PROJEKTOWANIE KARIERY ZAWODOWEJ
Kariera zawodowa-inaczej rozwój zawodowy, droga zawodowa
- przebieg pracy zawodowej w ciągu całego życia człowieka
-wiąże się również z osiągnięciem sukcesu, uznania, popularności, błyskawicznym awansem lub pełnieniem prestiżowych funkcji zawodowych
-nie oznacza ona jednak tylko samych sukcesów zawodowych, lecz może być również związana z degradacją i stabilnością
Na karierę zawodową składają się; sukcesy i osiągnięcia zawodowe, zdobyte kompetencje, historia zatrudnienia, treści pełnionych funkcji, ranga zajmowanych stanowisk,
Wychowanie do pracy i zawodu
Wyróżnia się trzy główne okresy:
1 okres kształcenia przedzawodowego od 15-16 do 18-19 roku życia
2 okres kształcenia zawodowe od 15 do ukończenia określonego typu szkoły zawodowej
3 okres aktywności zawodowej od 23 roku życia do wieku emerytalnego
Kształcenia przedzawodowe, znaczącą role odgrywa wychowanie do pracy w rodzinie oraz szkole. W środowisku rodzinnym dziecko kształtuje pierwsze nawyki i odkrywa pierwsze wartości związane z pracą. W domu rodzinnym dziecko też ma możliwość wykonywania pracy, która kształtuje odpowiedni stosunek do pracy, ale także systematyczność, dokładność, doprowadzenie pracy do końca, przestrzeganie zasad oraz utrzymanie porządku na stanowisku pracy. Z czasem kształcenia przedzawodowego pojawia się konieczność planowania własnej drogi zawodowej, czyli wyboru szkoły i zawodu.
Kształcenie zawodowe, okres ten trwa do ukończenia szkoły zawodowej, która w pełni przygotowała nas do zawodu. Absolwent otrzymuje uprawnienia zawodowe, które w dużym stopniu decydują o tym na jakim stanowisku może zostać zatrudniony.
Aktywność zawodowa, jest okresem długim i znaczącym dla człowieka.
Etapy kariery
5 głównych etapów opracowane zostały przez Wiatrowskiego(inaczej nazywane są schodami Wiatrowskiego:)
Adaptacja społeczno- zawodowa, zaczyna się w pierwszym zakładzie pracy. Jest to trudny okres dla pracownika, który wymaga dostosowanie się do zakładu pracy, towarzyszy temu wiele obaw i napięć. Pracownik zaczynający prace w nowym zakładzie zazwyczaj nie jest z nim związany emocjonalnie i w konsekwencji na tym etapie następuje największa rotacja pracownika Jest to okres trwający kilka miesięcy a niekiedy nawet rok.
Identyfikacja z zawodem. Ten etap przechodzą pracownicy, którzy pomyślnie zaadoptowali się w zakładzie pracy i postanowili związać z nim swoja karierę. Z czasem pracownik nabywa kompetencji zawodowych i identyfikuje się z zawodem jak i również identyfikuje się z zakładem pracy i przywiązuje się do niego emocjonalnie.
Stabilizacja zawodowa jest to czas spokoju w życiu pracownika. Pracownik w tym okresie jest zadowolony z wykonywanej pracy, jest znawcą w swoim zawodzie i osobą doświadczoną, wiele prac wykonuje biegle i dobrze. Czas stabilizacji może trwać do końca kariery zawodowej, dzieje się tak, gdy pracownik pozbawiony jest aktywności zawodowej, praca nie daje mu wtedy satysfakcji.
Sukces zawodowy. Do sukcesu prowadzi dobrze ukształtowania kariera zawodowa. Ten etap prowadzi także do zdobywania przez pracownika bardzo wysokich kompetencji zawodowych. Jest to czas w którym pracownik uzyskuje odpowiedzialne funkcje i awansuje na stanowiska służbowe.
Mistrzostwo w zawodzie, jest to największe osiągnięcie w karierze pracownika, jest on w pełni spełniony w swoim zawodzie wie wszystko o swoim zwodzie. Okres ten jest to czas przygotowania następców na dane stanowisko.
