PROGRAM WYKŁADU

Przedmiot: Prawo Unii Europejskiej

Prowadzący: dr Maciej Cesarz

Forma zajęć: Wykład 30h / ćwiczenia 30h

Rok: II, Dyplomacja Europejska

Forma zaliczenia: przedmiot kończy się egzaminem

I. Wprowadzenie do przedmiotu.

1. Prawo europejskie - pojęcie, zakres i zasięg.

a. granice i źródła europejskiej kultury prawnej

b. pochodzenie kultury europejskiej

c. złożone źródła europejskiej kultury prawnej.

2. Prawo europejskie jako efekt zderzenia kultur prawnych.

a. współczesne kultury prawne Europy

b. system prawa stanowionego a system common law

3.Prawo europejskie, prawo Wspólnot Europejskich, prawo Unii Europejskiej, prawo integracji europejskiej, acquis communautaire - uwagi terminologiczne.

II. Status prawny UE w świetle założeń właściwych organizacjom międzynarodowym.

1. Pojęcie organizacji międzynarodowej.

2. Cechy i rodzaje organizacji międzynarodowych.

3. Definicja organizacji ponadnarodowej.

4. UE jako organizacja ponadnarodowa.

5. Podmiotowość prawna UE.

III. Prawo pierwotne UE

1. Klasyfikacja źródeł prawa: prawo pierwotne i prawo wtórne.

2. Charakterystyka prawa pierwotnego - traktaty.

3. Rodzaje traktatów: założycielskie, nowelizujące, akcesyjne i inne.

4. Ogólna charakterystyka i przegląd najważniejszych traktatów UE.

IV. Prawne aspekty członkostwa w Unii Europejskiej.

1. Kryteria i procedura członkostwa w UE.

2. Traktat akcesyjny.

3. Wzmocniona współpraca - charakter i warunki powołania.

4. Zawieszenie praw wynikających z członkostwa w UE.

5. Wykluczenie z UE.

6. Wystąpienie z UE.

V. Kompetencje UE a kompetencje państw członkowskich.

1. Zasada przyznania i jej rodowód

2. Zasady podziału kompetencji.

3.Rodzaje kompetencji UE i ich zakres.

4. Zasada subsydiarności i proporcjonalności jako zasady uzupełniające.

VI. Fundamentalne zasady Unii Europejskiej.

1. Miejsce i funkcja zasad.

2. Zasady wspólne dla państw demokratycznych: wolności, równości, poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności, demokratyzmu i państwa prawnego.

3. Zasady prawa UE: autonomii, supremacji, bezpośredniego skutku, subsydiarności, pomocniczości, proporcjonalności, lojalności i szczerej współpracy, poszanowania tożsamości narodowej państw członkowskich.

VII. Zakres obowiązywania prawa UE.

1. Pojęcie obowiązywania prawa.

2. Zakres terytorialny obowiązywania prawa UE.

3. Zakres przedmiotowy obowiązywania prawa UE.

4. Zakres podmiotowy obowiązywania prawa UE.

5. Zakres temporalny obowiązywania prawa UE.

VIII. System ochrony prawnej - Krajowa kontrola przestrzegania prawa UE

1. Pojęcie przestrzegania i stosowania prawa w UE.

2. Płaszczyzny kontroli przestrzegania prawa UE.

3. Odpowiedzialność odszkodowawcza państwa członkowskiego za naruszenie prawa UE.

4. Dochodzenie roszczeń opartych na prawie UE.

IX. System ochrony prawnej - Wspólnotowa kontrola sądowa

1. Postępowanie w sprawie stwierdzenia niewykonania przez państwo zobowiązań traktatowych.

2. Skarga o stwierdzenie nieważności aktu prawa UE.

3. Skarga na bezczynność instytucji UE.

4. Badanie zgodności umowy międzynarodowej z postanowieniami traktatów.

5. wspólnotowa kontrola pozasądowa.

