ZADANIA PUBLICZNE - wszystkie zadania służące zaspokajaniu potrzeb zbiorowych społeczności lokalnych, jak i ogólnopaństwowych.

Sensu stricto - zaspokajanie bezpośrednich powtarzających się i zarazem typowych potrzeb społecznych.

Sensu largo - zaspokajanie wszelkich potrzeb w tym również pośrednich np. dotyczących rozwiązywania i podtrzymywania kontaktów międzynarodowych.

ZAKRES DZIAŁANIA - pojęcie ogólne; suma zadań z zakresu administracji publicznej, które są realizowane poprzez poszczególne szczeble samorządu.

ZADANIA SAMORZĄDU - cele, które ma osiągnąć w swojej działalności samorząd lub określone kierunki działań zgodne z zakresem rzeczowym spraw należących do samorządu. Samorząd wykonuje zadania publiczne, które gwarantują społecznościom lokalnym określony standard życia - oznacza to, że z zasady zadania te mieszczą się w tzw. administracji świadczącej, ale samorząd podejmuje również czynności o charakterze reglamentacyjnym (decyzje administracyjne).

Zgodnie z regułami decentralizacji przekazanie zadań publicznych do realizacji jednostkom samorządowym następuje zgodnie z zasadą pomocniczości - zadania przekazywane są ze względu na większą efektywność (małe, zintegrowane społeczności lokalne są lepiej rozeznane w potrzebach lokalnych, oszczędniej gospodarują) oraz zasadą domniemania kompetencji. W celu ustalenia pełnego zakresu działania gminy niezbędna jest analiza przepisów tzw. ustawy kompetencyjnej oraz ustaw prawa administracyjnego i materialnego.

TYPOLOGIA ZADAŃ

ZADANIA WŁASNE

ZADANIA ZLECONE Z ZAKRESU ADMINISTRACJI PAŃSTWOWEJ

Zadania o charakterze użyteczności publicznej, tj. takie, których celem jest bieżące i nieprzerwane zaspokajanie zbiorowych potrzeb ludności w drodze świadczenia usług powszechnie dostępnych. gmina, powiat i województwo realizują te zadania z własnych środków finansowych, we własnym imieniu i na własną odpowiedzialność mogą być „przeniesione” na jednostki pomocnicze zadania własne mogą być realizowane w różny sposób: - poprzez działalność organów samorządu (stanowienie prawa); - poprzez prowadzenie odrębnych zakładów (zoz, szkoły, biblioteki); - poprzez prowadzenie jednostek organizacyjnych o charakterze zakładu budżetowego lub spółek prawa handlowego. zadania własne dzielą się na: ZADANIA OBOWIĄZKOWE - samorząd nie może uchylić się od ich realizacji oraz na ZADANIA FAKULTATYWNE (DOBROWOLNE). Podział na zadania obowiązkowe i fakultatywne określają ustawy prawa materialnego.

ZADANIA PRZEKAZANE PRZEZ USTAWY Podstawową formą zlecania zadań z zakresu administracji rządowej są ustawy. Zgodnie z prawe przekazywanie zadań zleconych powinno mieć charakter wyjątkowy i może następować tylko „z uzasadnionych potrzeb państwa”. ZADANIA WYKONYWANE NA PODSTAWIE POROZUMIEŃ Ustawy samorządowe przewidują, iż obok ustawy, inną formą zlecania zadań mogą być także porozumienia z organami administracji rządowej. POROZUMIENIE jest formą publiczno - prawną dotyczącą ustalenia wzajemnych praw i obowiązków organów administracji rządowej i samorządowej; jest to sposób uzgodnienia przyjęcia przez samorząd określonych zadań i obowiązków administracji rządowej w zakresie pomocy finansowej w realizacji tych zadań. W przypadku przekazywania zadań obowiązuje zakaz przenoszenia ich realizacji z niższego szczebla na wyższy, możliwa jest, zatem jedynie sytuacja odwrotna. Dla realizacji zadań gminy są wspierane finansowo poprzez przyznawanie im dotacji celowych. Są one przekazywane na konkretne, z góry wskazane cele. Mogą pochodzić nie tylko z budżetu państwa, ale również z innych źródeł np. z budżetu funduszu celowego.

ZADANIA GMINY

Do zakresu zadań gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, nie zastrzeżone na rzecz innych podmiotów. Do zadań samorządu gminy należą, więc nie wszystkie sprawy publiczne, a jedynie te o znaczeniu lokalnym, jeżeli nie zostały one zastrzeżone na rzecz innych organów (domniemanie kompetencji na rzecz gminy).