Dopisane zostały jeszcze 3 etapy; (przed adaptacją społ-zawodową) dopisano;
Kształcenie przedzawodowe i Kształcenie zawodowe i po (mistrzostwie w zawodzie) dopisano Aktywność pozazawodową
Kształcenie przed i zawodowe-czas przygotowania nas do aktywności zawodowej przez różne placówki nauki itp.
Aktywność pozazawodowa- przebiega już poza zakładem pracy. W zależności od tego jak wyglądała kariera zawodowa pracownika, kształtuje się jego życie pozawodowa. W różny sposób przekazuje on moralne oblicze pracy i kariery zawodowej. Ukształtowane przez lata pracy zawodowej cechy osobowe i sposoby wykazywanej w jej trakcie aktywności stanowią zasoby wyznaczające sposoby funkcjonowania w okresie późnej dorosłości, aż do końca życia jednostki.
Wyznaczniki kariery zawodowej
Osobowościowe wyznaczniki-to: mają charakter subiektywny, charakteryzują potencjał jednostki.
Wiedza zawodowa(ogólna i specjalistyczna)
Umiejętności, sprawności, przyzwyczajenia i nawyki
Zainteresowania
Zdolności, talenty i uzdolnienia zawodowe
Doświadczenie
Motywy doskonalenia zawodowego i pracy
Społeczne wyznaczniki kariery; są obiektywne bowiem niezależne od jednostki. Ta grupa wyznaczników jest ukazaniem pozaosobowych uwarunkowań rozwoju osobowego
Struktury społeczne( np. środowisko rodzinne)
System szkolny
Polityka firm
Rynek pracy
Charakterystyka zawodowa zawiera informacje dotyczące kwalifikacji zawodowych, moralnych i zdrowotnych pracownika. Dlatego nazywana jest też charakterystyką kwalifikacyjną.
Charakterystyka kwalifikacyjna określana jest, jako podstawowy dokument związany z kształceniem zawodowym, będący wynikiem analizy zawodu. Charakterystyka taka jest podstawą do opracowania programów nauczania zawodu.
Charakterystyka służy;(grupy odbiorców)
- pracownikom nauki w zakresie zawodoznastwa
- teoretykom kształcenia zawodowego
- działaczom szkolnictwa i oświaty
- administracji szkolnej
- dyrektorom zakładów pracy odpowiedzialnym za dokształcanie pracowników
- nauczycielom i pracownikom poradni wychowawczo-zawodowych
Cele charakterystyki;
-powinna być narzędziem pracy dla służb zatrudnienia i poradnictwa zawodowego w Polsce
-stanowić podstawę do tworzenia systemu informacji zawodowej z wykorzystaniem techniki komputerowej
-stanowić podstawę do doskonalenia systemu zawodów szkolnych zwłaszcza do grupowania zawodów w szerokie profile oraz wyodrębniania specjalności
-stanowić wytyczną do tworzenia, modernizacji i doskonalenia programów kształcenia, doskonalenia oraz przekwalifikowania zawodowego
Rodzaje charakterystyk
Pierwszy rodzaj: stanowią charakterystyki na potrzeby orientacji zawodowej i poradnictwa zawodowego dla uczniów. Zawierają one informacje pozwalające na wytworzenie u odbiorcy pewnego wyobrażenia o zawodzie. Brak jest jednak opisu pracy oraz wymagań.
