Język staro-cerkiewno-słowiański (w polskich publikacjach pojawia się także zapis język s-c-s) - najstarszy literacki język słowiański, formujący się od połowy IX wieku i oparty głównie na słowiańskich gwarach Sołunia (dzisiejsze Saloniki). Najbliżej spokrewniony jest ze współczesnym językiem bułgarskim i macedońskim, jakkolwiek literackie postaci tych języków oparte są na innych dialektach, a nie na dialekcie sołuńskim, który poza s-c-s nie stał się podstawą żadnego języka literackiego.
Historia
Misjonarze Słowian, Cyryl i Metody, uczynili go językiem liturgicznym chrześcijan obrządku słowiańskiego.
Późniejszą fazę rozwoju tego języka stanowi język cerkiewnosłowiański. Silny wpływ wywarł język s-c-s na język staroruski, a pośrednio także na współczesny, literacki język rosyjski.
Kanon
Najstarsze teksty s-c-s, pisane przez braci sołuńskich lub ich uczniów jeszcze w IX w. nie zachowały się do dzisiaj. Znane są natomiast późniejsze ich odpisy, już z X i XI w., zachowujące pewne wspólne, archaiczne cechy językowe, które w dużym stopniu odróżniają je od powstałych w tym samym czasie tekstów w formujących się dopiero językach narodowych. Księgi te nazywane są kanonem s-c-s: poświadczają one szereg charakterystycznych form, odnoszonych do tzw. klasycznego języka s-c-s.
Do cech klasycznego s-c-s należą:
zachowane samogłoski nosowe;
samogłoska jat' (zapisywana w transkrypcji najczęściej jako ě, zob. jać);
grupy ra i la będące rezultatem przestawki;
grupy spółgłoskowe št i žd, powstałe z palatalizacji (zmiękczenia) wcześniejszych grup spółgłoskowych *tj/kť i dj.
konsekwentnie zapisywane jery.
Pismo
Do zapisu języka s-c-s stosowane były dwa alfabety. Początkowo księgi zapisywano głagolicą, opracowaną przez Konstantyna-Cyryla. Później w tym samym celu stosowano także cyrylicę.
Nazewnictwo
W bogatej literaturze przedmiotu względem języka s-c-s stosowanych jest wiele rozmaitych określeń, m.in. starosłowiański, starosłoweński, starobułgarski, słowianobułgarski.
W macedońskiej literaturze naukowej dość często używane jest określenie język staromacedoński (mac. старомакедонски јазик). Argumentem za takim nazewnictwem jest w tym wypadku stwierdzenie, że współcześni słowiańscy mieszkańcy Macedonii są bezpośrednimi spadkobiercami Słowian, których język był punktem wyjściowym dla powstania s-c-s. Dzieje języka s-c-s wpisują się w historię rozwoju współczesnej macedońszczyzny, zaś teksty kanonu uznawane są za najstarsze poświadczone źródłowo zapisy tego właśnie języka.
Nazewnictwo
Nazwa staro-cerkiewno-słowiański jako przymiotnik złożony składający się z dwóch lub więcej członów równorzędnych znaczeniowo powinna być pisana zawsze z łącznikiem. Jeszcze w latach 30. XX wieku złożenie to pisano łącznie, o czym świadczy tytuł podręcznika Henryka Ułaszyna Język starocerkiewnosłowiański (Lwów 1928). Inne nazwy to język starocerkiewny oraz język starosłowiański, pisane łącznie. Niemiecka nazwa to altkirchenslavische, a angielska Old Church Slavonic.