„OKRĄGŁY STÓŁ” 6 II - 5 IV 1989 r.

• Po raz pierwszy w dziejach komunizmu rządząca ekipa wyraziła gotowość na daleko idące ustępstwa w odniesieniu do sprawowanej przez siebie władzy.

• Wpływ na to miało wiele czynników jak np.

1. tragiczna sytuacja gospodarcza kraju, co potwierdziła fala strajkowa z 1988 r. (trzeba tu dodać, iż w PZPR byli również i przeciwnicy dialogu z opozycją, lecz opór ten Jaruzelski złamał groźbą odejścia z zajmowanych stanowisk, tym bardziej że wprowadzenie twardego kursu w 1989 r. było niemalże niemożliwe).

2. wiara że negocjacje pozwolą utrzymać władzę, jak również pozyskać dalszą pomoc gospodarczą Zachodu.

3. przemiany zachodzące w ZSRR i prowadzona tam PIERIESTROJKA.

• W komunikacie końcowym „Okrągłego stołu” z 5 IV 1989 r. stwierdzono m.in.

1. pluralizm polityczny

2. wolność słowa

3. demokratyczny tryb powoływania obywatelskich organów władzy państwowej, tak aby to w rzeczywistości wyborcy decydowali kto będzie sprawował władzę.

4. rzeczywiście niezawisłe sądy

5. swobodnie wybrany samorząd terytorialny na szczeblu gminnym.

• W rezultacie w odniesieniu do ustroju politycznego PRL podjęto następujące decyzje:

1. Częściowo wolnych wyborach do Sejmu - o 35 % mandatów mieli walczyć bezpartyjni kandydaci, natomiast pozostałe 65 % mandatów zostało z góry rozdzielone (60 % dla PZPR, ZSL i SD oraz 5 % dla Stowarzyszenia „PAX”, Polskiego Związku Katolicko-Społecznego i Unii Chrześcijańsko-Społecznej).

2. Wolne wybory do reaktywowanego SENATU.

3. Przywrócenie urzędu PREZYDENTA - a tym samym zlikwidowanie Rady Państwa.

• Owe 65 % mandatów miało zapewnić dotychczasowej władzy dominację w Sejmie, a tym samym decydujący wpływ na ustawodawstwo i obsadę urzędu Prezydenta. Urząd ten miał być swoistym hamulcem mającym zabezpieczyć władzę dotychczasowej ekipy, jak również ZSRR przed niekorzystnymi postanowieniami polskiego parlamentu.

WYBORY 4 VI 1989 r.

• Były to pierwsze częściowo wolne wybory po 1945 r. (4 czerwca I tura wyborów i 18 czerwca II tura wyborów).

• W pełni wolne były wybory do Senatu, zaś do Sejmu 65 % (299 mandatów) zagwarantowano dla dawnej władzy, zaś jedynie 35 % (161 mandatów) miało być przedmiotem wolnej walki wyborczej. Z tego 425 posłów miało być wybranych w 108 okręgach wyborczych, którym przypisano od 2 do 5 mandatów. Natomiast pozostałe 35 mandatów w Sejmie przeznaczono dla kandydatów z tzw. LIST KRAJOWEJ - przyznanej koalicji rządzącej.

• Aby uzyskać mandat w okręgu w pierwszej turze należało otrzymać ponad połowę wszystkich ważnie oddanych głosów, natomiast w drugiej turze posłem zostawał kandydat który dostał większą ilość ważnych głosów (przechodziło do niej jedynie dwóch kandydatów).

• W odniesieniu do Listy Krajowej posłami zostawali wyłącznie kandydaci otrzymujący ponad połowę głosów. Ordynacja nie przewidywała w tym wypadku II tury.

• Wyboru senatorów dokonano według zasady - po dwóch senatorów z każdego z 47 województw, zaś z warszawskiego i katowickiego po trzech.

