UCZUCIA
CZYM SĄ UCZUCIA?
Uczucie to coś, co towarzyszy człowiekowi od urodzenia. Naukowo nazwać je możemy procesem psychicznym, czy stanem emocjonalnym. Uczucia odzwierciedla nasz stosunek do otoczenia(innych ludzi), ale i do samego siebie. Uczucia motywują nas do wielu czynów, sprawiają, że zachowujemy się tak, a nie inaczej. Uczuciami tłumaczymy wiele naszych zachowań, np.”nie pomogę mu, bo go nienawidzę”, albo wręcz przeciwnie „pomogę mu, bo go kocham' czy też „pomogę mu, bo mu współczuję”. Skąd biorą się uczucia? Niewiadomo. Część z nich z pewnością ma związek z naszym wychowaniem, jest wynikiem wzorców przekazywanych nam przez rodziców nasze bezpośrednie otoczenie. Ale co sprawia, ze zakochujemy się akurat tej, a nie innej osobie? Nad tym od wielu lat głowią się naukowcy.
UCZUCIA MOGĄ BYĆ:
Krótkotrwałe- Zwane też afektami. Bardzo silne, gwałtowne, nie do opanowania. Możesz spotkać się z określeniem „zbrodnia w afekcie”- to zbrodnia popełniona w wyniku nieokiełznanego, silnego uczucia strachu, złości, nienawiści. Człowiek będący w afekcie nie do końca zdaje sobie sprawę z tego, co robi, nie uświadamia sobie konsekwencji swego postępowania. Kieruje nim uczucie. Krótkotrwałe może być uczucie strachu towarzyszące oglądaniu filmu (horroru). Mocne uderzenia serca, odruchowe zamknięcie oczu, okrzyk grozy - to objawy krótkotrwałego strachu. Po kilku minutach po tym uczuciu nie pozostaje już nic.
Długotrwałe - Nie są tak silne jak afekty, ale za to trwają dłużej. Kilka godzin, dni a nawet lat. Określamy je mianem nastrojów czy też namiętności. Zdecydowanie łatwiej nad nimi zapanować, można nawet je zwalczyc. Nastroje wywołane s a najczęściej jakimiś sytuacjami (przykrymi - nastrój smutku, zniechęcenia, bezsilności lub miłymi - nastrój podniecenia, oczekiwania na przyjemność).
Pozytywne- Odbierane SA jako przyjemne. Skłaniają nas do pozytywnych działań, czyli takich, które uważane są za dobre, zgodne ze społecznym pojęciem moralności. Pozytywna miłość, jeśli jej konsekwencją jest chęć pomagania drugiemu człowiekowi, doskonalenia samego siebie.
Negatywne- To uczucia, których konsekwencja są czyny złe. Nienawiść, złość, czy zazdrość- na ogół nie przynoszą niczego dobrego.
CO POTRAFIĄ UCZUCIA?
Pytanie brzmi nieco dziwnie, bo przecież uczucia to nie są ludzie, ani nawet zwierzęta czy maszyny i nie mają żadnych umiejętności. Przecież nie można ich nawet dotknąć. Trudno je namalować i opisać. A jednak uczucia potrafią dużo:
-Mogą całkowicie zmienić nasze postrzeganie pewnych zjawisk
-Mogą wpłynąć na nasze decyzje w określonych sytuacjach
-Mogą zmienić nasze zachowanie i to do tego stopnia, że tę zmianę bez trudu dostrzegają inni ludzie
-Mogą sprawić, że będziemy uparcie dążyć do jakiegoś celu, absolutnie nie zwracając uwagi na wszystkie przeciwności losu.
-Mogą zmienić nasze relacje z otoczeniem(na lepsze lub gorsze).
JAKIE ZNAMY UCZUCIA?
Najpopularniejsze, czyli takie, których siłę poznał lub w najbliższym czasie pozna każdy z Nas, to:
Miłość- głębokie uczucie, jakim darzymy drugiego człowieka(wcale nie tylko odmiennej płci). Miłość zazwyczaj łączy się z uwielbienie, chęcią przebywania drugim człowiekiem, autentycznym i szczerym zainteresowaniem jego życiem.
