1. Pojęcie terminu administracja

Oznacza zarządzanie sferami życia. W nauce przyjmuje się około 15 różnych definicji. Termin ten narodził się w starożytnym Rzymie. Administracja może oznaczać zarządzanie jakimikolwiek sprawami- osoby czy instytucji prywatnej bądź państwowej. Może ona odnosić się tylko do zarządu sprawami publicznymi. Etymologia (źródłosłów) pochodzi od łacińskiego czasownika ministra- służyć. Z niego wywodzi się też minister, dawniej zaufany sługa monarchy oraz ministraat. Ten czasownik z przedrostkiem „ad” przybierał znaczenie obsługiwać, zarządzać a nawet kierować, lecz nigdy nie rządzić (gubernare). Utożsamienie administracji z rządem dokonało się jednak w USA, gdzie mówi się o administracji danego prezydenta w znaczeniu zespołu jego współpracowników i prowadzonej polityki. Obecnie jest to jedna z podstawowych form działalności państwa, polegająca na organizowaniu bezpośredniej praktycznej realizacji jego zadania na podstawie przepisów prawa.

2. Administracja w znaczeniu negatywnym i funkcjonalnym

Administracja już od czasów starożytnych ujmowano dwojako: w sposób negatywny - jako te część funkcji państwa, która nie jest stanowieniem prawa ani wymierzaniem sprawiedliwości; w sposób pozytywny, funkcjonalny - jako organizatorska działalność państwa (działania wykonawcze w stosunku do decyzji politycznych). Administracja rozumiana funkcjonalnie wystąpiła we wszystkich historycznych typach i formach państwa. Nie każda jednak dawna organizatorska działalność państwa w pełni zasługuje na nazwę administracji. Musi to być bowiem działalność wyodrębniona - uporządkowana organizacyjnie, kompetencyjnie i formalnie. Administracja w pełni będzie organizatorska gdy: działalność państwa realizowana jest przynajmniej po części przy pomocy systemu biurokratycznego, obejmuje zakres spraw o znaczeniu społecznym, regulowana jest przez generalne normy prawne.

3. Znaczenie doświadczeń starożytnych dla administracji współczesnej

Cechy współczesnej administracji znajdziemy już w dużym stopniu w starożytnych despotiach wschodnich takich jak Egipt, Chiny Rzym czy Cesarstwo Bizantyjskie. W Rzymie w okresie królestwa (753-509 p.n.e.) państwo było rządzone przez królów. Stanowisko ich słabo w miarę rozwoju zgromadzeń udowych i rozwoju senatu, które rozszerzyły poza krąg arystokracji rodowej (patrycjusze) liczbę obywateli mających prawa polityczne i wyzwoliły siły oraz tendencje republikańskie (okres republiki 509-27 p.n.e.). mimo okresowych sukcesów plebejuszy nad patrycjuszami Zgromadzenie Ludowe mające szerokie uprawnienia w końcowym okresie straciło na znaczeniu na rzecz innych organów. Już od III w. o najważniejszych sprawach państwowych decydował Senat reprezentujący arystokracje. Wykształcił się system urzędów. Urzędy były kolegialne. Powoływano co najmniej dwie osoby. Kolegialność i krótki okres sprawowania władzy miały zapobiec tyranii. Urzędnicy byli bezpłatni. Na czele hierarchii urzędniczej stali dwaj konsulowie na okres I roku. Do wyższych urzędników zaliczali się pretorzy i cenzorzy. Urząd pretora w 367r p.n.e. (sądownictwo w sprawach cywilnych) dla miasta Rzymu, w 202 r. p.n.e. drugi urząd pretora ds. cudzoziemcami. Cenzor zajmował się uzupełnianiem i rewidowaniem listy członków Senatu. Obok właściwych urzędników szczególną rolę odgrywali trybuni ludowi (ochrona praw i interesów plebejuszy) na okres zagrożenia wewnętrznego i zewnętrznego zrywano z zasadą kolegialności i powoływania dyktatora, który skupiał całą władzę (na okres 6 miesięcy). Jednak w I w. p.n.e. Sella otrzymał dyktaturę na okres nieograniczony, a Juliusz Cezar 44 w. p.n.e. dożywotnio. W wyniku kryzysu politycznego i wojen o władzę zwycięsko zakończonej przez Oktawiana, który reformując ustrój państwa zapoczątkował okres cesarstwa (okres pryncypatu 27 p.n.e.- 284 n.e.). Oktawian skumulował w swym ręku szereg urzędów republikańskich, dążył do przejęcia władzy absolutnej. W okresie dominatu (284-476) cesarz Dioklecjan przeprowadził szereg reform państwowych, które ostatecznie zerwały z instytucjami republikańskimi i ustalił nawy porządek, w którym cesarze sprawowali nieograniczona, władzę. Starożytne doświadczenia wywarły znaczny wpływ na rozwój współczesnej administracji. Uwiadomiły, że nie każda organizatorska działalność państwa w pełni zasługuje na miano administracji. Gdyż musi to być działalność wyodrębniona, uporządkowana a administracja w pełni będzie zorganizowana gdy: realizowana będzie przy pomocy systemu biurokratycznego (przynajmniej po części). Regulowana będzie przez generalne normy prawne, będzie obejmować obszerny zakres spraw o znaczeniu społecznym.

4. Osiągnięcia Królestwa Sycylii w XIII w.

Godna uwagi jest organizacja Królestwa Sycylii za czasów panowania Fryderyka II Sztaufa (1220-50), zarazem cesarza rzymsko-niemieckiego. Władca ten szeroko wyzyskał doświadczenia Bizncjium w dziedzinie administracyjnej i skarbowej, kształtując administrację o silnych cechach biurokratyzmu, scentralizowaną a zarazem wszechwładną, bowiem państwo mogło podejmować wszystkie ważne dlań sprawy. Celem Fryderyka II (wyprzedził swą epokę o stulecia, reprezentował typ monarchy nowożytnej) było, wg jego własnych słów „przekształcenie Sycylii w przedmiot zazdrości innych władców i wzór dla innych”. Fryderyk II Sztauf- konflikt o panowaniu we Włoszech z papieżem Innoccatym III, przegrał swą walkę o panowanie nad światem, pozostawił Niemcy zaniedbane w stanie zupełnego rozkładu i rozbicia. Polityka Fryderyka II przyniosła wiele niekorzystnych skutków zwłaszcza w dziedzinie gospodarki, a śmierć tej indywidualności przyniosła załamanie nazbyt ambitnej próby zbudowania nowoczesnego, biurokratycznego państwa w średniowiecznej Europie.

5. Znaczenie prawa kanonicznego i kościoła katolickiego dla rozwoju działalności administracji

Trzeba zauważyć fakty, które wprawdzie nie odniosły się bezpośrednio do sfery administracji państwowej, wywarły znaczący wpływ na późniejszy rozwój administracji. Należy tu wspomnieć o strukturach Kościoła katolickiego i o prawie kanonicznym, które stanowiło podstawę funkcjonowania instytucji kościelnych. Prawo kanoniczne i sądy kościelne wkraczały także w dziedzinę stosunków świeckich. W szczególności spraw dotyczących małżeństwa. Niektórzy badacze doszukują się nawet wprawie kanonicznym początków prawa administracyjnego. Kościół prowadził ożywioną działalność oświeceniowo socjalną m.in. szkoły, szpitale, przytułki, pomoc charytatywną co później czyniła administracja państwa.

6. Cechy współczesnej administracji w zarządzie gmin miejskich późnego średniowiecza.

Pewne cechy które przypisujemy współczesnej administracji państwowej odnajdziemy w zarządzie gmin miejskich późnego średniowiecza. Większe miasta Europy Zachodniej i Południowej, a następnie Europy Środkowej, a więc miasta polskie wykonywały samodzielnie wiele funkcji, które później sprawowała administracja państwa. Utrzymywały porządek w mieście, regulowały życie gospodarcze, regulowały przejawy życia społecznego (ustawy miejskie skierowane przeciwko zbytkowi: zakaz noszenia ozdobnych strojów, gier hazardowych czy ograniczanie liczby gości na ucztach). W Niemczech przepisy porządkowe wydane przez miasto od XIII w. posłużyły za wzór dla przepisów wydawanych na przełomie XV i XVI w. przez władców poszczególnych terytoriów. Przykładem może też być urząd baliwa we Francji (pensja. wykształcenie).

7. Istota monarchii absolutnej

Istotą monarchii było utrwalenie i ochrona feudalnych stosunków społecznych. Za monarchią absolutną, uznać można taką monarchię, w której władza monarsza pełni funkcje ustawodawcze, wykonawcze i sądownicze oraz ma charakter niczym nie ograniczony ze strony czynnika społecznego. Monarchia absolutna odrzucała dualizm władzy, charakterystyczny dla monarchii stanowej. W praktyce tylko w niewielu państwach monarcha miała tak szerokie uprawnienia. Francja przybrała formę monarchii absolutnej w końcu XV w. Hiszpania w XVI w. państwa Europy Środkowej w XVII w. kształtowanie się monarchii absolutnej w zakresie rozwoju gospodarczego spowodowało uznanie jej za okres przejściowy między państwem feudalnym a państwem burżuazyjnym. Istotne cechy monarchii absolutnej to: władza króla była w zasadzie nieograniczona, król nie podlegał żadnym prawom z wyjątkiem praw fundamentalnych Korony; władza absolutna króla była jedną władzą w państwie, wszechstronną ogarniała wszystkie dziedziny życia społecznego. Podporządkowane były jej ustawodawstwo, władza wykonawcza i sądownicza. Związane z tym było rozszerzenie administracji (policji) na dziedziny dotąd nie objęte: życie gospodarcze, oświata, opieka społeczna. Ingerencja administracji w życie społeczne nie wyłączając życia domowego, rodzinnego i rozciągnięcie nad nimi nadzoru policyjnego spowodowało nadanie monarchii absolutnej charakteru państwa policyjnego, zarząd państwa opierał się na centralizmie i na biurokratyzmie. Król podejmował decyzje, a jego organy centralne miały tylko głos doradczy. Centralizm nie sprzyjał samorządowi. Wymagało to rozbudowy hierarchii biurokratycznej. We Francji np. obok nowych w pełni biurokratycznych urzędów, które nie nazywano urzędami (offices) lecz komisariatami (commossions). Przetrwały aż do rewolucji, których posiadacze byli praktycznie niezależni od władzy królewskiej. Dotyczyło to zwłaszcza wyjątkowo dużej liczby urzędów kupionej w XVI w. od monarchów, którzy chcieli w ten sposób zwiększyć dochody skarbu. Że sprzedaży wyłączono stanowiska o charakterze politycznym. Duże zainteresowanie kupnem urzędów wyrażało mieszczaństwo, urząd bowiem zapewniał karierę zawodową i społeczną. Piastowanie urzędów łączyło się automatycznie z uzyskaniem szlachectwa. Sprzedaż urzędów tylko przejściowo była korzystna dla monarchy, bowiem pozbawienie urzędu mogło nastąpić tylko poprzez odkupienie, co na szeroka skale było niemożliwe. Łatwiej królowi było powołać równoległe urzędy biurokratyczne, co prowadziła do ich dublowania. Centralizacja spotkała się też z oporami tradycyjnie nastawionych feudałów wielu prowincji i okręgów. Często udało się im zachować przywileje lokalne. Miało to miejsce nawet we Francji, gdzie prowincję pograniczne i Bretania zachowały własne zgromadzenia stanowe i ukształtowały własną administrację, działając obok królewskiej. Ogólnie rzecz biorąc, monarchia absolutna była skłonna respektować partykularyzmy lokalne z tradycyjnym samorządem włącznie, na obszarach wcielonych, a do tego odrębnych kulturowo lub etnicznie. Monarchia absolutna zachowała też długo tradycyjne instytucje samorządu, miast i wsi, podporządkowując je aparatowi administracji terytorialnej. Miasta i wsie nie były traktowane jako jednostki podziału administracyjnego, lecz stanowiły zindywidualizowane społeczności lokalne, różniące się stopniem samodzielności i wewnętrzną organizacją.

8. Stosunki społeczno-gospodarcze w okresie monarchii absolutnej

W okresie monarchii absolutnej podstawę stosunków społecznych stanowiły stosunki poddańcze, które wiązały właścicieli ziemskich (feudałów) z chłopami. Poddaństwo chłopów przybierało dwie postacie: poddaństwo osobiste- ostrzejsza forma, opierała się na elementach przymusu pozaekonomicznego, odpowiadała jej forma renty feudalnej (świadczenie z tytułu użytkowania pańskiego gruntu), renta odrobkowa (pańszczyzna), darmowa praca w gospodarstwie feudała; poddaństwo gruntowe- łagodniejsza forma, chłop związany był z feudałem przez to, że uprawiał jego grunt. Stosunek poddańczy mógł wygasnąć gdy chłop opuszczał grunt po uregulowaniu wszystkich zobowiązań wobec feudała. Poddaństwo gruntowe łączyło się w znacznym stopniu z nowocześniejszą formą renty (renta pieniężna czyli czynsz). Na zachodzie Europy stosunki poddańcze uległy stopniowemu złagodzeniu, natomiast na wschodzie od łaby od XVI w. następował regres polegający na ponownym uzależnieniu chłopów i na zastępowaniu czynszu pańszczyzną. Beż względu na to czy chłop znajdował się w poddaństwie osobistym czy gruntowym pan sprawował nad nim władzę o charakterze nie tylko ekonomicznym. Właściciele ziemscy wyposażeni byli w atrybuty władzy państwowej- spełniali na wsi funkcje organów administracji państwowej. Od poprzednich form państwa (monarchii wczesnofeudalnej, rozdrobnienia feudalnego, monarchii stanowej) monarchia absolutna wyróżniała się rozwojem gospodarki towarowo- pieniężnej i opierała się w pewnym stopniu na kształtującej się burżuazji. Nawet tam gdzie proces rozwoju kapitalistycznych sił wytwórczych dokonywał się powoli, a stosunki poddańcze, ulegały zaostrzeniu jak w krajach na wschód od łaby- widoczny był proces utrwalania się u feudałów postaw burżuazyjnych. W dalszej konsekwencji nastąpiło przeobrażenie się feudałów w obszarników, a nieraz także w kapitalistów przemysłowych .monarchia absolutna wyzyskując sprzeczności interesów klas posiadających mogła stanąć ponad nimi i prowadzić taką politykę jaką uważała za potrzebną z punktu widzenia potrzeb państwa jako całość. Politykę szerokiego interweniowania państwa w życie gospodarcze i społeczne narzucały w monarchiach i republikach rosnące potrzeby skarbowe. Państwo potrzebowała coraz większych pieniędzy na utrzymanie wielkich armii i na opłacenie rozrastającego się korpusu urzędniczego. Poszukiwano więc sposobów powiększenia dochodów państwa obciążenia klasy feudalnej. Najlepszym rozwiązaniem okazało się popieranie rozwoju przemysłu, wówczas jeszcze manufakturowego, bowiem wraz ze wzrostem przemysłu rosły dochody burżuazji, którą można było łatwiej obciążyć podatkiem. Państwo wpłynęło na rozwój przemysłu poprzez udzielanie przedsiębiorcom pożyczek, własne inwestycje produkcyjne, jak również poprzez budowę dróg wodnych i lądowych.

9. Prawa fundamentalne Korony.

We Francji, którą uważano wówczas i którą uważano się obecnie za najbardziej klasyczną monarchię absolutną, władza monarsza ograniczona była przez tzw. Prawa fundamentalne Korony tj. kilka najważniejszych reguł ustrojowych, dotyczących np. następstwa tronu, wiary (król musi być katolikiem), niepozbywalność domeny królewskiej (państwo nie jest własnością króla, rozdział między majątkiem króla od domeny królewskiej), niezawisłości władzy królewskiej od duchownej oraz przez uprawnienia sądu najwyższego zwanego parlamentem paryskim. Parlament paryski rejestrował ustawy królewskie, miał prawo remonstracji (wnoszenia o zmianę tychże ustaw) posiadał kompetencje sądownicze, transformował wolę ludu. Władcy na ogół szanowali postanowienia parlamentu z wyjątkiem Ludwika XIV, który publicznie niszczył remonstracje. Prawa fundamentalne Korony to prawa, których król nie mógł naruszyć, były one ponad królem, a on był tylko ustawodawcą.

10. Publiczno- prawny charakter monarchii absolutnej.

Publiczna- prawny charakter monarchii absolutnej przejawiał się w podporządkowaniu obywateli władzy państwowej. Monarcha mógł nakładać na obywateli obowiązki i świadczenia, nie licząc się zbytnio z ich przywilejami. Państwo było rzeczą publiczną a król był organem państwa- monarchą wszechwładzy. Doszło do publicznoprawnego poddaństwa. Jedynym prawodawcą był król, który stworzył system organów biurokratycznych (policję) z bardzo szerokim zakresem ingerencji. Organy państwa mogły posiadać jedynie głos doradczy. Państwo miało kontrole nad wieloma dziedzinami, którymi w przeszłości się nie interesowało np. kierowanie całokształtem gospodarki krajowej, szkolnictwem, opieką społeczną.

11. Pojęcie suwerenności na gruncie monarchii absolutnej.

Wg francuskiego teoretyka państwa, ideologa absolutyzmu, twórcy nowożytnego pojęcia suwerenność. Jeana Bodin (1530-96) „Sześć ksiąg o Rzeczpospolitej”. Bodin określił suwerenność jako absolutną i odwieczną władzę państwa. Suwerenność stanowi istotę państwa. Suwerenną władzę i niepodzielną może sprawować monarcha, arystokracja lub ogół obywateli. Optował za monarchią absolutną z poszanowaniem prawa boskiego i wolności poddanych oraz prawa własności. Monarchia absolutna rozwijając zasadę państwa i sam jego termin. W skład tego pojęcia weszły takie aspekty jak: zorganizowana struktura władzy, w tym struktura administracji dysponując środkami przymusu, suwerenność zewnętrzna i wewnętrzna, umożliwiając samodzielne decydowanie o wszelkich sprawach i narzucanie swej woli wszystkim innym podmiotom znajdującym się na terytorium poddanym władzy państwowej, wywodzenie swoich prerogatyw z rzeczywistej lub domniemanej woli ludności, wreszcie osobowość prawna symbolizująca jedność aparatu państwowego i wspólnotę celów, którym on służy oraz z państwa największą z osób prawa publicznego.

12. Absolutyzm Oświeceniowy

W XVIII w. szeroko rozpowszechniły się w Europie idee Oświecenia. Myśl Oświecenia opierała się na kilka podstawowych założeniach: racjonalizm- świat może być poznany wysiłkiem rozumu ludzkiego; prawo natury- podstawę porządku i społeczeństwa stanowią normy najwyższego rzędu; aktywizm, optymizm- człowiek miał poznać świat po to, by odkryć normy prawa natury, dysponując wiedzą mógł dostosować rzeczywistość społeczną do praw natury. Idee Oświecenia wpłynęły również na monarchię absolutną, powodując jej przeobrażenie w absolutyzm oświeceniowy. Absolutyzm Oświeceniowy był w rezultacie formą obrony monarchii absolutnej przed zagrażającymi jej ideami Oświecenia. Polegało to na przyjęciu tych haseł, które nie zwracały się przeciw absolutyzmowi i dawały się wykorzystać dla racjonalizacji istniejącego ustroju. W monarchiach absolutnych przeprowadzono w drugiej połowie XVIII w. różne reformy w dziedzinie społecznej, gospodarczej i administracyjnej, które miały doprowadzić do realizacji tego celu. We Francji wszelkie próby reformatorskie, które tam odejmowano były torpedowane przez dwór królewski. Zaostrzyło to i przyspieszyło konflikt między burżuazją i monarchią. Natomiast niektóre monarchie Niemiec umiejętnie przyjęły hasła Oświecenia (Prusy za panowania Fryderyka II Wielkiego 1740-86, Austria za panowania Marii Teresy i jej syna Józefa II 1740-90). Podjęte w tych państwach reformy stały się początkiem tzw. pruskiej drogi do kapitalizmu, reformy chłopskie ograniczające poddaństwo, złagodzenie prawa karnego, tolerancja religijna, opieka państwa nad oświatą, ograniczenie monopolu cechów.

13. Główne nurty myśli Oświecenia: Jan Jakub Rousseau.

Oświecenie było w zasadzie nurtem myśli burżuazyjnej. Wielu myślicieli Oświecenia z J.J.Rousseau (1712-78) na czele domagało się zniesienia wszelkich urządzeń feudalnych, które zagradzały drogę postępowi kapitalizmu, a więc zniesienia uprzywilejowania szlachty, poddaństwa chłopów, jak też i monarchii jako ostoi feudalizmu. Teoria suwerenności ludu.

14. Główne myśli Oświecenia: Charles Secondat baron de Montrsguies (Monteskiusz).

Monteskiusz 1689-1755 francuski myśliciel społeczny, prawnik i pisarz okresu oświecenia, najwybitniejszy teoretyk monarchii konstytucyjnej, formułował zasadę podziału władzy w ustroju parlamentarnym (ustawodawcza, wykonawcza, sądownicza) „O duchu praw”. Był przeciwnikiem siłowego obalenia stosunków feudalnych i postulował zniesienie tylko tych przerostów feudalizmu w sferze społeczno- gospodarczej, które utrudniały ewolucje w kierunku kapitalizmu. Punktem wyjścia dla rozważań liberałów było nie państwo i nie społeczeństwo jako całość lecz jednostka. Liberalizm nie był doktryną demokratyczną. Liberałowie, wśród których byli przedstawiciele dawnych i nowych klas posiadających długo jeszcze wyrażali interesy elit posiadających, a więc feudałów i ukształtującej się burżuazji. Liberalizm polityczny, którego najgłośniejszym przedstawicielem był Monteskiusz, zwolennik kompromisu szlachecko- mieszczańskiego; dążył do zapewnienia jednostce wolności w sferze politycznej; wolność miała być osiągnięta zarówno przez ograniczenie władzy monarszej zgodnie z zasadą podziału władz, jak i przez zagwarantowanie wolności obywatelskich, takich jak nietykalność osób i własności, wolności sumienia i wyznania, słowa, druku itp.; domagał się parlamentu dwuizbowego, wprowadzenia kolegialności, możliwości kontrolowania władzy. Liberalizm polityczny był zaprzeczeniem absolutyzmu i mógł znaleźć praktyczne zastosowanie, niekoniecznie zresztą pełne, jedynie w ówczesnych republikach.

15. Hugo Kołłątaj - inspirator „łagodnej rewolucji”.

Hugo Kołłątaj 1750-1812, pisarz, filozof, polityk, ksiądz, jeden z twórców konstytucji 3 Maja, reformy oświeceniowej, współorganizator powstania w 1794 r. członek Rady Najwyższej Narodowej, wysuwał hasło „łagodnej rewolucji” czyli ewolucyjnego charakteru zmian stosunków feudalnych w Polsce .Myśl oświecenia została jednak przyjęta przez tych, którym zależało na ocaleniu podstawowych urządzeń feudalnych. Warunkiem ocalenia feudalizmu była jego racjonalizacja, jak również zracjonalizowanie i określenie kierunków działania chroniącej go monarchii absolutnej. Idee oświeceniowe wpłynęły więc również na monarchię absolutną, powodując jej przeobrażenie w absolutyzm oświeceniowy. Kołłątaj był zwolennikiem kompromisu szlachecko- mieszczańskiego, członkiem KEN, towarzystwa do Ksiąg Elementarnych, reformatorem i rektorem Akademii Krakowskiej.

16. Pojecie merkantylizmu.

Merkantylizm narodził się w XVI w. był doktryną ekonomiczną, której nazwa pochodziła od włoskiego słowa „mercantile”, oznaczającego „związany z handlem”; doktryną monarchii absolutnej, także form państwowych. Politykę szerokiego interweniowania państwa w życie gospodarcze i społeczne narzucały stale rosnące potrzeby skarbowe. Państwo potrzebowała pieniędzy na utrzymanie wojska i korpusu urzędniczego. Wielkie armie oraz potrzeby aparatu administracji wymagały minimum wiedzy, w związku z czym zaczęło wprowadzać obowiązkowe nauczanie dzieci (w Prusach 1717, w Austrii 1774). Receptą na realizację i zapełnienie skarbca był merkantylizm, jako wzór działalności państwa na rzecz stymulowania wzrostu gospodarczego. Podstawowym założeniem merkantylizmu było przeświadczenie o tym, że bogactwo danego kraju zależy od ilości posiadanych zasobów kruszców szlachetnych, przed wszystkim złota, jakimi on dysponuje. Aktywny merkantylizm łączy się ściśle z polityką protekcjonalizmu celnego.

17. Bulionizm- bierny charakter merkantylizmu.

Bulionizm występował w początkowym okresie merkantylizmu. O ile początkowo miał charakter bierny, zgodnie z jego założeniami obowiązywał zakaz wywozu kruszców szlachetnych za granicę, którą to politykę nazywano bulionizmem od angielskiego słowa bullion, oznaczającego złoto lub srebro w sztabach- o tyle z biegiem czasu stał się on aktywny. Kraj miał powiększać swoje zasoby kruszcowe dzięki rozwojowi przemysłu, otrzymywał bowiem wówczas złoto za eksportowane towary. Jednocześnie należało nie dopuszczać na rynek wewnętrzny towarów obcych. Miały temu służyć wysokie cła importowe, a nawet zakazy wywozu określonych towarów. Nie znano wówczas pojęcia inflacji i nadmiaru dóbr.

