Kalkulacja doliczeniowa
W firmach produkujących jednakowe wyroby w dużych seriach kalkulacja zleceniowa nie jest stosowana. Po prostu nie ma tam indywidualnych zleceń. Jest za to taśma produkcyjna, gdzie z jednej strony wpycha się materiał, a z drugiej wypadają gotowe produkty. Interesującym problemem jest ustalenie, ile kosztuje wyprodukowanie jednego wyrobu. Dlaczego jest to interesujące? Jeżeli wiadomo, ile kosztuje wytworzenie wyrobu, wiadomo jaka wartość obciąża koszt wyrobów sprzedanych (KWS) w momencie sprzedaży. Przeciwstawiając KWS przychodom ze sprzedaży wiadomo, ile wynosi zysk ze sprzedaży produktów. Dalszą konsekwencją jest możliwość oceny opłacalności produkcji.
Wyobraźmy sobie taśmę produkcyjną w fabryce gumowych kaczuszek. Z jednej strony robotnicy wkładają materiały do produkcji, z drugiej strony odbierają gotowe wyroby. Produkowane wyroby są jednakowe. Jeżeli rozpatrujemy działalność firmy w jednym okresie rozrachunkowym - np. miesięcznym, to na początku okresu zawsze istnieje pewien stan rozpoczętej w poprzednim okresie produkcji, którą w okresie bieżącym trzeba skończyć. Inaczej mówią na hali produkcyjnej znajduje się pewna liczba kaczuszek do dokończenia z poprzedniego miesiąca. Umownie nazwijmy tę część produkcji partią I. Po skończeniu produkowania partii I, na taśmę ładowany jest materiał do produkcji kolejnych sztuk produktów, przy czym na końcu miesiąca okazuje się, że niektórych produktów nie udało się skończyć i zostaną skończone w kolejnym okresie. Partię wyrobów, których produkcję rozpoczęto i skończono w okresie bieżącym nazwijmy partią II, a te sztuki, których nie dokończono partią III.
Każdy produkt składa się z wartości materiałów, robocizny i kosztów wydziałowych. Te wartości muszą być zsumowane dla oznaczenia kosztu jednostkowego całkowitego.
Specyficzną cechą kosztów przerobu (czyli robocizny i kosztów wydziałowych traktowanych łącznie) jest to że, powinny być systematycznie doliczane w trakcie procesu produkcyjnego. Czyli możliwe jest, że na koniec miesiąca na hali produkcyjnej znajduje się partia wyrobów, do których doliczono 30 albo 60% kosztów całkowitych przerobu. Osiągnięcie 100% zaawansowania oznacza osiągnięcie końca procesu produkcyjnego i jest równoznaczne z wytworzeniem wyrobu.
Z kolei materiały produkcyjne mogą być wydawane do produkcji w na dwa sposoby, w zależności od specyfiki procesu produkcyjnego:
Systematycznie w trakcie procesu produkcyjnego co oznacza, że ich koszty narastają tak jak koszty przerobu.
W całości na początku procesu produkcyjnego. Czyli z chwilą rozpoczęcia produkcji partii wyrobów z magazynu na halę produkcyjną są przenoszone materiały wystarczające na wytworzenie wszystkich sztuk partii w 100%.
Przykłady 1 i 2 ilustrują sposób kalkulacji kosztowej dla każdego z tych sposobów oddzielnie.
(w tym miejscu przykład1 i przykład2 z pliku L4.xls)