Nienawiść- bardzo silne, negatywne uczucie objawiające się wrogością do drugiego człowieka(lub czasem do samego siebie)
Zazdrość- potrzeba bycia z kimś innym lub posiadania czegoś, co należy do innego człowieka. Zazdrość idzie w parze z nienawiścią czy niechęcią do kogoś, komu zazdrościmy, uważamy go za lepszego od siebie pod jakimś względem.
Wstyd- uczucie żalu, zamieszania, zażenowania z powodu własnego zachowania lub zachowania innych w stosunku do nas.
Współczucie- chęć pomocy, życzliwość wobec kogoś. Na ogół jest wynikiem trudnej sytuacji życiowej osoby, której okazujemy współczucie.
CZY ZAWSZE OKAZUJEMY UCZUCIA?
Im jesteśmy starsi, tym lepiej potrafimy zapanować nad własnymi uczuciami. Małe dzieci złoszczą się i cieszą publicznie, nie zważając na to, co na ten temat sądzą inni. Nastolatek już wie, że nie zawsze dobrze jest przyznawać się do swoich uczuć, zwłaszcza do tych negatywnych(takich jak zazdrość nienawiść). Człowiek dorosły potrafi zapanować nad swoimi emocjami, może tylko z wyjątkiem nieoczekiwanych sytuacji, kiedy działa na zasadzie afektu. Są to uczucia, których nie trzeba kryć- miłość, przyjaźń, współczucie. Ale też nie wszystkie objawy uczucia są akceptowane przez otoczenie. Publiczne demonstrowanie miłości między kobietą i męszczyzną może czasem wzbudzić niechęć innych ludzi- wtedy, gdy zakochana para przekroczy tzw. Granice dobrego smaku.
CZY UCZUCIA SĄ CZĘSTYM MOTYWEM W DZIEŁACH SZTUKI?
Bardzo częstym. Trudno nawet byłoby znaleźć dzieło sztuki, w których nie byłoby mowy o uczuciach. Bo uczucia SA nieodłącznym elementem życia ludzkiego. Bohater literacki czy filmowy, który nie żywiłby żadnych uczuć, byłby po prostu nudny i nieprawdziwy.
UCZUCIA W LITERATURZE:
Miłość - Ma różne oblicza:miłość do drugiego człowieka, miłość rodzinna, miłość do Boga, do ojczyzny. Najbardziej znana ta, której poświęcono ogromną ilość wierszy, obrazów, to oczywiście miłość męszczyzny i kobiety. Wcale nie musi być szczęśliwa i wcale nie dotyka jedynie ludzi młodych. Przeciwnie, często zdarza się, że młodzi kochają burzliwie, ale krótko, a prawdziwa miłość, skłonna do poświęceń, tolerancyjna pojawia się dopiero po latach. Niemniej symbolem prawdziwych kochanków stali się ludzie młodzi:
Romeo i Julia - mieli po kilkanaście lat. Pokochali się na przekór swoim rodzinom, które od lat żyły nienawiści. W imię miłości odebrali sobie życie.
Tristan i Izolda- on był najważniejszym rycerzem króla Marka, ona królewską narzeczoną. Z winy nieuważnej służącej napili się miłosnego napoju i dotąd nie mogli już bez siebie żyć. Kochali się na przekór wszystkim, na nic zdały się zakazy króla.
Inne pary kochanków znane z literatury:
-Odyseusz i Penelopa(Odyseja Homera)
-Jan Skrzetuski i Helena (Ogniem i mieczem Henryka Sienkiewicza)
-Andrzej Kmicic i Oleńka( Potop Henryka Sienkiewicza)
-Michał Wołodyjowski i Basia (Pan Wołodyjowski Henryka Sienkiewicza)
-Zbyszko i Danusia a później Jagienka (Krzyżacy Henryka Sienkiewicza)
-Winicjusz i Ligia(Quo vadis Henryka Sienkiewicza)
Miłość do ojczyzny:
Na ogół przejawia się w trudnych momentach historycznych- w czasie wojny, zaborów, konieczności emigracji. Utwory literackie, w których nie brak tego uczucia:
-Pan Tadeusz Adama Mickiewicza i jego najsłynniejszy fragment, Inwokacja.