18. Kolbertyzm- aktywny merkantylizm.

Nurt ten łączy się ściśle z protekcjonizmem celnym. Kraj miał powiększać swoje zasoby złota poprzez rozwój przemysłu, eksport towarów za które otrzymywał złoto. Jednocześnie nie dopuszcza na rynek towarów obcych. Służyć temu miały wysokie cła importowe, a nawet zakazy importu określonych towarów. Największą rolę we wprowadzeniu tego nurtu odegrała osoba generalnego kontrolera finansów Ludwika XIV , minister gospodarki i finansów Francji w latach 1661-1682, Jean Baptiste Colbert, stąd też politykę aktywnego merkantylizmu nazywa się kolbertyzmem. Kolbertyzm wzbogacony o oddziaływanie na wzrost gospodarczy przez instytucje finansowe takie jak: banki, towarzystwa kredytowe powoływane na ogół przez rząd, doczekał się w XVIII w. prawie powszechnego zastosowania, także w ówczesnych republikach.

19. Istota „państwa policyjnego”.

Istota „państwa policyjnego” wiąże się z doktryną absolutyzmu oświeceniowego. Monarcha jako jedyny „oświecony” spośród mieszkańców swojego kraju- miał prawo i obowiązek podejmowania za pomocą swojego aparatu państwowego wszelkich działań, które nakazywało prawo natury, choćby byli temu przeciwni „nieoświeceni” poddani. Władza monarsza była więc usprawiedliwiona z powodu ingerowania we wszystkie dziedziny życia, nawet w sprawy osobiste jednostki. Państwo, w którym obywatel nie miał żadnych gwarancji poszanowania swoich praw określano mianem „państwa policyjnego”. Normy absolutystycznego prawa ministracyjnego miały swoisty charakter. Obowiązywały poddanych, lecz nie wiązały aparatu.

20. Kameralistyka.

Obejmowała przede wszystkim w XVII i XVIII w. Niemcy i Austrię. Kameralistykę w ścisłym znaczeniu była nauka o sposobach najlepszego zapełnienia skarbu monarszego- „kamery”. Jednym ze środków realizacji tego celu była odpowiednia organizacja życia gospodarczego w myśl założeń merkantylizmu. W rezultacie kameralistyka wykraczała poza dziedzinę skarbowości i obejmowała nauki ekonomiczne. Kameraliści kierowali się wg własnego mniemania dobrem ogólnym i racją stanu. Powoływali się na prawo natury. Państwo ich zdaniem mogło zawsze interweniować. Tylko ono było władne określać formy swego działania. Obca im była kwestia poszanowania praw człowieka i obywatela. Zakładali tym samym umacnianie państwa często wbrew woli ludu.

21. Policyści i ich program.

Wg policystów monarchom z tytułu suwerenności państwowej przysługiwało prawo do wszelkich spraw o znaczeniu społecznym- prawo policji. Policja- od greckiego słowa „politea”- oznacza zarząd miastem, państwem. Termin ten miał więc pierwotnie bardzo szeroki zakres znaczeniowy i mógł być nawet synonimem ogół funkcji państwowych. Policyści głosili, że podstawowym celem państwa jest zapewnienia szczęścia (eudajmonizm) i dobrobytu poddanym. Państwo powinno realizować ten cel wszelkimi dostępnymi środkami, dążąc do tego, by stać się państwem dobrobytu. W rozumieniu policystów, policja nie ograniczała się do zapewnienia porządku i bezpieczeństwa, lecz obejmowała z jednej strony reglamentowanie (wydawanie aktów prawnych zakazujących lub nakazujących określone zachowania obywateli), a z drugiej strony rozwijanie rolnictwa, przemysłu i rzemiosła, komunikacji, oświaty, ochrony zdrowia itp. Określenie policji było synonimem administracji.

22. Główne ośrodki policystyki i kameralistyki na przełomie XVIII i XIX w.

Getynga: profesor uniwersytetu Johann- Heinrich von justi; profesor Gunther- Heinrich von Berg

Wiedeń: profesor Joseph von Sonnefels

W roku 1723 powstała katedra kameralistyki w Halle.

Poczynając od końca XVIII w. policystyka nasycała się stopniowo elementami myśli liberalnej, wywodzącej się od praw jednostki; przejściowo znalazła się ona pod wyraźnym wpływem fizjokratyzmu. W Niemczech gdzie miała ona długo charakter teoretyczny, często fizjokratyczny i zawsze postulowany- zaczęła zwracać coraz większą uwagę na analizę obowiązujących przepisów prawnych. Tym samym od przełomu XVIII i XIX w, nauka policji, zaczęła zmieniać charakter, dając początek dwom nowoczesnym naukom administracji: nauce prawa administracji i nauce administracji. Przedstawiciele policystyki byli nie tylko teoretykami lecz również praktykami administracji. We Francji, w związku z nie ustąpieniem absolutyzmu oświeceniowego kameralistyka i policystyka rozwijały się o wiele słabiej. Od początku skupiono się tam nie tyle na formułowaniu programów na przyszłość, ile na opisie aktów normatywnych i rzeczywistości administracji. Taki właśnie kierunek nadał Nicolas Delamore. We Francji więc mogło łatwiej i szybciej niż w Niemczech dojść do ukształtowania nauki prawa administracyjnego. W Polsce gdzie silne były wpływy fizjokratyzmu myśl policystyczna była słaba. Warto jednak wspomnieć o anonimowo wydanym podręczniku „Krótkie zebranie trzech praw początkowych” (1780) - autorstwo przypisuje się Remigiuszowi Ładowskiemu. Polityczno- ustrojowe przeszkody dla szarzenia się myśli policystycznej w Polsce znikły wraz z rozebraniem jej ziem przez zaborcze monarchie absolutne.

23. Podstawowe założenia liberalizmu.

Punktem wyjścia liberałów w ich rozważaniach było nie państwo i nie społeczeństwo, lecz jednostka, która powinna cieszyć się jak największą wolnością. Liberalizm kwestionował podstawowe założenia absolutyzmu i związanych z nim nauk o państwie, że państwo stoi całkowicie ponad społeczeństwem i ponad jednostką, i że może ono suwerennie regulować położenie jednostki. Liberalizm mimo, że był nurtem antyabsolutystycznym, nie był jednak nurtem demokratycznym. Liberałowie, wśród których byli przedstawiciele dawnych i nowych klas posiadających długo jeszcze wyrażali interesy elit posiadających, a więc i feudałów i u kształtujących się burżuazji, uzasadniali nierówność w wielu dziedzinach życia. Liberalizm przybierał różne postacie w zależności od sfery życia np. w dziedzinie gospodarczej co znaczyło wyraz w doktrynie fizjokratów. Liberalizm polityczny (Monteskiusz)- zwolennik kompromisu szlachecko- mieszczańskiego dążył do zapewnienia jednostce wolności wyznania, słowa, poprzez ograniczenie władzy monarszej i zagwarantowanie wolności obywatelskich. Liberalizm gospodarczy- postulowanie wycofania się przez państwo z wszelkich form oddziaływania na życie gospodarcze i społeczne

24. Doktryna fizjokratów.

Wg fizjokratów państwo powinno ograniczać swą ingerencje w życie gospodarcze, państwo powinno na dowolne działanie, powinno też pozwolić na samoczynne przemijanie rzeczy i zjawisk. Fizjokraci kwestionowali poglądy merkantylistów, uważali, że państwo powinno powstrzyma się od popierania rozwoju przemysłu, który ich policystów i kameralistów. Ponieważ pozostali jednak zwolennikami absolutyzmu ich liberalizm nie mógł iść zbyt daleko, postulowali ograniczenie intensywności działań administracji w sferze gospodarczej. Jednak ich nauki doprowadzały do zwrócenia uwagi na takie gałęzie ich zdaniem „produkcyjne” jak górnictwo czy rolnictwo; doprowadziły wreszcie do ograniczenia reglamentacyjnej działalności państwa (np. podawanie liczby i grubości nitek składających się na dany rodzaj tkaniny).

25. Pojęcie biurokracji.

Już administracja monarchii absolutystycznej opierała się na systemie biurokratycznym. W monarchii absolutnej zastosowano system biurokratyczny jako podstawę organizacji administracji. Przyjęte we współczesnej socjologii i teorii organizacji w ślad za Maxem Weberem, wybitnym niemieckim uczonym (1864-1920) pojęcie biurokracji, systemu biurokratycznego ma charakter emocjonalnie neutralny. Oznacza ono określony typ organizacji i nie przesądza z góry o jego wadach. Odbiega w dużym stopniu od potocznego zrozumienia tego terminu. Bowiem w języku potocznym jest synonimem wad administracji, jest określeniem pejoratywnym. Biurokracja jest systemem zarządzania, w którym decydującą rolę odgrywa aparat administracyjny.

26. Cechy systemu biurokratycznego sformułowanego przez Maxa Webera.

Cechami systemu biurokratycznego, sformułowanego przez niemieckiego uczonego Maxa Werbera (1864-1920) są:

• zawodowy charakter administracji biurokratycznej,

• pionowy i poziomy podział pracy oraz związana z nim specjalizacja

• hierarchiczna struktura władzy,

• obowiązywanie formalnych, generalnych reguł określających zachowanie się na poszczególnych stanowiskach.

• Zawodowy charakter administracji biurokratycznej.

Zawodowy charakter administracji biurokratycznej należy rozpatrywać w dwóch aspektach. Pełnienie funkcji administracyjnej jest: zawodem w tym sensie, że stanowi wyłączne lub podstawowe źródła utrzymania urzędnika. Z tytułu pełnienia funkcji urzędnik otrzymuje stałe wyposażenie, które z reguły przybiera formę wyłącznie pieniężną. Urzędnicy spełniają swoje obowiązki dostatecznie długo, w rozwiniętych systemach biurokratycznych aż do przejścia na emeryturę. Pełnienie funkcji administracyjnych wiąże się z odpowiednim zawodowym przygotowaniem urzędników uzyskanym albo przed wstąpieniem do służby państwowej- jest to przygotowanie główne lub wyłącznie teoretyczne albo w trakcie urzędowania. Urzędnicy są fachowcami w swoim zawodzie.

28. Pionowy i poziomy podział pracy.

Poszczególni urzędnicy i zespoły urzędników specjalizują się załatwianiu poszczególnych kategorii spraw. Specjalizacja łączy się z podziałem pracy. Poziomy podział pracy polega na rozgraniczeniu zadań urzędników i zespołów urzędników tego samego szczebla. Podzał ten jest z reguły przeprowadzony wg kategorium rzeczowego, tzn. poszczególni urzędnicy lub ich zespoły załatwiają sprawy jednego wycinka życia społecznego, gospodarczego lub politycznego. Pionowy podział pracy odnosi się natomiast do urzędników i zespołów urzędników różnych szczebli. Zadania urzędnika lub zespołu każdego szczebla- czy to w obrębie jednej jednostki np. ministerstwa, czy też w różnych jednostkach podziału terytorialnego państwa- powinno być na tyle sprecyzowane, aby nie dochodziło na tym tle do kolizji z urzędnikami i zespołami innych szczebli. Innymi słowy, aby nie dochodziło do sporów kompetencyjnych- zarówno pozytywnych (tę samą sprawę chce załatwić co najmniej dwóch urzędników lub dwa organy administracji), jak i negatywnych (nikt nie chce zająć się sprawą).

29. Hierarchiczna struktura władzy.

Pionowy podział pracy zakłada istnienie hierarchicznej podległości urzędników i zespołów niższych urzędnikom i zespołom wyższego szczebla. Podległość ta przybiera dwojaki charakter jest ona zarazem osobowa i służbowa. Podległość osobowa- to uzależnienie od czynnika wyższego w zakresie nominacji, wysokości uposażenia, nagród ewentualnie także zwolnienia z zajmowanego stanowiska. Podległość służbowa- oznacza obowiązek podporządkowania się poleceniom służbowym przełożonego; niewykonanie polecenia służbowego naraża urzędnika na mniej lub bardziej dotkliwe sankcje służbowe, z usunięciem ze stanowiska włącznie- chyba że polecenie było w oczywisty sposób sprzeczne z prawem. Konsekwentny system biurokratyczny jest zarazem z uwagi na hierarchiczną strukturę władzy, systemem centralistycznym. Organy centralne mogą w pełni kierować bezpośrednio lub pośrednio płacą całego terytorialnego aparatu administracji.

30. Obowiązywanie generalnych reguł, określających zachowanie na poszczególnych szczeblach.

Obowiązywanie formalnych, generalnych reguł i norm określających zachowania na poszczególnych stanowiskach: aby system biurokratyczny mógł należycie funkcjonować, musi mieć do dyspozycji generalne normy, które określają jego działalność. Nie sposób bowiem kierować rozgałęzionym aparatem biurokratycznym przy użyciu tylko indywidualnych poleceń służbowych. Po to by administracja mogła działać jednolicie i sprawnie, wszelkie typowe sprawy stać się przedmiotem regulacji normatywnej.

31. Technika działania administracji typu biurokratycznego- pisemna forma dokumentów.

Administracja typu biurokratycznego- i w ogóle każda bardziej rozwinięta administracja- nie może odbyć się bez pisemnej formy dokumentowania aktów urzędowych. Dokumentacja pisemna ułatwia organowi decyzji, umożliwia analogiczne rozstrzyganie podobnych spraw. Pomaga też organom wyższego szczebla ułatwiając im kontrolę następczą działalności organu niższego. Z pisemną formą dokumentów wiązało się zaangażowanie dużej liczby urzędników pomocniczych ( do przepisywania decyzji, gońców).

32. Bieg sprawy administracyjnej ukształtowany w dobie absolutyzmu.

Reguły dotyczące biegu sprawy administracyjne ukształtowane w dobie absolutyzmu przetrwały w dużym stopniu do XX w. do dziś zachowały się niektóre dawne terminy określające poszczególne etapy biegu sprawy i rolę odgrywaną w tym przez urzędników. Bieg sprawy administracyjnej składa się z czterech etapów:

• rejestracja dokumentu/ sprawy przez kancelarię, która zaopatrywała dokument tzw. Prezentą (przentatą)

• przyjęcie dokumentu/ sprawy przez jednoosobowego szefa komórki, kolegium lub osobę, szefa bądź kolegium upoważnioną,

• deklaracjia do referentów zwanych koncypistami, którzy przygotowywali projekt decyzji (koncept, brulion).

• Akceptacja, zmiana lub odrzucenie przez szefa lub kolegium tzw. Aprobata, dezaprobata. Po aprobacie decyzja była przepisywana, podpisywana przez właściwą osobę i przekazywana adresatowi (przez posłańców).

• Koncentracja decyzji a dekoncentracja wewnętrzna w dobie absolutyzmu.

Administracja w monarchii absolutnej oparta na zasadzie koncentracji w rynku organów wyższego szczebla po przez włączenie jej w centralizację administracji. Łączność w obrębie aparatu administracyjnego była zapewniona tylko przez posłańców i pocztę. W związku z tym obieg informacji między stolicą a peryferyjnymi organami administracji był stosunkowo długi i stwarzał duże trudności w prawidłowym funkcjonowaniu administracji. Przełom przyniosło zastosowanie w drugiej połowie ubiegłego stulecia telegrafu elektrycznego, a następnie telefonu. Natomiast w wyniku nawału spraw w ramach danego urzędu stopniowo, aczkolwiek powoli zaczęto wprowadzać dekoncentrację wewnętrzną, która polegała na tym, że szef urzędu upoważniał do podejmowania decyzji pracowników tego urzędu.

34. Charakter uposażenia urzędników a „obwencje”.

Pojęcie systemu biurokratycznego spowodowało zatrudnienie dużej liczby stałych, zawodowych urzędników. Pracownicy administracji urzędnicy mieli oprócz obowiązków także określone uprawnienia wobec państwa. Urzędnicy otrzymywali uposażenie z reguły pieniężne. W XVIII w dążono do tego aby urzędnik nie pobierał nie ponad uposażeniem tzn. dążono do wyeliminowania dochodów ubocznych zwanych obwencjami. Przestano tolerować obwencję a zaczynano traktować je jako wykroczenie służbowe. Tym samym inaczej już oceniano korupcję i płatną protekcję, które przedtem stanowiły nieodłączną cechę administracji. Jednym z warunków wyeliminowania ubocznych, nielegalnych dochodów było ustalenie uposażeń na odpowiednim wysokim poziomie. Jednak w wielu krajach same uposażenia wciąż nie zapewniały wystarczającego utrzymania. Czasem urzędnikom przysługiwała renta lub emerytura, zależne to było jednak od woli moralnych. Wcześniej sprzedawalność urzędu spełniała podobną funkcję- uzyskana kwota stanowiła kapitał wystarczający na utrzymanie.

35. Zagadnienie trwałości sprawowania urzędów.

Najtrwalszą gwarancją trwałości sprawowania urzędów było pełnienie go na zasadzie uznania go za przedmiot własności urzędnika, co powodowało, że był on przedmiotem handlu. Taka praktyka była sprzeczna z istotą systemu biurokratycznego i prędzej czy później ją znoszono. We Francji np. zniosła ją rewolucja burżuazyjna, w Rzeczpospolitej zdołano ją tylko ograniczyć (sprzedaż stopni wojskowych zapewniono po 15 latach służby, kupno tych dla najstarszych oficerów urzędy cywilne można było sprzedać po 10 latach). Sprzedaż urzędów na ziemiach polskich skończyła się dopiero wraz z rozbiorami. W Wielkiej Brytanii proces ten trwał dłużej aż do 1871 r. W Niemczech urzędnik mógł zostać odwołany. W Szwecji i częściowo w wielkiej Brytanii urzędnik mógł zostać odwołany ale decyzją sądu powszechnego. We Francji następowały zmiany personelu następstwie zmian politycznych. W USA pełnienie urzędu traktowane były jak zwykły stosunek pracy.

36. Stosunek państwowej służby cywilnej jako element sfery prawa prywatnego.

W Niemczech stosunek państwowej służby cywilnej zaczęto zaliczać do sfery prawa prywatnego. Urzędnik nie był w prawdzie właścicielem urzędu, ale państwo nie mogło go wprost pozbawić prawa do uposażenia, nawet jeśli został odsunięty od urzędu. Mogło to nastąpić tylko w wyniku popełnienia przestępstwa, które musiało być potwierdzone przez sąd powszechny lub komisje dyscyplinarną. Również w Szwecji i częściowo w Wielkiej Brytanii urzędnik mógł zostać odwołany ale decyzją sądu powszechnego. Reguła ta nie dotyczyła najwyższych urzędów ministerialnych. W USA pełnienie urzędu traktowane było jako zwykły stosunek do pracy a nie jak w europie, gdzie wynagrodzenie traktowane jako gotowość służenia państwu. Formalnie w stanach zjednoczonych stosunek był mało stabilny, natomiast w praktyce korpus urzędników cieszył się przez pewien czas faktyczna stabilizacją, do póki nie został wprowadzony w 1829 system łupów .

37. Służba państwowa jako udział w wykonywaniu suwerenności państwowej.

We Francji służbę państwową uważano za udział w wykonywaniu suwerenności państwowej. W związku z tym kształtował się tam oczywiście poza urzędami kupnymi nieograniczona formalnie możliwość zmian personelu administracji następstwie przemian politycznych. W praktyce zmiany te nie przybrały masowego charakteru. Z innych przyczyn mało stabilnych formalnie był stosunek służbowy urzędników w stanach zjednoczonych. Stosunek ten był uważany za zwykły stosunek pracy.

38. System łupów.

W USA administracja federalna miała charakter biurokratyczny. Urzędnicy byli powołani przez prezydenta na czas nie określony na zasadach zwykłego stosunku pracy. W praktyce piastowali urzędy długo a nawet dożywotnie. Nie dotyczyło to najbliższych współpracowników prezydenta- odpowiedników ministra- sekretarzy stanu. W 1829 r. doszło do zasadniczej zmiany czasu sprawowania zmiany urzędów federalnych. Wtedy to reprezentujący nowe, bardziej radykalne i ekspresyjne od dotychczasowy rządzących, siły społeczne prezydenta Andrew Jackson rozpoczął wprowadzenie administracji federalnej tzw. system łupów ( spoils system) Jackson oświadczył, iż „nikt nie jest stworzony dla urzędów ani urzędów nie tworzy się dla nikogo” a zdania urzędników „są proste i nieskomplikowane, także człowiek inteligentny może z łatwością kwalifikować się do ich wykonywania” wszelkie federalne urzędy administracyjne, poczynając od najwyższych a kończąc na czysto wykonywanych i technicznych, miały - jako łup- każdorazowo przypadać „zwycięzcą”, takich jak politycznym zwolennikom nowo wybranego prezydenta. Tego rodzaju wymiana stała się od jego prezydentury rzeczą normalną. System łupów stanowiących próbę nie biurokratycznego i swoiście demokratycznego rozwiązania wykazywał coraz więcej wad i w latach osiemdziesiątych XIX w był zastępowany przez system biurokratyczny.

39. Fachowość administracji doby Oświecenia.

Rozwijająca się administracja spowodowała rosnące potrzeby na fachowe kadry urzędników. Wymagano od kandydatów umiejętnego pisania i czytania jaki i odpowiedniego przygotowania zawodowego. W tym celu tworzono szkoły kształcące przyszłych urzędników administracji państwowej. Miało to miejsce w Niemczech (Katedra Kameralistyki w Halle), Francji, Rosji czy Austrii. W różnych krajach były inne wymagania zawodowe urzędników. We Francji zwrócono uwagę przed wszystkim na kwalifikacje o charakterze technicznym- Szkoła Mostów i Dróg, Szkoła Górnicza w Anglii preferowano wykształcenie jak najbardziej ogólne. Można użyć stwierdzenia że administracja wieku Oświecenia była w znacznym stopniu fachowa.

40. Niemiecki model fachowości administracji doby Oświecenia

w dobie oświecenia w Niemczech już wymagano odpowiednio ogólnego przygotowania zawodowego- na stanowiskach merytorycznych przygotowania prawniczego lub bardziej cenionego w XVIII w przygotowania kameralistycznego bądź policystycznego. Uzupełnieniem wykształcenie były praktyka lub staż kończone egzaminem kwalifikacyjnym. W tym celu stworzono katedry kameralistyki uniwersytetach (np. Halle- 1723 rok) jak i osobno szkoły wyższe dla kandydatów na wysokich urzędników. Wśród tych szkół wyróżnić można: Kamera- Hohe- Schule Lautern działając samodzielnie w latach 1774-84, a później jako część uniwersytetu w Heidelbergu oraz Hohe Karlsschule w Stuttgarcie.

41. francuski i angielski doświadczenia w zakresie kserowania fachowej doby . Oświecenia.

We Francji dużą uwagę przywiązywano do kwalifikacji o charakterze technicznym. Pierwsze wyższe szkoły państwowe techniczne, zwane później wielkim powstały jeszcze przed rewolucją. Było to: Szkoła Dróg i Mostów w 1747 i Szkoła Górnicza w 1787. Natomiast w Anglii preferowano wykształcenie jak najbardziej ogólne. Prowadzono egzaminy wstępne na wyższe stanowiska w całej służbie państwowej przez komisje. Przedmiotem egzaminu były- ogólna wiedza z zakresu historii, prawa, ekonomii politycznej języków i geografii.

42. Rosyjskie próby kształtowania korpusu urzędniczego w czasach Piotra I

W Rosji odmiennie niż w innych krajach kształtowano aparat administracyjny. Władca Rosji Piotr I ustanowił obowiązek pełnienia przez szlachtę służby państwowej (cywilnej lub wojskowej). Służba ta rozpoczęła się od 15 roku życia i trwała w zasadzie dożywotnim. Z obowiązkiem służby łączy się obowiązek uzyskania wykształcenia elementarnego (znajomość liczenia i pisania). System ten nie mógł się długo utrzymać ze względu na opór szlachty. Obowiązek ten został najpierw ograniczony po śmierci Piotra I a w 1762 roku całkowicie go zniesiono. Nie oznaczało to że szlachta przestała piastować wyższe urzędy. Przeciwnie, to ona aż do początku XX w stanowiła podstawę biurokracji caratu. Dostęp do urzędników zapewniono również dla mieszczan, którzy chętnie ją przyjmowali. Piastując urzędy mogli zdobyć tytuł szlachecki (nawet dziedziczny), a tym samym dobrą pozycję. Jednak za Katarzyny II zostało to w sposób drastyczny ograniczony. Należy wspomnieć, że Piotr I czynił wiele starań w celu wykształcenia kadr dla administracji, czego przykładem może być powołanie w Petersburgu Wyższej Szkoły Morskiej i Nawigacji.

43. Tabela o rangach.

W ramach reform administracyjnych w Rosji Piotr I wydał w 1722 roku tabelę o rangach, która przetrwała okres panowania Katarzyny II. Zakłada ona podział wszystkich średnich i wyższych stanowisk służbie cywilnej, dworskiej i wojskowej na 14 stopni. Służbę rozpoczynano od stopnia najwyższego, chyba że kandydaci legitymowali się odpowiednim wykształceniem. Dostęp do urzędu zapewniano również mieszczaństwu, które piastując urzędy określonych rang miały sposobność nabycia tytułu szlacheckiego osobistego lub dziedzicznego. Tabela o rangach stanowiła udana próbę prowadzenia typowo biurokratycznych reguł przyjmowania do państwowej służby cywilnej i awansowanie urzędników w warunkach politycznej i społecznej dominacji szlachty, która w innych krajach utrudniała należyte funkcjonowanie systemu biurokratycznego. W 1862 Katarzyna II zniosła obowiązek służby publicznej, jednak tabele o rangach istniała nadal.

