Jerzy Mellibruda
POZNAWANIE W CELU POMAGANIA
Konspekt wykładu z zakresu
PODSTAWY POMOCY PSYCHOLOGICZNEJ
DLA STUDENTÓW III ROKU PSYCHOLOGII KLINICZNEJ
Podstawowe aspekty poznawania i rozumienia
Poznawanie i analiza sposobu życia
Rozpoznawanie zjawisk symptomatycznych
Określanie specyfiki problemów osobistych
Poszukiwanie przyczyn
a) właściwości środowiska jako źródło problemów
b) właściwości organizmu jako źródło problemów
c) organizacja osobowości jako źródło problemów
Określanie genezy dysfunkcjonalnych schematów osobowościowych
Rekonstruowanie osobistych historii
OPIS I ANALIZA AKTUALNEGO SPOSOBU ŻYCIA
1.Funkcjonowanie w kontaktach z innymi ludźmi
2. Funkcjonowanie w kontaktach z samym sobą
3. Funkcjonowanie w sytuacjach zadaniowych
4. Funkcjonowanie w rolach społecznych i wzorach kulturowych
Funkcjonowanie w kontakcie z innymi osobami.
1. Analiza postępowania
a) wzajemne komunikowanie się
b)wzajemne oddziaływanie czyli wywieranie wpływu.
2. Analiza spostrzegania i rozumienia
a) treść podstawowych sądów na temat drugiej osoby
b) treść wyobrażeń o tym co druga osoba o mnie myśli
3. Analiza sposobu doświadczania kontaktów
- stanów emocjonalnych, (złość, sympatia, napięcie, smutek),
- poczuć Ja (odczuć osobistych) poczucie siły, słabości, niższości, wyższości, autentyczności, fałszu, krzywdy itp.,
- globalnej postawy emocjonalnej - np. DO, OD, NAD (czyli przyjazne zainteresowanie, odsuwania się od, sominowanie itp.).
4. Analiza oczekiwań i pragnień
Funkcjonowanie w kontakcie z samym sobą.
analiza spania
Analiza rozmyślania i fantazjowania
Analiza jedzenia
Analiza oddychania
5. Inne - autoerotyzm, wydalanie, itd
Funkcjonowanie w sytuacjach zadaniowych
Dążenia osoby oraz sytuacyjne możliwości ich realizacji.
Obowiązki i zadania
Umiejętności potrzebne są do realizacji tych dążeń i zadań - zewnętrzne wymagania w tym zakresie.
Sposób kierowania postępowaniem w trakcie realizacji zadań,
Stan wewnętrznej integracji
Stan orientacji osoby w przebiegu realizacji zadań -
Funkcjonowanie w rolach społecznych i wzorach kulturowych.
1. Treść wyobrażeń osoby o wymaganiach związanych z rolą lub wzorem kulturowym,
2. stosunek do tych wymagań (akceptacja, afirmacja, ambiwalencja, negacja),
3. sposób postępowania w związku z rolą oraz reakcje otoczenia,
4. sposób doświadczenia (różne stany emocjonalne związane z rolą lub wzorem).
Na zakończenie analizy można określić jakie reakcje zachodzą pomiędzy wymaganiami różnych wzorów i na ile są one zgodne lub konfliktowe.
ZJAWISKA SYMPTOMATYCZNE
a) czynności umysłowe
- nietrafne lub fałszywe poglądy i sądy
- utrwalone dysfunkcjonalne lub dotkliwe przekonania osobiste
- dominujące zmartwienia
- nierealistyczne przekonania
- zaburzone spostrzeganie
- dotkliwy brak informacji i dezinformacja
b) postępowanie
- nieskuteczne zachowania
- utrwalone i dysfunkcjonalne lub destrukcyjne zachowania
- zachowania kompulsywne i nałogowe
- utrwalone i bezużyteczne schematy postępowania
- bariery i przeszkody środowiskowe
c) zjawiska emocjonalne
- nie wyrażone emocje
- bolesne i zagrażające stany emocjonalne
- niezrealizowane cele i marzenia
- deficyt samoświadomości
- konfliktowe poczucia JA
- problemy egzystencjalne
d) zjawiska psychodynamiczne
- uporczywie powtarzające się schematy interpersonalne
- nie uświadamiane mechanizmy obronne
- nierozwiązane problemy i bolesne doświadczenia z dzieciństwa
- brak zdolności do tworzenia bezpiecznych związków osobistych
- zaburzenia w relacjach interpersonalnych
e) zjawiska związane z kontekstem środowiskowym i kulturowym
- zamieszanie dotyczące kulturowych aspektów tożsamości
- doświadczanie dyskryminacji
- zinternalizowane skrzywdzenie i prześladowanie
- utrudnianie życia przez stereotypy i stygmatyzację
- relacje zaburzone przez czynniki kulturowe
OKREŚLENIE PROBLEMÓW OSOBISTYCH
Kontakt z samym sobą
a) cierpienia fizyczne,
b) cierpienia psychiczne (nasilenie przykrych uczuć),
c) trudności z samookreśleniem (niejasne poczucie tożsamości),
d) samozniszczenie (psychiczne i fizyczne).