• REZULTATY:

1. Frekwencja wyborcza 62 %.

2. I TURA - ogromny sukces Komitetu Obywatelskiego i druzgocąca klęska koalicji rządzącej: kandydaci Komitetu Obywatelskiego uzyskali 160 ze 161 możliwych do zdobycia miejsc w Sejmie, zaś w wyborach do Senatu kandydaci KO zdobyli 92 miejsca; natomiast koalicja rządząca zdobyła jedynie 3 mandaty do Sejmu, zaś 296 miała obsadzić dopiero w II turze, zaś w wyborach do Senatu nie zdobyła ani jednego mandatu.

3. PROBLEM LISTY KRAJOWEJ: spośród 35 kandydatów koalicji rządzącej jedynie dwóch (Mikołaj Kozakiewicz i Adam Zieliński), zaś pozostali uzyskali średnio po 45-49 % głosów. A ponieważ ordynacja nie przewidywała dla tej listy II tury oznaczało to de facto, iż 33 mandaty pozostaną nieobsadzone. Dnia 12 VI 1989 r. Rada państwa - za zgodą KO - wydała dekret zmieniający ordynację wyborczą, zgodnie z którym 33 mandaty miano obsadzić w okręgach wyborczych, a kandydatami mogły być wyłącznie nowe osoby. Konsekwencją tego zapisu stała się ostateczna eliminacja czołowych działaczy PZPR, ZSL i SD z Sejmu, co oczywiście miało swoje dalsze reperkusje.

4. II TURA WYBORÓW - 18 czerwca. Frekwencja zaledwie 25 %. „Solidarność” zdobyła brakujący jej 161 mandat poselski oraz 7 z 8 mandatów senatorskich, a pozostały zdobył formalnie niezależny Henryk Stokłosa z woj. pilskiego. Koalicja rządząca obsadziła jedynie owe 33 mandaty z dawnej listy krajowej.

5. WYBÓR PREZYDENTA - o powierzeniu tego urzędu gen. Jaruzelskiemu zadecydowano już podczas rozmów „Okrągłego stołu”. Po zwycięstwie wyborczym „Solidarności” pojawiło się hasło: „wasz prezydent, nasz premier”. 23 czerwca Obywatelski Klub Parlamentarny (OKP) zrezygnował z wysunięcia własnego kandydata na urząd prezydencki. Zgromadzenie Narodowe zebrało się dla wyboru Prezydenta 19 lipca - jedynym zgłoszonym kandydatem był gen. Jaruzelski.

6. W głosowaniu udział wzięło 544 członków spośród 560 członków Zgromadzenia Narodowego: 270 z nich poparło gen.Jaruzelskiego, 233 było przeciwnych, 34 wstrzymało się, a 7 oddało głosy nieważne. Wymagana większość przy 537 głosach ważnych wynosiła 269 głosów, co oznaczało, iż gen. Jaruzelski został wybrany większością jednego głosu.

7. Dnia 19 sierpnia Prezydent Jaruzelski powierzył Tadeuszowi Mazowieckiemu misję tworzenia nowego rządu, który 24 sierpnia został formalnie powołany przez Sejm na Premiera.

ZMIANY USTROJOWE - 17 NOWELIZACJA z 29 XII 1989 r.

• Zmiany weszły w życie z dniem 1 I 1990 r.

• Zmieniono wówczas nazwę państwa z PRL na RP.

• Z państwa socjalistycznego Polska stała się demokratycznym państwem prawa.

• Z konstytucji zniknął ideologiczny wstęp oraz zapis o wieczystej przyjaźni z ZSRR oraz całą otoczkę ideologiczną w postaci zapisów o socjalizmie i gospodarce planowej.

• W miejsce artykułu o przewodniej roli PZPR wprowadzono zapis o swobodzie działania wszystkich partii w systemie demokratycznym.

MAŁA KONSTYTUCJA Z 17 X 1992 r.

• Weszła w życie 7 XII 1992 r. i OBOWIĄZYWAŁA DO wejścia w życie KONSTYTUCJI RP z 6 IV 1997 r. - weszła w życie 3 miesiące po ogłoszeniu.