44. przesłanki historyczne jako czynnik kreujący struktury jednostek

terytorialnych aparatu administracyjnego.

Przesłanki historyczne stanowiły podstawę podziału terytorialnego państw XVIII w tylko w niektórych monarchiach absolutnych udało się wprowadzić przed końcem XVIII w nowy podział obszaru kraju nieukształtowany w drodze wiekowego rozwoju historycznego. Miało to miejsce We Francji w XVII w gdzie współistniał podział historyczny i częściowo racjonalistyczny. Państwa, które utrzymywały historyczny ukształtowały podział terytorialny to: Wielka Brytania, Szwecja, Węgry a także Austria i Prusy choć tylko w odniesieniu do jednostek najwyższych: Austria- krajów koronnych, Prusy- prowincji. Historycznym w zasadzie charakter miał terytorialny podział USA zarówno na stany, jak i podział stanów na niższe jednostki. Jednak, że nowe stany tworzono na ogół w sposób racjonalistyczny stosując przy tym metodę wytyczania granic jako linii prostej biegnącej południkowo lub równoleżnikowo. Księstwo warszawskie formalnie przyjęło francuski typ podziału terytorialno - administracyjnego. Faktycznie jednak podział ten miał charakter historyczny. Księstwo które powstało z ziem II i III rozbioru polskiego odziedziczyło bowiem podział wprowadzony przez zaborcę.

45. Przesłanki racjonalistyczne jako czynnik kreujący strukturę jednostek

terytorialnych aparatu administracyjnego.

Przesłanki racjonalistyczne były podstawą do zmian podziału terytorialnego wielu państw, jednak tylko w niektórych monarchiach absolutnych zdołało dokonać przed końcem XVIII w nowego podziału opartego na przesłankach racjonalistycznych. We Francji w XVII w dokonano podziału terytorium uwzględniającego zarówno przesłanki historyczne jak i przesłanki racjonalistyczne. Tworami racjonalistycznymi były departamenty, podział na nie wprowadzono na podstawie z góry ustalonych kryteriów racjonalnych. Departamenty starano się kształtować w sposób taki by z ich granic do stolicy można była pieszo dotrzeć w ciągu jednego dnia. Były zatem jednostki stosunkowo niewielkie. Francuski podział systemu terytorialno- administracyjnego znalazł bez pośrednie zastosowanie w sporej liczbie państw europejskich i poza europejskich. W Hiszpanii zamiast 12 historycznych królestw wprowadzono 49 departamentów. W pełni zaś nowy podział racjonalistyczny przyjęła Rosja za czasów Piotra I. Następnie został on za Katarzyny II istotnie zmodyfikowany i przetrwał aż do pierwszych lat władzy sowieckiej. W XIX w już dość powszechnie przyjmowano podział terytorialno- administracyjny z uwzględnieniem przesłanek racjonalistycznych.

46. Samorząd terytorialny w pojęciu XIX wiecznym.

Instytucja samorządu terytorialnego była czynnikiem odróżniającym modele systemu biurokratycznego w osiemnastowiecznych republikach od modelu, który przyjęły monarchie absolutne. Oddziaływanie na sprawy państwowe i administracji ze strony czynnika społecznego na większą skalę nastąpiło w XIX w i odnosiło się tylko do kontynentu europejskiego. Przez pojęcie samorządu terytorialnego należy rozumieć wszelki udział obywateli w wykonywaniu funkcji administracyjnych w ramach zarządu terytorialnego. Samorząd terytorialny zwany też powszechnym obejmował wszystkich obywateli zamieszkałych na terenie określonej jednostki podziału terytorialno- administracyjnej. Istnienie samorządu terytorialnego z istoty sposób ukształtowało nowożytną administrację w republikach o tradycyjnie, historycznie ukształtowanym podziale terytorilno- administracyjnym. W Anglii np. samorząd terytorialny opierał się na przekazaniu władzy lokalnej w ręce zamożniejszych rodów szlacheckich (sędziowie pokoju).

47. Sędziowie pokoju w Anglii

Podstawowymi jednostkami podziału terytorialnego w Anglii były hrabstwa. Zarządzali nimi funkcjonariusze władzy centralnej, lecz tzw. Sędziowie pokoju, których było w każdym hrabstwie ośmiu. Sędziowie pokoju formalnie mianował monarcha, lecz ich podległość władzy centralnej była minimalna. Sędzia pokoju mógł zostać wyłącznie właściciel ziemski z odpowiednim dużym majątkiem i zamieszkały w danym hrabstwie, gdzie urząd taki zarokował. Zatem liczba potencjalnych kandydatów na stanowiska sędziów pokoju była ograniczona i w praktyce władza centralna nie miała możliwości doboru odpowiednich osób, z punktu widzenia jej polityki. Praktycznie była tez możliwe odwołanie go ze stanowiska przez upływem kadencji. Samodzielność sędziów pokoju wynikała z tego, że spełniali swoje funkcje honorowo, bezpłatnie- nie byli więc zależni finansowo od władzy centralnej.

48. Istota federacji.

Federacja to państwo związkowe, gdzie poszczególne elementy np. stany zrzekają się swej suwerenności na rzecz władzy federalnej lecz zachowują autonomię w sferze prawa i gospodarki. Mamy w tym przypadku do czynienia z jednostkowym ujęciem pojęcia państwa. Jest typem, państwa złożonego tworzy niejako nowe państwo, stojąc ponad państwami wchodzącymi w skład federacji. Przykładem tego może być federacja na gruncie austriackim po 1867 r. Lub Stany Zjednoczone Ameryki, które 17.09.1787 uchwaliły konstytucję podpisaną przez przedstawicieli 13 stanów w Filadelfii, nadająca USA charakter państwa związkowego czyli federacji. Należy tu wspomnieć że konstytucja federalna obowiązuje ponad 200 lat z nielicznymi poprawkami. Z reguły jednak federacja jest najczęściej formą przejściową tzn. albo rozpada się na szereg samodzielnych państw np. byłe ZSRR Jugosławia Czechosłowacja albo przeistacza się w jedno państwo o różnym poziomie samorządności terytorialnej np. Meksyk USA federacja to także związek towarzystw i organizacji społecznych politycznych zawodowych i innych np. ONZ.

49. Istota konfederacji.

Konfederacja jest związkiem jednego lub kilku państw, stanów, miast, szlachty duchowieństwa itp., mających na celu realizację określonych zwykle doraźnych celów. Konfederacje działały w zastępstwie władzy państw lub dążyły do wymuszenia na niej określonych postulatów. Początkowo organizowały je miasta w celu np. zapewnienia pokoju publicznego i bezpieczeństwa handlu. W XVI w. pojawiały się konfederacje generalne dla zapewnienia pokoju i bezpieczeństwa w czasie bezkrólewia. Konfederację zawiązywano przy królu w celu obrony lub przeciw niemu dla wymuszenia nań określonych ustępstw. W XVIII w. zaczęto wykorzystywać konfederację w sejmie dla przeciwstawienia się liberum veto (np. w Sejmie Czteroletnim), obowiązywała bowiem w konfederacji zasada większości głosów. Konfederacja jako związek państw jest typem państwa złożonego, jest tylko stałym połączeniem niezależnych państw w celu wspólnej obrony za zewnątrz i zachowania pokoju od wewnątrz. W konfederacji podmioty państw pozostają suwerenne. Przykładem jest I Rzesza, która funkcjonowała na zasadzie quasi-konfederacji w 1815 roku na kongresie wiedeńskim powołano do życia Związek niemiecki jako konfederację w celu wewnętrznego i zewnętrznego bezpieczeństwa, obejmował początkowo 5 małych księstw niemieckich a następnie w latach 1818-21 konstytucję otrzymało 10 dalszych państw. W Ameryce Północnej po ogłoszeniu deklaracji niepodległości 1776 (prawo do życia prawo do posiadania prawo do szczęścia) kolonie angielskie utworzyły konfederację w 1781 w celu wspólnego prowadzenia i ponoszenia wspólnych kosztów działań wojennych do ostatecznego zwycięstwa. Konstytucje państw skonfederowanych wprowadziły między innymi: formę ograniczonej monarchii konstytucyjnej (król lub książę miał silną pozycję i wpływał na ważniejsze decyzje), podział parlamentu na 2 izby, równość wszystkich wyznań.

50. Charakterystyka unii personalnych.

Unia personalna jest to związek dwóch lub więcej państw gdzie osoba monarchy jest wspólna natomiast inne kwestie mogą pozostać odrębne no. Odrębny system instytucji państwowych.

• Unia polsko- litewska w Krewie 1385 r.

• Unia polsko- węgierska (Władysław Łokietek, Kazimierz Wielki, Jagiellonowie)

• Unia polsko- saksońska od XVIII w. do 1807-15 (konstytucyjnie)

• Unia polsko- rosyjska od 1815 Aleksander Wielki nadał konstytucyjnie

51. Charakterystyka unii realnych.

Związek dwóch lub więcej państw na stałe, będący podmiotem prawa międzynarodowego, w którym wspólna jest osoba monarchy parlament instytucje sprawy wojska i finansów wspólna polityka zagraniczna.

• unia Anglii ze Szkocją w 1707 r. W wyniku którego powstało Zjednoczone Królestwo zwane Wielka Brytanią (wspólna monarcha parlament osobne instytucje szkockie przetrwały jednak do końca XIX w.)

• unia lubelska wymuszona przez stronę polską posiadała wspólną politykę zagraniczną wspólne działania finansowe głowę państwa wspólny sejm pozostawały pewne odrębności- instytucje nazwa państwa brzmiała Rzeczpospolita Obojga Narodów; po akcie zaręczenia w 1791 r. Mamy do czynienia z jednym państwem.

52. Administracja w federacji ( na przykładzie rozwiązań austriackich po 1867 r.)

W połowie XIX w. zarysowały się w wielonarodościowej monarchii austriackiej trzy koncepcje tj.: nurt centralistyczny broniony przez Niemców austriackich, nurt dualistyczny reprezentowany przez Węgrów, nurt federalistyczny broniony przez Czechów, Słowaków i Polaków. Wydany w 1860 r. Dyplom październikowy stanowił próbę wprowadzenia ustroju federacyjnego. Później został wydany w 1861 r. Tzw. Patent lutowy (konstytucja lutowa- centralistyczna- kilka lat, statuty krajowe do 1918 r.) następnie kryzys spowodowany wojną z Prusami w 1866 r. Wystąpienie ze Związku Niemieckiego, utrata Wenecji na rzecz Włoch doprowadziły do realizacji nurtu dualistycznego. Ustrój nowopowstałej monarchii austriacko- węgierskiej opierał się na trzech aktach: ugoda austriacko- węgierska, konstytucja królestwa węgierskiego z 1848, konstytucja cesarstwa Austriackiego oparta o ustawy zasadnicze (parlament lutowy, dyplom październikowy). Ugoda przybrała charakter unii realnej, choć nauka węgierska określała stosunek obu państw jako unię personalną. Władza wykonawcza cesarz-król oraz zależnych od niego trzech ministrów austriacko- węgierskich niezależnych od rządów i org. Ustawowych. Władza ustawodawcza (praktycznie do uchwalenia budżetu na wspólne wydatki) należała do tzw. Delegacji parlamentu austriackiego zwanego Radą Państwa i węgierskiego w liczbie po 60 (20 z izby wyższej- panów i 40 z izby niższej- posłów). Monarchia austriacko-węgierska posiadała model federacyjny i składała się z 17 krajów koronnych. Należały do nich: Galicja, Czechy, Śląsk, Tyrol. Dyplom październikowy powołał we wszystkich krajach struktury autonomiczne tj. sejmy krajowe z wydziałami jako władzą wykonawczą. Cesarz powołał swego reprezentanta- namiestnika (sprawy wewnętrzne, wyznaniowe, oświaty i rolnictwa). Kraje dzieliły się na powiaty ze starostą na czele. Ustalił się trzy stopniowy aparat administracyjny: ministrowie- namiestnik- powiat. Równocześnie powstał trzystopniowy aparat władz samorządowych: kraj- powiat- gmina. Powiat: rada powiatowa i wydział powiatowy. Gmina: rada gminna i wójt. Miasto: rada miejska i burmistrz lub prezydent. Samorząd austriacki był oceniony wadliwie. Brak było zharmonizowania czynnika urzędniczego z czynnikiem obywatelskim. Podział zadań administracyjnych między organa państwowe i samorządowe był nieracjonalny. Urzędnicy i organy samorządowe działali na własną rękę.

53. Kontrola organów administracji centralnej.

W XVII w. administracja centralna w Anglii, mimo że zorganizowana została na wzór francuskiej monarchii absolutnej, zaczęła odróżniać się od jej administracji. Różnica ta wystąpiła w związku z poddaniem działalności administracji kontroli parlamentu. W Anglii obowiązywała zasada, że minister, a nawet każdy urzędnik czyli jak mówiono ”sługa koronny” mógł być skazany przez wyższą izbę parlamentu- izbę Lordów- na wniosek izby niższej za złamanie przepisów prawa w toku urzędowania. Wniosek Izby Gmin o kazanie ministra stał się prototypem pociągania do tzw. Odpowiedzialności konstytucyjnej. Kontroli poddana była polityka prowadzona przez radę ministrów lub ministrów. Parlament miał również możliwość kontrolowania działalności administracji centralnej w toku dyskutowania i uchwalania spraw budżetowych. W USA administracja poddana była słabszej kontroli organu przedstawicielskiego- Kongresu. W Szwecji natomiast zdecentralizowana, samorządowa administracja terytorialna podlegała nadzorowi władzy centralnej, poddaną kontroli parlamentu.

54. Istota odpowiedzialności konstytucyjnej.

W systemie demokratyczno- burżuazyjnym odpowiedzialność konstytucyjna jest to odpowiedzialność głowy państwa, rządu lub jego członka za naruszenie konstytucji i ustaw w związku z wykonywaniem swych funkcji przed specjalnym trybunałem. Prototyp odpowiedzialności konstytucyjnej ukształtował się na gruncie angielskim. Ponosili ją członkowie rady ministrów, ministrowie za złamanie przepisów w toku urzędowania w związku z wykonywaniem swych funkcji przez parlamentem (Izbą Lordów). W Polsce według konstytucji marcowej- przed Trybunałem Stanu. W niektórych państwach konstytucja zapewniałam królowi bardzo silną pozycję w systemie organów państwowych. Królowi powierzono w szerokim zakresie ustawodawstwo, miał prawo do sankcjonowania ustaw uchwalonych przez sejm. Konstytucja głosiła że osoba króla jest święta i nietykalna. Król nie posiadał odpowiedzialności konstytucyjnej. Jako, że wszelkie rozkazy i postanowienia jego winny być zaświadczone- kontrasygnowane przez odpowiednich ministrów, którzy przyjmowali za siebie odpowiedzialność za zgodność tych aktów z konstytucją i prawem.

55. Odpowiedzialność polityczna.

W ciągu XVIII w. w Wielkiej Brytanii ukształtowała się o wiele dalej od konstytucyjnej idąca forma odpowiedzialności ministrów przed parlamentem- odpowiedzialność polityczna, zwana też odpowiedzialnością parlamentarną. Polegała ona na tym, że ministrowie z reguły stojący na czele poszczególnych działów administracji centralnej, ponosili przed Izbą Gmin odpowiedzialność nie tylko za politykę własną, choćby zgodną z prawem, ale także za politykę króla. Król bowiem, zgodnie ze starymi zasadami „nie mógł działać sam” i „nie mógł działać źle”- miał działać zawsze z radą ministrów, którzy brali odpowiedzialność za jego akty, jak również za działania własne i podległego personelu. Jeśli Izba Gmin wyraziła formalne niezadowolenie z polityki, za którą odpowiadał cały rząd albo jeden minister, zasadniczo cały rząd podawał się do dymisji, chyba że powodował rozpisanie nowych wyborów. Odpowiedzialność polityczna jest to odpowiedzialność rządu lub jego członka za prowadzenie polityki sprzecznej z wolą parlamentu (w systemie parlamentarno- gabinetowym), negatywna ocena polityki rządu lub jego członka przez uchwalenie wotum nieufności albo odmówienie wotum zaufania powoduje dymisję rządu lub jego członka.

56. Charakter administracji Szwecji w XVIII w.

charakter administracji w Szwecji był zbliżony do wzorców angielskich. Zdecentralizowana w dużym stopniu samorządowa administracji terytorialna podlegała nadzorowi władzy centralnej. Natomiast biurokratyczna administracja centralna była pod kontrolą parlamentu. Szwecja już w XVIII w. wyróżniała się personalnym rozdziałem pomiędzy rządem a administracją centralną. Członkowie rządu szwedzkiego, zwanego Radą Stanu (wybierani przez parlament) nie stali w zasadzie na czele resortów administracyjnych. Administracja centralna spoczywała w rękach organów kolegialnych które posiadały osobnych prezesów. Kolegia nie podlegały poszczególnym członkom Rady Stanu lecz radzie jako całości. Tego rodzaju rządu i administracji spotykamy również w Polsce stanisławowskiej.

57. Zarząd terytorialny w Rzeczpospolitej Szlacheckiej.

Zarząd terytorialny w Rzeczpospolitej Szlacheckiej spoczywał w ręku sejmiku ziemskich i dożywotnich urzędników ziemskich (wojewoda, kasztelan, starosta). Zadania ich kształtowały się raczej w drodze zwyczajowej nie było między nimi racjonalnego podziału pracy. Działali przy tym w okręgach których granice z reguły się ze sobą nie pokrywały. Podstawowym okręgiem w zakresie zarządu terytorialnego przez cały okres monarchii patrymonialnej pozostała kasztelania, ciągle pozbawiona wartości dla państwa skutkiem rozwoju przywilejów. Okręg ten oparty był na grodach, które w pewnej licznie istniały od czasów rodowo- plemiennych. Ważniejszy spośród grodów stawał się siedzibą urzędnika, książęcego kasztelana i pełnił rolę centrum jednostki terytorialnej. Do obowiązków kasztelańskich należały: zarząd terytorialny, pojmowany zwłaszcza w sensie zbioru i magazynowania środków pieniężnych, naturalnych pochodzących z danin i służebności oraz dowództwo wojskowe. Pomocnikami kasztelana byli tzw. Wojscy oraz sędzia grodowy i targowy.

58. Podział administracyjno- terytorialny Rzeczpospolite.

Podział administracyjno- terytorialny Rzeczpospolitej nie był uporządkowany. Rzeczpospolita stanowiła po unii lubelskiej (1569) unię realną państwo złożone w skład którego weszły: korona Królestw Polskiego, Wielkie księstwo Litwy oraz księstwo Inflant stanowiące kondominium czyli wspólną posiadłość korony i Litwy zarządzane na zmianę co rok przez ministrów koronnych i litewskich. Wspólne dla całego państwa były tylko dwie instytucje monarchia i sejm jednakże odrębne instytucje korony i Litwy stawały się coraz bardziej identyczne. Ostry początkowo podział na Koronę i Litwę uległ zatarciu i ustępował podziałowi na prowincje. Było ich 6, cztery w Koronie (5 Wielkopolska, 10 Małopolska, 3 Mazowsze i 3 Prusy Królewskie) oraz Litwa i Inflanty. Prowincje dzieliły się na województwa, których było 21 w Koronie i 9 na Litwie. Największą jednak jednostką podziału terytorialnego była ziemia która stanowiła dawne księstwo z doby rozbicia dzielnicowego. Ten zawiły podział terytorialny Korony skomplikował dodatkowo fakt umacniania się powiatów wprowadzonych dla potrzeb sądownictwa które z czasem nabrały odrębności podatkowej i administracyjnej łącznie z odrębną hierarchią urzędniczą. W porównaniu z Koroną Wielkie Księstwo Litewskie miało nowocześniejszy podział terytorialny, wprowadzony tuż przed unią z Polską. Województwa dzieliły się tam jednolicie na powiaty, a powiat był okręgiem działania sądu ziemskiego, sejmiku i starosty.

59. Województwo a ziemia w dobie demokracji szlacheckiej.

Województwo i ziemie były jednostkami podziału terytorialnymi w dobie demokracji szlacheckiej. Województwa powstały w skutek podziału prowincji, natomiast ziemie obejmowały swym zasięgiem księstwa z doby rozbicia dzielnicowego, które zachowały swą odrębność, tj. posiadały własną hierarchię urzędniczą oraz własny sejmik. Ziemia w tym właśnie znaczeniu ukształtowanym w XIII w. Powstawała w różnym stosunku do województwa, którą to nazwę przyjęto dopiero w XV stuleciu. Na ogół pojęcia ziemia i województwo pokrywały się. Były ziemie równorzędne województwu (ziemia dobrzyńska) bądź też stanowiły ich część składową. Wówczas całe województwo dzieliło się na ziemie (województwo mazowieckie, ruskie), albo tylko wyodrębniono ziemię w ramach województwa.

60. Samorząd miejski w Rzeczypospolitej Szlacheckiej.

W Rzeczypospolitej Szlacheckiej, podobnie jak w wielu krajach feudalnych, miasta nie były traktowane jako jednostki ogólnego podziału administracyjnego. Samorząd miast i wsi podporządkował swoje instytucje ścisłemu nadzorowi swojego aparatu terytorialnego. Oznaczało to, że miasta i wsie nie były traktowane jako jednostki ogólnego podziału administracyjnego, gdyż każde miasto i wieś mające różne przywileje stanowiły zindywidualizowane społeczności lokalne. I miasta i wsie posiadały samorząd na ogół bardzo ograniczony. Zachowały pewne odrębności, mające źródło w dokumentach lokalnych. Jednak w praktyce król działający przez starostów lub właściwie feudalni wywierali wpływ na samorząd. W miastach występowały rady miejskie nazywane magistratami, na czele z burmistrzami, którzy przybierali stopniowo tytuły prezydentów. W większych miastach występowały szersze ciała reprezentujące ogół obywateli miasta. Organy te albo w ogóle nie były wybierane, albo wybierano je w sposób niedemokratyczny. Organami samorządu wiejskiego przybierającego formę gromady, był wójt i przysiężni - ściśle podporządkowani właścicielowi wsi.

61. Charakterystyka pierwszych, na ziemiach polskich, nowoczesnych organów administracji resortowej powołanych w 1764 r.

W drugiej połowie XVIII wieku na ziemiach polskich zaczęto wysuwać różne projekty utworzenia nowoczesnych władz centralnych. Konieczność taką wyrażali m.in. Stanisław Leszczyński (Głos wolny wolność ubezpieczający) i Stanisław Konarski (o skutecznym rad sposobie). W roku 1764 Sejm powołał do życia nowoczesne organy administracji resortowych w postaci komisji wielkich. Powołano Komisję Skarbu i Komisję Wojskową osobne dla Korony i Litwy. Na ich czele stanęli właściwi ministrowie. Były one organami kolegialnymi. Członków do komisji oprócz przewodniczących wybierał sejm na okres 2 lat z poczwórnej liczby kandydatów przedstawianych przez króla. Powołanie do życia komisji wielkich stało się początkiem procesu stopniowego kształtowania się nowego typu administracji w Rzeczypospolitej, przybierającej znamiona republiki oświeceniowej. Administracja resortowa obejmuje wyodrębnioną dziedzinę, organizacyjnie podporządkowaną jednemu ministrowi. W Księstwie Warszawskim i w konstytucyjnym Królestwie Polskim nie było resortu spraw zagranicznych. Zadania resortu spraw wewnętrznych były podzielone miedzy dwa resorty w Księstwie obok resortu spraw wewnętrznych był resort policji, a w Królestwie był jeszcze resort wyznań religijnych i oświecenia publicznego.

62. Komisje Skarbu (Komisje Wielkie).

Komisje skarbowe powstały dla Litwy i dla Korony. Na czele Komisji Skarbowej stali podskarbiowie wielcy, ich zastępcami byli podskarbiowie nadworni, a w skład jej wchodzili senatorowie i członkowie stanu rycerskiego, wybierani przez sejm na okres 2 lat. Komisje Skarbowe działały aż do sejmu czteroletniego, dając wówczas początek Komisji Skarbu Obojgu Narodów, jednolitej już dla całego państwa. Zgodnie z zasadami kameralistycznymi komisje skarbowe nie ograniczały swych zadań do zarządu skarbowego, lecz podejmowały działania na rzecz rozwoju przemysłu i handlu, pracowały nad rozbudową infrastruktury (budowa dróg i uspławnianie rzek), czuwały nad realizacją uchwał sejmowych o wprowadzeniu jednolitego systemu miar i wag oraz zniesienie ceł wewnętrznych i wprowadzenia cła generalnego. Do komisji należało też sądownictwo finansowe i handlowe oraz piecza nad podniesieniem gospodarki kraju. Komisje dysponowały licznym (1000 osób) i odpowiednio zorganizowanym zawodowym aparatem urzędniczym, rozmieszczonym na obszarze całego kraju. Można użyć stwierdzenia, że komisje skarbowe dały początek polskiej biurokracji. Z obu komisji lepszymi efektami mogła wykazać się Komisja Skarbu Koronnego, która w 1768 r. Opracowała pierwszy budżet.