-Latarnik Henryka Sienkiewicza
-Kamienie na szaniec Aleksandra Kamieńskiego
-Trylogia Henryka Sienkiewicza
-Hymn Juliusza Słowackiego
-Moja piosenka II Cypriana Kamila Norwida
Współczucie- to umiejętność dostrzeżenia nieszczęścia drugiego człowiek, chęć niesienia mu pomocy. Współczujemy osobom cierpiącym, chorym, nieszczęśliwym, dotkniętym przez los. Ci, którzy umieją współczuć i pomagać innym, stają się często wolontariuszami. Wolontariat to mądry sposób pomagania. Nie mylić z litością! Litość to ubolewanie nad kimś, współczucie, a co za tym idzie, wolontariat to chęć niesienia konkretnej, mądrej, właściwej pomocy.
Kto współczuł?
-Św. Franciszek - święty, który kochał cały świat, pomagał biednym, a sam wyrzekł się wszelkich dóbr
-Stasia Brzozowska(Siłaczka Stefana Żeromskiego)- dzieciom z ubogich wiejskich rodzin. I dlatego zamieszkała wśród nich i rozpoczęła systematyczną naukę. Wiedziała, ze jedynie ludzie wykształceni mogą godnie żyć. Swoją odważną decyzję przypłaciła utratą zdrowia i w końcu śmiercią.
-Narrator w Miłosierdziu gminy, noweli Marii Konopnickiej. Narrator jest świadkiem okrutnego, nieludzkiego traktowania starszego człowieka. Niedołężny starzec został wystawiony na licytacje- gmina szuka chętnego, który zapewniłby opiekę kalece. W rzeczywistości jednak jest to nie opieka, ale ciężka, wyniszczająca praca.
Nienawiść- Bywa silniejsza od miłości. Trudno czasem odkryć jej przyczyny. Nienawidzimy tego, kto zrobił nam krzywdę- upokorzył nas, odebrał nam coś, co kochaliśmy, stanął na drodze do naszego szczęścia. Zdarza się też nienawiść absolutnie bezsensowna-, kiedy nienawidzimy kogoś, tylko, dlatego, że jest inny. Taka właśnie nienawiść stworzyła faszyzm- zbrodniczą politykę Hitlera wymierzoną przeciwko innym narodom niż niemiecki. Taka nienawiść była powodem ataku terrorystów na World Trade Centem w Nowym Jorku. Dla takiej nienawiści nie ma żadnego wytłumaczenia, jest ona najgorszym z ludzkich uczuć.
Kto w literaturze nienawidził?
-Kain (Biblia) - zazdrościł swojemu bratu Ablowi i nienawidził go. Czuł się od niego gorszy, mniej kochany. Więc go zabił.
-Cześnik i Rejent (Zemsta), -dlaczego się nienawidzili, trudno określić. Po prostu byli całkowicie różni, a pech chciał, że zamieszkali w jednym zamku.
-(Krzyżacy) - znienawidził Krzyżaków za to, że zabili jego żonę. Poprzysiągł im dozgonną zemstę. Okazało się jednak, że śmierć żony nie była ostatnim okrucieństwem uczynionym przez Krzyżaków.
Wstyd- każdemu człowiekowi przydarzają się siew życiu złe uczynki. Albo przynajmniej takie, o których wolałby zapomnieć. Ponieważ nie da się cofnąć czasu, a tym samym odwrócić tego, co przeskrobaliśmy. Wstyd nie jest uczuciem złym, wręcz przeciwnie.
Kto się wstydził?
-Adam i Ewa (Biblia) -za swoje nieposłuszeństwo względem Boga. Mimo Jego ostrzeżenia sięgnęli po owoc z zakazanego drzewa. Popełnili grzech i zostali za to surowo ukarani. Do końca życia żyli w poczuciu wstydu.
-Judasz(Biblia) - wstyd, to zbyt małe określenie tego, co czuł Judasz po zdradzeniu Chrystusa. Popełnił samobójstwo.
-Andrzej Radek (Syzyfowe prace)- wstydził się swego chłopskiego pochodzenia, czuł się gorszy od reszty.