśni gładkich przewodów mlecznych
-podrażnienie receptorów szyjki macicy pobudza do wydzielania hormonu, który wywołuje skurcze mięśni gładkich macicy (np. podczas aktu porodowego)
-podrażnienie receptorów pochwy pobudza do uwalniania hormonu, który kurczy mięśniówkę pochwy
Podwzgórzowe hormony uwalniające i hamujące
CRF - 41: hormon uwalniający hormon kortykotropowy - kortykoliberyna
TRH: hormon uwalniający hormon tyreotropowy - tyroliberyna
LH-RH: hormon uwalniający hormon luteinizujący - luliberyna
GRF - 44: hormon uwalniający hormon wzrostu - somatokrynina
SRIF: hormon hamujący hormon wzrostu - somatostatyna
PIF: czynnik hamujący uwalnianie prolaktyny - prolaktostatyna
Hormony tropowe przysadki:
ACTH: hormon adrenokortykotropowy
FSH: hormon folikulotropowy
TSH: hormon tyreotrpowy
LH: hormon luteinizujący
Hormony części pośredniej przysadki
Komórki wewnątrzwydzielnicze części pośredniej przysadki syntetyzują polipeptyd...
Jest to prohormon z którego fragmentacji powstają:
-hormon gamma - melanotropowy (γ - MSH)
-hormon alfa - melanotropowy (α - MSH)
-hormon kortykotropowopodobny (CLIP)
-hormon beta - lipotropowy
-hormon gamma - lipotropowy
- B - endorfiny
-enkefaliny
Szyszynka
-melatonina: hormon snu, jej synteza wzmaga się w ciemności
-wazotocyna argininowa (AVT) - mało poznane działanie
Hormon wzrostu (GH, somatotropina):
-jego poziom we krwi wzrasta w pierwszych godzinach snu lub podczas czuwania pod wpływem bólu, zimna, wysiłku fizycznego, głodu i obniżenia...
-uczestniczy w regulacji przemian węglowodanów dążąc do wyrównania poziomu glukozy we krwi działając antagonistycznie względem insuliny (ogranicza zużycie glukozy, stymuluje glukoneogenezę oraz hamuje glikogenogenezę)
-uczestniczy w regulacji gospodarki mineralnej organizmu poprzez wzmożenie wchłaniania wapnia w jelitach oraz zatrzymanie w ustroju takich elektrolitów jak sód, potas czy fosforany, regulacja gospodarki wapniowo - fosforanowej jest szczególnie ważna w procesach elongacji kości
Prolaktyna (PRL)
-jej stężenie we krwi wzrasta w czasie snu, wysiłku fizycznego i działania czynników emocjonalnych
-maksymalne wydzielanie w okresie porodu
-w okresie laktacji prolaktyna hamuje wydzielanie hormonów gonadotropowych (FSH i LH) i nie dochodzi do owulacji
Gruczoły nadnerczowe
1. Hormony rdzenia nadnerczy: aminy katecholowe - dopamina, noradrenalina...
-Adrenalina/ Noradrenalina: najsilniej pobudza receptory beta 1 i beta 2 adrenergicznie, słabiej receptory typu alfa na które działa noradrenalina
Powoduje:
-przyspieszenie i wzrost siły skurczu serca
-zwiększa amplitudę skurczowo - rozkurczową w sercu
-zwiększa przepływ krwi w mięśniach
-pobudza glikogenolizę w wątrobie
-wzmaga lipolizę i uwalnianie kwasów tłuszczowych
-pobudzenie glukoneogenezy
-rozszerzenie mięśni gładkich przewodu pokarmowego, oskrzeli, pęcherza moczowego
2. Hormony kory nadnerczy
a) mineralokortykoidy: aldosteron:
-zwiększa wchłanianie zwrotne Na+ i wydzielanie K+ przez komórki kanalików nerkowych
-zwiększa wchłanianie Na+ przez komórki gruczołów potowych, ślinowych i nabłonka jelitowego
-zwiększa objętość płynu zewnątrzkomórkowego, a zatem objętość wyrzutową serca i ciśnienie tętnicze
b) ...
-zwiększenie katabolizmu białek i puli dostępnych aminokwasów (zwłaszcza w mięśniach i tkance kostnej)
-mobilizują kwasy tłuszczowe z tkanki tłuszczowej i podnoszą frakcję wolnych kwasów tłuszczowych w osoczu krwi
-zwiększają filtrację kłębuszkową i wzmagają diurezę
-wykazują działanie immunosupresyjne
-zmniejszają nadwrażliwość ustroju na działanie alergenów
c) androgeny: dehydroepiandrosteron, androstendion, niewielkie ilości testosteronu:
-wpływają dodatnio na muskulinizację, ich działanie pozostaje jednak znikome w porównaniu z działaniem androgenów wydzielanych przez gonady
Czynność wewnątrzwydzielnicza trzustki
...
W tkankach tłuszczowych insulina wyraźnie hamuje mobilizację i uwalnianie kwasów tłuszczowych wywołane przez adrenalinę i glukagon.
Gospodarka wapniowo - fosforanowa
Za gospodarkę wapniowo - fosforanową odpowiadają dwa hormony:
-parathormon (wydzielany przez przytarczyce): podwyższa on w osoczu krwi stężenia jonów wapniowych, uwalniając zmagazynowany wapń w kościach i zwiększając jego wchłanianie w jelitach, następnie powoduje wzrost wydalania wapnia z organizmu. Hormon ten odgrywa również ważną rolę w kontrolowaniu wytwarzania aktywnej postaci witaminy D3 w nerkach regulując aktywność L - hydroksylazy 25 - hydroksy witaminy D3
-kalcytonina (wydzielana przez komórki przypęcherzykowe tarczycy): zmniejsza stężenie wapnia i fosforanów w osoczu, głównie na skutek zwiększonego ich odkładania w kościach. Hormon ten hamuje resorpcję wapnia i odwapnienie kości
...
-wpływają na przemiany węglowodanów, działając synergistycznie z adrenaliną i insuliną, wzmagając wchłanianie glukozy z przewodu pokarmowego i jej zużycie przez komórki
-zwiększają hydrolizę trójglicerydów do glicerolu i kwasów tłuszczowych
-wzmagają syntezę białek i u osobników młodych bezpośrednio przyspieszają wzrost lub pośrednio wzmagając uwalnianie hormonu wzrostu
-wywierają duży wpływ na metabolizm kości, wapnia i fosforanów, nasilają procesy tworzenia, jak i resorpcji kości, podnoszą poziom wapnia w osoczu i moczu
-wpływając na przyspieszenie spalania metabolicznego podnoszą temperaturę ciała