Kontakt ze światem zewnętrznym.
a) izolacja, wycofanie się, osamotnienie,
b) stapianie się z otoczeniem i trudności z wyodrębnieniem się,
rozluźnieniem zależności, uzyskiwaniem autonomii
psychologicznej i oparcia w sobie,
c) konflikt i walka, uporczywe i niszczące ścieranie się z innymi ludźmi.
Efektywność działania
1. Zbyt małe umiejętności i trudności z przystosowaniem się do wymogów sytuacji zadaniowych
2. Trudności z samostanowieniem i kierowaniem przebiegiem działania (np. trudności w podejmowaniu decyzji, stałe poczucie niemożliwości wyboru postępowania).
3. Dezintegracja funkcjonalna, dezorganizacja aktywności, pod wpływem nasilenia wewnętrznego napięcia.
4. Słaba świadomość siebie i błędna orientacja w przebiegu postępowania.
5. Niedostatek energii osobistej i niewłaściwe sposoby jej użytkowania, działania.
Realizacja wartości
Niedostatek realizacji wartości osobistych (“zbyt mało robię tego, co osobiście uważam za ważne i cenne”), czasem również zbyt niska świadomość własnych wartości związana z poczuciem pustki egzystencjonalnej (“właściwie nie mam niczego cennego w życiu, niczego w co mógłbym uwierzyć”).
Zaprzeczenie wartościom osobistym (“robię coś, co stanowi zaprzeczenie, niszczenie tego co uważam a wartościowe, w co wierzę”).
Niedostatek realizacji lub zaprzeczenie wartościom powszechnie uznawanym przez innych ludzi.
Właściwości środowiska jako źródła problemów
1.1 Zły stan zasobów materialnych i instytucjonalnych
1.2. Negatywne właściwości systemowe środowiska, w którym żyje osoba np.:
-niesprawiedliwość w podziale dóbr, praw i obowiązków,
-odcięcie kontaktów z innymi środowiskami (systemem) i zamykanie się w jednym kręgu.
-brak równowagi wpływów i zależności - ostry podział na tych, którzy mają władzę i kontrolują innych i na tych, którzy nie mają możliwości wpływu na swoją i ogólną sytuację,
-dezorientujące sposoby komunikowania się, utrudniające wzajemne kontakty oraz zrozumienie sytuacji i ludzi,
-nietrafne sposoby poznawania rzeczywistości, kłamstwo i nieprawda jako cechy procesu tworzenia obrazu rzeczywistości,
-system karania i nagradzania preferujący wywoływanie lęku i niepewności jako środków oddziaływania.
Właściwości i stan organizmu jako źródło problemów
2.1. Stany chorobowe i różne formy kalectwa.
2.2. Właściwości funkcji fizjologicznych i struktury ciała specyficznie modyfikujące funkcjonowanie psychologicznie (np. zmiany hormonalne związane z rozwojem i z okresem pokwitania, kondycja fizyczne, sylwetka, uszkodzenie OUN itd.).
Organizacja osobowości jako źródło problemów
schematy
1. Doświadczanie i zjawiska emocjonalne
2. Procesy umysłowe- racjonalne i magiczne
3. Aktywność zewnętrzna -interpersonalna i zadaniowa
4. System dążeń i wartości osobistych
5. Temperamentalny styl aktywności
6. Główne zagrożenia wewnętrzne i samoobrona
7. Zjawiska integrujące
OKREŚLENIE GENEZY
wzorów osobowości stanowiących źródła problemów
1. Czynniki biogenne
-dziedziczność, czynniki prenatalne, dyspozycje konstytucjonalne
2. Interakcja dojrzewania i wczesnych doświadczeń
3. Środowiskowe źródła zjawisk patogennych kształtujących osobowość
3.1. Postawy i uczucia rodziców
3.2. Metody kontroli zachowania
3.3. Style komunikowania w rodzinie
3.4. Struktura rodziny :
3.5. Doświadczenia traumatyczne.
4. Czynniki sprzyjające kontynuowaniu wczesnych wzorów funkcjonowania
4.1.Przeszkody w wygaszaniu wzorów:
4.2. Wzmocnienia społeczne:
4.3. Samoutrwalanie się tendencji patologicznych.
2