DYŻUR

s. 90 na godzinę przed wykładem

Pitagoras został kiedyś zapytany przez króla Fliuentu(?), jaką posiada umiejętność (techne) i kto to jest filozof.

Odparł, że nie posiada żadnej umiejętności, poza filozofowaniem. Na drugie pytanie odparł, że co 4 lata odbywają się igrzyska. Tych, którzy przybywają na igrzyska, można podzielić na 3 grupy: handlarzy, przybywających dla zysku; przybywających dla sławy, zawodników; i tacy, co przybywają ani dla tego, ani dla tego - ci, co tylko patrzą i wyciągają wnioski.

Kant powiedział: "Dwie rzeczy budzą u mnie zadumę i zdziwienie: niebo gwiaździste nade mną i prawo moralne we mnie". Filozofa starożytna zaczęła się od nieba gwiaździstego.

Na przełomie VII i VI w. p.n.e. powstała filozofia. 7 miast ubiega się o pochodzenie Homera, który urodził się w VIII w. 50 lat po nim żył Hezjod, z którym miał się spotkać na wyspie Chaltis w zapasach.

Tereni na pytanie, czym jest mit, odpowiedział: "Mit czyni człowieka bezpiecznym".

Pierwszymi bogami byli Uranos i Gaja. Ale nikt nie zadaje pytania: "kto był przed nimi?". Po pewnym punkcie nie zadaje się pytań. Filozofia zrywa z mitem i zadaje niespokojne pytania. Jednak nie odpowiedzi są ważne, ale pytania. Tales zadał pytanie o arche, aktualne do dziś - teoria Wielkiego Wybuchu jest na nie próbą odpowiedzi. Symplicjusz, powołując się na zaginione dzieła Teofrasta, mówi, że pytanie to zadał pierwszy Anaksymander.

Martin Heidegger: "Początkiem wszelkiej filozofii jest filozofia początku".

Tales, Anaksymander i Anaksymander należą do jońskich filozofów przyrody.

Historia starożytnej Grecji nie istnieje, bo Wielka Grecja była zlepkiem miast-państw, polis. Można nazwać ją historią tych, którzy się nazywali Hellenami. Grecja była bardzo uboga pod względem rolnictwa, ale bogata np. w rudy metali. Dlatego nastąpiła wielka kolonizacja - skolonizowali przede wszystkim wybrzeża Morza Śródziemnego, w tym wybrzeże Azji Mniejszej, gdzie leży Milet. Tam zaczęły się w 500 r. wojny perskie.

Arche to początek w czasie, ale też początek przestrzeni. Jest wtedy odpowiednikiem łacińskiego principium.

2. znaczenie: przyczyna, causa. 4 przyczyny Arystotelesa. Materialna: cegła, wapń; formalna: plan; sprawcza: budowniczy; celowa: użyteczność domu.

3. znaczenie: zasada.

4. znaczenie arche: fontis, źródło.

W liczbie mnogiej Archai to moce. Lub narządy wewnętrzne. Lub ważniejsze rzeki w przeciwieństwie do ich dopływów.

Dla przedsokratyków ważne jest physis. Większa część ich dzieł zaginęła. Sokrates nigdy nie pisał, a pod Platona podszywało się wielu jego uczniów.

Tales jest postacią historyczną. Należy do grupy tzw. 7 mędrców greckich, obok Solona, Kleobulosa i innych. Miał on obliczyć wysokość piramid (mierząc cień o różnych porach roku i różnych porach dnia), przewidzieć zaćmienie Słońca, przypisuje mu się małe i duże twierdzenie Talesa, choć to nie jest pewne. Diogenes Laertios pisze, że wpadł do studni, patrząc w niebo, i że mama codziennie go pytała, kiedy sobie znajdzie żonę. Zawsze odpowiadał "Jeszcze nie czas", ale pewnego dnia odpowiedział: "Już nie czas".