Gmina wykonuje zadania własne, służące zaspokajaniu potrzeb wspólnoty samorządowej. Ustawa nie tworzy zamkniętego katalogu zadań gminy, wymienia jedynie je przykładowo (formuła „a w szczególności”). Zgodnie z ustawą zadania własne gminy obejmują sprawy:

1. ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej,

2. gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego,

3. wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz,

4. lokalnego transportu zbiorowego,

5. ochrony zdrowia,

6. pomocy społecznej, w tym ośrodków i zakładów opiekuńczych,

7. gminnego budownictwa mieszkaniowego,

8. edukacji publicznej,

9. kultury, w tym bibliotek gminnych i innych placówek upowszechniania kultury,

10. kultury fizycznej i turystyki, w tym terenów rekreacyjnych i urządzeń sportowych,

11. targowisk i hal targowych,

12. zieleni gminnej i zadrzewień,

13.  cmentarzy gminnych,

14. porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli oraz ochrony przeciwpożarowej i przeciwpowodziowej, w tym wyposażenia i utrzymania gminnego magazynu przeciwpowodziowego,

15. utrzymania gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych,

16. polityki prorodzinnej, w tym zapewnienia kobietom w ciąży opieki socjalnej, medycznej i prawnej,

17. wspierania i upowszechniania idei samorządowej,

18. promocji gminy,

19. współpracy z organizacjami pozarządowymi,

20. współpracy ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw.

Część zadań gminy ma charakter obowiązkowy, część jest wykonywana dobrowolnie, zgodnie z zasadą pomocniczości - wykonywane są wówczas, gdy w danym miejscu i w danym czasie występuje taka potrzeba.

Realizacja zadań gminy jest zabezpieczona materialnie i prawnie:

MATERIALNE ZABEZPIECZENIE - polega na wyposażeniu jednostek samorządu terytorialnego w majątek, jak również określeniu źródeł uzyskiwania dochodów. Konstytucja formułuje zasadę udziału jednostek samorządu terytorialnego w dochodach publicznych. Wysokość tych udziałów powinna być zdeterminowana zakresem wykonywanych zadań (zasada adekwatności). Zadania własne - powinny być finansowane z dochodów własnych (dochody z majątku gminy oraz podatki i opłaty lokalne) oraz z subwencji ( dochody zewnętrzne, budżetu państwa - ich celem jest uzupełnienie dochodów uzyskiwanych ze źródeł własnych oraz niwelowanie różnic występujących między poszczególnymi jednostkami samorządu) o ich przeznaczeniu samodzielnie decydują organy samorządowe.

PRAWNE ZABEZPIECZENIE - samorząd zobowiązany jest do działania w ramach i na podstawie prawa, samorząd wykonuje, więc zadania w formie i trybie przewidzianym przez prawo.

Dodatkowo, samorząd wyposażony jest w osobowość prawną dwojakiego rodzaju - cywilnoprawną i administracyjno - prawną. OSOBOWOŚĆ CYWILNOPRAWNA - pozwala jednostce samorządu terytorialnego uczestniczyć w obrocie prawnym i wykonywać czynności prywatnoprawne (np. zawierać umowy, zarządzać majątkiem). OSOBOWOŚĆ PUBLICZNOPRAWNA - oparta jest na przepisach prawa publicznego, głównie administracyjnego, materialnego; pozwala wykonywać czynności publicznoprawne (władztwo administracyjne).

W celu realizacji zadań jednostki samorządu mogą tworzyć jednostki organizacyjne i zawierać umowy z innymi podmiotami, w tym również organizacjami pozarządowymi. W przypadku wykonywania zadań publicznych przekraczających możliwości jednostki samorządu terytorialnego może ona skorzystać z różnych form współpracy tzn. z porozumień, związków, stowarzyszeń.

Gminy wykonują również zadania powierzone - zadania wykonywane przez gminy na podstawie zawartych z innymi jednostkami samorządu lub organami administracji rządowej porozumień. W przypadku przekazywania zadań obowiązuje zakaz przenoszenia ich realizacji z niższego szczebla na wyższy, dopuszczalna jest jedynie sytuacja odwrotna.