63. Komisje Wojskowe (Komisje Wielkie).

Na czele Komisji Wojskowych stanęli hetmani wielcy i polni koronni i litewscy, którzy zostali uznani za ministrów oraz komisarzy wybieranych przez sejm na okres dwóch lat. Obejmowały zarząd spraw wojskowych - sprawy skarbowo-sądowo- wojskowe. Wprowadzenie komisji oznaczało więc istotne ograniczenie władzy. W praktyce komisje te działały wadliwie, znajdując się nadal - wbrew intencji ustawodawców - w rękach hetmanów. Komisje Wojskowe istniały 12 lat od roku 1776. Ich kompetencje przejął następnie Departament Wojskowy Rady Nieustającej.

64. Rola Komisji Edukacji Narodowej w procesie kreowania systemu szkolnego.

K.E.N. centralny urząd ustanowiony przez sejm 14.X.1773 r., działający kolegialnie jako ministerstwo oświaty publicznej. Była chlubą polskiego oświecenia. K.E.N. zaliczana do tzw. Komisji Wielkich (skarbu oraz wojska) miała jednak w odróżnieniu od nich charakter instytucji autonomicznej, która nie podlegała Radzie Nieustającej lecz była podporządkowana królowi. Nadzór nad nią sprawował tylko sejm w zakresie sprawozdań finansowych, sejm też zwykł wypowiadać się o ogólnych założeniach programowych. Komisja posiadała silną finansową bazę działania. Był nią fundusz edukacyjny zasilony przez dobra zlikwidowanego przez papieża zakonu jezuitów, prowadzącego wcześniej większość szkół szlacheckich. K.E.N. objęła swym zasięgiem całe państwo polsko-litewskie. Stanęła na czele systemu szkolnego (szkoły elementarne, gimnazja (100), kolonie akademickie, uniwersytety w Krakowie i Wilnie zwane szkołami głównymi).w praktyce Szkoła Rycerska założona w 1765 r. i inne szkoły wojskowe (Szkoła Inżynierii) zostały wyłączone spod jej kierownictwa. Dążyła do powszechności nauczania, odrzucała jednak powszechny obowiązek szkolny. Wprowadziła jednolity program nauczania dla wszystkich szkół. Programy szkolne zawierały idee oświecenia(racjonalizm, aktywizm, a także patriotyzm i wychowanie obywatelskie). Programami i wydawaniem podręczników zajęło się Towarzystwo dla Ksiąg Elementarnych. Efektem działalności K.E.N. w roku 1778/79 była duża jak na owe czasy liczba uczniów (18.000 - jeden uczeń na 400 mieszkańców) szkół średnich. Gorzej, że pełny kurs nauki kończyło zaledwie 14% uczniów. Określiła w swoich ustawach zasady i struktury organizacyjne szkół oraz zasady tworzenia i popierania przez państwo „stanu nauczycielskiego” pochodzenia różnoklasowego. Czołowi działacze K.E.N. to: Hugo Kołłątaj, Ignacy Potocki oraz król Stanisław August.

65. Rada Nieustająca.

Jeszcze przez elekcją w 1764 r. wysuwano projekty utworzenia rządu centralnego, który miałby pokierować rządem kraju. W pierwszych latach panowania Stanisława Augusta rolę taką spełniały konfederacje króla z ministrami, a w praktyce z przedstawicielami „familii” (Czartoryscy, Andrzej Zamojski, Stanisław Konarski). W wyniku kompromisu pomiędzy różnymi koncepcjami przy uwzględnieniu niektórych wzorców z państw oświeconego absolutyzmu (Szwecji) doszło na Sejmie w 1755 r. do ustanowienia Rady Nieustającej, która miała się stać organem kolegialnej centralnej władzy, składa się z osoby króla oraz 36 członków po 18 reprezentantów senatu i izby poselskiej, wybieranych przez sejm na dwuletnią kadencję. Decyzje Rady były przygotowane przez resortowe departamenty (5 departamentów) powołane także przez sejm - departament interesów cudzoziemskich (załążek MSZ) - departament woskowy - departament sprawiedliwości - departament skarbowy (nadzór nad komisjami skarbowymi) - departament policji czyli spraw porządku. Rada Nieustająca była w gruncie polskim była pierwszym rządem w nowoczesnym rozumieniu tego słowa. Ograniczała władzę króla (np. w sprawie zwierzchnictwa nad administracją, a także nominacji na urzędy) a więc Rada rozwinęła pożyteczną działalność w zakresie administracji, ale jako narzędzie rządu w Petersburgu, zależna od carycy Katarzyny II była krytykowana i atakowana przez koła patriotyczne, co doprowadziło do jej zniesienia na początku sejmu czteroletniego 1789 r. Przylgnął do niej epitet „zdrady nieustającej” w takim uogólnieniu przesady. Rada Nieustająca była przywrócona do życia przez sejm grodzieński w 1793 r.

66. Komisje Dobrego Porządku.

Od 1765 r. w miastach królewskich powołano komisje Dobrego Porządku, organy złożone z miejscowej szlachty, porządkujące wewnętrzną organizację i finanse poszczególnych miast lub grup miast. Posiadały kompetencje „policji”. Po zniesieniu komisji szpitalnych komisje zajęły się również warunkami zdrowotnymi ludności. Spod zakresu działania władz policyjnych była wyłączona zarówno szlachta, jak i ludność od niej zależna. Szlachta strzegła swej wolności oraz pełnej jurystrukcji w sprawach chłopskich. Komisje przejęły fundacje administracyjne starostów, przeprowadzały nabór do wojska, pobierały podatki. Pierwsza komisja dobrego porządku powstała dla Warszawy potem Poznania. Ich kompetencje przejęła w 1791 Komisja Policji Obojga Narodów.

67. Scharakteryzuj trzy kolegialne ministerstwa wspólne (polsko-litewskie) - komisje rządowe powołane w 1789 r.

Sejm Czteroletni w miejsce komisji skarbowych departamentów Rady Nieustającej, zniesionej już w 1789 r. za nadmierną uległość władzą rosyjskim powołał do życia kolegialne ministerstwa wspólne dla całego państwa, zwane komisjami rządowymi. Były to Komisja Wojskowa, Komisja skarbu, komisja Edukacji Narodowej. Organy te były dotąd wybierane przez sejm i przed nim tez ponosiły odpowiedzialność. Przewodniczyli im, jak dawniej odpowiedni ministrowie na zmianę koronni i litewscy, nie należący jednak do Straży Praw. Stwarzało to pewną kłopotliwą dwutorowość władzy. W skład każdej komisji sejm wybierał 14-15 komisarzy. Komisje były na równo podporządkowane Straży Praw i Sejmowi. Zakres działania komisji rządowych pozwalał wysuwać optymistyczne nadzieje na szybki rozwój kraju i wyjście z zacofania gospodarczego.

68. Król w Straży Praw.

Podczas obrad Sejmu Czteroletniego poddano zamiennie ustrój zarządu ogólnego. Konstytucja 3 Maja ustanowiła Straż Praw w skład której weszli: król jako przewodniczący, ministrowie: policji, pieczęci (spraw wewnętrznych), interesów zagranicznych, wojny oraz skarbu; prymas jako głowa duchowieństwa i zarazem przewodniczący K.E.N.; z głosem doradczym marszałek sejmu; w przyszłości następca tronu. Król powoływał ministrów do Straży Praw spośród wszystkich ministrów, których było 14. król w Straży Praw podejmował decyzje, które były ważne tylko wtedy, gdy kontrasygnował je tzn. podpisał jeden z ministrów , członków Straży. Przez złożenie kontrasygnaty minister brał odpowiedzialność przed sejmem za dana decyzję. Ministrowie mogli być pociągani do odpowiedzialności konstytucyjnej i politycznej. Rolę króla w Straży Praw można uznać za rolę dożywotniego szefa rządu, w związku z nieodpowiedzialnością osobistą.

69. Rola ministrów w Straży Praw.

Król powoływał ministrów do Straży Praw spośród wszystkich ministrów, których było 14. podobnie jak w Szwecji ministrowie-członkowie straży nie przewodniczyli w komisjach rządowych. Powołanie ministra Rzeczypospolitej w skład Straż Praw powodowało wyłączenie go z udziału w pracach właściwej Komisji. Ministrowie w Straży nie stali więc na czele resortów administracyjnych - poza ministrami: pieczęci i interesów zagranicznych, w których zakresie działania nie powołano komisji, dzięki czemu byli oni rzeczywistymi szefami resortu. Król w Straży Praw podejmował decyzje, które były ważne tylko wtedy, gdy kontrasygnował je tzn. podpisywał jeden z ministrów, członków Straży. Przez złożenie kontrasygnaty minister brał odpowiedzialność przed sejmem za dana decyzję. Ministrowie mogli być pociągnięci do odpowiedzialności konstytucyjnej (w razie naruszenia przez nich ustawy lub innego prawa) i politycznej (za politykę negatywnie ocenianą przez parlament).

70. Komisje rządowe w Konstytucji 3-ego Maja.

Sejm Czteroletni przejął na ogół dotychczasowe założenia ustroju administracji. Zamiast komisji skarbowych i departamentów Rady Nieustającej, zniesionej w 1789 r. za nadmierną uległość władzą rosyjskim, powołał do życia trzy kolegialne ministerstwa wspólne dla całego państwa, zwane komisjami rządowymi: Komisję Skarbu, Wojska, i Policji obojga Narodów oraz zamierzał zreorganizować Komisję Edukacji Narodowej.

Komisja Skarbu wprowadzona po uchwaleniu konstytucji, zgodnie z zasadami kameralistycznymi, nie ograniczała swych żądań do zarządu skarbowego, lecz podejmowała działania na rzecz rozwoju przemysłu i handlu, pracowała nad rozbudową infrastruktury (budowa dróg i uspławnianie rzek). Do komisji należało też sądownictwo finansowe i handlowe. Ściąganie podatków i innych dochodów państwowych, rozwój ekonomiczny przez zakładanie lub popieranie manufaktur, utrzymanie poczty, w dziedzinie rolnictwa w stosunku do majątków szlachty, mogła działać tylko za pomocą „rad” i „ostrzeżeń”, nie zaś zarządzeń - zbierała dane statystyczne. Komisja wojska została powołana zaraz po rozpoczęciu prac sejmu. Przyjęła uprawnienia podobne jakie posiadała komisja wielka wojskowa powołana w roku 1764. w komisji wojskowej przeważały osoby cywilne. Komisja policji wprowadzona po ustaleniu konstytucji., miała sprawować nadzór głównie nad miastami. Sprawy bezpieczeństwa i „spokojności” tj. policja porządkowa - sprawy „wygody publicznej” czyli szeroko pojęta administracja: sprawy obyczajowe, handlowe, zdrowia, sprawy komunikacji, zbieranie danych statystycznych.

71. Komisje porządkowe cywilno-wojskowe jako pierwsze w Polsce nowożytne organy zarządu terytorialnego.

Sprawy terytorialne ziem i województw od 1789 r. należą do komisji porządkowych cywilno-wojskowych, mających charakter komisji samorządowych. Wszystkie były sobie równorzędne. Powołano dla całych województw, ziem, a nawet powiatów. Do ich zadań należało: rekrutacja do wojska, kwaterunek i zaopatrzenie dla wojska, wydawanie paszportów, udzielanie porad rolnictwu, rozwój rzemiosła, handlu i szkół, opieka społeczna nad biednymi i chorymi. W praktyce sprawowały pewne funkcje sadownicze. Wykonywały polecenia centralnych komisji i pomagały im w realizacji ich zadań. Członkowie komisji porządkowych byli wybierani na okres 2 lat przez sejmiki. W ich skład wchodzili przedstawiciele szlachty (15) i mieszczan (3). O roli jaką przypisywano komisją, świadczy przepis, zgodnie z którym uprzednie zasiadanie w komisji stanowiło warunek wyboru do Sejmu, do komisji Obojga Narodów, do Trybunału. Przewodniczącymi komisji koronnych byli najstarsi ranga urzędnicy spośród wybranych w skład komisji. Na Litwie, gdzie dominowała magnateria obok komisarzy wybranych przez sejmiki wchodzili z urzędu miejscowi dygnitarze. Zakres działalności komisji wielkich oraz zakres i rozwój agend komisji porządkowych był większy niż dawniejsze funkcje starostów czy sejmików. Sejm Czteroletni zniósł w ogóle urzędy starostów, powierzając funkcje administracyjne w i instancji komisjom. Równocześnie ograniczono też uchwałodawcze kompetencje sejmików cedując je na sejm. Administracja terytorialna Rzeczypospolitej opierała się na zasadzie pełnego samorządu - stosunkowo nowoczesnego i zgodnego z rodzinnymi tradycjami.

72. Jaka rolę w systemie administracyjnym Polski doby kościuszkowskiej miały odegrać dozory i dozorcy?

Wśród postanowień społecznego aktu insurekcji, jakim był Uniwersał Połaniecki, znalazła się zapowiedź podziału kraju na dozory obejmujące 1000-1200 gospodarstw rolnych. Na czele dozoru miał stać dozorca. Był to pierwszy przypadek wprowadzenia administracji we wsi. Dozorców powoływały odrodzone komisje porządkowe. Przewidywano jednak, że na urząd ten przedstawiałyby w przyszłości samorządowe ciała szlachty, mieszczaństwa, a nawet chłopów. Dozorcy mieli wypełniać „opiekę rządową” nad chłopstwem w I instancji. Do zadań dozorców należał nadzór nad realizacją korzystnych dla chłopów postanowień Uniwersału Połanieckiego, rozstrzyganie sporów między szlachtą ziemską a chłopami, nadzorowanie pracy nauczycieli wiejskich, przeprowadzenie spisów ludności, dbałość o rozwój rolnictwa i ochronę lasów, czuwanie nad bezpieczeństwem publicznym. Z uwagi na krótkotrwałość działania władz powstańczych instytucja dozorów i dozorców na owe czasy nowoczesna, nie wywarła większego wpływu na kształtowanie się nowoczesnej administracji na ziemiach polskich.

73. Początki prawa administracyjnego w dobie Oświecenia.

Obowiązywanie ogólnych norm regulujących zachowanie na poszczególnych stanowiskach uznano za jedną z cech systemu biurokratycznego. Organizacja administracji oraz merytoryczna strona jej działalności były w dużej mierze podawane w formie przepisów prawnych na ogół do wiadomości publicznej. W Oświeceniu zatem już istniał człon prawa administracyjnego, które podzielić można na trzy elementy: prawo ustrojowe - regulujące organizację administracji, prawo urzędnicze - określające status urzędnika państwowego, prawo materialne - regulujące prawa i obowiązki poddanych (obywateli) wobec państwa w poszczególnych sferach działalności administracyjnej. To ostatnie stanowi cechę charakterystyczną dla całego prawa administracyjnego, stanowiła podporządkowanie poddanego obywatela organowi administracyjnemu, czyli nadanie stosunkowi prawno-administracyjnemu charakteru jednostronnego przy braku równorzędności stron właściwej dla prawa cywilnego. Normy prawa absolutystycznego obowiązywały poddanych, od których można było żądać ich poszanowania lecz nie wiązały w pełni aparatu administracyjnego. Wydawane były przecież przez zwierzchnika administracji - monarchę, który mógł odstąpić od ogólnych reguł. We Francji mówiono zatem o systemie administracyjnego „widzimisię”. Konsekwencją stosunku administracyjnego jest decyzja, której nie można pertraktować, ma charakter władczy. Powstał problem nierówności w stosunku administracyjno - prawnym. W okresie Oświecenia postanowiono powołać organ, który łagodziłby spory i konflikty. W Anglii odwoływano się do sądu powszechnego nie dostrzegano specyfiki administracji. Natomiast w Europie dostrzegano ilość materii i postanowiono utworzyć odrębny pion administracyjny. W Prusach organ samorządowy był rozjemcą, w Austrii powołano organ sadowy.

74. Program absolutyzmu praworządnego fizjokratów.

W monarchiach absolutnych próbowano także związać administrację prawem. Fizjokraci wysunęli program absolutyzmu praworządnego. Zgodnie z nim cały aparat państwowy z monarchą włącznie powinien przestrzegać przepisów prawnych. Monarcha mógł oczywiście zmienić normy ogólne, lecz dopóki ich nie zmienił powinien swe decyzje indywidualne wydawać na podstawie istniejących norm generalnych. Założenia absolutyzmu praworządnego starano się też wcielać w późnych monarchiach absolutnych jednak brak niezawisłej kontroli administracji w praktyce powodował odstępstwa od reguł ogólnych.

75. Podstawy klasycznej administracji w XIX w.: autokratyzm.

Autokratyzm był polityczno-ustrojową podstawą dla administracji XIX w. Jako system rządów jednostki stanowi punkt wyjścia rozwoju administracji typu burżuazyjnego w krajach pruskiej drogi do kapitalizmu. Reformy administracyjne, które wprowadzono w nich miały miejsce w czasach monarchii absolutnej. Podlegały one racjonalizacji biurokratycznej administracji. Autokratyczny system władzy jako polityczno-ustrojowa przesłanka kształtowania administracji występował w krajach położonych na wschód od Łaby oraz w napoleońskiej Francji, na której starały wzorować się Rosja czy Prusy. Kolejne konstytucje (Konsulatu 1799 i Cesarstwa 1804) w nikłym stopniu ograniczały władze Napoleona jako pierwszego konsula, a następnie cesarza Francuzów. Napoleon I rządzący autokratycznie w sposób jemu odpowiadający - skrajnie biurokratyczny. Tylko w nielicznych dawnych republikach autokratyzm nie był punktem wyjścia rozwoju dziewiętnastowiecznej administracji. Poza USA również w Wielkiej Brytanii czy Szwecji nie wpływał tam na kształtowanie się systemu administracyjnego.

76. Podstawy klasycznej administracji XIX w.: liberalizm.

Równolegle z istnieniem autokratyzmu występował i rozwijał się nurt liberalny, wyrażający interesy większości burżuazji. Liberałowie postulowali wprowadzenie konstytucjonizmu z uwzględnieniem gwarancji praw i wolności obywatelskich, odpowiedzialności rządu przed parlamentem (konstytucyjnej i politycznej); wprowadzenie instytucji samorządu terytorialnego i sądownictwa administracyjnego. Te postulaty liberalne zaczęto realizować po Wiośnie ludów 1848 r., a w Belgii wcześniej i z konsekwencją, bowiem powstało to państwo w roku 1830 w wyniku rewolucji liberalno- burżuazyjnej. Liberalizm polityczny jako podstawa kształtowania systemu administracyjnego był z natury silniejszy w tych krajach, które na przełomie XVIII i XIX w. nie znały autokratycznego rządzenia. Instytucje polityczne i administracyjne USA, Wielkiej Brytanii oraz w pewnym stopniu Szwecji stanowiły wzór dla propagatorów idei liberalnych. Występujący obok politycznego, liberalizm gospodarczy nie wywarł tak wielkiego wpływu na klasyczną administrację burżuazyjną.

77. klasyczna szkoła ekonomii: Adam Smith i Dawid Ricardo.

Po naukach fizjokratów teoretyczną podbudową stały się tezy klasycznej szkoły ekonomii politycznej, której twórcą był Adam Smith (1723-90), autor dzieła „Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów” wydanego już w 1776 r. Jednak tezy zawarte w nim doczekały się powszechniejszego przyjęcia w początkach XIX w. Smith oraz kontynuator jego myśli David Ricardo (1772-1823) odrzucali naukę zarówno merkantylistów, jak i fizjokratów. Twierdzili oni, że źródłem bogactwa jest praca ludzka, niezależnie w jakim dziale produkcji została wykonana. Nauczali, że gospodarka kapitalistyczną żądzą obiektywne prawa ekonomiczne, m.in. prawo podaży i popytu, umożliwiając kształtowanie cen i wielkości produkcji przez mechanizm wolnej konkurencji i mechanizm rynkowy. Pociągało to za sobą uznawanie konkurencji za najlepsza ochronę praw jednostki i czynnik zapewniający bogactwo jednostkom, w rezultacie całemu społeczeństwu. Ingerencja państwa w dziedziny gospodarcze - zawsze naruszająca prawa rynku - była tym samym zbędna. Jednak trzeba podkreślić, że żaden z przedstawicieli klasycznej szkoły ekonomii nie postulował wycofania się państwa z oddziaływania na życie gospodarcze i społeczne. Według nich dopuszczalne i pożądane było oddziaływanie państwa na szkolnictwo, muzea, budowę dróg, produkcję zbrojeniową.

78. Początki nauki prawa administracyjnego.

W początkach tworzenia prawa administracyjnego dużą rolę odegrała Francja. Rewolucja burżuazyjna zmierzała do zlikwidowania wszelkiej dowolności i samowoli ze strony administracji i podporządkowania jej prawu. Zaistniała więc kwestia jakiemu prawu ma podlegać administracja i w związku z tym potrzeba stworzenia odrębnej gałęzi prawa. Duży wpływ miała na to działalność Rady Stanu, która stworzyła nad całokształtem działalności administracji zwartą i ogólną kontrolę, spełniała funkcje sadu administracyjnego i sądu kompetencyjnego. W jej to właśnie tonie zaczęła rozwijać się odrębna dziedzina prawa - prawo administracyjne, a wraz z nim nauka prawa administracyjnego. Również aktywna działalność administracji w sferze gospodarczej i społecznej była jednym z elementów początków nauk administracyjnych. W pierwszej połowie XIX w. tradycyjna policystyka zaczęła się stopniowo przeobrażać w naukę prawa administracyjnego. W Niemczech w kształtowaniu się nauki prawa administracyjnego poważną rolę odegrał profesor Uniwersytetów w Tubingen i Heidelbergu Robert von Mohl (Nauka policji zgodnie z zasadami państwa prawnego).

79. „Państwo społeczne” Lorenza von Steina.

Twórca nowoczesnej nauki administracji był działający głównie w Austrii uczony pochodzenia duńskiego Lorenz von Stein, który napisał 7 tomowe dzieło „Nauka administracji”. Stein głosił, że współczesne mu państwo było nie tylko państwem prawnym, lecz również „państwem społecznym”, socjalnym, bowiem podstawowym jego obowiązkiem było sprzyjanie postępowi ekonomicznemu i społecznemu jednostek i zbiorowości. „Miarę siły i aktywności państwa” stanowiła dla Steina administracja publiczna. Właśnie administracja miała odegrać wiodąca rolę w kształtowaniu przyszłości. Podobny pogląd wyrażał polski konstycjonalista i administratywista, prof. Uniwersytetu jagiellońskiego. Franciszek Ksawery Kasperek: „Państwo musi być zarówno państwem prawnym, jak państwem policyjnym”.

80. Nauka prawa administracyjnego w II połowie XIX w. - pozytywizm prawniczy.

Przedstawiciele nauki prawa administracyjnego w drugiej połowie XIX w. wyrażali pogląd, typowy dla panującego wówczas pozytywizmu, że dopuszczalne jest każde działanie administracji, byle by było ono podejmowane w ramach, albo lepiej na podstawie przepisów prawa. Reprezentowali oni nurt tzw. Pozytywizmu prawniczego. Uważali oni, że nie ma żadnych reguł, żadnych zewnętrznych norm, np. norm prawa natury, które by mogły ograniczać ustawodawcę.

81. Zadania administracji w praktyce XIX w.

Działalność XIX w. administracji w porównaniu z administracją wieku Oświecenia była w niektórych dziedzinach mniej lub bardziej intensywna. Zrezygnowano ze zbędnego czy nawet szkodliwego reglamentowania wielu sfer (procesów produkcji), w znacznym stopniu ograniczono jej ingerencję w sferę praw i wolności obywatelskich. Państwo nigdy nie zrezygnowało z oddziaływania na życie gospodarcze, najwyżej ograniczało się do stosowania metod pośrednich. Wbrew stanowisku ekonomii klasycznej utrzymywano na ogół protekcjonalizm celny. Wprawdzie wprowadzono liberalizacje przepisów celnych, ale po około 20 latach powrócono do protekcjonalizmu celnego. Rozwijała się gwałtownie, samorządowa z natury gospodarka komunalna mająca obowiązek organizowania służb miejskich: targowiska, wodociągi, kanalizacja, gazownie, elektrownie i komunikacja miejska. Podobnie wbrew nawoływaniom liberałów państwo nie zrezygnowało z zajmowania się szkolnictwem czy służbą pocztową. Wraz z rozwojem przemysłowym, komunikacyjnym, urbanistycznym i naukowym powstały inne sfery działania administracji: koleje, masowa emigracja. Można stwierdzić, że zakres działania administracji w XIX w. był szerszy niż w XVIII w. Miarą rozwoju administracji był m.in. stały wzrost wydatków budżetu państwa, który spowodował praktykę zestawiania planowych dochodów i wydatków państwa w danym okresie. Zestawienia te były coraz częściej uchwalane przez parlament. Inna miarą rozwoju administracji było tworzenie nowych resortów administracyjnych. W XIX w. zaobserwowano pewna prawidłowość. Otóż odrzucenie zacofania gospodarczego było poważnym czynnikiem mobilizującym państwo do szeroko zakrojonych działań w sferze gospodarki i życia społecznego. Ekonomiści Chapital (chemik, minister Napoleona) Surowiecki oraz Fryderyk (?) odrzucali tezy liberalizmu, uważali je za dostosowane tylko do krajów wysoko rozwiniętych. Ich zdaniem wzrost gospodarczy może być tylko zainicjowany prze państwo, dopiero po osiągnięciu pewnego poziomu można zmniejszyć intensywność oddziaływania i doprowadzić do samoczynnego funkcjonowania gospodarki.

