5.12

Prawo człowieka jako normy etyczne

Prawa człowieka to prawa podstawowe, pretendujące do powszechnej wartości praw jednostki, przysługujące każdemu, nazywane „naturalnymi” i „świętymi”.

Wolność, równość, braterstwo - Wielka Rewolucja Francuska 1789r.

Najważniejsze jej prawa:

-do wolności słowa i sumienia

-do równości

-własności prywatnej

-do bezpieczeństwa

Skąd pochodzą prawa człowieka?

-od Boga lub tkwią w naturze ludzkiej

-od społeczeństwa

Normy uniwersalne (elementarne) to podstawowe normy moralne ujęte w prawa człowieka. Grupa norm moralnych o charakterze ogólnoludzkim, powszechnym, występujących w wielu różnych systemach moralnych, uznawanych za niezbywalne i nienaruszalne.

Normy uniwersalne:

• Chronią istotne więzi społeczne, bez których społeczeństwo nie mogłoby istnieć

• Określające sposób postępowania w typowych, powtarzających się sytuacjach i podstawowych stosunkach międzyludzkich

• Regulujące stosunek człowieka do przyrody zapewniające solidarność ludzką wobec sił natury

• Są wspólne dla wielu zasad

• Stanowią warunki rozumienia i porozumienia współdziałania i współzawodnictwa

• Podstawą oceny różnych systemów etycznych i prawnych pod kątem ich uniwersalności

1. Powszechna deklaracja praw człowieka - ONZ - 1948r. - nie obowiązywała jako prawo

2. Konwencja Rady Europy „O ochronie praw człowieka i podstawowych wolności” - Rzym - 1950 - umowa międzynarodowa wiążąca 47 państw

3. Pakty praw człowieka z 1966r - prawa gospodarcze, społeczne, kulturowe, obywatelskie, polityczne

4. Traktat o UE z 7 lutego 1992 r - dalsze gwarancje

5. Karta praw podstawowych - składnik traktatu lizbońskiego

Prawa i wolności osobiste (I generacji)

• Prawo do życia

• Prawo do wolności osobistej

• Wolność wyznania

• Wolność myśli

• Wolność wyrażania poglądów (wypowiedzi)

• Prawo do informacji

• Równość wobec prawa

• Prawo do osobowości prawnej

• Prawo do ochrony prawnej w postępowaniu sądowym

• Prawo do tajemnicy korespondencji

• Prawo do swobodnego przemieszczania się

• Bierne i czynne prawo wyborcze

• Prawo zrzeszania się

Prawa i wolności polityczne

• Wolność zgromadzenia

• Do zrzeszenia się w związkach zawodowych, organizacjach politycznych

• Do petycji, wniosków, skarg

Wolności i prawa ekonomiczne, społeczne i kulturalne

• Własności i innych praw majątkowych do dziedziczenia

• Do prowadzenia działalności gospodarczej

• Do wyboru i wykonywania zawodu

• Do wyboru miejsca pracy, podejmowania i wykonywania pracy

• Godziwych i równych warunków pracy i płacy

• Ochrona macierzyństwa

• Ochrony praw dziecka

• Do pomocy ze strony państwa

• Do nauki

• Do ochrony twórczości artystycznej

• Do korzystania z dóbr kultury

• Rozwoju osobowości

• Bezpieczeństwa ekonomicznego, ochrony środowiska

• Ochrony konsumentów

Przestrzeganie praw człowieka:

• Umowy międzynarodowe

• Komisja Praw Człowieka przy ONZ

• Rada Europy

• Europejski Trybunał Praw Człowieka

• Stowarzyszenie i organizacje pozarządowe

• Prawo i praktyka wewnętrzna poszczególnych państw

Etyka prawnicza - zespół norm moralnych określony dla zawodów prawniczych

- odrębna dyscyplina naukowa

-zespoły norm regulujących etyki zawodowe prawników

-odrębny przedmiot akademickiej edukacji prawniczej

Zespoły norm regulujących etyki zawodowe prawników opierają się na normach:

Religijnych, obyczajowych, moralnych i prawnych

Czy jest potrzebna?

-nie interesuje się poziomem moralnym

-wyżej ceni umiejętności zawodowe i moralność

-nakładani do podejmowania decyzji sprzecznych z zasadami moralnymi

-nie ochrania porządku prawnego i moralnego

Czynniki wpływające na indywidualne wybory moralne i zachowania

-etyka osobista

-kondycja moralna społeczeństwa

-kultura organizacyjna

-zabezpieczenia instytucjonalne

Etyka osobista:

-poziom rozwoju moralnego jednostki

-poglądy moralne

-wartości moralne

-cechy moralne

-uznawane systemy etyczne

Kondycja społeczna:

-poziom moralności społecznej

Kultura organizacyjna:

-podstawowe idee, wartości i normy

-kultura etyczna

-rytuały, ceremonie

-język, symbole itp.

