KRÓLEWSTWO POLSKIE
W podziale administracyjnym zaborca rosyjski odszedł od podziału profrancuskiego, wprowadzając na terytorium królestwa województwa (8), które dzieliły się na obwody, a na najniższym szczeblu znajdowały się gminy.
Gmina była rządzona przez wójta, choć poddany jonu obszar wyznaczony tył przede wszystkim przez kryterium własności co powodowało znaczne zróżnicowanie wielkości gmin. Po to aby wieś czy osada mogła mieć własnego wójta wieś musiała mieć co najmniej 9 zamieszkałych domów. Z mocą prawa wójtem stawał się właściciel wsi, choć nie musiał sam sprawować urzędu wójta. Wójt jako urzędnik publiczny odpowiedzialny był również za dopilnowanie wykonania praw i przepisów urzędowych. Pełnił zatem funkcje z zakresu administracji rządowej.
Powiat został utrzymany gównie na potrzeby doboru na stanowiska politycznej reprezentacji narodowej i naboru na urzędy.
Wydarzeniem niezwykle ważnym dla Polski Porozbiorowej był wybuch Powstania Listopadowego w Królestwie Polskim. Upadek powstania pociągną za sobą utratę prze Królestwo Polskie charakteru państwowego. Wydany przez cara Mikołaja I Statut Organiczny z 14/15 lutego 1832 r. na nowo organizował ziemie zaboru rosyjskiego, pozbawiał je pierwotnej suwerenności, a także elementów polskości. Królestwo polskie na zawsze zostało przyłączone do Rosji, stanowiło jego integralną część. Z czasem skasowano wszystkie komisje ministerialne, ale zachowano niektóre instytucje administracyjne z Radą Administracyjną, oraz instytucje sądowe.
Wydarzenia lat 50 - tych XIX wieku (przegrana Rosji w wojnie krymskiej) spowodowała wycofanie się Rosji z polityki unifikacyjnej i stworzenie odrębnych instytucji w ramach tzw. reform Aleksandra Wielopolskiego m.in. samorządu gubemialnego, powiatowego i miejskiego.
Klęska powstania styczniowego w czasie, którego stworzono sieć instytucji państwa podziemnego działających równolegle obok władz rosyjskich. Po klęsce nastąpił proces intensywnej rusyfikacji, a w jej ramach dokonano ostatecznej unifikacji w sferze administracyjnej i sądowej. W odniesieniu do administracji unifikacja zakończyła się w 1867 r. Trzeci okres pełnej instytucjonalizacji, włączeniu ziem polskich do państw zaborczych zbiegł się z przeprowadzeniem w tych państwach politycznych i administracyjnych reform właściwych „pruskiej drodze do kapitalizmu", a więc właściwych instytucji administracyjnych typowych dla monarchii obszamiczo -burżuazyjnych Europy środkowej i południowo - wschodniej.
Podobne reformy przeprowadzono w zaborze pruskim i rosyjskim. Nie wprowadzono jednakże tam instytucji, które by wspierały Polaków w ich walce o niepodległość. W zaborze rosyjskim nie wprowadzono samorządu terytorialnego w postaci guberni i powiatów jak to miało miejsce w Rosji. Polityka rosyjska i pruska zmierzała do wynarodowienia Polaków. Powstała administracja miała służyć jedynie celom państw zaborczych i sprawowana była przez urzędników tych państw.
W Królestwie doszło do zmian dopiero w wyniku rewolucji 1905-1907. W jej wyniku Rosja przestała być monarchią absolutną i zmuszona została do pewnych ustępstw na rzecz Polaków (zezwolono na ftmkcjonowanie szkół z językiem polskim jako wykładowym, zaniechano również rusyfikacji administracji gminnej). W zaborze austriackim w drugiej połowie XIX wieku nastąpiły istotne zmiany na korzyść Polaków (autonomia galicyjska). Galicja jako jeden z 17 krajów koronnych monarchii habsburskiej uzyskała własne instytucje autonomiczne z Sejmem Krajowym na czele. Organy administracyjne zostały opanowane przez Polaków, spolonizowano także sądownictwo i urzędy galicyjskie. Galicja jako jedyny z zaborów dysponował własna kadrę urzędników wykształconą na uczelniach we Lwowie i Krakowie. Stanowiły (Mię główny filar rodzącej się administracji II RP.
Rodząca się administracja II RP oparta była na wżerach administracji państw zaborczych łącząc ze sobą różne elementy np. sądownictwo administracyjne zostało oparte na wzorze austriackim, organizacja samorządu terytorialnego w dużej mierze została oparta na wzorcu pruskim, a NK miała wiele wspólnego z rosyjską kontrolą państwową. Mimo tych zapożyczeń system administracyjny II RP był spójny i na swój sposób oryginalny. Zasady ustrojowe, polityczne i administracyjne określała: l) mała konstytucja z 1919 r„ 2) konstytucja marcowa z 1921 r., 3) nowela sierpniowa z 1926 r., 4) konstytucja kwietniowa z 1935 r. W latach 1928 ~ 1933 dość poważnie ujednolicono na stałe już podstawowe instytucje ustrojowe. Podjęto także działania nad kształtem administracji. W wielu sferach była ona urządzona wciąż formalnie tymczasowo „ta prowizorka" okazała się bardzo trwała, gdyż zachowała się jeszcze w dobie Polski Ludowej. W latach 70 - tych XX wieku coraz bardziej nawiązywano do wzorców i tradycji II RP starając się je wmontować w system zasadniczo wzorowany na radzieckim. ADMINISTRACJA CENTRALNA H RP
Centralny cyganem administracyjnym była Rada Ministrów czyli rząd. Rząd wydawał zarządzania i inne akty administracyjne, które miały koordynować działalność administracyjną, Premier sprawował nadzór nad sprawami personalnymi administracyjnymi. Ministrowie kierowali resortami administracji państwowej (16 ministerstw, w 1939 r. - 11). II RP była podzielała administracyjnie na województwa, powiaty i gminy (od 1935 r. miejskie i wiejskie).