82. Działalność F.K. Druckiego-Lubeckiego w Królestwie Polskim.

W pierwszej połowie XIX w. wszystkie kraje europejskie były zacofane w porównaniu z Wielką Brytanią. Polityka interwencjonalizmu państwowego była zatem uzasadniona. Królestwo polskie w okresie konstytucyjnym (1815-30) wyróżniało się pod tym względem obok napoleońskiej Francji, Prus i Holandii. Rząd królestwa Polskiego z ministrem przychodów i skarbu w osobie Franciszka Ksawerego Druckiego-Lubeckiego (od 1821) prowadził inwestycje produkcyjne w dziedzinie górnictwa i hutnictwa w Okręgu Staropolskim oraz inwestycje w dziedzinie infrastruktury (Kanał Augustowski i szosy). Organizował inwestycje kredytowe (Towarzystwo Kredytowe Ziemskie i Bank Polski). Udzielał wszechstronnej pomocy obcym przemysłowcom i rzemieślnikom sprowadzającym się do Królestwa. Prowadził protekcjonistyczną politykę celną czyniąc to jednak przy praktycznym otwarciu granicy celnej z Cesarstwem Rosyjskim, które stało się głównym rynkiem zbytu dla rodzącego się przemysłu. Rząd Królestwa oraz kierowane przez F.K Druckiego-Lubeckiego ministerstwo nie mogły uczynić decydującego kroku na drodze budowy kapitalizmu, tj. zmiany stosunków na wsi przez uwłaszczenie. W skutek tego ich wysiłki przyniosły dość powierzchowne rezultaty.

83. Rozwój nauki prawa administracyjnego we Francji - orzecznictwo Rady Stanu i w Anglii - orzecznictwo sądowe.

Podstawą organizacji i działalności administracji francuskiej w okresie absolutyzmu było przede wszystkim ustawodawstwo królewskie. Stało się ono przedmiotem systematyzacji naukowej co umożliwiło rozwój nauki prawa administracyjnego. Ustawodawstwo parlamentarne było podstawą prawa administracyjnego także w okresie rewolucji. W czasach napoleońskich miejsce ustaw zajęły w dużym stopniu dekrety cesarskie. Późniejsze ustawodawstwo pomijało zagadnienia często administracyjne. Duży wpływ na rozwój nauki prawa administracyjnego miała działalność Rady Stanu, która stworzyła nad całokształtem działalności administracyjnej zwartą i ogólną kontrolę. W jej to właśnie łonie zaczęła rozwijać się odrębna dziedzina prawa - prawo administracyjne, a wraz z nim nauka prawa administracyjnego. Spełniała funkcje sądu administracyjnego w II instancji sądu kompetencyjnego. Nie było zatem możliwości ograniczenia właściwości sadów administracyjnych przez sądownictwo kompetencyjne, jak tez ograniczenia kompetencji w ogóle z powodu braku bezstronności sądu kompetencyjnego. Jednak orzecznictwo Rady Stanu stawało się w tych warunkach źródłem prawa administracyjnego. Natomiast w Anglii prawo administracyjne narodziło się w inny sposób. Z uwagi na częsty brak ustaw, które by regulowały określone sprawy oraz na poddanie działalności administracji kontroli sądów powszechnych podstawowym źródłem prawa administracyjnego także w innych krajach anglosaskich stało się orzecznictwo sądowe.

84. Nieskodyfikowanie charakterystyczną cechą prawa administracyjnego.

Charakterystyczną cechą prawa administracyjnego było jego nieskodyfikowanie. Cecha ta była oczywista w krajach, gdzie prawo administracyjne kształtowane było przez sądy. Natomiast w innych krajach owo nieskodyfikowanie wynika przede wszystkim z bardzo szerokiego zakresu prawa administracyjnego ingerującego w bardzo różne dziedziny życia oraz ze zmienności wielu jego regulacji nakierowanych na rozwiązywanie problemów właściwych danemu miejscu i czasowi. Różne działy prawa administracyjnego wykazują różny stopień trwałości. Najtrwalsze w państwie burżuazyjnym okazują się przepisy prawa ustrojowego i niektórych działów prawa materialnego (wolność słowa, wolność zgromadzeń, czy zrzeszenia się). Jest oczywiste, że zmiany reżimów politycznych prowadziły do zmian ustawodawczych w tych dziedzinach. Prawo administracyjne było tez gałęzią o niesprecyzowanej wciąż materii. Z jednej strony regulacje administracyjno-prawne wykazywały tendencje to wyodrębniania (ustawodawstwo fabryczne) z drugiej strony zaś jeden z trzech działów współczesnego prawa administracyjnego obok prawa ustrojowego łącznie z urzędniczym i prawa materialnego a mianowicie prawo formalne, nie był wyodrębniony i zaczął się kształtować dopiero w XX w. prawo administracyjne w XIX w. było bardzo młoda gałęzią prawa. Nie mogło odwoływać się do dorobku ustawodawstwa, orzecznictwa i doktryny kilku tysiącleci jak np. prawo cywilne czy karne. Nie wypracowano jeszcze zasad ogólnych, które miałyby się stać przedmiotem kodyfikacji. Zasady te zaczęto jednak formułować - orzecznictwo sądowo-administracyjne. Reguła nieskodyfikowania prawa administracyjnego - ewentualnie poza prawem formalnym - reguła, która obowiązuje i w naszym stuleciu, znalazła jeden wyjątek skodyfikowania prawa. Był nim Kodeks administracyjny Portugalii, który jednak stanowił kodeks prawa administracyjnego.

85. Zadania sądownictwa administracyjnego.

Sądownictwo administracyjne jest to rozpatrywanie przez niezawisłe od administracji organy odwołań obywateli od nielegalnych (na kontynencie europejskim sprzecznych z ustawami) decyzji administracyjnych. Teoria i praktyka uznawała sądownictwo za jedną z ważniejszych instytucji administracji. Dziś sądownictwo administracji zajmuje mnie poczesne miejsce a systemie kontroli administracji. Nie przypisuje się tez dziś w nauce prawa administracyjnego i nauce administracji pierwszoplanowej roli instytucjom kontroli. W przeszłości jednak w sytuacji przechodzenia od państwa policyjnego do państwa prawa, skupiono się na tej podstawowej gwarancji praworządnego działania administracji.

86. Sądownictwo administracyjne w Anglii i USA.

W Anglii i USA obywatele mogli zaskarżać decyzje administracyjne do sądów powszechnych, które dzięki temu i wobec rozwinięcia ustawodawstwa administracyjnego, mogły kształtować normy prawa administracyjnego. Trzeba zauważyć, że pojęcia: sądownictwa administracyjnego i prawa administracyjnego oznaczają tam co innego niż na kontynencie europejskim. Gdy w XIX w. w związku z podejmowaniem przez administracje nowych zadań rozpoczęto tworzenie nowych organów administracyjnych zaczynano w drodze ustawy wyłączać decyzje tych organów spod tradycyjnej kontroli sądowej, nie rezygnując jednak z obdarzenia sądów powszechnych nowymi uprawnieniami kontrolnymi. Organy, które mogły wydawać decyzje uwolnione w mniejszym lub większym stopniu spod tradycyjnej kontroli sądowej nazywano w Wielkiej Brytanii trybunałami administracyjnymi. Natomiast szczególne normy ustawowe, które regulują organizację i działanie tych organów jak również wszelkie normy ustanowione przez organy administracji centralnej nazywa się tam prawem administracyjnym. Anglosaskie prawo administracyjne obejmuje tylko wycinek materii kontynentalnego prawa administracyjnego, choć obecnie można zaobserwować tendencje do rozszerzania jego zakresu. Anglosaski system rozpoznawania nielegalnych decyzji administracyjnych przez sądy powszechnie był uważany przez liberałów pierwszej połowy XIX w. za rozwiązanie wzorcowe i otrzymało osobna nazwę „państwa wymiaru sprawiedliwości”.

87. Sądownictwo administracyjne a doświadczenia belgijskie w II połowie XIX w.

Angielski wzór sądownictwa administracyjnego nazywany „państwem wymiaru sprawiedliwości” stracił dużo na swej atrakcyjności w drugiej połowie XIX w. wpłynęły na to doświadczenia belgijskie. Otóż sądy powszechne w Belgii niechętnie uznawały decyzje administracyjne za nielegalne. Przedstawiciele nauki opowiadali się coraz częściej za oddaniem tego rodzaju spraw pod rozpoznanie niezawisłych sądów; powoływanych wyłącznie w tym celu, a więc sądów administracyjnych w ścisłym znaczeniu. Powołanie tych sądów zrosło się z konstytucją państwa prawnego, która stała się w ten sposób zaprzeczeniem i państwa policyjnego i państwa wymiaru sprawiedliwości.

88. Sadownictwo administracyjne w Prusach.

W Prusach sądownictwo administracyjne wprowadzono w latach 1872-83. było ono trójinstanycyjne. Podbudowy teoretycznej dostarczał prof. Uniwersytetu w Berlinie, wybitny działacz polityczny Prus i zjednoczonych Niemiec, Heinrich Rudolf Gnesit. Uważany był za ojca kontynentalnego modelu sądownictwa administracyjnego a zarazem i samorządu terytorialnego. Podstawowym celem według konserwatywnego Gneista była ochrona obowiązujący przepisów prawa, czyli prawa przedmiotowego. Natomiast prawa podmiotowe obywateli miały być przez sądy administracyjne chronione niejako przy okazji ochraniania prawa przedmiotowego. Łączył on samorząd i sądownictwo administracyjne w ten sposób, że jego zdaniem instancje sądownictwa administracyjnego powinny być powiązane personalnie i organizacyjnie z samorządem. Pruskie sadownictwo administracyjne skonstruowano według tych założeń.

89. Sądownictwo administracyjne a Austrii.

W Austrii w 1875 r. wprowadzono Trybunał Administracyjny jako sąd pierwszej i ostatniej instancji. Kierowano się tu w pewnym stopniu naukami liberalnych prawników krajów południowoniemieckich (Badenia wprowadziła sadownictwo administracyjne jako pierwsza w 1863 r.). istotna cechą sądownictwa administracyjnego w Austrii, będącego pod wpływami liberalizmu było zapewnienie ochrony publicznych praw podmiotowych jednostki.

90.Początek sądownictwa na ziemiach polskich w dobie Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego.

Księstwo Warszawskie, przyjęło właściwości sądów adm.: sądy administracyjne i sądownictwo kompetencyjne od napoleońskiej Francji, po nim praktykowało ją Królestwo Polskie aż do zniesienia jego odrębności administracyjnej 1866-67. w Królestwie sądami I instancji nie były jednak rady prefekturalne lecz kolegialne organy zarządu terytorialnego, komisje wojewódzkie od 1837 r noszące nazwę rządów gubernialnych.

Rady Stanu Księstwa i Królestwa nie przyjęły z francuskiego modelu do swych kompetencji, rozpoznanie skarg obywateli na nadużywania władzy przez administrację. Podobnie jak francuskie Rady Stanu nie były niezawisłe, jej członkowie mogli być w każdym czasie odwoływani przez głowę państwa. W Królestwie Polskim Rada Stanu działała od 1867 r. wtedy to jej uprawnienia sądowe przyjęło Ogólne Zebranie Warszawskich Departamentów Rządzącego Senatu. W konstytucji dla Królestwa pominięto milczeniem sądownictwo administracyjne, lecz w praktyce je utrzymano, sankcjonując postanowieniem królewskim z 1817 roku.

91. Sądownictwo administracyjne we Francji.

Początki sądownictwa francuskiego sięgają lat 1799-1800, kiedy to Napoleon Bonaparte powołał do życia Radę Stanu i Rady Prefekturalne. Spory administracyjne rozpatrywały w I instancji rady prefekturalne, natomiast w II instancji Rady Stanu i były przez ówczesnych nazywane sądami administracyjnymi. Istotną rzecz stanowiło to, że Rada Stanu była również sądem kompetencyjnym, rozstrzygając spór kompetencyjny nie była bezstronna; sama się zaliczała do administracji i była sędzią w sprawie własnej kompetencji. Napoleońska Rada Stanu miała ponadto szczególną kompetencję zyskania w praktyce(bez podstaw w tekstach ustwowych), mianowicie rozpoznawała skargi obywateli na nadużywanie władzy przez administrację. Ta kompetencja była w pełni odpowiednikiem współczesnego sądownictwa administracyjnego, jednak po upadku Napoleona zanikała i odrodziła się trwale w drodze sankcji ustawowej w 1872 r . W okresie Drugiego Cesarstwa Rada Stanu nie była organem

Niezawisłym, jej członkowie mogli być w każdej chwili odwołani8, także wyroki musiały być zatwierdzone przez głowę państwa ( w praktyce nie zdarzyło się by głowa państwa nie zatwierdziła wyroku, ale często oczekiwano latami na zatwierdzenie). Dopiero w 1872 r członkowie Rady Stanu praktycznie, nigdy formalnie, stali się nieusuwalni. Również wyroki nie musiały być zatwierdzone przez głowę państwa. W tymże 1872 r odebrano Radzie Stanu sądownictwo kompetencyjne tworząc Trybunał Sporów Kompetencyjnych.

92. Sądownictwo kompetencyjne

Sądownictwo kompetencyjne polega na rozstrzyganiu sporów między organami władzy a sądami o to, który z organów państwowych był właściwy w danej sprawie. We Francji sądem kompetencyjnym była Rada Stanu, której sądownictwo ostatecznie odebrało w 1872 r Tworząc Trybunał Sporów Kompetencyjnych. Osobne sądownictwo kompetencyjne powstało w wielu krajach nawet w krajach wymiaru sprawiedliwości (wzorce angielskie). Osobny Trybunał Kompetencyjny działał również w II Rzeczypospolitej.

93. Właściwości sądów administracyjnych: enumeracyjna klauzula kompetencja a klauzula generalna.

Właściwości sądów adm. Opierała się na jednej z dwóch zasad: enumeracyjnej klauzuli kompetencyjnej - sądy adm. Mogły rozpatrywać tylko te sprawy których rodzaje zostały wyraźnie wskazane w przepisach prawa, w Prusach w końcu XIX w wyliczono 1000 konkretnych kategorii spraw: klauzuli generalnej - sądy adm.były właściwe zasadniczo we wszystkich przypadkach naruszenia prawa przez organy adm. , o ile ucierpiał na tym obywatel, we Francji w sprawach skarg obywateli i w Austrii , w Prusach w sprawach skarbowych. Enumeracyjna klauzula kompetencja określała właściwość w sposób nie budzący wątpliwości, choć odesłania drogą sądowo administracyjną znajdowały się w różnych ustawach i trudno było zapanować nad całością materiału. Klauzula generalna była z tego powodu wygodna, lecz na tyle nieostra, że zawsze mogły wystąpić wątpliwości co do właściwości sądownictwa w danej sprawie. Wadą było też to, że wyłącza automatycznie spod rozpoznania sądów decyzje administracyjne wydane w zakresie swobodnego uznania czyli władzy dyskrecjonalnej (ustawowe prawo określające warunki w jakich może a nie musi być wydana decyzja w ramach tej władzy organ kieruje się względami polityki, słuszności, celowości a nie legalności, bowiem przepisy prawne pozostawiły mu swobodę). Wtedy sąd bada tylko zgodność decyzji z ustawą nie wkraczając w sferę pozostawiona przez przepisy w zakresie swobodnego uznania. Jedynie we Francji dopuszczono możliwość wnoszenia odwołań od decyzji wydanych w zakresie swobodnego uznania. Rada Stanu jednak przyjmowała te skargi z wielką ostrożnością wymagając np. przyznania się organu do świadomego nadużycia władzy. Problem ten nie występował przy enumeracyjnej klauzuli kompetencyjnej od decyzji ustawodawcy zależało czy sąd rozpoznawał sprawy z zakresu swobodnego uznania. Poddanie władzy dyskrecjonalnej niosło ze sobą pewne niebezpieczeństwo. Sądy adm. Powinny stać na straży legalności decyzji administracyjnej i tylko uchylać decyzje nielegalne, uzyskiwały możliwość kontrolowania celowości decyzji, zastępując organy administracji. Z kolei całkowite wyłączenie władzy dyskrecjonalnej spod tej kontroli zrodziło się rozczarowanie wobec sądownictwa adm. Sądy adm .mogły mieć albo tylko prawo do uchylania decyzji czyli prawo kasacji co łączyło się z klauzulą generalną, albo także prawo do wydania nowych, zgodnych z prawem decyzji czyi prawo rewizji co łączyło się z enumeracyjną klauzulą kompetencyjną. Klauzula enumeracyjna znalazła zastosowanie w Prusach, a generalna we Francji i Austrii.

94. Sadownictwo administracyjne w II Rzeczypospolitej.

Rzeczypospolita odziedziczyła a zaborze pruskim sądownictwo trójinstancyjne o właściwości enumeracyjnej , w zaborze austriackim jednoinstancyjne o właściwości generalnej. Zabór rosyjski miał z kolei tradycje rozpoznawania spraw tego typu przez sądy powszechne. Ostatecznie przyjęto dla całego kraju rozwiązanie austriackie. Ostatni prezes Stanu Trybunału Administracyjnego w Wiedniu, Jan Sawicki został prezesem powołanego w 1922 r Najwyższego Trybunału Administracyjnego z dwoma izbami: ogólnoadministracyjną i skarbową. Wprowadzono zatem system jednoinstancyjny traktując go jako tymczasowy, bowiem akty ustawowe przewidywały utworzenie w przyszłości sądów niższego stopnia oraz- generalną klauzulę kompetencyjną, którą sformułowano następująco: Najwyższy Trybunał Administracyjny miał orzekać „ o legalności zarządzeń i orzeczeń, wchodzących w zakres administracji rządowej i samorządowej” w następstwie wniesienia skargi przez każdego, kto twierdził, że naruszono jego prawa lub, że obciążono go obowiązkiem bez podstawy prawnej”. Nie wolno było zaskarżyć decyzji wydanych w zakresie swobodnego uznania, w sprawach wojska, mianowania na urzędy, zagranicznych, dyscyplinarnych. Skoro jedno instancyjność była tymczasowa, pozostawiono tymczasowe rozwiązania z pewnymi przeobrażeniami: wojewódzkim sądem adm. Jako sądem II instancji i Najwyższego Trybunału Administracyjnego w Warszawie jako sądem III instancji.

95. kontrola a nadzór

Oprócz sądownictwa adm ukształtowały się inne postacie kontrolizewnętrznej niezależnej w pewnym stopniuod administracji. Kontrola w ścisłym znaczeniuto obserwowanie określonych zjawisk, anakizowanie ich charakteru i orzekanie o niezgodności obserwowanych zjawisk z określonymi regułami postępowania bądź tylko zwracania uwagi na niewłaściwość postępowania. Kontrola różni się w ten sposób od nadzoru, gdyż organ nadzorujący może wpłynąć na działalność organu nadzorowanego i tym samym odpowiada w pewnym stopniu za tę działalność organu nadzorowanego. Nadzór dzieli się często na nadzór wobec aktów i nadzór wobec osób, z tym że obie te postacie nadzoru często występują jednocześnie. Nadzór w znaczeniu ścisłym należy odróżnić od uprawnień wynikających z nadrzędności hierarchicznej. Organ nadzorczy może bowiem stosować tylko takie i tylko w takich przypadkach, jak przewidują odpowiednie przepisy, podczas gdy organ może ingerować w sprawy organu podwładnego w sposób w zasadzie dowolny.

96. kontrola parlamentarna administracji.

Parlamenty uzyskały prawo kontrolowania administracji dzięki możliwości pociągania zwierzchników administracji do odpowiedzialności najpierw konstytucyjnej potem stopniowo wprowadzono odpowiedzialności politycznej, której nie zna ustrój USA. Parlamenty uzyskały też prawo kontrolowania administracja w sposób bardziej bieżący i bezpośredni: poprzez uchwalenie budżetu i kontrolowanie ich wykonania oraz poprzez zgłoszenie interpelacji bądź zapytań do członków rządu.

97.Kontrola finansowa - izby obrachunkowe

Finansowa kontrola parlamentarna łączyła się z kontrolą finansową prowadzoną przez szczególnie do tego powołane organy, zwane na ogół w XIX w. Izbami obrachunkowymi. Nazwę nosiły organy kontroli finansowej Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego zorganizowane na wzór działającej od 1807 r Izby Obrachunkowej w Królestwie Polskim wprowadzono trzy izby kontrolujące na wzór rosyjski, działające w ramach systemu organów rosyjskiej kontroli państwowej, na czele którego stał kontroler państwa. Nazywano izby obrachunkowe organami kontroli wewnętrznej, bowiem podlegały one (poza Skandynawią i Holandią) głównie państwu czy Radzie Ministrów. Stopniowo jednak były w mniejszym lub większym stopniu uzależnione od parlamentów m.in. dostarczając im materiałów dla ich własnej działalności kontrolnej.

98. Rola Najwyższej Izby Kontroli.

NIK spełniała funkcje izby kontrolnej w II Rzeczypospolitej. Nawiązywała ona częściowo nazwą i zakresem działania do instytucji państwowych. Zakres ten nie obejmował w zasadzie kontroli wstępnej przed wydatkowaniem pieniędzy i szybko wykraczał poza zakres samej legalności wypłat, co pozostaje charakterystyczne dla izby francuskiej. NIK była organem kolegialnym. Jej prezesa mianował Prezydent na wniosek premiera. Prezes odpowiadał za działalność NIK przed izbami ustawodawczymi . NIK kontrolowała działalność finansowo gospodarczą całej administracji publicznej oraz instytucji dotowanych przez Skarb Państwa pod kontem nie tylko legalności , lecz również celowości i efektywności. Corocznie prezes NIK składał sprawozdanie z działalności Prezydentowi i parlamentowi, który na tej podstawie i własnych ustaleń uchwalał absolutorium dla rządu, tj. stwierdzał prawidłowość gospodarki finansowej.

99. Instytucja Ombudsmana w Szwecji

Szwecja stworzyła w oparciu o dawne tradycje, jeszcze jeden organ zewnętrznej kontroli administracji - instytucje ombudsmana - pełnomocnika parlamentu ds. wymiaru sprawiedliwości. Zgodnie z konstytucją z 1809 r ( obowiązywała do 1974r) ombudsman, powołany przez parlament. Przyjmował skargi od obywateli na działalność wszelkich organów administracji z wyłączeniem rządu(Rady Stanu) . Miał prawo przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego i zwracania uwagi na nieprawidłowości w jej funkcjonowaniu. Nie przysługiwało mu natomiast prawo wydania jakichkolwiek poleceń merytorycznych dotyczących sposobu rozstrzygnięcia sprawy. Jednak możliwość zwrócenia uwagi parlamentu na wady w działaniu administracji, jak też jego osobisty autorytet powodowały na ogół stosowanie się administracji do jego zaleceń . Instytucja ta stanowi obecnie przedmiot zainteresowania i naśladowania w niektórych krajach burżuazyjnych.

100. Rola prokuratury rosyjskiej w XVIII w jako organu kontrolnego administracji.

Odpowiednikiem instytucji ombudsmana była w warunkach absolutaryzmu rosyjska prokuratura stworzona w XVIII w. Częściowo na wzór ówczesnych instytucji szwedzkich. Osobny pion prokuratury , z generalnym prokuratorem na czele, sprawował w imieniu monarchy kontrolę nad całym sądownictwem i administracją, mając prawo sprzeciwu wobec decyzji organów, przy których zostali ustanowieni prokuratorzy. Zadania prokuratury rosyjskiej były odmienne od zadań instytucji noszących na wzór francuski tę samą nazwę, występujących w innych krajach europejskich. Prokuratura była tam rzecznikiem interesu publicznego w postępowaniu ogólnym i wskutek tego nie miała nic wspólnego z kontrolą działania administracji.

101. Administracja centralna- rola ministra spraw wewnętrznych na przełomie XVIII i XIX w ( na przykładzie Francji)

W 1791 r w rewolucyjnej Francji dokonano systematycznego i wyczerpującego podziału zadań między resorty administracji. Wg tego podziału zorganizowano resort ministra spraw wewnętrznych . Zadaniem nowego resortu było czuwanie nad bezpieczeństwem publicznym i utrzymanie porządku, sprawowanie nadzoru nad administracją terytorialną( zorganizowaną wówczas w sposób samorządowy), wszystkie inne sprawy, które uważano za nie nadające się do istniejących pozostałych resortów. Tak więc resort spraw wewnętrznych zajął się większością spraw gospodarczych ( tych wspólnie z ministrem skarbu)oraz życia społecznego. Wymienić trzeba: administracje stosunków gospodarczych, komunikację, naukę i oświatę, zdrowie i opiekę społeczną, sprawy kultury i sztuki. Ministra spraw wewnętrznych nazywano w rezultacie „ gospodarzem kraju”

102. Ewolucja pojęcia „policja” w XIX w.

Zadania resortu spraw wewnętrznych w XIX w stopniowo ograniczały się do zapewnienia porządku i bezpieczeństwa ukształtowania się ówczesnych służb ochrony porządku publicznego , zorganizowanych w sposób zbliżony do wojskowego, z którymi coraz częściej łączył się termin policja Pierwsza pod względem była Francja, która organizowała tak rozumianą policję od 1798 r szczególną rolę odegrał w dziedzinie Napoleon I i jego minister policji Joseoh Houche. Nowoczesną służbę policyjną wprowadzono także w Anglii od 1829 r

Gdzie znajdowała się pod kierunkiem organów samorządu hrabstw.

