ANTROPOLOGIA ARYSTOTELESA.

Dalej obowiązuje paradygmat: człowiek jest złożeniem psychofizycznym.

Dusza jest substancją jako forma naturalnego ciała, które ma życie w potencji.

Arystoteles mówi o duszy roślinnej - wegetatywnej, duszy zwierzęcej - zmysłowej i duszy ludzkiej, czyli rozumnej. Śmiertelność ciała jest dla niego oczywista. Jeśli zmienia się forma, to zarazem zmienia się substancja. Wg niego jeśliby cokolwiek by zasługiwało na nieśmiertelność, to tylko część rozumna.

Ar. mówi o rozumie nous w podwójnym znaczeniu.

Dusza jest tym, co ożywia ciało.

Hylemorfizm - złożenie materii i formy. Z hilozoizmu zostaje, że dusza jest czynnikiem ożywiającym.

Wg A nie ma niczego w umyśle, czego najpierw nie doświadczałyby zmysły. U empiryków brytyjskich - Locke'a, Hume'a, Berkeleyea, pojawia się ten sam pogląd.

A dzieli rozum na teoretyczny (intelekt), praktyczny (związany z wolą).

Dzieli także rozum na nous pathetikos - rozum bierny, czyli poznający (poznanie ma charakter bierny, receptywny) i rozum czynny. Aby poznanie ogólne mogło nastąpić, potrzebny jest czynnik sam niebędący władzą poznawczą, ale wprowadzający w ruch rozum bierny.

Demokryt z Abdery - 460-350.

Jedni mówią, że był uczniem Leucypa - Leukiposa. Inni twierdzą, że taki Leukipos w ogóle nie istniał. Miałby by on narodzić się w Milecie 480, gdzie miałby założyć szkołę. Arystoteles i Teofrast piszą o nim z całą pewnością, Epikur zaprzecza jego istnieniu. Diogenes Laertios pisze, że Demokryt przybył do Aten, ale nikt go tam nie znał. Leucyp miałby być autorem "O umyśle". Leucyp miałby napisać: "Wielkie uporządkowanie świata" i "Małe up. św". Inni twierdzą, że "Wielkie..." napisałem Leucyp, a wyciągiem z niego jest "Małe up. św." i jego autorem jest Demokryt.

"Żadna rzecz nie powstaje na chybił trafił, lecz wszystkie rzeczy z rozumnej rzeczy i pod naciskiem konieczności" - zdanie przypisywane Leucypowi. Dla każdego zjawiska możemy wskazać na jego przyczynę.

"Gwiazdy są żywymi istotami" - drugie zdanie przypisywane Leucypowi.

Dwa pierwiastki: atomy i próżnię, przyjmowali wg Ar. Leucyp i Demokryt. Pełnię i próżnię, powiadając, że pierwszy jest bytem, a drugi niebytem. Ten pierwszy miałby być pełny i zwarty, a drugi pusty. Byt i niebyt są przyczynami istniejących rzeczy. "O nic bardziej nie istnieje byt niż niebyt".

Duszę stanowią te atomy, które mają kształt duszy. Są one najbardziej doskonałe. Dzięki swojej kulistości atomy duszy wprawiają w ruch inne atomy - zatem dusza jest siłą poruszająca. Forma okrągła ze wszystkich najbardziej nadaje się do ruchy.

Atom - najmniejszy, niepodzielny fragment materii. Różnią się od siebie kształtem, położeniem i szykiem.

Atomy są jednorodne - homoiomeria, a różne pod względem wielkości. Krytykowano Demokryta, że skoro atomy są większe lub mniejsze, to większe mogłyby być podzielne, a cząstki, żeby być najmniejsze, musiałyby w ogóle nie mieć wielkości.

Demokryt zaś miał na myśli cząstkę zwartą - czyli taką, w obrębie której nie występuje próżnia, natomiast to atomy znajdują się w próżni.

Leukipos twierdził, że atomy tworzą skupienia, a później światy.