Woda - (gr.) hydra. Popper, angielski filozof, napisał "Powrót do przedsokratyków". Pokazał tam, że angielski skaut, który ma namiot w plecaku, to interesują go 2 rzeczy: materiał, z którego jest wykonany namiot oraz instrukcja. Jest to bliskie myśleniu greków: sprowadzić wszystko do jednej zasady (np. świat powstał z wody) oraz określić, jakie prawa rządzą tym światem.

Stoiheion - pierwiastek. Tales używa tego terminu, mając na myśli "pratworzywo" czy "korzeń" rzeczywistości. Oraz używa terminu hyle - materia, tworzywo. Wierzył, że woda może mieć trzy stany skupienia. Bardziej zagęszczona może być kamieniem, a rozrzedzona - ogniem. Jest to więc prawo transformacji. Pisze, że zarodki wszystkiego oparte są o wodę, ale nie to było najważniejsze. Tales dokonał pewnego eksperymentu: bursztyn (do czego dziś używa się laski bonitowej) pocierał skórą, a ona przyciągała wełnę. Dopiero Arystoteles dokonał rozróżnienia materii ożywionej od nieożywionej. Do tego czasu Tales i inni byli hylezoistami, bo nie odróżniali ruchu od materii. Tales powiedziałby: kamień ma mniej życia, a liść, dżdżownica ma więcej. Arystoteles zastąpi ten pogląd hylemorfizmem. Zatem filozofia Talesa to filozofia materialistów. Tales mówił też, że świat jest pełen demonów, czy że woda zawsze była ważnym elementem rzeczywistości, bo przysięgali na nią Okeanos i Tetyda (?).

Czy causa jest immanentna czy transcendentna? Wg Talesa jest immanentna światu.

Anaksymander. Na pytanie co jest u podstaw rzeczywistości odpowiada: apeiron - bezkres. Peras - kres. Żywioły są natury jakościowej (woda jest mokra itd.), ale bezkres Anaksymandra jest natury ilościowej. Symplicjusz mówi, że istnieje na to 5 argumentów, z czego 4 są matematyczne. Grek mówiąc o nieskończoności, może mówić o nieskończoności aktualnej lub potencjalnej. Np. ciąg matematyczny jest nieskończony potencjalnie. A aktualna? Apeiron jest rezerwuarem, z którego na zasadzie przeciwieństw wyłania się obraz świata. Obrazem tym był zachwycony np. Nietzsche (z wykształcenia filolog. Jego pochodzenie jest niejasne, mógł być Niemcem lub Polakiem ze szlacheckiej rodziny Nieckich. W wieku 7 lat nauczył się łaciny, a z gośćmi rozmawiał w grece, cytując obszerne ustępy Iliady i Odysei). Apeiron będzie członem pierwszej pary przeciwieństw pitagorejskich: peros - apeiron, skończone - nieskończone. Dla nich też ważniejsze było to, co skończone, parzyste bardziej niż nieparzyste, który to pogląd został przejęty później przez wszystkich Greków z małymi wyjątkami.

Albo coś jest zasadą, albo coś wywodzi się z zasady, ale nie ma zasady nieskończoności - Arystoteles.

Anaksymenes. Szukał on zasady natury ilościowej i jakościowej, i przyjął za nie powietrze, kierując się przekonaniem, że powietrze jest nieskończone, ale ma własności jakościowe. Grecki - aero, co oznacza także tchnienie.

Dionizje - kult płodności. Kobiety świętowały wtedy i odbywały się procesje, w których pijane kobiety niosły wielkie drewniane fallusy i miały napadać na mężczyzn, z których niektórzy mieli przypłacić to życiem.

Bóg w teologii katolickiej jest transcendencji - mówić, że Bóg mieszka w sercu, to herezja.

Ajschylos, Sofokles, Eurypides - złoty okres poezji greckiej.

Agamemnon, władca Myken - główny dowódca przeciw wojskom trojańskim w Iliadzie. W czasach Homera wierzono, że konie były zapładniane przez wiatr zefir.