103. Resortowość administracji centralnej

Przełom XVIII i XIX w był okresem reform administracyjnych w wielu krajach europejskich . We Francji dokonano podziału resortowego : sprawy wewnętrzne, sprawy zagraniczne, sprawy wojskowe, sprawiedliwość , skarbu, kolonii i marynarki. Francuski dział resortowy stał się wzorem dla prawie wszystkich krajów europejskich . Wyeliminowanie resortu kolonii i marynarki dawało podział zwany w XIX w klasycznym, który znajdował zastosowanie w wielu państwach początku XIX w np. W Prusach. Wiele państw odbiegało od tego wzoru tylko w szczegółach . W Królestwie Polskim nie było resortu spraw zagranicznych ze względu na pozostanie w unii z innymi państwami., które reprezentowały je na zewnątrz. W Księstwie obok resortu spraw wewnętrznych był resort policji. W Królestwie obok resortu spraw wewnętrznych i policji był resort wyznań religijnych i oświecenia publicznego. Dodać trzeba, że za czasów FK Druckiego- Lubeckiego resort przychodu i skarbu przyjął do resortu spraw wewnętrznych i policji większość spraw gospodarczych. Później liczba resortów, często w ciągu XIX w podwajała się. Było to w dużym stopniu dowodem i miarą rozwoju zadań administracji. Nowe resorty powstawały często przez wyłączenie z resortu spraw wewnętrznych takich kompleksów spraw, które osiągały odpowiednio dużą rangę społeczną.

W ten sposób powstały resorty oświaty, przemysłu i handlu rolnictwa czy robót publicznych (koleje). Powstanie nowych resortów było miarą zadań administracji i czasem wynikało to z przyczyn politycznych. Dział resortowy w wielkiej Brytanii odbiegał od francuskiego i odbiegał od jasności i systematyczności. W USA istniały początkowo trzy : spraw zagranicznych, wojny i skarbu. Potem w ciągu XIX w dochodziły inne : marynarki, poczty, sprawiedliwości, spraw wewnętrznych i rolnictwa.

104. model szwedzki administracji centralnej - personalny rozdział między rządem a administracją.

Administracja szwedzka nawiązywała w XIX w i w XX w też do dawniejszej tradycji .Podział resortowy nawiązywał więc do działu zadań między kolegiami ówczesnymi ministerstwami z 1634 r choć w miarę powstawania nowych urzędów stawał się coraz bardziej skomplikowany. Od XVIII w Szwecja wyróżniała się personalnym rozdziałem pomiędzy rządem a administracją centralną. Członkowie rządu szwedzkiego zwaną Radą Stanu ( wybierani przez parlament)nie stali w zasadzie na czele resortów administracyjnych. Administracja centralna spoczywała w rękach organów kolegialnych, które posiadały osobnych prezesów. Kolegia nie podlegały poszczególnym członkom Rady Stanu, lecz Radzie jako całości. Tego rodzaju rozdział rządu i administracji spotykamy również w Polsce stanisławowskiej a także w innych krajach, lecz został on zarzucony. W Szwecji jednak nic się nie zmieniło. Wprawdzie w 1841 r dokonano tam resortowego podziału zadań między członków Rady Stanu wyłączenie do referowania Radzie Spraw. Resortowi członkowie Rady Stanu nie zostali szefami resortów.

105. Administracja centralna - podwójny charakter urzędu ministra

W całek Europie upowszechniła się zasada, że na czele resortu winni stać ministrowie, którzy odgrywają podwójną rolę: są członkami organu rządowego, rady ministrów biorą udział w podejmowaniu ważnych decyzji państwowych i są naczelnymi organami administracji. W miarę postępu konstytucjonalizmu podwójny charakter urzędu ministra umacniał się, bowiem udział ministrów w rządzie zaczynał wynikać z ich odpowiedzialności politycznej przed parlamentem. Przewodniczącymi rad ministrów byli początkowo monarchowie, później wycofywali się (najczęściej w Wielkiej Brytanii). Tymczasem kształtował się urząd premiera (początkowo był to jeden z ministrów) i na ogół dopiero w XX w zaczął skupiać się wyłącznie na kierowaniu pracami rządu , dysponując osobnym aparatem wykonawczym.

106.zasada jednoosobowości w administracji.

Na początku XIX w. Na ogół wprowadzano wzorem francuskim zasadę jednoosobowości w administracji. Na czele resortu stał minister, który miał wyłączne prawo podejmowania decyzji w sprawach do zakresu działania jego urzędu. W niektórych krajach próbowano łączyć zasadę zasadę jednoosobowości z kolegialnością a mianowicie pewne sprawy załatwiał minister jedno osobowo inne natomiast wymagały ze względu na ważność decyzjipodjęcia kolegialnie. Było tak w Królestwie Polskim, gdzie komisje rządowe miały charakter kolegialny jednak w ogromnej mierze formalny.

107. Zasada kolegialności w administracji.

Tradycyjna kolegialność utrzymywała się w Szwecji, choć w praktyce słabła, nowo tworzone urzędy były przeważnie jedno osobowe. Także w Wielkiej Brytanii w części urzędów centralnych obowiązywała zasada wspólnego podejmowania decyzji w ramach działań resortowych z tendencją słabnącą, ale za to część nowo tworzonych urzędów formalnie była kolegiami. Wszelkie ważniejsze decyzje, które podejmowano na szczeblu centralnym, musiały być formalnie przyjęte przez cały rząd (Radę Związkową). Poszczególni członkowie Rady , stojący na czele resortów, uzyskali prawo samodzielnego podejmowania decyzji dopiero w 1914 r

108. podział administracji terytorialnej - system francuski od rewolucji 1789r

Przełom XVIII i XIX w. przyniósł również zmiany w podziale administracyjno- terytorialnym w wielu krajach. I w tej dziedzinie wzorów dostarczyła Francja. W 1790 r dokonano podziału Francji na departamenty (jednostki najwyższe) i gminy (jednostki najniższe)dawne miasta albo na wsi dawne parafie. Podział na gminy wynikał z przesłanek historycznych, natomiast względami racjonalistycznymi kierowano się przy podziale na departamenty. Kryterium rozstrzygającym o wielkości i kształcie departamentu stanowił przyjęty zasięg marszu pieszego w ciągu dnia z granicy do stolicy departamentu. Pod względem wielkości nie były dużymi. Granice starano się w miarę możliwości dostosować do historycznego podziału. Z 40 prowincji powstały 83 departamenty. Gminy i departamenty pozostały po dzisiejsze czasy. Jednostki pośrednie ulegały pewnym przemianom. Wzór francuski przy podziale administracyjno-terytorialnym zastosowali Hiszpanie, Włosi, Japończycy, a także częściowo Prusy.

109. podaj przykłady historycznego ukształtowania podziału terytorialne w XVIII i XX w.

W XVIII w i XIX w Wielka Brytania, Szwecja i Węgry utrzymywały historycznie ukształtowany podział terytorialny. W zasadzie uczyniły to Prusy i Austria, ale tylko w odniesieniu do jednostek najwyższych: Prusy do prowincji i Austria do Krajów Koronnych. Kraje te zmieniły swój kształt terytorialny ( wskutek m.in. zaboru ziem polskich) i ich podział musiał się oprzeć na elementach racjonalistycznych. Należy dodać że podział ukształtowany historycznie nie wykluczał korekt wprowadzających pewne elementy racjonalistyczne np. Szwecja w 1862 r i Anglia 1888 r Księstwo Warszawskie formalnie przyjęto francuski typ podziału administracji terytorialnej faktycznie jednak podział Księstwa miał charakter historyczny. Księstwo, które powstało z ziem drugiego i trzeciego zaboru pruskiego odziedziczyło bowiem podział wprowadzony przez zabór, zmieniło tylko nazwy pruskich departamentów kamer na departamenty. Bardziej racjonalistyczny charakter miał podział części zaboru austriackiego , gdzie nie było jednostek odpowiadających departamentom, a jednostki szczebla powiatu odbiegały wielkością od dawnych powiatów pruskich. USA miały historyczny podział zarówno na stany jak i niższe jednostki, z tym, że w wyniku ekspansji na zachód tworzono na ogół racjonalnie wytyczając granice nawet w linii prostej.

110. Podział terytorialno - administracyjny Królestwa Polskiego ( kongresowego).

Królestwo Polskie podzielono na 8 województw ( byłe departamenty), obwody ( byłe powiaty) i gminy. Królestwo zachowało dotychczasowy podział, dostosowując go tylko do nowej linii granicznej. Zmieniono nazwę departamentu na województwo. Dawne podziały zastąpiono większymi obwodami. Gmina była w zasadzie jednostkowa, mogła być nią część wsi, lecz musiała się składać co najmniej z 10 budynków mieszkalnych, można było uznać za gminę również kilka wsi należących do jednego właściciela. Następnie przyjęto model gminy zbiorowej składającej się z kilku czy kilkunastu wsi, które nazwano gromadami.

111. Podział administracyjno - terytorialny Królestwa Polskiego

województwa w 1837 r przemianowano na gubernie. Obwody w 1842

r nazwano na wzór rosyjski powiatami (ujazd). Minimalny obszar gminy ustalono na 50

budynków mieszkalnych. Od 1874 r Królestwo Polskie jako generałgubernatorstwo składało się z 10 guberni i 95 powiatów.

112. podaj przykłady dwustopniowego, trójstopniowego i czterostopniowego podziału terytorialno administracyjnego.

Wskutek dość zróżnicowanego podejścia poszczególnych państw do zagadnień podziału terytorialnego, zasady podziału były w szczególnych krajach odmienne : Anglia ( do 1894), Szwecja, Holandia, ; podział trójstopniowy: Francja, Księstwo Warszawskie, Królestwo Polskie, Austria , Anglia (od 1894) ; podział czterostopniowy: Prusy( prowincje, obwody rejencyjne, powiaty, gminy), Rosja ( generalne gubernie, gubernie, powiaty, gminy).

113. organi8zacja administracji terytorialnej we Francji w latach 1790-1800.

Administracja terytorialna Francji była początkowo, w okresie rewolucji, zorganizowana w sposób samorządowy. Stopniowo z uwagi na trudną sytuację zewnętrzną jak i na ogólny brak tradycji samorządowych samodzielność władz terytorialnych uległa ograniczeniu. Ostatecznie Napoleon zniósł pozostałość systemu samorządowego, wprowadzając system ściśle centralistyczny i zarazem biurokratyczny. Na czele departamentów stanęli prefekci okręgów - podprefekci gmin- merowie, wszyscy pochodzący z nominacji. Cała ta hierarchia (wg autora ustawy o nowej organizacji administracji Chaptala) miała przekazywać ustawy i polecenia rządu aż do najniższych odnóg porządku społecznego z szybkością iskry elektrycznej. Przy organach biurokratycznych miały działać rady generalne w departamencie, rady okręgowe, rady gminne, jednak one były od razu pozbawione większego znaczenia.

114. Zmiany organizacji administracji terytorialnej we Francji z 1800 r ( centralizm, zespolenie, jednoosobowość)

Napoleońska organizacja administracyjna stanowiła wzór konsekwentnego centralizmu biurokratycznego, który polegał na zerwaniu z kolegialnością i obieralnością organów państwowych i powołaniu urzędników odpowiedzialnych przed swoimi przełożonymi i w każdej chwili przez nich odwołanych na każdym szczeblu tej hierarchicznej struktury władzy, wykonujących polecenia władzy centralnej. W wyniku podjętych reform administracyjnych w ówczesnej Francji ukształtowała się zasada zespolenia i jednoosobowości. Prefekt podlegał ministrowi spraw wewnętrznych, lecz służbowo podlegał także większości innych ministrów. Podobną rolę odegrał podprefekt w okręgu. Prefekt kierował niemal całą administracją ( bez sądownictwa, wojska, poczty) podległego mu obszaru jednoosobowo i tylko do niego należało podejmowanie decyzji. Wprawdzie u jego boku działała rada prefekturalna nominowanych urzędników mająca głos stanowczy tylko jako sąd administracyjny I instancji. We wszystkich innych sprawach była tylko organem doradczym, do którego prefekt mógł, ale nie musiał zwracać się o opinię. Funkcje podprefekta ograniczały się do „skrzynki na listy” , był pośrednikiem między prefektem a merami i obywatelami.

115. Pojęcie centralizacji administracji.

Centralizacja administracji polega na skupieniu uprawnień decyzyjnych w organach wysoko postawionych w strukturach administracji publicznej. W krajach europejskich wprowadzono zasadę centralizmu, wzorując się na doświadczeniach francuskich, choć nie zawsze czyniono to konsekwentnie. Najpoważniejszym ograniczeniem centralizacji było wyłączenie zarządu gmin z hierarchicznej struktury aparatu administracyjnego. Organy gminy były na ogół wybierane przez obywateli, a nie nominowani. W Księstwie Warszawskim przyjęto na wzór zasadę nominacji, choć organizacja władz gminnych Księstwa odbiegała od francuskich. Wójtem gminy byli praktycznie właściciele danej wsi., których powoływano na ten urząd spośród jej mieszkańców umiejących czytać i pisać. W miastach członkowie władz i rad miejskich też pochodzili z nominacji , choć ci ostatni powoływani spośród kandydatów przedstawionych przez właścicieli nieruchomości miejskich.

116. Decentralizacja i dekoncentracja.

Zwolennicy liberalizmu politycznego starali się zwalczyć system administracji partej na scentralizowanej administracji biurokratyczne. Ideałem liberałów była decentralizacja, którą ujmowano jako nadanie niższym organom administracji określonego stopnia prawnej samodzielności wobec organów wyższych. Decentralizacja oznacza ograniczenie więzów zależności służbowej i na ogół osobowej. Organom wyższym przysługują wobec jednostek zdecentralizowanych jedynie uprawnienia nadzorcze. Decentralizacja różni się od dekoncentracji, która tak samo polega na przenoszeniu zadań w dół , lecz nie łączy się z ograniczeniem zależności od organów wyższych. Decentralizacja z natury rzeczy dotyczy administracji scentralizowanej, (przekazanie kompetencji wojewody starostom). W praktyce XIX w. Podstawową formą decentralizacji był samorząd, natomiast formą mniej znaczącą było powróżenie zdań. Ostatnią formą decentralizacji był zakład, rozumiany

Jako państwowa jednostka powołana do prowadzenia niegospodarczej działalności, posiadająca osobowość prawną i rozliczająca się z budżetem wpływami i wydatkami. |Formę tę znano w XIX w - przybierały ją szkoły wyższe, szpitale, muzea. O decentralizacji administracji można mówić tam, gdzie występował system centralistyczny, dlatego nie ma odniesienia do takich krajów jak Wielka Brytania, USA czy Szwecja i Węgry.

117. Samorząd jako forma decentralizacji.

Podstawową, prawie wyłączną formą decentralizacji w |X|IX w był samorząd. Można go określić jako samodzielne i zasadniczo niezależne zawiadywanie ( wykonanie funkcji admin. Publicznej) przez grupy obywateli swoimi sprawami. Swego czasu w Polsce proponowano przyjęcie bardziej adekwatnego terminu samorząd. Tak rozumiany samorząd dzielono w teorii na zakładowym i samorząd korporacyjny.

II CZĘŚĆ

HISTORIA ADMINISTRACJI

WYKAZ PYTAŃ EGZAMINACYJNYCH-PYTANIA SZCZEGÓŁOWE

1. Jakim celom służyły stałe objazdy kraju przez panującego ( „wędrujący monarcha”).

Służyły celom centralizacyjnym w ten sposób monarcha bezpośrednio uczestniczył w administrowaniu krajem, w wymiarze sprawiedliwości i zużytkowania danin, do jakich była zobowiązana ludność. Objazdy dokonywane były w asyście dworu i drużyny monarszej. Typ „wędrującego monarchy”- to forma bezpośredniego zarządu w okresie monarchii patrymonialnej w Polsce w II poł. X wieku.

2 Wyjaśnij termin ”princeps”.

„Princeps”- książę zwierzchni( inaczej senior) II poł.XI w. Powstał na wskutek wydzielenia dzielnic wszystkim synom monarchy ( rozbicie dzielnicowe), gdzie wystąpiła konieczność utrzymania jednolitości państwa prze zachowanie władzy zwierzchniej w ręku najstarszego syna tzw. Seniora. Princeps posiadał uprawnienia ogólnopaństwowe, czyli prowadził politykę zagraniczną, był naczelnym dowódcą sił zbrojnych w czasie wojny, powoływał arcybiskupa gnieźnieńskiego i biskupów, mianował komesów głównych grodów. Princeps oprócz dzielnicy własnej otrzymywał dzielnicę pryncypacką ( Małopolska z Krakowem) zwierzchność nad ziemią sieradzką i łęczycką oraz Pomorzem. Instytucja seniora upadła po wygnaniu Władysława II a książęta dzielnicowi w XII w przejmowali uprawnienia seniora w swoich dzielnicach.

3 Kogo w dawnej Polsce określano mianem komorników.

Komornicy to ogół dworzan w okresie rozbicia dzielnicowego. Również na Śląsku odpowiednikiem Wojewody był tzw. Komornik Wielki-zarządca dworu książęcego.

• Kto to był Komes.

Komes to urzędnik dworski zajmujący wyższe stanowisko w zakresie administracji państwowej. Komesi - panowie pochodzili z rodzin możnowładczych, nazwa (komes) była tytułem honorowym. Później komesi przyjeli nazwę dzielnicowych urzędników lokalnych stojących na czele okręgu grodowego.

• Kto zastępował zastępującego w zarządzie państwem oraz w sprawowaniu sądów( XI-XII w).

Najwyżsi urzędnicy dworscy- dostojnicy byłi najwyższymi urzędnikami administracji państwa od XI-XII w komes nadworny zwany też wojewodą zastępował króla w zakresie zarządu państwem oraz sprawami sądów i dowodzenia wojskiem.

• W której dzielnicy Polski piastowskiej powstał wysoki urząd marszałka.

Urząd marszałka w Polsce piastowskiej powstał na Śląsku. Zarządzał on dworem zwłaszcza tam, gdzie nie było urzędu komornika.

• Od którego wieku występuje w źródłach urząd kanclerza.

Urząd kanclerza utworzono na początku XII wieku zajmował się prowadzeniem korespondencji władcy, sprawował pieczę nad pieczęcią, którą uwierzytelniał przedstawione monarsze dokumenty. W XII w następuje upowszechnienie dokumentu pisanego i wówczas rozwija się kancelaria dworska z kanclerzem na czele.

Kanclerz zajmował drugie miejsce po wojewodzie stanowisko na dworze.

• Jakie funkcje od XII wieku pełnili notariusze?

Notariusz to osoba pracująca od XII w w kancelarii. Zastąpili wcześniej tam przcujących kapelanów. Zajmowali się przygotowaniem korespondencji

i dokumentów monarchy. Fachowi pisarze ich zwierzchnikiem był pronotariusz później prokanclerz i kanclerz.

• Do kogo należał w dawnej Polsce zarząd nad skarbem i archiwum.

Nad skarbem i archiwum w dawnej Polsce pieczę sprawował Skarbnik. Skarbiec ten tworzyły kosztowności, klejnoty i dokumenty. Pieniądze i kruszce przechowywane były w mennicy- nad którą nadzór sprawował zarządca mennicy.

• Jak nazywali się urzędnicy lokalni zajmujący przed rozbiciem dzielnicowym najwyższe stanowisko?

Najwyższe stanowisko przed rozbiciem dzielnicowym w zarządzie lokalnym zajmowali kolejno: namiestnicy prowincjonalni (8 prowincji), komesi grodowi

(okręgi grodowe).

Sprawowali administrację gospodarczą i sądowniczą na swoim terenie.

W okresie późniejszym od XII wieku tworzy się z okręgów grodowych kasztelanie

i komesa zastępuje kasztelan.

11.

12. Od którego wieku zaczęły rozwijać się kasztelanie.

Kasztelanie zaczęły rozwijać się od XII wieku.

13. Jak nazywano od XII wieku komesa grodowego.

Od XII wieku komesa grodowego nazywano kasztelanem. Ściągał on daniny

w naturze oraz świadczenia od pod;ległej grodowi ludności służebnej.

Świadczenia te gromadzone w grodach stanowii utrzymanie monarchy i jego otoczenia w czasie stałych objazdów po kraju, a częściowo potrzebom komesa, jego urzedników i załogo grodu. Był dowódcą załogo grodowej i rycerstwa okręgu, podlegali mu: urzędnicy, chorąży, wojskowi, sędzia grodowy, włodarz. Sprawował administrację gospodarczą i sądownictwo w powierzonym mu okręgu.

14. Jakie dzielnice nazywano ziemią.

Ziemią nazywano taką dzielnicę, która w drodze połączenia przestała być osobnym księstwem, ale zachowała odrębną administrację urzędniczą(np. wojewoda -dawny komes nadworny, kanclerz, skarbnik) wewnątrz ziemi. Wydzielone w drodze pryncypatu pozostające w ręku książąt z jednej dynastii co stwarzało wrażenie jednolitości państwa. Powstały np. Ziemi: krakowska, sandomierska, poznańska, kaliska, gnieździeńska.

15. Kto wprowadził w Polsce urząd Starosty?

Urząd Starosty w Polsce wprowadził Wacław II na wzór Czech i powołał ich na poszczególnych ziemiach jako swoich namiestników z pełnią władzy administracyjnej i wojskowej. Później Władysław Łokietek powołał starostów we wszystkich dawniejszych dzielnicach oprócz Małopolski( tam stale był król), którzy byli wykonawcami rozkazów króla, co służyło centralizacji działań opozycji możnowładców.

16. Od czyjej rady uzależniona była nominacja królewska na urzędy ziemskie

( począwszy od czasów Jagiełły)

Nominacja królewska na urzędy ziemskie począwszy od czasów Jagiełły uzależniona była od Rady Szlacheckiej tej ziemi, w której urząd zarokował, a kandydat mógł pochodzić tylko z obszarników tej ziemi.

17. Do kogo należały(od 1422 r ) ustawowo decyzje w sprawie bicia monet.

Decyzje w sprawie bicia monety ustawowo należały od 1422 r do Rady Królewskiej później do Rady Najwyższej.

18. W którym wieku pojawiły się w Polsce województwa

Województwa pojawiły się w Polsce w XV w. Jako dawne terytoria dzielnicowe ,które utrzymywały pełną hierarhię urzędów ziemskich z wojewodą na czele (terytoria gdzie nie utrzymywał się urząd wojewody nazywano ziemiami ).Województwa dzielił się na kasztelanię , które od II połowy VX wieku ustąpiły miejsca powiatom. Ostatecznie ukształtował się podział na województwa , ziemie i powiaty - okręg administracyjny . Ten podział utrzymał się do XVIII w. Do czasu Sejmu Wielkiego. 18.W którym województwie w Koronie nie było w ogóle kasztelanii. Jedynym województwem w Koronie , w którym nie było kasztelani była Ruś Halicka.

19. Kto stał na czele rady panów województwa.

Na czele rady panów stał wojewoda- najwyższy urzędnik ziemi po Kasztelanie Stołecznym Krakowa.

20. Kto ustanawiał (od przywilejów nieszawskich )taksy na wyroby rzemieślnicze w miastach.

Taksy na wyroby rzemieślnicze w miastach ustanawiał wojewoda lub kasztelan.

21. Kto w XIV w. Przejął sądownictwo w sprawie granic posiadłości.

W XIV w. Sądownictwo w sprawach granic posiadłości przejął sąd podkomorski, który wyodrębnił się w Małopolsce a później w XV w. Też w Wielkopolsce . Uzyskał wyłączną kompetencję w sprawach granic dóbr szlacheckich. Sąd zbierał się na polu w miejscu gdzie trzeba było wytyczyć granice.W sadzie tym zasiadał podkomorzy lub jego zastępca. 22. Wymień urzędy, które w dawnej Polsce nazywano dygnitarskimi.

Dygnitarskimi w dawnej Polsce nazywano urzędy wojewody i kasztelana.

Najwyższe stanowisko zajmował Kasztelan Społecznego Krakowa, którego miejsce było przed wojewodą krakowskim.Inni kasztelanowie szli za wojewodami.

Kolejnym w porządku 0starszeństwa był podkomorzy i sędzia ziemski.

23. Wymień niższe urzędy ziemskie, które miały charakter urzędów honorowych. Niższe urzędy ziemskie , które miały charakter urzędów honorowych to urzędy :stolnika , podstolnego, cześnika, podczesnego, koniuszego,i miecznika. Mimo, że urzędy te nie dawały żadnych uprawnień szlachta ubiegała się o nie i traktowała je jako wyróżnienie o charakterze prestiżowym.

24. Jaką funkcję pełnili burgrabiowie. Burgrabiowie występują w zarządzie lokalnym Małopolski gdzie nie było urzędu starosty a funkcje tego urzędu zostały podzielone pomiędzy inne urzędy . Urząd burgrabiego był jednym z tych urzędów . Do jego funkcji należał zarząd zamkami, grodami.Burgrabia bezpośredniego podlegał królowi.