ZADANIA POWIATU

Powiat może wykonywać tylko zadania wyraźnie powierzone mu przez ustawodawstwo. Powiat spełnia rolę szczebla uzupełniającego w stosunku do gmin. Funkcje powiatów sprowadzają się do wykonywania zadań publicznych lokalnych, którym pojedyncze gminy nie są w stanie sprostać. Ze względu na większy potencjał gospodarczy, finansowy i społeczny jest w stanie samodzielnie wykonywać zadania o wyższym stopniu specjalizacji czy skomplikowania. Powiat jest ośrodkiem skupiającym na swoim terenie podstawowe instytucje świadczące wyspecjalizowane usługi na rzecz mieszkańców poszczególnych gmin (szpitale, domy kultury, urzędy pracy). Zadania powiatu nie mogą naruszać zakresu działania gminy właściwość gminy jest zasadą, właściwość powiatu jest zaś wyjątkiem. Po pierwsze może ona dotyczyć tylko lokalnych zadań o charakterze ponadgminnym, po drugie zadania te muszą wynikać z przepisów prawa materialnego.

Do powiatu należą zadania publiczne o charakterze ponadgminnym wyliczone w pkt. 22 ustawy o samorządzie powiatowym tj.:

1) edukacji publicznej,
2) promocji i ochrony zdrowia,
3) pomocy społecznej,
4) polityki prorodzinnej,
5) wspierania osób niepełnosprawnych,
6) transportu zbiorowego i dróg publicznych,
7) kultury i ochrony dóbr kultury,
8) kultury fizycznej i turystyki,
9) geodezji, kartografii i katastru,
10) gospodarki nieruchomościami,
11) administracji architektoniczno-budowlanej,
12) gospodarki wodnej,
13) ochrony środowiska i przyrody,
14) rolnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego,
15) porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli,
16) ochrony przeciwpowodziowej, przeciwpożarowej i zapobiegania innym nadzwyczajnym zagrożeniom życia i zdrowia ludzi oraz środowiska,
17) przeciwdziałania bezrobociu oraz aktywizacji lokalnego rynku pracy,
18) ochrony praw konsumenta,
19) utrzymania powiatowych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych,
20) obronności,
21) promocji powiatu,
22) współpracy z organizacjami pozarządowymi.

Do zadań publicznych powiatu należy również zapewnienie wykonywania określonych w ustawach zadań i kompetencji kierowników powiatowych służb, inspekcji i straży.

POWIATOWE SŁUŻBY, INSPEKCJE I STRAŻE:

- komendy powiatowe policji;

- komendy powiatowe straży pożarnej;

- powiatowe inspektoraty weterynarii

- powiatowe inspektoraty nadzoru budowlanego;

- powiatowe stacje sanitarno - epidemiologiczne

Działają pod zwierzchnictwem starosty, choć w sferze zadań administracji rządowej. Kierownicy ww. instytucji działają w imieniu własnym, a ich kompetencje nie mogą zostać przejęte przez starostę (zwierzchnictwo starosty ma charakter osobowy, a nie służbowy kompetencje starosty ograniczają się do powoływania i odwoływania kierowników powiatowych służb, inspekcji i straży (wyj. policja, straż pożarna, sanepid) w uzgodnieniu z wojewodą; do zatwierdzania programów działania, ustalania wspólnych działań, zlecania przeprowadzenia kontroli).

W celu realizacji zadań starosty w zakresie zwierzchnictwa nad powiatowymi służbami, inspekcjami i strażami oraz zadań określonych w ustawach w zakresie porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli, tworzy się komisję bezpieczeństwa i porządku. W skład komisji wchodzą:
- starosta jako przewodniczący komisji,

- dwóch radnych delegowanych przez radę powiatu,

- trzy osoby powołane przez starostę spośród osób wyróżniających się wiedzą o problemach będących przedmiotem prac komisji oraz cieszących się wśród miejscowej społeczności osobistym autorytetem i zaufaniem publicznym, w szczególności przedstawicieli samorządów gminnych, organizacji pozarządowych, pracowników oświaty, a także instytucji zajmujących się zwalczaniem zjawisk patologii społecznych i zapobieganiem bezrobociu,

- dwóch przedstawicieli delegowanych przez komendanta powiatowego (miejskiego) Policji.
W pracach komisji uczestniczy także prokurator wskazany przez właściwego prokuratora okręgowego. Ponadto starosta może powołać do udziału w pracach komisji funkcjonariuszy i pracowników innych niż Policja powiatowych służb, inspekcji i straży oraz pracowników innych organów administracji publicznej wykonujących zadania z zakresu porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli na terenie powiatu. Uczestniczą w pracach komisji z głosem doradczym. Kadencja komisji trwa trzy lata. Do zadań komisji należą:

- ocena zagrożeń porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli na terenie powiatu,