Instytucjonalizacje etyki:

-kodeksy

-testy

-szkolenie

-kontrola

Wartości moralne w instytucji:

-wspólne dobro

-uczciwość

-lojalność

-sprawiedliwy podział

-wzorcowa postawa przełożonych

-dotrzymywanie słowa

-kompetencje

-wysoka jakość, zaspokajanie potrzeb i oczekiwań

Kultura etyczna to zbiór trwałych idei, zasad, postaw i wartości etycznych, która jest lub może być składnikiem i fundamentem kultury organizacyjnej danej instytucji

Korzyści z postępowania etycznego:

-wzrost zaufania otoczenia zewnętrznego personelu pomocniczego i pracowników

-uniknięcie interwencji władz, krytyki społecznej i podejmowania działań sprzecznych z prawem

Etyka zawodowa - zbiór obowiązków moralnych wyznaczających sposoby postępowania przedstawicieli danego zawodu, podczas wykonywania stosowanych zadań i czynności

Kodeks etyki zawodowej - system norm moralnych: 1. Samego siebie, 2. Innych osób wykonujących ten sam zawód, 3. Innych grup społecznych

Deontologia (gr. Deon - obowiązek, powinność) - nauka o obowiązkach. Zespół norm i zasad moralnych, obowiązujące w określonej dziedzinie życia człowieka np. w zawodzie lekarza

Kodeksy etyczne to dokumenty, zawierające pisemne zestawienie wartości, zasad i norm etycznych, które określają:

-podstawowe, ogólne cele określonej grupy zawodowej

-przyjęte przez grupę zobowiązaną wobec społeczeństwa

-sposób kontaktowania się grupy z otoczeniem

-szczegółowe instrukcje i standardy zachowań

-zakres odpowiedzialności członków grupy

Zobowiązania społeczne określone w kodeksach polegają na:

-promowaniu różnych dóbr, korzyści i praw (np. rzetelność, uczciwość, gra fair play)

-zakazywaniu nieetycznych praktyk zagrażających wartościom społecznym i prawom człowieka

Cele i funkcje kodeksów etyki prawniczej:

-regulują stosunki społeczne w grupie zawodowej prawników

-nie zastępują lube nie rezygnują z etyki ogólnej

-stanowią pomoc w podejmowaniu i ocenie specyficznych, szczegółowych działań w zawodach prawniczych

-nakładają więcej obowiązków niż etyka ogólnie

Kodeksy etyczne służą do:

-informowania otoczenia o przyjętych przez grupę zawodową zobowiązań społecznych i zdobywania zaufania

-polepszania wizerunku grupy w oczach opinii publicznej

-promowania etycznych stron zawodu

-motywowania przedstawicieli zawodu do identyfikowania się i współodpowiedzialności za korporację i jej wyniki dzięki jasnemu formułowaniu wartości i celów etycznych

-ujednolicenia systemów wartości, norm moralnych i standardów postępowania na celu eliminacji konfliktów

Wady:

-poza nazwą, nie różnią się od prawa

-zawierają przymus ich stosowania, czyli ograniczają wolność

- zniekształcają etykę autonomiczną, bo są rodzajem instruktażu dla ludzi bezmyślnych i zniewolonych

-zwalniają z samodzielnego myślenia i działania moralnego

-są interesowne, ponieważ służą do poprawiania wizerunku i odbudowy utraconego zaufania

Instrukcje pomagające rozwiązywać konflikty moralne:

-sądy koleżeńskie

-komisje do spraw etyki

-komórki kontroli

-arbitrzy

-rzecznicy ds. etycznych

W procesie podejmowania skutecznych decyzji etycznych w wykonaniu zawody można odwołać się do:

-uniwersalnych norm etycznych

-standardów profesjonalnych

-systemów i testów etycznych

Zasady etyki prawniczej:

-autonomii

-kompetencji

-uczciwości

-poufności

-konfliktu i interesów

-reklamy i akwizycji

-honorariów

Kultura prawna to:

-jeden ze składników kultury

-indywidualne i społeczne postawy, oceny zachowania

Cechy kultury prawa mezopotamskiego:

-sakralność

-kaznistyczności

-surowość (kara śmierci i przez okaleczenie)

-zasada talionu (oko za oko, ząb za ząb)

Świadomość prawna to część kultury prawnej:

-wiedza o prawie

-oceny prawa

-postawy i zachowania wobec prawa

---