Wg Diogenesa Laertiosa Demokryt zobaczył pyłki kurzu w snopie światła i tak wpadł na pomysł atomów.

Wg Demokryta prawda nie jest oczywista, lecz "jest w otchłani".

Atom jest ciałem najmniejszym i niepodzielnym, a świat ciałem największym i podzielnym, a jednych i drugich jest nieskończenie wiele.

Bogowie są złożeni z subtelnych atomów, jak dusza, ale przebywają w zaświatach - są to światy, gdzie atomy nie ulegają rozproszeniu, przez co są nieśmiertelni. Wg Demokryta czy Epikura są one wzorcem postępowania.

Atom posiada oporność oraz geometryczne przymioty - wielkość i kształt. Atomy mogą być gładkie, szorstkie, okrągłe czy podłużne. Atomy okrągłe i gładkie to atomy duszy. Ale są jednakowe pod względem jakościowym.

Ciało to wór na subtelne atomy duszy.

"Różnica między epikurejską a demokratejską filozofią przyrody" - tytuł pracy doktorskiej Karola Marxa.

Pewna ilość atomów przechodzi w jakość.

Teleologizm.

Siedzibą duszy wg Demokryta jest mózg. Teoria poznania: od przedmiotów odrywają się wizerunku - eidola - i wchodzą w pory (poroi), także pory zmysłów. Poznanie może być obarczone błędem, bo nie wszystkie zmysły mogą odbierać wszystkie wrażenia, bo eidola stykają się ze sobą.

"Na mocy umowy słodycz, na mocy umowy gorycz, a tak naprawdę: atomy i próżnia".

Harmonia i symetryczność duszy: złe nastroje są wywołane przez rozchwianie atomów.

Eutymos - dobre serce, stąd eutymia, o której pisze Demokryt. Dzięki niej dusza ma żyć pogodnie i statecznie, nie popadając w strach. Ten stan następuje wtedy, gdy kierunek rozumu zbiega się z kierunkiem woli (sfera rozumna jest w zgodzie ze sferą wolitywną).

Demokryt pisze o wolności wewnętrznej i zewnętrznej. Błogi spokój ma zostać osiągnięty, gdy zapanuje zgoda między 3 częściami duszy: rozumną, wolitywną i pożytywną.

Epikurejczycy zmieniają tu 2 rzeczy: atomy zyskują ciężar, o której Demokryt nie mówi. I 2) wprowadzona jest teoria odchylenia atomów. Wg Demokryta atomy miałyby poruszać się w linii prostej, a u Epikurejczyków miałyby już zakrzywione tory ruchów.

Epikur (III w. p.n.e.) - wyznawca hedonizmu. Wg niego człowiek przede wszystkim chce być szczęśliwy. Aby to zrobić, trzeba uwolnić człowieka od lęku. A czego boi się człowiek? Przede wszystkim bogów. Filozof powinien leczyć duszę. Powinien uwolnić człowieka od strachu przed bogami. Nie należy się ich bać: bo bogowie nie przejmują się nami oraz żyją w zaświatach, więc do nas dostępu nie mają. Po drugie: boi się śmierci. Śmierci nie należy się bać: dopóki żyjemy, śmierć nas nie dosięgnie, a po śmierci: tym bardziej. Trzy: cierpienie. Ale: jeśli cierpienie jest intensywne, to jest zazwyczaj krótkotrwałe, a jak długie: no to jest mało intensywne i łatwo je znieść - to jest Tetrafarmakos, recepta na szczęście.

Ascetyzm - minimum szczęścia: jeśli nie doznaję stanów negatywnych, to jestem szczęśliwy.

Eudajmonizm.

Z powrotem Demokryt. Wg niego lepiej jest mieć dzieci cudze niż własne. Jeśli kogoś adoptujemy, to przyjmujemy kogoś nowego do swojego grona, zatem adoptując budujemy kręgi przyjaźni. Społeczeństwo powstaje zaś w oparciu o przyjaźń.