Drugi rodzaj: to charakterystyki przeznaczone dla nauczycieli i pracowników poradni wychowawczo-zawodowych, jako pomoc w zakresie poradnictwa zawodowego. Zawarte w tych charakterystykach są następujące informacje:
- opis zawodu
- wymagane przygotowanie zawodowe
- możliwości zatrudnienia
- przeciwwskazania
Trzeci rodzaj: to charakterystyki przeznaczone dla potrzeb szkolnictwa zawodowego, autorów programów, administracji szkolnej i nauczycieli. Zawierają one nast. informacje:
- znaczenie zawodu w całokształcie życia gospodarczego, kultury i usług w danej branży
- podstawowe tendencje rozwoju zawodowego
- wykaz stanowisk pracy i podstawowych zadań pracownika
- wymagane kwalifikacje
- możliwość zatrudnienia i awansu zawodowego
- opis warunków organizacyjno-technicznych i środowiska pracy
Czwarty rodzaj: to resortowe charakterystyki zawodów (np. „Taryfikator Kwalifikacyjny Przemysłu Maszynowego”) Zawierają one:
- nazwę zawodu
- liczbę szczebli kwalifikacyjnych i kategorii zaszeregowania prac kwalifikowanych występujących w danym zawodzie
- zwięzły opis wykonywanych prac
- przykłady prac z wyceną poszczególnych cech pracy w nast. układzie: różnorodność wykonywanej pracy, samodzielność i sposób wykonania pracy.
Piąty rodzaj: charakterystyk jest najbardziej opisowy i służy do zidentyfikowania zawodu. Tego typu opisy przygotowuje się przy wprowadzeniu nowych zawodów do klasyfikacji. Mogą też być wykorzystywane przy poradnictwie zawodowym oraz planowaniu kształcenia.
Zawierają one następujące informacje:
- typowe stanowiska pracy
- zakres wykonywanych czynności
- obsługiwane maszyny i urządzenia, stosowane narzędzia oraz inne pomoce techniczne
- efekty pracy
- środowisko pracy
- szczegółowe wymagania psychofizyczne oraz przeciwwskazania do wykonywania zawodu
Poradnictwo zawodowe (doradztwo zawodowe) jest procesem pomagania ludziom w osiągnięciu lepszego zrozumienia siebie samego w odniesieniu do środowiska pracy i rodzaju pracy, aby umożliwić realistyczny wybór lub zmianę zatrudnienia lub też osiągnięcie właściwego dostosowania zawodowego. Doradztwo także obejmuje pomoc dorosłym w rozstrzyganiu problemów, których sami nie potrafią rozwiązać i zdecydować się na właściwy sposób postępowania. Mogą to być sprawy wynikające z nowych obowiązków studenta czy ucznia i godzenia ich z innymi rolami społecznymi: pracownika, współmałżonka, rodzica. Niekiedy porady dotyczą stanu zdrowia, adaptacji do zawodu, współżycia z otoczeniem, niepowodzeń rodzicielskich itp
Doradca zawodowy
Udziela pomocy w wyborze zawodu i kierunku kształcenia w formie grupowych i indywidualnych porad zawodowych uwzględniając możliwości psychofizyczne i sytuację życiową klientów, a także potrzeby rynku pracy oraz możliwości systemu edukacyjnego. Doradca pomaga nie tylko w wyborze zawodu i szkoły, ale także przy zmianie zawodu, wybraniu drugiego kierunku studiów, samo zatrudnieniu czy poszukiwaniu pracy. Doradca poprzez współpracę w klientem, zaznajamia go z nowymi sposobami kontaktowania się z pracodawcą, sposobami poszukiwania pracy oraz możliwościami zawodowymi na rynku prac.
Rodzaje doradztwa;
nieprofesjonalne - proces pomagania, jakiego udzielają np. rodzice swoim dzieciom przy podjęciu decyzji o wyborze szkoły i zawodu.
profesjonalne - pomoc zorganizowana, profesjonalna oparta na zasadach racjonalnych, a nawet naukowych.
Formy poradnictwa
Poradnictwo indywidualne -jest formą indywidualnej pomocy klientowi, który znalazł się w trudnej sytuacji, traci w niej orientację i nie potrafi sam poradzić sobie z jej rozwiązaniem. polega na bezpośrednim kontakcie doradcy zawodowego z klientem, dlatego znaczenie kluczowe ma nawiązanie związku doradczego, praca w nim oraz skuteczne zakończenie procesu doradczego. Doradca stosuje różne metody, które pomagają w procesie podejmowania decyzji zawodowe. Są to: rozmowa, ćwiczenia testy psychologiczne, testy zdolności intelektualnych, testy osobowości. Wybór odpowiednich metod dokonywany jest wspólnie z klientem.