25. Kiedy pojawił się w Polsce podział na powiatami. Podział na powiaty w Polsce pojawił się w II poł.XV w .po ustąpieniu podziału

na kasztelanie. Powiat tworzył okręg sądny z czasem stawał się okręgiem administracyjnym.

26. Na jakie diw kategorie dzielono urzędy centralne. Urzędy centralne dzielono na dwie kategorie : koronne i nadworne lecz różnorodne miało to znaczenie jedynie w zakresie nomenklatury- nazewnictwa. Nazwy koronny

i nadworny nie można odnieść do państwowy i dworski , ponieważ do tej pory nie było rozgraniczenia tej funkcji.

27. W którym wieku znikły urzędy kanclerzy ziemskich. Urzędy kanclerzy ziemskich zostały zlikwidowane w II poł. XV w.

W jego miejsce wprowadzono urząd starosty.

28.Kto od XV w. Był głównym rachmistrzem państwa ,prowadził rachunki skarbowe.

Od XV w. Głównym rachmistrzem państwa prowadzącym rachunki skarbowe był podskarbi nadworny zastępca podskarbiego koronnego, który sprawował pieczę nad skarbem królewskim (insygnia władcy, archiwum państwowe), nadzór nad mennicą oraz należał do niego ogólno państwowy zarząd skarbowy. 29. Wyjaśnij termin incompatibilitas.

Incompatibilitas- zakaz łączenia urzędów. Nie można było łączyć dwóch urzędów ziemskich ,urzędu starosty z urzędem sędziego ziemskiego w tej samej ziemi, urzędu starosty z urzędem wojewody. W ten sposób szlachta chciała zapobiec kumulacji urzędów. W praktyce nie zawsze było to przestrzegane.

30. Jak nazywano dygnitarzy koronnych i nadwornych , którzy weszli do Senatu. Dygnitarzy koronnych i nadwornych , którzy weszli do senatu nazywano ministrami. Byli to marszałek wielki koronny i marszałek nadworny koronny, kanclerz i podkomorzy koronni oraz podskarbi koronny.

31. W którym roku w Polsce ustanowiono po raz pierwszy hetmana koronnego. Po raz pierwszy hetmana koronnego w Polsce ustanowiono w roku 1503.

Był dowódcą wojsk zaciężnych. Od trzydziestych lat XVI w. Hetman wielki koronny jako najwyższy dowódca stał się godnością stałą . Podlegał mu również dowódca obrony potocznej na Rusi.

32. Jak nazywał się zastępca hetmana. Zastępcę hetmana nazywano hetmanem polnym.

33. Na jaki okres - formalnie od 1581 r. -powoływano hetmanów.

Od 1581 r. Zostało formalnie potwierdzone to, że hetman pełni swoją funkcję dożywotnio. Była to mocna i niezależna pozycja .Hetman nie wchodził w skład senatu.

34. Kim byli regimentarze. Regimentarze byli to tymczasowi zastępcy hetmanów. Mianował ich król w miejsce hetmanów, którzy nie mogli pełnić swych funkcji lub ich zabrakło.

35.Jak nazywał się nowy urząd , powstały na początku XVI w. (od 1569 r. Osoby pełniące ten urząd wchodziły do senatu z głosem doradczym). Nowy urząd powstały na początku XVI w. , w którym to urzędzie od 1569r. Osoby go pełniące wchodziły do senatu z głosem doradczym to urząd referendarza. Było dwóch referendarzy ;świecki i duchowy . Powoływano ich do prowadzenia spraw w sądach królewskich.

36. W którym roku została wydana konstytucja ustalająca porządek starszeństwa urzędów.

Konstytucja ustalająca porządek starszeństwa urzędów została wydana w roku 1611. Wyznaczając kolejne miejsca po urzędach senatorskich podkomorzemu, staroście, sędziemu ziemskiemu, stolnikowi, podczaszemu , podstolnemu, cześnikowi, łowczemu, pisarzowi, miecznikowi. Odtąd przestrzegano awansowania z jednego urzędu na drugi zgodnie z tą hierarhią.

37. Jaki organ wprowadził po raz pierwszy w Polsce w roku 1768 budżet.

Organ ,który wprowadził po raz pierwszy w Polsce w roku 1768 budżet to Komisja Skarbowa. Budżet był odtąd ustalony dla całej gospodarki finansowej państwa.

Jednak budżet z 1768 r. Nie wszedł w życie. Wszedł dopiero trzeci z rzędu.

Pierwszy plan pełnego budżetu zarysował się dopiero na Sejmie Czteroletnim.

38. Jak nazywało się kolegialne zorganizowane ministerstwo oświaty publicznej, powołane w 1773 r.

Kolegialne zorganizowane ministerstwo oświaty publicznej powołane w 1773 r. to Komisja Edukacji Narodowej ,wspólna dla Korony i Litwy , nie podlegała utworzonemu dwa lata później rządowi centralnemu - Radzie Nieustającej. Kontrolę nad sprawozdaniami finansowymi sprawował Sejm , on też wypowiadał się o ogólnych liniach programowych komisji.

39. Jak nazywały się pierwsze w Koronie i na Litwie organy, które na mocy ustawy z 1775 podjęły nowoczesne zadania opieki społecznej.

Pierwsze w Koronie i na Litwie organy, które na mocy ustawy z 1775 roku,

podjęły nowoczesne zadania opieki społecznej to komisje szpitalne, które organizowały pomoc dla chorych i biednych poprzez przytułki i domy starców.

Z braku pieniędzy po pięciu latach ustawę uchylono a funkcję komisji szpitalnych przekazano komisjom Dobrego Porządku.

40. Z ilu członków składa się Rada Nieustająca.

Powstała w 1775 r. Rada Nieustająca składała się z 36 członków. Powoływał ją Sejm co dwa lata. Połowa reprezentantów Senatu, połowa ogół szlachty. Każdy Sejm wybierać miał 1\3 członków spośród dawnej Rady, dla zapewnienia ciągłości. Spośród szlachty powoływany był marszałek Rady. Przewodniczył Radzie król z prawem dwóch głosów w razie równości zdań.

41. Jak nazywał się organ, który na mocy Konstytucji 3 Maja stał na czele administracji

Organ ,który na mocy Konstytucji 3 Maja stał na czele administracji to Straż Praw.

42.Jak nazywały się kolegialne zorganizowane ministerstwa podległe Straży Praw.

Kolegialne zorganizowane ministerstwa ,podległe Straży Praw to powołane po zniesieniu w 1789 r. przez Sejm Czteroletni komisji skarbowych i departamentów Rady Nieustającej -komisje wielkie złożone z członków wybieranych przez Sejm ; Komisja Skarbu,Komisja Wojskowa ,Komisja Policji obojga Narodów, oraz zamierzał zreorganizować Komisję Edukacji Narodowej.

43.Jaki organ miał sprawować -według konstytucji majowej nadzór nad miastami.

Organ ,który miał sprawować wg Konstytucji nadzór nad miastami to Komisja Policji Obojga Narodów .Sejm Czteroletni wydał w 1791 r. prawo o miastach królewskich ,które stanowią część składową Konstytucji 3 Maja.. Na mocy tej ustawy miasta otrzymały szeroki samorząd . Nad działalnością władz miejskich pełniła Komisja Policji Obojga Narodów, samorząd miast to natomiast zgromadzenie uchwalające (właściciele nieruchomości) oraz wybrane przez zgromadzenie magistraty z prezydentami i wójtami na czele.

44. Do kogo należały od 1789 r sprawy terytorialne ziem i województw.

Sprawy terytorialne ziem i województw należały od 1789 r do Komisji Porządkowych

Cywilno-Wojskowych mających charakter organów samorządowych . Komisje powoływano dla całych województw, wszystkie były sobie równorzędne a ich członkowie byli wybierani na okres 2 lat. Przyjęły one wszystkie funkcje administracyjne starostw gdyż ten urząd ten został zlikwidowany. W kompetencjach Komisji Porządkowych Cywilno-Wojskowych leżało m.in. pobory do wojska, kontrola ruchu ludności, prowadzenie statystyk, pobór podatków, organizacja systemu opieki społecznej , prowadzenie ogółu spraw społeczno - gospodarczych.

45. Kto zniósł urzędy starostów.

Urzędy starostów zostały zniesione przez Sejm Czteroletni po powołaniu do życia Komisji Porządkowych Cywilno-Wojskowych ,których zakres działania był bardzo szeroki, po zniesieniu urzędów starostów Sejm powierzył im całość funkcji administracyjnych.

46.Jak nazywał się urząd powołany w lipcu 1794 r przez Radę Najwyższą Narodową.

W lipcu 1794 r Rada Najwyższa Narodowa w czasie Insurekcji Kościuszkowskiej powołała urząd dozorcy, który stał na czele dozoru obejmującego od 1000-1200 gospodarstw rolnych. Do zadań dozorców należało czuwanie nad realizacją korzystnych dla chłopów postanowień Uniwersału Połanieckiego oraz rozstrzyganie sporów między szlachtą ziemską a chłopami ,nadzorowanie pracy nauczycieli miejskich, przeprowadzanie spisów ludności ,dbanie o rozwój rolnictwa i ochronę lasów. Działalność Dozorów upadła wraz z III rozbiorem Polski w 1795 r.

47. W którym roku został wydany w Księstwie Warszawskim dekret o „organizacji ministrów”

Dekret o „organizacji ministerstw” został wydany w Księstwie Warszawskim w 1808 r .Dekretem tym wprowadzono jednoosobowe kierownictwo urzędem i resortem przez ministra, zlikwidowano ministerstwo jako ciało kolegialne.Ogólne czynności rządowe koordynowała Rada Ministrów potem ustanowiono Prezesa Rady. Kontrolę nad działalnością rządu i ministrów sprawowała Rada Stanu.

48.Jaki organ Księstwa Warszawskiego posiadał kompetencje w zakresie „administracji, ogólnokrajowego gospodarswa,zakładowego porządku i oświecenia”

Organ Księstwa Warszawskiego , który posiadał kompetencje w zakresie „administracji, ogólnokrajowego gospodarstwa ,zakładowego porządku i oświecenia” to minister spraw wewnętrznych.

49.Jak nazywał się organ , który w Księstwie Warszawskim zastąpił dawną Komisję Edukacji Narodowej.

Organ ,który w Księstwie Warszawskim zastąpił dawną Komisję Edukacji Narodowej to Dyrekcja Edukacyjna , podporządkowana ministerstwu spraw wewnętrznych .Rozwinęło pożyteczną działalność opartą na miejscowych towarzystwach dla utrzymania szkół i na dozorach szkolnych.Wskrzeszono działalność Towarzystwa Ksiąg Elementarnych.

50. Jaki organ został powołany w 1808 r dla kontroli finansowej administracji.

Organ ,który został powołany w 1808 r. dla kontroli finansowej administracji to Kolegialna Izba Obrachunkowa.

51. Na jakie jednostki administracji terytorialnej podzielono Księstwo Warszawskie.

Księstwo Warszawskie na wzór francuski podzielono na departamenty ,te zaś na powiaty. Na czele departamentów stali -prefekci ,powiatu -podprefekci.

52. Komu podlegała administracja oraz policja porządkowa i polityczna w departamentach Księstwa Warszawskiego.

Administracja oraz policja porządkowa w departamentach Księstwa Warszawskiego podlegała prefektowi . z kompetencji prefekta wyłączono sprawy sądownictwa i wojskowe.

53 . Kto sprawował nadzór nad działalnością prefektów i podprefektów.

Nadzór nad działalnością prefektów i podprefektów sprawował minister spraw wewnętrznych , byli oni jednak zobowiązani przestrzegać poleceń wszystkich ministrów.

54. Jakimi jednostkami zarządzali w Księstwie Warszawskim prezydenci municypialni.

Prezydenci municypialni w Księstwie Warszawskim zarządzali głównymi miastami: Warszawą, Poznaniem, Toruniem, Kaliszem, Krakowem, Lublinem i Sandomierzem. Innymi miastami zarządzali burmistrzowie.

55. Kto mianował burmistrzów i ławników w Księstwie Warszawskim.

Minister spraw wewnętrznych.

56. Gdzie funkcjonowała od 1811 r. Szkoła Prawa i Nauk Administracyjnych?

Założona w 1808 r w Warszawie Szkoła Prawa została przekształcona w 1811 r w Szkołę Prawa i Nauk Administracyjnych.

57. Do czyich kompetencji należały w Księstwie Krakowskim odwołana w I instancji od zarządzeń i innych aktów administracyjnych prefektów i podprefektów.

Odwołana w I instancji od zarządzeń innych aktów administracyjnych prefektów i podprefektów należy do kompetencji samodzielnego organu: Rady Prefekturalnej . Rady te były utorzone w departamentach z 3-5 radców mianowanych przez króla. Posiadały dwa organy doradczy ( prefekta - różne sprawy miejscowe) i samodzielny.

58. Jakie Rady wchodziły w skład Samorządu Księstwa Warszawskiego.

W skład samorządu Księstwa Warszawskiego wchodziły: rady municypialne ( większych miast) miejskie i wiejskie ( nie zostały faktycznie powołane do życia. Pierwsze pochodziły z wyborów na zgromadzeniu gminnym, drugie mianował prefekt), rady departamentalne i powiatowe złożone z radców mianowanych przez króla, rada handlowa i dozory szkolne.

59. Jak nazywał się Organ Saorządowy Księstwa Warszawskiego, w skład którego wchodzili: dziedzic, miejscowy proboszcz, burmistrz lub wójt oraz 1 lub 2 chłopów lub mieszczan.

Są to dozory szkolne.

60. Kto mianował radców rad departamentalnych i powiatowych.

Radców Rad departamentalnych i powiatowych mianował król spośród kandydatów przedstawionej w podwójnej liczbie przez sejmiki.

61. Jak nazywał się centralny organ władczy i administracji Królestwa Kongresowego.

Centralnym organem władzy i administracji Królestwa Kongresowego była Rada Stanu. Dzieliła się ona na zgromadzenie ogólne i radę administracyjną.

62. W którym roku usankcjonowano w Królestwie Polskim postanowieniem królewskim sądownictwo administracyjne.

Usankcjonowano postanowieniem królewskim w 1817 r

63. Jaki urząd zlikwidowano w 1826 r czyniąc tym samym Radę Administracyjną najwyższym organem rządowym.

W roku 1826 zlikwidowano urząd namiestnika, czyniąc tym samym Radę Administracyjną najwyższym organem rządowym.

64. Do jakich organów należał zarząd kraju w okresie Królestwa.

Należał do Komisji rządowych podporządkowanych Radzie Administracyjnej ( wyznań religijnych oświecenia publicznego, sprawiedliwości, spraw wewnętrznych i policji, wojny, skarbu i przychodów)

65. Jaka zasada charakteryzowała administrację terytorialną Królestwa:

a) jednoosobowość b) kolegialność

Administrację terytorialną Królestwa charakteryzowała zasada kolegialności.

66. W czyim ręku spoczywał zarząd w 8 województwach Królestwa.

Zarząd w 8 województwach Królestwa spoczywał w ręku kolegialnych komisji wojewódzkich ( działalność ekonomiczno- społeczna, zakładanie miast i osad)

67. W którym roku po raz trzeci w historii ziem polskich powołano Radę Stanu.

Radę Stanu po raz trzeci powołano w 1861 roku.

68. Jakie zadania mieli wypełniać komisarze pełnomocni oraz delegaci w powiatach na mocy dekretu R. Traugutta z 27.XII.1863 r

Mieli zadbać o bezwzględną realizację dekretów uwłaszczeniowych w kraju. Natomiast delegacji w powiatach mieli rozbudować sądownictwo doraźne z prawem wymiaru kary, aż do kary śmierci włącznie, w razie zmuszenia chłopów do pańszczyzny

69. Na jaki okres wybierany był Wydział w Galicji

Wybierany był przez Sejm na okres 6 lat.

70. Jaki organ w autonomicznej Galicji był „ szczególną instytucją samorządową”.

Była to Rada Szkolna Krajowa, na czele której stał naiestnik.

71. Do kogo należała kontrola nad Radą Krajową w Galicji.

Kontrola należała do Sejmu Krajowego.

72. Jak nazywał się organ który od 1874 roku stał na czele Królestwa Polskiego.

Od 1874 roku na czele Królestwa Polskiego stał Generał - Gubernator.

73. Jak nazywały się główne jednostki zarządu lokalnego we wszystkich zaborach w II połowie XIX w.

Były to Powiaty - ze starostami w Prusach i Galicji oraz z namiestnikami w Królestwie.

74. Kto stał na czele rejencji

Na czele rejencji ( drugiej z rzędu jednostki zarządu terytorialnego w Prusach) stał nadprezydent rejencji.

75. Przykładami jakiego rodzaju samorządu są: izby przemysłowo-handlowe, izby rolnicze, izby rzemieślnicze.

Izby te należały w Królestwie do samorządu gospodarczego.

76. Kto był reprezentantem społeczeństwa prowincji i kierownikiem spraw bieżących w wydziale prowincjonalnym.

Był to Dyrektor Krajowy.

77. W ilu Krajach Koronnych Austrii istniał samorząd powiatowy.

Samorząd powiatowy istniał w czterech Krajowych Koronnych Austrii: Galicji, Czechach, Tyrolu i Stynii.

78. Na jakim szczeblu samorządu działały zwierzchności gminne i kto wchodził w ich skład.

Działały one na szczeblu samorządu powiatowego gmin wiejskich. W skład wchodzili wójt i przysiężni.

79. Jak nazywany był w Królestwie starszy gromadzki, będący organem wykonawczym gromady.

Starszy gromadzki nazywany był sołtysem.

80. Jaki organ kierował w pierwszych latach I wojny światowej z ramienia władz okupacyjnych wszystkimi gałęziami administracji w Królestwie.

W pierwszych latach okupacji władze okupacyjne kierowały wszystkimi gałęziami administracji z ramienia zarządu cywilnego Generalnej Guberni- niemiecki w Warszawie, austriacki w Lublinie.

81. Kiedy odbyły się w czasie I Wojny Światowej pierwsze wybory do Rad Miejskich Warszawy, Lublina i innych miast Królestwa.

Wybory te odbyły się w I połowie 1916 roku.

82. Jak nazywał się organ który na mocy dekretu z 22.11.1918 roku skupił w swym ręku najwyższą władzę?

Organem najwyższej władzy Reprezentacyjnej Republiki polskiej na mocy dekretu został Józef Piłsudski, jako Tymczasowy Naczelnik Państwa.

83. Jak nazywał się organ Adm. który w marcu 1919 roku zastąpił Komisję Rządzącą dla Galicji, Śląska cieszyńskiego Spisza i Orawy .

Komisja Rządząca została przekształcona w Urząd Generalnego Delegata Rządu z siedzibą we Lwowie na okres 2 lat.

84. Przez jaki okres istniał osobny urząd ministra w byłej dzielnicy Pruskiej

3 lata

85. Na czym polega władztwo administracyjne?

Jednostką aparatu adm przyznano władztwo adm które polegało na stosowaniu przymusu dla realizacji podejmowanych decyzji i najczęściej przybierało ono formę aktów adm.

Było ono najistotniejszym uprawnieniem urzędów.

86. Jakie organy stanowiły w II Rzeczypospolitej adm. centralną?

Adm. centralną II Rzeczypospolitej stanowiła Rada Ministrów i ministrowie.

87. Na jakie dwa piony dzieliły się organy terytorialne adm rządowej II RP?

Dzieliły się na pion :adm. Ogólnej ( politycznej ) i adm. specjalnej .

88.Jakie funkcje realizowała adm ogólna?

Adm ogólna wchodziła w skład adm rządowej. Wykonywała zadania ministra spraw wewnętrznych oraz wraz z adm. specjalną zajmowała się : sprawami wyznania, sztuki, kultury oraz częściowo przemysłu i handlu, rolnictwa, dróg , opieki społecznej ( adm. zespolona)

89. Czym zajmowała się adm specjalna?

Zajmowała się sprawami wyznania, sztuki, kultury, przemysłu i handlu, rolnictwa, opieki społ. Sprawami wojskowymi, sprawiedliwości, skarbu, pocztą, komunikacją, szkolnictwem nazywano ją adm. nie zespoloną. Zajmowała się resortami nie należącymi do resortu spraw wewnętrznych.

90. Na jakie jednostki podzielono państwo polskie w okresie dwudziestolecia dla realizacji celów adm. ogólnej?

Na województwa, powiaty, gminy miejskie i wiejskie.

91.Ile województw istniało w Polsce w 1939 roku?

Było 16 województw i 1 miasto wydzielone Warszawa.

92. Jaki organ stał na czele administracji ogólnej w Warszawie.

Na czele adm. ogólnej stał Komisarz Rządu, Starości Grodzcy oraz Magistrat Miasta Stołecznego Warszawy.

93. Jakie organy wykonywały funkcje adm. ogólnej w gminach

Nie istniały odrębne org. adm. jej funkcje wykonywały organy wykonawcze samorządu terytorialnego.

94. Jakie resorty posiadały w okresie międzywojennym w Polsce Administrację terytorialną specjalną.

Są to: resort spraw wojskowych, sprawiedliwości, skarbu, poczty i telegrafu, reform rolnych i częściowo wyznań religijnych i oświecenia publicznego, przemysłu i handlu, komunikacji, opieki społecznej.

95. Na jakiej zasadzie zbudowane były organy adm. rządowej(ogólnej i specjalnej) w okresie II RP.

Funkcjonowały wg zasad hierarchiczno-instancyjnej. Podporządkowane w zakresie osobowym i służbowym organów stopnia niższego organom hierarchicznie niższym.

96. Jak nazywa się grupa przepisów normujących organizację aparatu administracyjnego państwa.

Normowało ustrojowe prawo administracyjne natomiast organizacje, zakres i formy działania ad. poubl. określały przepisy prawa administr.

97. Jak nazywa się grupa przepisów obejmujących formy działania i tryb funkcjonowania org. admin.

Są to: proceduralne prawo administracyjne, określa ono też uprawnienia obywateli w toku postępowania administracyjnego oraz system kontroli działania administracji.

98. Na czym polegały funkcje adm. Rady Ministrów

Funkcje adm. Rady Ministrów(1918-1926) polegały na decydowaniu o ogólnym kierunku polityki wewnętrznej i zewnętrznej Rządu. Uzgadniała działalność administr. Ministrów, rozpatrywała sprawozdania poszczególnych ministrów zatwierdzała statuty organizacyjne ministerstw. Rada Min. występowała z projektami, przedstawiała coroczne zamknięcie rachunków państwowych do parlamentu do zatwierdzenia, uczestniczyła w realizacji uprawnień Prezydenta, załatwiała sprawy przekazane jej przez ustawy zwykłe. Swe zadania realizowała przez uchwalanie rozporządzeń wykonawczych, zarządzeń i podejmowaniu uchwał ( 1935-1939) wykonywanie prawa inicjatywy ustawodawczej.

99. Kto wchodził w skład Komitetu Ekonomicznego Rady Ministrów.

Wchodzili ministrowie stojący na czele resortów gospodarczych. Do zadań komitetu należało opracowanie programu gospodarczej działalności Rządu.

100.Jakie uprawnienia w zakresie administracji uzyska l Prezes Rady Ministrów.

Prezes Rady ministrów na mocy ustaw uzyskał uprawnienia do sprawowania ogólnego kierownictwa i nadzoru w sprawach personalnych całej administracji, jakrównież uzyskała uprawnienia do koordynowania działalności administracyjne ministrów. Prezes kierowała pracami rządu, przewodniczył Radzie Ministrów, nominacje ministrów były uzależnione od jego wniosku.

101. W którym roku Rada Ministrów w Polsce międzywojennej ustaliła jednolite zasady organizacji ministerstw.

Rada Ministrów w międzywojennej Polsce ustaliła jednolite zasady organizacji ministerstw w 1926 roku . Zmierzały one do wzmocnienia samodzielności urzędników ministerialnych.

102. Kto stał na czele departamentów ministerialnych.

Ministerstwo dzieliło się na departamenty, na których czele stali dyrektorzy, te zaś dzieliły się na wydziały kierowane przez naczelników. Liczbę oraz kompetencje departamentów i wydziałów określały statuty organizacyjne ministerstw zatwierdzone przez Radę Ministrów.

103. Jak nazywał się kierujący działami departamentów.

Działami departamentów kierowali naczelnicy

104. Ile ministerstw istniało w Polsce w 1932 roku?

W 1932 roku istniało 11 ministerstw:

Spraw wewnętrznych, spraw zagranicznych, sprawiedliwości, spraw wojskowych, skarbu, wyznań religijnych i oświecenia publicznego, rolnictwa i reform rolnych, przemysłu i handlu, komunikacji, opieki społecznej oraz poczty i telegrafu.

105. komu były podporządkowane urzędy centralne zgodnie z zasadami konstytucji marcowej.

Wprawdzie w konstytucji marcowej zasady przewidującej, że każdy urzędnik musi podlegać ministrowi, który za jego działalność odpowiada przed Sejmem spowodowało podporządkowanie urzędów centralnych ministrom.

106. Jaki był tryb powołania wojewody w II RP.

Na czele województwa stał wojewoda, mianowany przez prezydenta na wniosek ministra spraw wewnętrznych uchwalony przez Radę Ministrów. Pod względem osobowym wojewoda podlegał ministrowi spraw wewnętrznych, a w służbowym zależnie od rodzaju załatwianej sprawy właściwemu ministrowi.