- opiniowanie pracy Policji i innych powiatowych służb, inspekcji i straży, a także jednostek organizacyjnych wykonujących na terenie powiatu zadania z zakresu porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli,

- przygotowywanie projektu powiatowego programu zapobiegania przestępczości oraz porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli,

- opiniowanie projektów innych programów współdziałania Policji i innych powiatowych służb, inspekcji i straży oraz jednostek organizacyjnych wykonujących na terenie powiatu zadania z zakresu porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli,

- opiniowanie projektu budżetu powiatu - w zakresie zagrożeń porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli,

- opiniowanie projektów aktów prawa miejscowego i innych dokumentów w sprawach związanych z wykonywaniem ww. zadań,

- opiniowanie, zleconych przez starostę, innych niż wymienione zagadnień dotyczących porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli.

Gmina i powiat realizują wszystkie zadania publiczne o znaczeniu lokalnym zasadniczo zostały utworzone, aby spełniać zadania głównie o charakterze usługowym.

ZADANIA WOJEWÓWDZTWA

Samorząd regionalny jest szczeblem koordynowania i dynamizowania zjawisk o charakterze gospodarczym i społecznym. Marginalne raczej znaczenie w sferze jego działań ma administracja świadcząca.

REGION:

geograficzny - pewne cechy wspólne dotyczące np. ukształtowania terenu;

polityczny - decentralizacja państwowej władzy;

administracyjny - jednostka podziału terytorialnego służąca zarządzaniu państwem

Wyodrębnienie w Polsce w ramach państwa dużych terytoriów o spójnych warunkach społecznych, gospodarczych i geograficznych daje możliwość zastosowania jednorodnych i optymalnych metod zarządzania (inne problemy na Podlasiu inne na Śląsku) województwa mają realizować zadania w zakresie tworzenia strategii rozwoju oraz prowadzenia polityki rozwoju. Region ma więc podejmować działania na rzecz podmiotów gospodarczych i rozwoju przedsiębiorczości.

Zakres działania samorządu województwa nie narusza samodzielności powiatu i gminy. Art. 11 ustawy o samorządzie województwa określa zadania jednostki tego szczebla z zakresu polityki rozwoju, art. 14 zaś w 15 punktach wylicza dziedziny należące do zadań województwa.

Samorząd województwa określa strategię rozwoju województwa, uwzględniającą w szczególności następujące cele:
1) pielęgnowanie polskości oraz rozwój i kształtowanie świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej mieszkańców, a także pielęgnowanie i rozwijanie tożsamości lokalnej,
2) pobudzanie aktywności gospodarczej,
3) podnoszenie poziomu konkurencyjności i innowacyjności gospodarki województwa,
4) zachowanie wartości środowiska kulturowego i przyrodniczego przy uwzględnieniu potrzeb przyszłych pokoleń,
5) kształtowanie i utrzymanie ładu przestrzennego.
Strategia rozwoju województwa jest realizowana poprzez programy wojewódzkie.
Samorząd województwa może w związku z realizacją strategii rozwoju województwa:
1) występować o wsparcie ze środków budżetu państwa na realizację zadań zawartych w programach wojewódzkich,
2) zawierać kontrakt wojewódzki z Radą Ministrów na podstawie odrębnej ustawy (Ustawa z dnia 12.05.2000 o zasadach wspierania rozwoju regionalnego).

Samorząd województwa prowadzi politykę rozwoju województwa, na którą składa się:
1) tworzenie warunków rozwoju gospodarczego, w tym kreowanie rynku pracy,
2) utrzymanie i rozbudowa infrastruktury społecznej i technicznej o znaczeniu wojewódzkim,
3) pozyskiwanie i łączenie środków finansowych: publicznych i prywatnych, w celu realizacji zadań z zakresu użyteczności publicznej,
4) wspieranie i prowadzenie działań na rzecz podnoszenia poziomu wykształcenia obywateli,
5) racjonalne korzystanie z zasobów przyrody oraz kształtowanie środowiska naturalnego, zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju,
6) wspieranie rozwoju nauki i współpracy między sferą nauki i gospodarki, popieranie postępu technologicznego oraz innowacji,
7) wspieranie rozwoju kultury oraz ochrona i racjonalne wykorzystywanie dziedzictwa kulturowego,
8) promocja walorów i możliwości rozwojowych województwa.