Poradnictwo grupowe - pomoc doradcza świadczona w tej formie ma charakter procesu grupowego, umożliwiającego uczestnikom zbadanie i zdefiniowanie własnego problemu zawodowego, dokonanie adekwatnej oceny siebie oraz nabycia lub rozwoju umiejętności podejmowania decyzji dotyczących planowania własnej kariery zawodowej. Są to oddziaływania grupowe, przebiegające zgodnie z dynamiką grupową, podczas których każda osoba uczestnicząca ma możliwość drogą ćwiczeń, nauczyć się radzić sobie ze swoim problemem i osiągnąć wyznaczony cel.
Informacja zawodowa; indywidualna lub grupowa polega na przekazaniu klientom informacji o; rynku pracy, formach aktywizacji zawodowej, zawodach.
Cele doradztwa zawodowego;
zapoznanie osoby radzącej;
z jej możliwościami i zainteresowaniami z punktu widzenia dostosowania zawodowego
z możliwościami rynku pracy,
z warunkami ekonomicznymi określonych prac i zawodów
z przeciwwskazaniami i szczególnymi wymaganiami z punktu widzenia minimalnego i najlepszego poziomu zawodowego
ze sposobami poszukiwania pracy
ze sposobami kontaktowania się z pracodawcą
Osoby korzystające z doradztwa;
młodzi ludzie, którzy nie wiedzą jaki zawód wybrać jaki zawód jest dla niech najodpowiedniejszy
dorośli pracownicy, którzy muszą zmienić lub dostosować się do nowych zajęć ze względu na grożące im długotrwałe bezrobocie z powodu zwolnień grupowych, przebranżowienia, postępu technicznego lub z przyczyn osobistych np. silnej urazy do dotychczasowego wykonywania zawodu
kobiety, pragnące powrócić do pracy po dłuższej nieobecności(spowodowanej np. opieką nad dziećmi, długotrwałym bezrobociem
bezrobotni pozostający przez dłuższy czas bez zasiłku, których kwalifikacje nie dają im wielkich szans znalezienia pracy ani przed upływem, ani krótko po upływie okresu uprawnień do pobierania zasiłku
Kto potrzebuje doradztwa ?
-instytucje tworzące rynek pracy, a w szczególności pracodawcy
-podmioty współdziałające na rynku pracy, tj. szkoły, urzędy publiczne, banki, mass media, instytucje konsultingowe
Instytucje realizujące zadania z zakresu doradztwa zawodowego;
Powiatowe Urzędy Pracy
- Ochotnicze Hufce Pracy
- Szkoły
- Poradnie Psychologiczno - Psychologiczne
- Gminne Centra Informacji
- Akademickie Biura Karier
- Centra Informacji i Planowania Kariery Zawodowej
-Agencje Pośrednictwa Pracy
-Szkolne Ośrodki Kariery
Pośrednictwo pracy
Jest to czynność mająca na celu skojarzenie poszukującego pracy z pracodawcą dla nawią
zania kontraktu pracy. Pośrednictwo pracy polega na inicjowaniu i organizowaniu przedsięwzięć umożliwiających kontakty ludzi chcących pracować z zakładem pracy
-Osoba zajmująca się kojarzeniem poszukujących pracy z pracodawcami nazywa się pośrednikiem pracy. Oprócz kojarzenia, mediowania, informowania, pośredniczy między rynkiem pracy, a rynkiem poszukujących pracy.
Pośrednictwo dzieli się na:
Pośrednictwo z formą pasywną; Na linii ; „rynek pracy-rynek poszukujących pracy” polega na rejestrowaniu ludzi, którzy szukają pracy a także na rejestrowaniu ofert pracy zgłaszanych przez pracodawców.
Pośrednictwo z formą aktywna; polega na penetrowaniu wolnych miejsc pracy(poprzez śledzenie ogłoszeń prasowych) na kreowaniu nowych miejsc pracy poprzez wymuszanie ich na pracodawcach (przez informowanie jakie korzyści mogą osiągnąć przez zatrudnienie takich i innych osób)
a także polega na oddziaływaniu na innych uczestników rynku pracy w celu zmobilizowania ich do działań tworzących nowe miejsca pracy, również na udzielaniu porad zawodowych, kierowania na szkolenia, planowanie kariery zawodowej.