107. Na czym polegała dwojaka działalność wojewody jako organu administracji wojewódzkiej w okresie międzywojennym.

Jako organ adm. Wojewódzkiej, wojewoda działał w dwojakim charakterze: przedstawiciela rządu - reprezentował rząd na obszarze województwa, koordynował działalność całej adm. Rządowej , posiadał uprawnienia nadzorczo - inferencyjne wobec organów administracji specjalnej , sprawował nadzór nad obsadą kierowniczych stanowisk administracyjnych na obszarze województwa, mógł zawieszać zarządzenia organów adm. Specjalnej sprzeczne z polityką rządu oraz działał w charakterze szefa administracji ogólnej i tych resortów admin specjalnej, które były zespolone z adm. Ogólną - wykonywał administrację w zakresie sprawa wewn., spoczywał na nim obowiązek zapewnienia bezpieczeństwa i porządku publicznego, podlegała mu policja państwowa, posiadała nadzór nad prasą, stowarzyszeniami, samorządem oraz w sprawach wyznaniowych, kultury i sztuki, częściowo przemysłu i handlu, rolnictwa i reform rolnych opieki społecznej i komunikacji.

108. Komu podlegała policja państwowa na obszarze województwa w II RP?

Podlegała wojewodzie

109. Na jakie jednostki dzielił się Urząd Wojewódzki w II RP?

Dzielił się na dwie jednostki : wydziały i oddziały

110. kto wchodził w skład Rady Wojewódzkiej w okresie międzywojennym?

W ty czasie Rada wojewódzka składała się z członków delegowanych przez organy samorządu powiatowego. Przewodniczył jej z urzędu wojewoda.

111. od którego roku szefem administracji stolicy był ?Komisarz Rządu Miasta Stołecznego Warszawy?

Warszawa stanowiła odrębną jednostkę administracyjną nie wchodzącą w skład województwa. Szefem administracyjnym stolicy był od 1919 roku7 Komisarz Rządu Miasta Stołecznego Warszawy. Łączył on w swym ręku funkcje organów administracji I i II instancji.

112. W którym roku podzielono Warszawę na starostwa grodzkie .

Warszawę podzielono na starostwa grodzkie w 1928 roku.

113. Kto wchodził w skład Śląskiej Rady Województwa?

Śląska Rada Wojewódzka składała się z wojewody, wicewojewody , 5 członków wybranych przez Sejm Śląski. Pełniła ona funkcje kolegialnego organu wojewódzkiego współdziałającego z wojewodą w sprawowaniu administracji.

114. Kto wybierał członków Śląskiej Rady Wojewódzkiej?

Członków Śląskiej Rady Wojewódzkiej wybierał Sejm Śląski.

115. Komu pod względem osobowym i służbowym podlegał starosta.

Na czele administracji powiatu stał starosta, który pod względem osobowym i służbowym podlegał wojewodzie. Mianował go minister spraw wewnętrznych, był przedstawicielem rządu i szefem administracji ogólnej i działów zespolonych z administracją ogólną. Obowiązkiem starosty było zapewnienie bezpieczeństwa i porządku publicznego , podlegał mu organ policji państwowej oraz orzecznictwo w sprawach wykroczeń.

116. Kto sprawował administrację w miastach wydzielonych liczących powyżej 75 tys. Mieszkańców (od 1932 r)?

w miastach powyżej 75 tys, mieszkańców administrację sprawował Starosta Grodu.

117Kto kierował administracją powiatu miejskiego w Gdyni od 1932 r.

Kierował Komisarz Rządu

118.Kto mógł wprowadzić w Polsce ( do 1935 roku) stan wyjątkowy ?

Stan wyjątkowy do 1935r mogła wprowadzić Rada Ministrów podlegająca Sejmowi za zgodą Prezydenta ( uchwalone przez Konstytucję Marcową z 17.03.1921 roku) po roku 1935

Stan wyjątkowy wprowadzał Prezydent.

119. Komu podlegał faktycznie pion służby śledczej w II RP?

Pion służby śledczej w II RP podlegał formalnie organom wymiaru sprawiedliwości , faktycznie zaś naczelnikom wydziałów bezpieczeństwa w urzędach wojewódzkich. Zadaniem tego pionu było zwalczenie osób i organizacji dążących do zmiany istniejących stosunków społeczno politycznych drogą rewolucyjną, przede wszystkim komunistów, mniejszości narodowej

120. W którym roku w Polsce międzywojennej nastąpiła znaczne rozszerzenie uprawnień policji.

Rozszerzenie uprawnień policji w Polsce międzywojennej nastąpiło w 1934 roku. Wydane w tym roku , w związku z zabójstwem ministra spraw wewnętrznych Bronisława Pierackiego rozporządzenie prezydenta przewidywało umieszczenie osób „zagrażających bezpieczeństwu i porządkowi publicznemu” w obozie odosobnienia. W praktyce o osadzeniu osób w tym obozie decydowały organy policji i administracji ogólnej.

121. Według jakiego systemu zostało uregulowane wydawanie czasopism w II RP?

Zostało to uregulowane wg zasad systemu zgłoszeniowego. Każdy kto chciał założyć czasopismo obowiązany był złożyć odpowiednią deklarację organom adm ogólnej I instancji.

Wydawanie książek natomiast zaliczone zostało do przemysłu wolnego niewymagającego zezwolenia organów administracji.

122. Na jakich zasadach opierał się w II RP system kontroli nad treścią druków.

Opierał się na zasadach kontroli resortowej. Polegał on na poddawaniu kontroli dopiero po ich wydaniu i wydrukowaniu oraz stosowaniu represji w przypadku naruszenia za ich pośrednictwem przepisów materialnego prawa karnego.

123. Kto zarządzał konfiskatą czasopism w II RP?

Konfiskatą czasopism lub zajęciem ( konfiskata tymczasowa) zarządzały organy adm. Ogólnej I instancji lub prokurator. Konfiskaty podlegały zatwierdzeniu przez Sąd Okręgowy i były głównym środkiem represyjnym.

124. Jakie rodzaje stowarzyszeń rozróżniało prawo o stowarzyszeniach w 1932 roku?

Prawo o stowarzyszeniach z 1932 roku rozróżniało następujące stowarzyszenia: zwykłe zarejestrowane , wyższej użyteczności. Stowarzyszenie zwykłe - wymagało dla swej legalizacji zgłoszenia, stowarzyszenie zarejestrowane - wpisu do rejestru, stowarzyszenie wyższej użyteczności - uzależnione było od decyzji Rady Ministrów. Organy adm ogólnej mogły odmówić przyjęcia zgłoszenia lub wpisu do rejestru , gdy powstanie stowarzyszenia było „ sprzeczne z prawem lub mogło powodować zagrożenie bezpieczeństwa i spokoju publicznego”.

125.W jakich okolicznościach organy adm. Mogły wydać zakaz odbywania zgromadzeń publicznych ( zgodnie z ustawą o zgromadzeniach z 1932 roku)?

Odbycie zgromadzenia pod gołym niebem uzależnione było od zezwolenia organów adm ogólnej I instancji, zgromadzenia publiczne w lokalach - od dokonania zgłoszenia. Organy adm. mogły wydać zakaz odbycia zgromadzenia publicznego gdy: „zagrażały one bezpieczeństwu, spokojowi i porządkowi publicznemu”, organom tym przysługiwało prawo delegowania swego przedstawiciela, który dysponował prawem rozwiązania zgromadzenia.

126. W którym roku w okresie międzywojennym przeprowadzono pełną unifikację i reorganizację systemu szkolnego.

Pełną unifikację i reorganizację systemu szkolnego przeprowadziła ustawa z1932 roku, dzieliła ona szkoły ze względu na stopień nauczania na: powszechne ( podstawowe) , średnie i wyższe. Ze względu na źródła finansowania na : publiczne i prywatne. Reforma przeprowadzona w 1932 roku wprowadziła trójstopniowy podział szkół powszechnych na szkoły realizujące program elementarny ( klasy 1-4) program wyższy ( klasy 1-6), program pełny ( 7 klas).

127. W jakich latach w II RP podjęto ustawy o szkołach wyższych określające zakres ich autonomii.

Organizacja szkół akademickich opierała się na zasadach autonomii określonej przez ustawy o szkołach akademickich z 1920 r i 1933 roku.

128. W którym roku został zawarty przez Polskę ze Stolicą Apostolską konkordat.?

Konkordat został zawarty przez Polskę ze Stolicą Apostolską 10 lutego 1925 roku.

129. Kiedy nastąpiło w II RP zastosowanie granic prowincji kościelnych i diecezji do granic państwa?

W II RP dostosowanie granic prowincji kościelnych i diecezji do granic państwa nastąpiło w 1925 roku. Watykan 28,10,1925 r uznał granice polityczne Polski w dostosowaniu do granic kościelnych. Interesy państwa zabezpieczał artykuł, który wykluczał możliwość podporządkowania jakiejkolwiek jednostki organizacyjnej kościoła biskupowi mającemu swoją siedzibę poza granicami Polski.

130. Kto sprawował w Polsce w okresie międzywojennym administrację w sprawach wyznaniowych na obszarze województw.

Administracje w sprawach wyznaniowych w Polsce w okresie międzywojennym na obszarze województw sprawował wojewoda mianowany przez prezydenta na wniosek ministra spraw wewnętrznych zatwierdzony przez Radę Ministrów.

131. W którym roku w II RP przeprowadzono reformę walutową

Reformę walutową w II RP przeprowadzono w 1924 r ( Grabski - Premier Rządu)

132. Kiedy powołano w Polsce Ministerstwo Rolnictwa i Reform Rolnych.

Ministerstwo Rolnictwa i Reform Rolnych w Polsce powołano w 1924 z połączenia Ministerstwa Reform Rolnych i Ministerstwa Rolnictwa

133.Jakie znaczenie dla organizacji samorządu terytorialnego w II RP miały regulacje z 1933 r?

Na podstawie ustawy z 23.03.1933 roku która przeprowadziła unifikację samorządu terytorialnego powołano gminy zbiorowe, składające się z gromad i osad. Organem uchwałodawczym była rada lub zebranie gromadzkie, organem wykonawczym był sołtys. Ogólne regulacje z 1933 r zmierzały do zwiększenia zależności samorządów od administracji rządowej.

134. W jakim trybie wybierano w Polsce międzywojennej rady gminne w gminach wiejskich.

Rady gminne w gminach wiejskich w Polsce międzywojennej wybierano w wyborach pośrednich i jawnych. W gminach miejskich samorząd opierał się na Radach Miejskich wyłanianych w wyborach powszechnych.

135. Od kiedy w Polsce wprowadzono gminy zbiorcze?

Gminy zbiorcze (zbiorowe) wprowadzono na podstawie ustawy z 23.03.1933 r składały się z gromad i osad.

136. Kto wchodził w skład zarządów miejskich gmin miejskich.

W gminach miejskich samorząd opierał się na Radach miejskich, które były wyłaniane w wyborach powszechnych. Decyzje tej rady realizował zarząd miejski składający się z prawników i ławników w miastach wydzielonych, natomiast w innych miastach z burmistrza i ławników.

137. Jaki był skład wydziałów powiatowych w II RP?

W skład wydziałów powiatowych wchodził organ uchwałodawczy czyli Rady Powiatowe ( ich poprzednikami do 1933 r były sejmiki) wybierały one 6 członków wydziału powiatowego, którzy byli organem wykonawczym a przewodniczył im starosta.

138. Jakich województw dotyczyła w szczególności ustawa z 1922 roku?

Ustawa z 1922 roku o zasadach powszechnego samorządu wojewódzkiego w szczególności dotyczyła województw: lwowskiego, tarnopolskiego, stanisławskiego. Głównie z powodu obaw przed opanowaniem samorządu w dwóch województwach wschodnich przez Ukraińców i Białorusinów. Samorząd stopnia wojewódzkiego nie został powołany do życia.

193. Wymień organy utrzymanego w województwach : poznańskim i pomorskim samorządu wojewódzkiego.?

Na obszarze województwa poznańskiego i pomorskiego zadania rad i wydziałów wojewódzkich wykonywały organy uchwałodawcze i wykonawcze samorządu wojewódzkiego istniejące na podstawie przepisów po pruskich.

140. Do którego roku Warszawa stanowiła jednostkę samorządu gminnego, powiatowego i wojewódzkiego.

Warszawa stanowiła jednostkę samorządu gminnego , powiatowego i wojewódzkiego na mocy ustawy z 1938 r

141. Jaki zakres działania obejmowały kompetencje samorządu terytorialnego w II RP.?

Kompetencje samorządu terytorialnego w II RP obejmowały własny i poruczony zakres działania.

142. Jaką ilość różnorodnych czynności i funkcji adm. wykonywały organy samorządu?

Zakres działania samorządu terytorialnego rozciągała się na sprawy gospodarcze, kulturalne, oświatowe, zdrowia publicznego, związane z zaspokojeniem lokalnych potrzeb mieszkalnych np. gazownie, elektrownie. Organizacja samorządu była dostosowana do podziału adm. kraju, podejmowanie decyzji w jego sprawach należało do wybieranych rad, jednostki organów samorządu mogły liczyć w związki dla realizacji wspólnych celów, współdziałanie jednostek organizacyjnych samorządu na szczeblu powiatu i województwa z adm. ogólną, posiadanie poza osobowością cywilno - prawną osobowości publicznej tzn. przysługiwało im w określonych sprawach władctwo adm.

143. Na jakie części dzielił się samorząd gospodarczy II RP w zależności od rodzaju wytwórczości.

Samorząd gospodarczy w II RP w zależności od rodzaju wytwórczości dzielił się na: przemysłowo - handlowy, rzemieślniczy, rolniczy.

144. Jaki mechanizm umożliwiał wpływ organów adm. państwowej na działalność izby samorządu gospodarczego.

Konstytucja kwietniowa przewidywała powołanie organu reprezentującego całość interesów wszystkich dziedzin samorządu gospodarczego w postaci Naczelnej Izby Gospodarczej. Do 1939 r instytucji tej nie powołano do życia. Szczegółową organizację i kompetencje izby określały ustawy zarządzania o powołaniu izb oraz ich statuty. W skład organów uchwałodawczych izb wchodzili oprócz radców wybieranych również radcy mianowani przez ministrów co zapewniało wpływ organów adm. państwowej na działalność izb.

145. W którym roku wydano w II RP przepisy jednolite normujące ogólne postępowanie administracyjne.

Przepisy jednolite normujące ogólne postanowienie adm wykonano w 1928 r

146. Przepisy jakiej ustawy zawierały pragmatykę służbową funkcjonariuszy państwowych.

Sytuację prawną funkcjonariuszy państwowych regulowały przepisu ustawy o państwowej służbie cywilnej z 1922 r. Zawierały one tzw. Pragmatykę służbową, sposób powoływania na stanowiska i zwalniania z nich, określała wymagane kwalifikacje, uprawnienia urlopowe, uposażenie, tryb awansu i system odpowiedzialności dyscyplinarnej.

147. Jaki procent województw w Polsce stanowili w 1837 roku byli oficerowie?

Oficerowie stanowili w 1837 roku 75% województw w Polsce.

148. Jakie organy sprawowały kontrolę zewnętrzną w II RP ?

organy sprawujące kontrolę zewnętrzną w II RP to : organy i instytucje niezależne od aparatu adm publicznej. Wśród jej rodzajów wyodrębniono kontrolę parlamentarną wykonywaną przez Sejm i Senat, przez opinię publiczną, kontrolę sądową sprawowaną przez sądy adm. i powszechne, kontrolę finansową realizowaną przez Najwyższą Izbę Kontroli.

149. Jak nazywał się powołany w 1922 roku Sąd Administracyjny.

Sąd adm powołany w roku 1922 nazywał się Najwyższym Trybunałem Administracyjnym

150. Na jakie izby dzielił się powołany w 1922 roku Sąd Administracyjny.

Sad Adm. dzielił się na 2 izby: ogólno-administracyjną i skarbową. Najwyższy Trybunał Administracyjny składał się z pierwszego prezesa, prezesów i sędziów, których mianował prezydent.

151. Jaki organ polityczno - adm. został utworzony dekretem Kanclerza Rzeszy z 12..X.1939 r w adm okupowanych ziem polskich?

Organ polit - adm. utworzony dekretem Kanclerza Rzeszy (Adolfa Hitlera) z 12,10,1939 r to Generalne Gubernatorstwo (GG) z ziem , które nie weszły w skład Rzeszy Niemieckiej.

GG - obszar ok. 96 tyś. Km² i 12 mln ludności.

152. Jakie ziemie zostały dodatkowo włączone do Rzeszy 1.08.1941r po inwazji Niemieckiej na Związek Sowiecki.

Po inwazji Niemieckiej na Związek Sowiecki dodatkowo włączone do Rzeszy zostały obszary województw: lwowskiego, tarnopolskiego, stanisławskiego.

153. Na jakie okręgi podzielono pod względem adm. terytorium wcielone do Rzeszy?

Terytorium wcielone do Rzeszy podzielono na okręgi: Gdańsk - Prusy zachodnie i kraj Warty .

Pod względem adm. na rejencje, te zaś z kolei na powiaty miejskie i wiejskie.

154. Jaką jednostkę adm. Utworzyły władze niemieckie na ziemiach polskich wcielonych do Rzeszy w marcu 1941 roku.

W marcu 1941 roku utworzono na ziemiach wcielonych do Rzeszy odrębną prowincję górnośląską z siedzibą władz w Katowicach.

155. Na jakie dystrykty podzielono Generalne Gubernatorstwo.

GG podzielono na 4 dystrykty : krakowski, radomski, lubelski, warszawski a w 1941 r wyłączono Galicję.

156. Kto stał na czele dystryktów GG?

Na Czele dystryktów GG stali szefowie dystryktów, którzy od 1941 r nosili tytuł gubernatorów

157. Ile milionów obywateli polskich znalazło się w granicach Związku Sowieckiego po anektowaniu części państwa polskiego?

Po anektowaniu części państwa polskiego 13 mln obywateli polski znalazło się w granicach Związku Sowieckiego.

158. Komu - na mocy układu z 10.10.1939 roku - Związek Sowiecki przekazał zachodnią część województwa wileńskiego z Wilnem. ?

na mocy układu z 10.10.1939 roku Związek Sowiecki przekazał zachodnią część województwa wileńskiego wraz z Wilnem Litwie.

159. Jakie konsekwencje dla ludności polskiej miały decyzje Rady Najwyższej Związku Sowieckiego z 29.11.1939r ?

Decyzje Rady Najwyższej Związku Sowieckiego z 29.11.1939r wszystkim osobom które 2.11.1939 r przebywały na terenach okupowanych - wszystkim mieszkańcom Ukrainy i Białorusi - narzucały obywatelstwo radzieckie.

160.Jaki organ powołano 13.11.1939 r do czuwania nad sprawami kraju i dla kontaktów z organizacjami podziemnymi.

Organ powołany 13,11,1939 r do czuwania nad sprawami kraju i dla kontaktów z organizacjami podziemnymi to Komitet Ministrów dla spraw kraju.

161. Jak nazywał się w Cesarstwie Rzymskim najwyższy organ centralny ( od czasów Dioklecjana)?

Najwyższym organem centralnym w Cesarstwie Rzymskim od czasów Dioklecjana był Święty Konsyston, który miał charakter najwyższej Rady carskiej i najwyższego sądu.

162.Kto stoi - za czasów pryncypatu w Rzymie - na czele prowincji?

Na czele prowincji za czasów pryncypatu w Rzymie stali legaci ( prezesi, prefekci, rektorzy)

163.Jak nazywał się najwyższy urząd monarchii Merowingów

Najwyższy urząd w monarchii Merowingów to mojordom, który miał uprawnienia królewskie.

164. Nazwij organy 4/stopniowego systemu podziału państwa rzymskiego za Konstantyna.

Organy 4/stopniowego systemu podziału państwa rzymskiego za Konstantyna to kolejno : prefektury, diecezje, prowincje i okręgi (civitas).

165. Kim było mnisi dominici w monarchii frankońskiej.

Mnisi dominici w monarchii frankońskiej tzw. Wysłannicy królewscy rekrutowani spośród możnych ( 1 hrabia i 1 biskup)byli kontrolerami. Kontrolę hrabstw, okręgów inspekcyjnych przeprowadzali na miejscu , załatwiali bieżące sprawy i o wynikach informowali króla.

166. Jak nazywały się hrabstwa położone w strefach nadgranicznych monarchii frankońskiej.

Hrabstwa nadgraniczne monarchii frankońskiej określono mianem Marchii. Na czele tych księstw położonych w strefie granicznej stali margrabiowie.

167. Czym zajmowali się w monarchii frankońskiej prewoci.

Prewoci to urzędnicy lokalni, którzy zastąpili miejsce kasztelanów i wicehrabiów, pełnili funkcje skarbowe. Zajmowali się ściąganiem dochodów królewskich w tzw. okręgach prewotalnych

168. Jak nazywały się w monarchii frankońskiej jednostki zarządu lokalnego składającego się z kilku okręgów prewotalnych.

W monarchii frankońskiej jednostki urzędu lokalnego składające się z kilku okręgów prewotalnych to baliwie ( baliwowie, baliwaty)

169. Czym były elekcje - okręgi we Francji.

Elekcje - okręgi we Francji to okręgi skarbowe. Każda elekcja zajmowała obszar jednej diecezji kościelnej i podlegała trzem elektom wybranym z każdego z trzech stanów przez Stany Generalne.

170. Kto wprowadził na gruncie niemieckim urząd palatynów.

Urząd palatynów na gruncie niemieckim wprowadził cesarz Otton I dla sprawowania nadzoru nad księstwami szczepowymi i pilnowania interesów króla na ich terenie.

171. Czym były palacje

Palacje to rozsiane po całym kraju ośrodki zarządu dóbr koronnych, w nich mieściły się zabudowania i instytucje potrzebne w przypadku przyjazdu panującego - znajdowały się one np. W Zurichu.

172. Jaką rolę pełnił w Anglii od połowy XIII w Wielki Jusytariusz.

Wielki Jusytariusz był głównym ministrem, pomocnikiem króla i zarazem jego zastępcą, zwłaszcza w czasie częstych długo trwających pobytów i wojen toczonych przez monarchię poza królestwem.

173. Jak nazywał się faktyczny naczelnik hrabstwa w Anglii, mianowany przez króla.

Faktyczny naczelnik hrabstwa mianowany przez króla to Sędzia Pokoju inaczej Szeryf. Było ich w każdym hrabstwie 8. Sędzią Pokoju mógł zostać wyłącznie właściciel ziem zamieszkały na obszarze danego hrabstwa, który legitymował się odpowiednio dużym majątkiem. Obowiązki spełniał honorowo - bezpłatnie.

174. Na jakie jednostki dzieliły się w Anglii Hrabstwa

Hrabstwa w Anglii dzieliły się na okręgi i setnie.

175. Jak nazywał się na gruncie Rusi w okresie patrymonialnym, najwyższy urzędnik narodowy.

Na gruncie Rusi w okresie patrymonialnym, najwyższy urzędnik nadworny to dworski zarządzający całym gospodarstwem książęcym.

176.Jak nazywali się na gruncie Rusi urzędnicy zwani posadnikami ( wołositielami).

Na Rusi urzędnicy zwani posadnikami pełnili rolę urzędników książęcych rezydujących w grodach. W ich ręku spoczywał zarząd lokalny, łączyli funkcje sądowe, skarbowe i wojskowe ( odp. Szeryf - Anglia, kasztelan - Polska)

177. Jak nazywały się organy centralne tworzone w Rosji z końcem XV w. Powołane do załatwiania spraw państwowych.

Organy centralne tworzone w końcu XV w powołane do załatwienia spraw państwowych to PRIKAZY

178. Jak nazywał się organ samorządu ziemskiego w Rosji w skład którego wchodzili: starosta ziemski, ziemski diak oraz przysięgli.

Organ samorządu ziemskiego w Rosji w skład którego wchodzili starosta ziemski, ziemski diak oraz przysięgli to ZIEMSKA IZBA.

179. Z jakich urzędów wywodzili się sekretarze stanu w absolutnej Francji.

Sekretarze stanu w absolutnej Francji wywodzili się z urzędów skromnych notariuszy kancelarii królewskiej.

180.Jak nazywał się organ będący we Francji od czasów Colberga centralnym organem administracji finansów.

Centralnym organem adm finansów we Francji od czasów Colberga był urząd nadinterdenta finansów z tytułem Generalnego Kontrolera Finansów.

181.Kto wchodził w skład francuskiego ministeriatu w dobie feudalnej monarchii absolutnej.

W skład francuskiego ministeriatu w dobie feudalnej monarchii absolutnej wchodziło 6 dygnitarzy: 1 kanclerz, 4 sekretarzy stanu, 1 generalny kontroler finansów.

182.Czym zajmowała się we Francji Rada Depesz.

Rada Depesz we Francji zajmowała się sprawowaniem zarządu wewnętrznego oraz zapewnieniem współdziałania między sekretarzami, między którymi rozdzielona była adm wewnętrzna.

183.Jaką rolę pełnili we Francji od końca XV w Gubernatorzy.

Gubernatorzy we Francji od końca XV w pełnili rolę głównego organu lokalnego, byli przedstawicielami króla na prowincji. Zastąpili miejsce Beliwów.

www.student.e-tools.pl

50

---