Samorząd województwa wykonuje zadania o charakterze wojewódzkim określone ustawami, w szczególności w zakresie:
1) edukacji publicznej, w tym szkolnictwa wyższego,
2) promocji i ochrony zdrowia,
3) kultury i ochrony jej dóbr,
4) pomocy społecznej,
5) polityki prorodzinnej,
6) modernizacji terenów wiejskich,
7) zagospodarowania przestrzennego,
8) ochrony środowiska,
9) gospodarki wodnej, w tym ochrony przeciwpowodziowej,
10) transportu zbiorowego i dróg publicznych,
11) kultury fizycznej i turystyki,
12) ochrony praw konsumentów,
13) obronności,
14) bezpieczeństwa publicznego,
15) przeciwdziałania bezrobociu i aktywizacji lokalnego rynku pracy.

KOMPETENCJE

zespół praw i obowiązków organu obejmujących formy prawne działania, głównie o charakterze władczym inaczej FORMY PRAWNE REALIZACJI ZADAŃ SAMORZĄDU.

ustalenie „wyłącznej” właściwości danego organu kompetencje organu są „nieprzenoszalne”, co oznacza nieważność czynności prawnej dokonanej przez organ niewłaściwy.

WŁAŚCIWOŚĆ - jest wyznaczana przez normę prawną, określającą katalog spraw, w których organ jest uprawniony, a często zobowiązany podjąć działanie.

SPÓR KOMPETENCYJNY

powstaje przy wątpliwościach w ustaleniu właściwości organów wydających decyzje administracyjne. Może mieć dwojaki charakter:

POZYTYWNY - gdy dwa lub więcej organy uznają swoją właściwość

NEGATYWNY - gdy dwa lub więcej organy uznają się za niewłaściwe w sprawie

w sprawach indywidualnych (decyzje administracyjne) rozstrzyga sąd administracyjny, bądź organ wyższego stopnia

w sprawach stosunków cywilnoprawnych rozstrzygają sądy powszechne

FORMY PRAWNE REALIZACJI ZADAŃ SAMORZĄDU:

1. Akty normatywne powszechnie obowiązujące oraz akty normatywne typu wewnętrznego PRZEPISY PRAWA MIEJSCOWEGO:

1. przepisy powszechnie obowiązujące, wydawane na podstawie delegacji przepisy wydawane na podstawie upoważnień zawartych w odrębnych ustawach typu rozporządzeń wykonawczych o znaczeniu lokalnym;

2. przepisy porządkowe wydawane w przypadkach „niezbędnych”, których przedmiotem może być ochrona życia lub zdrowia, bądź zapewnienie porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego mogą one przewidywać za naruszanie zakazów i nakazów w nich zawartych kary grzywny wymierzane w trybie i na zasadach określanych w prawie o wykroczeniach (wyj. jest województwo, gdzie tego typu przepisy wydaje wojewoda)

3. przepisy ustrojowe wewnętrzne statuty gmin i jednostek pomocniczych, regulaminy organizacyjne urzędów i innych instytucji gminnych, wytyczne dla organów gmin (kierunki działania organu wykonawczego stanowione przez radę)

2. AKTY PLANOWANIA

1. programy gospodarcze plany zamierzeń w sferze gospodarczej, zasady lokalnej polityki gosp. i społ. np. strategie rozwoju województwa;

2. budżety;

3. plany zagospodarowania przestrzennego jedyne, które nie ulegają dezaktualizacji w miarę ich wykonywania; stanowią podstawę gospodarki gruntami.

3. AKTY INDYWIDUALNE akty, których adresat jest oznaczony indywidualnie i dotyczące konkretnie oznaczonej sytuacji AKTY ADMINISTRACYJNE, stanowiące wyraz/objaw woli organu administracji publicznej akt o charakterze władczym, wydawany na podstawie przepisów prawa:

1. decyzje administracyjne w stosunku do podmiotów nie włączonych do systemu organizacji samorządu

2. akty indywidualne dotyczące stosunku pracy z pracownikami samorządowymi np. nominacje, akty powołania;

3. inne akty administracyjne uchwała dotycząca przyznania honorowego obywatelstwa gminy; uchwała w sprawie herbu gminy, zmiany nazwy ulicy itp.;

4. polecenia służbowe

4. POROZUMIENIA

1. w stosunku do zadań zleconych z zakresu administracji rządowej (np. kontrakty wojewódzkie z RM);

2. przekazywanie zadań publicznych między poszczególnymi jednostkami samorządu (ZWIĄZKI MIĘDZYKOMUNALNE)

5. FORMY PRAWA CYWILNEGO

umowy uregulowane przepisami Kodeksu Cywilnego, głównie wykorzystywane w zakresie zarządu mieniem samorządowym.

1

---