POCZĄTKI III RZECZPOSPOLITEJ

• Pierwszy niekomunistyczny rząd Tadeusza Mazowieckiego zapoczątkował REFORMY będące dowodem odzyskania suwerenności, zaś Polska stała się DEMOKRATYCZNYM PAŃSTWEM PRAWA - respektującym prawa i obowiązki obywateli oraz przestrzegającym obowiązującego prawa.

• Zniesiona został obowiązująca od 1945 r. CENZURA oraz zapewniono możliwość tworzenia partii politycznych.

• Utworzenie rządu Mazowieckiego oznaczało także początek końca uzależnienia Polski od ZSRR, czego przejawem stały się dążenia zmierzające do rozwiązania struktur Układu Warszawskiego (31 III 1991) oraz RWPG (28 VI 1991).

• Ponadto 8 IV 1991 rozpoczęło się wycofywanie stacjonujących w Polsce od 1945 r. WOJSK RADZIECKICH, co zakończyło się ostatecznie we wrześniu 1993.

• Najpoważniejszym problemem stojącym przed nowym rządem była REFORMA POLSKIEJ GOSPODARKI - PRZESTARZAŁEJ I NIEFEKTYWNEJ.

• Zapoczątkował to tzw. Plan Balcerowicza, czyli program TRANSFORMACJI GOSPODARCZEJ polegający na przejściu OD MONOPOLU PAŃSTWA DO GOSPODARKI RYNKOWEJ OPARTEJ NA WŁASNOŚCI PRYWATNEJ, WOLNEJ INICJATYWIE oraz PRYWATYZACJI.

• Do najpilniejszych zadań po 1989 r. należało:

- zdławienie ogromnej inflacji

- wymuszenie na przedsiębiorstwach efektywności - likwidując państwowe dotacje (przejście od gospodarki nakazowo-rozdzielczej do rynkowej)

- zainicjowanie procesu prywatyzacji przedsiębiorstw

- wprowadzenie nowego systemu podatkowego opartego na wzorcach zachodnich

• Społeczeństwo dość szybko odczuło zmiany wprowadzone przez rząd Mazowieckiego - POPRAWIŁO SIĘ ZAOPATRZENIE, ZAPEŁNIŁY SIĘ PÓŁKI SKLEPOWE ORAZ URUCHOMIONO W LUDZIACH PRZEDSIĘBUIORCZOŚĆ.

• Reformy miały także swój NEGATYWNY WYMIAR: zakłady nie potrafiące przystosować się do nowej rzeczywistości oraz sprostać zachodniej konkurencji - musiały OGRANICZYĆ PRODUKCJĘ lub BANKRUTOWAŁY.

• Powodowało to ogólny spadek produkcji i dochodu narodowego, a także powstanie nieznanego w systemie socjalistycznym zjawiska - BEZROBOCIA.

Reformy zapoczątkowane przez rząd Mazowieckiego spowodowały, iż Polska stała się krajem o coraz bardziej zróżnicowanym ekonomicznie społeczeństwie - obok rzeszy bezrobotnych i żyjących w ciężkich warunkach, pojawiła się stopniowo coraz większa grupa ludzi o wysokich dochodach.

• Efekty reform gospodarczych spowodowały zmianę nastrojów społecznych oraz SPADEK SYMPATII DLA RZĄDU MAZOWIECKIEGO oraz WSPIERAJĄCEJ GO „Solidarności”.

• Na ten proces nałożyły się konflikty polityczne w dość jednolitym do tej pory obozie „Solidarności” - co doprowadziło do powstania coraz większej liczby partii politycznych i rosnącej konkurencji między nimi.

• Postulat przeprowadzenia wolnych i powszechnych WYBORÓW PREZYDENCKICH, które odsunęłyby od władzy gen. Jaruzelskiego oraz zamknęły okres DOMINACJI KOMUNISTÓW - przyspieszyły jednak rozbicie obozu dawnej opozycji.

• Podczas kampanii prezydenckiej 1990 r. doszło do KONFRONTACJI POLITYCZNEJ pomiędzy bliskimi dotąd współpracownikami sprzed 1989 r. - tj. Lechem Wałęsą a Tadeuszem Mazowieckim.