Na linii ”pracobiorca-pracodawca” pasywna forma pośrednictwa pracy polega na ograniczaniu roli do zwykłego kojarzenia dwóch stron. Natomiast aktywna forma polega na psychicznym angażowaniu się przez pośrednika w problemy zawodowe poszukującego pracy, a także na wychodzeniu naprzeciw problemom poprzez aktywne nawiązywanie kontaktów z pracodawcami.
Formy pośrednictwa pracy;
W pośrednictwie pracy mogą być stosowanie różnorodne formy. Najważniejsze z nich to;
1-pośrednictwo anonimowe bez imienia i nazwiska, odnosi się do konkretnego zawodu
2-indiwidualne, odnosi się do osób posiadających konkretny zawód
3-imienne, adresowanie do konkretnego pracownika
4-grupowe, skierowanie do społeczności
5-otwarte, takie gdzie oferty mają charakter ogólnodostępny
6-zamkniete, takie gdzie oferty są udostępnianie wąskiej grupie
7-rejonowe, obejmujące tylko jeden rejon
8-regionalne, obejmujące zbiór regionów
9-krajowe,obejmujące cały kraj
10-międzynarodowe, odnoszące się do wszystkich, bez względu na miejsce zamieszkania i kraj pochodzenia lub odnoszące się do zamieszkujących rejony przygraniczne.
Formy pośrednictwa dzielą się w zależności od rodzaju wykonywanej funkcji. A zatem wyróżniamy jeszcze;
pośrednictwo oparte na informowaniu pracobiorców i pracodawców
pośrednictwo w formie mediacji i arbitrażu w sprawach konfliktowych lub potencjalnie konfliktowych
pośrednictwo w formie dystrybucji ofert
pośrednictwo ukierunkowanie na planowanie rynku pracy
pośrednictwo ukierunkowanie na realizację doradztwa zawodowego
pośrednictwo ukierunkowanie na wyławianie wąskiej grupy kandydatów do pracy, oparte na metodach stosowanych w reklamie
Najbardziej ogólnym podziałem form pośrednictwa pracy jest rozróżnienie na 1-pośrednictwo realizujące zasadę „równości szans” 2 -pośrednictwo realizujące zasadę selekcji negatywnej (wybór najlepszego kandydata według określonych kryteriów)
Cele pośrednictwa pracy
- udzielanie pomocy bezrobotnym i poszukującym pracy w uzyskaniu odpowiedniego zatrudnienia oraz pracodawcom w pozyskaniu pracowników o poszukiwanych kwalifikacjach zawodowych;
-pozyskiwanie ofert pracy;
-upowszechnianiu ofert pracy, w tym przez przekazywanie ofert pracy do internetowej bazy ofert udostępnionej przez ministra właściwego do spraw pracy;
-udzielanie pracodawcom informacji o kandydatach do pracy, w związku ze zgłoszoną ofertą pracy;
-informowanie bezrobotnych i poszukujących pracy oraz pracodawców o aktualnej sytuacji i przewidywanych zmianach na lokalnym rynku pracy;
- inicjowanie i organizowaniu kontaktów bezrobotnych i poszukujących pracy z pracodawcami;
-współdziałanie powiatowych urzędów pracy w zakresie wymiany informacji o możliwościach uzyskania zatrudnienia i szkolenia na terenie ich działania;
-informowanie bezrobotnych o przysługujących im prawach i obowiązkach
Adresaci pośrednictwa pracy;
-osoby bezrobotne
-absolwenci szkół, nie mogący zdobyć pracy
-osoby chętne do zmiany dotychczasowej pracy
-pracodawcy
Instytucje prowadzące pośrednictwo pracy;
-powiatowe urzędy pracy
-wojewódzkie urzędy pracy,
-agencje pośrednictwa pracy
-Ochotnicze Hufce Pracy.