• PORAŻKA MAZOWIECKIEGO jednoznacznie świadczyła o rosnącym zmęczeniu społeczeństwa procesem transformacji.

• Przeprowadzone w 1991 r. PIERWSZE W PEŁNI WOLNE WYBORY DO PARLAMENTU zapewniły większość w parlamencie ugrupowaniom postsolidarnościowym, lecz z drugiej strony - dały także mocną pozycję powstałej z przekształcenia z dawnej PZPR Socjaldemokracji Rzeczypospolitej, która w ramach parlamentu występowała jako Sojusz Lewicy Demokratycznej.

• Pierwszy wolno wybrany w wyborach od 1945 r. sejm był jednak bardzo ROZDROBNIONY, co stanowiło naturalne odbicie ówczesnej sceny politycznej oraz był bardzo SKONFLIKTOWANY.

• Rozdźwięki pogłębiła tzw. AFERA TECZKOWA spowodowano sposobem wykonania ustawy lustracyjnej przez rząd Jana Olszewskiego, w wyniku której do wiadomości publicznej przedostały się nie do końca sprawdzone wiadomości o współpracy z dawną SB wyższych urzędników państwowych oraz działaczy politycznych.

• Utworzony następnie rząd Hanny Suchockiej - został z kolei OBALONY w wyniku niekonstruktywnego wotum nieufności postawionego przez posła „Solidarności” - co wyraźnie świadczyło o dekompozycji obozu wywodzącego się z dawnej opozycji sprzed 1989 r.

• Wybory parlamentarne, które odbyły się w 1993 r. - WYGRAŁY UGRUPOWANIA LEWICOWE akcentujące ochronę społeczeństwa przed skutkami transformacji ustrojowej, zaś partie wywodzące się z „Solidarności” doznały porażki.

• Wyraźna dominacja w parlamencie SLD i PSL nie oznaczał jednak STABILIZACJI SCENY POLITYCZNEJ, gdyż w stanie konfliktu z tym parlamentem pozostawał Prezydent RP Lech Wałęsa.

• Wybory prezydenckie z 1995 r. świadczyły o utrzymywaniu się nadal SILNE POPARCIA SPOŁECZEŃSTWA DLA UGRUPOWANIA LEWICOWEGO, gdyż pomimo ciężkiej konfrontacji z Wałęsą szef SLD Aleksander Kwaśniewski odniósł jednak ZWYCIĘSTWO W II TURZE WYBORÓW.

• W lutym 1996 r. rząd Józefa Oleksego - w związku z aferą „Olina” - podał się do dymisji, zaś nowy rząd sformował inny działacz SLD Włodzimierz Cimoszewicz.

• 25 V 1997 referendum w sprawie nowej Konstytucji (52 % głosujących - za) - weszła w życie 17 X 1997 r.

• Wybory w 1997 wygrywa centroprawica (Akcja Wyborcza Solidarność - 33 % głosów i Unia Wolności - 13 % głosów). Ta koalicja utworzyła nowy rząd Jerzego Buzka, który jako jedyny przetrwał pełną kadencję i istniał do jesieni 2001 r.

• PRZYJĘCIE POLSKI DO NATO. Po rozwiązaniu Układu Warszawskiego w 1991 r. państwa postkomunistyczne podjęły kroki do członkostwa w Sojuszu Północnoatlantyckim (NATO). Dnia 21 X 1993 r. członkowie NATO zaakceptowali amerykański plan „PARTNERTWA DLA POKOJU”, przewidujący umowy z państwami aspirującymi. Do programu tego Polska przystąpiła 2 II 1994 r. Jeszcze w lipcu 1997 r. NATO zaprosiło Polskę, Czechy i Węgry do rozmów akcesyjnych, w wyniku których Ostatecznie 12 marca 1999 r. Polska, Czechy i Węgry zostały przyjęte do NATO.

• Rząd J.Buzka w 1999 r. wdrożył w życie pakiet 4 reform: administracyjnej, zdrowotnej (utworzono kasy chorych), emerytalnej i oświatowej (6-letnia szkoła podstawowa, 3-letnie gimnazjum i 3-letnie liceum).

• W 2000 r. Aleksander Kwaśniewski w I turze wygrywa wybory prezydenckie i zostaje Prezydentem RP na kolejną kadencję (2000-2005).

• Jesienią 2001 r. w kolejnych wyborach parlamentarnych spektakularne zwycięstweo odniosła lewica (SLD), która wspólnie z PSL utworzyła nowy rząd Leszka Millera.

• Wejście Polski do Unii Europejskiej.

• 16 XII 1991 r. Polska, Czecho-Słowacja i Węgry podpisały układ o stowarzyszeniu ze WSPÓLNOTAMI EUROPEJSKIMI (wszedł w życie 1 II 1994 r.) oraz rozpoczęły działania zmierzające do pełnego członkostwa we Wspólnotach Europejskich - PRZEKSZTAŁCONYCH w 1993 r. w UNIĘ EUROPEJSKĄ.

• Po wejściu w życie 1 XI 1993 r. UKŁADU z MAASTRICHT o UTWORZENIU UNII EUROPEJSKIEJ Polska podjęła działania zmierzające do uzyskania niej pełnego członkostwa.

• Z kolei 8 IV 1994 r. Polska ZŁOŻYŁA WNIOSEK O PRZYJĘCIE DO UNII EUROPEJSKIEJ, jednak dopiero 13 XII 1997 r. Rada Europejska podjęła decyzję o rozpoczęciu negocjacji z pierwszą grupą państw starających się o członkostwo.

• 24 III 1998 r. Powołano w Polsce urząd PEŁNOMOCNIKA ds INTEGRACJI EUROPEJSKIEJ (Jan Kułakowski). W listopadzie tego roku rozpoczęły się właściwe negocjacje w sprawie przyjęcia pierwszych państw do Unii Europejskiej.

• Ostatecznie z dniem 1 V 2004 r. Polska weszła w skład UE.

• W grudniu 2002 r. wybuchła tzw. AFERA RYWINA w wyniku której powołano pierwszą w III RP sejmową Komisję Śledczą.

• 2 V 2004 r. - dzień po wejściu Polski do UE - rząd L.Millera podał się do dymisji, zaś nowy rząd -już bez udziału PSL - stworzyło samodzielnie SLD. Nowym premierem został Marek Belka sprawujący ta funkcję do jesieni 2005 r.

• Wybory w 2005 r. wygrał w II turze Lech Kaczyński pokonując Donalda Tuska.

• Wybory w 2005 r. wygrało PIS, które wspólnie z Samoobroną i Ligą Polskich Rodzin powołało rząd z Kazimierzem Marcinkiewiczem na czele, zastąpionym latem 2006 r. przez Jarosława Kaczyńskiego.

• 2007 r. - przedterminowe wybory wygrywa PO, które wspólnie z PSL utworzyło rząd Donalda Tuska.

KILKA INNYCH WAŻNIEJSZYCH WYDARZEŃ

1990:

- 8 III 1990 r. ordynacja wyborcza do rad gminy, która wprowadzała samorząd terytorialny na tym szczeblu. Wybory samorządowe odbyły się 27 V 1990 r.

- 6 VI 1990 r. przekształcono MO w Policję oraz utworzono UOP w miejsce zlikwidowanej Służby Bezpieczeństwa.

- 11 IV zlikwidowano CENZURĘ

- 6 VII zdymisjonowani zostali gen. Kiszczak i gen. Florian Siwicki, zaś nowymi szefami MSW i MON zostali: Krzysztof Kozłowski i wiceadmirał Piotr Kołodziejczyk

- 1 IX przywrócono nauczanie religii w szkołach

- 14 IX podpisanie układu o uznaniu granic pomiędzy Polską a Niemcami

1991:

- 31 III rozwiązanie Układu warszawskiego

- 28 VI rozwiązano RWPG

1992:

- 4 VI noc teczek i odwołanie 5czerwca rządu Olszewskiego

1993:

- 28 VII - podpisanie KONKORDATU (ratyfikowano w styczniu 1998 r.)

- 5 X KRRiT przyznała stacji telewizyjnej POLSAT koncesję na program ogólnopolski

1994:

- 2 II Polska podpisała w Brukseli dokument ramowy programu PARTNERSTWO DLA POKOJU

- 8 IV Polska złożyła wniosek o przyjęcie do UNII EUROPEJSKIEJ

1995:

- 1 I - denominacja złotego w stosunku 1:10.000

- 5 i 19 XI WYBORY PREZYDENCKIE i zwycięstwo Kwaśniewskiego

- 19 XII Prezydent Wałęsa przedstawił najważniejszym osobom w państwie materiały wskazujące powiązania premiera Oleksego z rosyjskim wywiadem - tzw. AFERA OLINA, w wyniku której Oleksy podał swój gabinet do dymisji w lutym 1996 r.

1996:

- 10 XII NOBEL dla Wisławy Szymborskiej (literacka nagroda Nobla)

1997:

- 2 IV uchwalenie nowej KONSTYTUCJI RP przez Zgromadzenie Narodowe

- 25 V referendum w sprawie KONSTYTUCJI (za 52,7 %, przeciw 45,9 %)

- 6 VII początek POWODZI STULECIA W POLSC (zginęło ponad 50 osób)

- 21 IX wybory parlamentarne - ZWYCIĘSTWO AWS (33,8 %)

1999:

- wejście w życie 4 wielkich reform społeczno-gospodarczych

PREMIERZY (od 1945 r.):

1. Edward Osóbka-Morawski 1944-1947

2. Józef Cyrankiewicz 1947-1952

3. Bolesław Bierut 1952-1954

4. Józef Cyrankiewicz 1954-1970

5. Piotr Jaroszewicz 1970-1980

6. Edward Babiuch 1980

7. Józef Pińkowski 1980-1981

8. Wojciech Jaruzelski 1981-1985

9. Zbigniew Messner 1985-1988

10. Mieczysław Rakowski 1988-1989

11. Czesław Kiszczak 2 VIII 1989 r. (zrezygnował z utworzenia rządu)

12. Tadeusz Mazowiecki 1989-1991

13. Jan Bielecki 1991

14. Jan Olszewski 1991-1992

15. Waldemar Pawlak 2 VI - 10 VII 1992 (nie utworzył rządu)

16. Hanna Suchocka 1992-1993

17. Waldemar Pawlak 1993-1995

18. Józef Oleksy 1995-1996

19. Włodzimioerz Cimoszewicz 1996-1997

20. Jerzy Buzek 1997 - 2001

21. Jerzy Miller 2001 - 2004

22. Marek Belka 2004 - 2005

23. Kazimierz Marcinkiewicz 2005-2006

24. Jarosław Kaczyński 2006 - 2007

25. Donald Tusk od 2007

PRZEWODNICZĄCY RADY PAŃSTWA

1. Bolesław Bierut 1947-1952

2. Aleksander Zawadzki 1952-1964

3. Edward Ochab 1964-1968

4. Marian Spychalski 1968-1970

5. Józef Cyrankiewicz 1970-1972

6. Henryk Jabłoński 1972-1985

7. Wojciech Jaruzelski 1985-1989 (rozwiązano wówczas RP)

PREZYDENCI (po II wojnie światowej)

1. Bolesław Bierut 1947-1952

2. Wojciech Jaruzelski 1989-1990

3. Lech Wałęsa 1990-1995

4. Aleksander Kwaśniewski 1995-2005

5. Lech Kaczyński od 2005

I SEKRETARZE KC PZPR

1. Sekretarze Generalni KC PPR: Władysław Gomułka (1943-1948) i Bolesław Bierut (1948)

2. Bolesław Bierut 1948-1956

3. Edward Ochab 1956

4. Władysław Gomułka 1956-1970

5. Edward Gierek 1970-1980

6. Stanisław Kania 1980-1981

7. Wojciech Jaruzelski 1981-1989

8. Mieczysław Rakowski 29 VII 1989 r.-29 I 1990 r. (PZPR rozwiązała się)

1

6

---