X. Prawo UE a prawo międzynarodowe publiczne i prawo krajowe

1. Prawo europejskie a prawo międzynarodowe publiczne.

a. spór doktrynalny - autonomiści versus internacjonaliści

b. tworzenie prawa międzynarodowego a prawa europejskiego

c. przymus w prawie międzynarodowym i europejskim

d. sądownictwo międzynarodowe a sądownictwo wspólnotowe

e. podmioty prawa międzynarodowego i europejskiego

2. prawo UE a prawo krajowe

a. tworzenie prawa krajowego a prawa europejskiego

c. przymus w prawie krajowym i europejskim

d. sądownictwo krajowe a sądownictwo wspólnotowe

e. podmioty prawa krajowego i europejskiego

PROGRAM ĆWICZEŃ

1. Wprowadzenie do przedmiotu

1. omówienie programu zajęć

2. omówienie literatury przedmiotu

3. przedstawienie warunków zaliczenia przedmiotu

2. Charakter i status prawny UE w świetle założeń federacyjnych i konfederacyjnych.

1. Klasyfikacja UE w kategoriach państwa.

2. Koncepcja prawna UE jako federacji .

3. Koncepcja prawna Unii Europejskiej jako konfederacji.

4.UE jako organizacja międzynarodowa.

[materiał obowiązujący: J.Maliszewska-Nienartowicz, System instytucjonalny i prawny Unii Europejskiej, cz.I, rozdz.1-6,]

3. System instytucjonalny UE.

1. Pojęcie i zasady systemu instytucjonalnego UE.

2. Rada Europejska - skład i kompetencje.

3. Rada UE - skład i kompetencje.

4. Komitet Stałych Przedstawicieli.

[materiał obowiązujący: J.Maliszewska-Nienartowicz, System instytucjonalny i prawny Unii Europejskiej, cz.II, rozdz.1, 2, 4]

4. System instytucjonalny UE

1. Parlament Europejski - skład i kompetencje.

2. Rzecznik praw obywatelskich.

[materiał obowiązujący: J.Maliszewska-Nienartowicz, System instytucjonalny i prawny Unii Europejskiej, cz.II., rozdz.3]

5. System instytucjonalny UE, cz.II.

1. Komisja Europejska - skład i kompetencje.

2. Wysoki przedstawiciel Unii do Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa.

3. Trybunał Sprawiedliwości UE. Sądy wyspecjalizowane.

[materiał obowiązujący: J.Maliszewska-Nienartowicz, System instytucjonalny i prawny Unii Europejskiej, cz.II., rozdz.5 i 6]

6. Kazusy z przerobionego materiału na bazie wybranych przepisów traktatów.

[obowiązuje znajomość dotychczas przerobionego materiału oraz przepisów: Art.1-19, 47-55 TUE, Art. 1- 6, 15, 223-281TFUE]

7. Źródła prawa UE. Prawo pochodne UE

1. Klasyfikacja źródeł prawa.

2. Metody zbliżania ustawodawstwa krajowego.

3. Typy aktów prawa wtórnego

1. Rozporządzenie

2. Dyrektywa

3. Decyzja

4. Zalecenie

5. Opinia

6. Akty nienazwane

7. Umowy międzynarodowe - prawo pochodne zewnętrzne

4. Wymogi proceduralne

5. Wykonywanie prawa wspólnotowego

6. prawo wtórne UE - warsztaty.

[materiał obowiązujący: J.Maliszewska-Nienartowicz, System instytucjonalny i prawny Unii Europejskiej, cz.III., rozdz.3, ponadto każdy student winien dysponować na zajęciach egzemplarzem aktów prawnych, które zostaną udostępnione na stronie internetowej

9. Prawo UE a prawo państw członkowskich.

1. Zasada supremacji.

1. ewolucja i uzasadnienie zasady supremacji prawa UE.

2. Zasada bezpośredniej skuteczności.

1. warunki bezpośredniej skuteczności

2. bezpośrednia skuteczność pisanego prawa pierwotnego.

3. bezpośrednia skuteczność prawa pochodnego.

[materiał obowiązujący: J.Maliszewska-Nienartowicz, System instytucjonalny i prawny Unii Europejskiej, cz.III., rozdz.5]

10. Kolokwium

Kolokwium ma formę pisemną - studenci odpowiadają na 3 pytania wybrane przez prowadzącego z puli pytań obowiązujących na egzaminie z zakresu materiału przerobionego na ćwiczeniach. Spis pytań egzaminacyjnych zostanie zamieszczony na stronie internetowej prowadzącego.

11* (materiał przerabiany samodzielnie). Prawno-polityczne aspekty akcesji państw do UE

1. Procedura akcesyjna i etapy poszerzania UE.

2. kraje kandydujące i potencjalni kandydaci.

[materiał obowiązujący:

• Cesarz M., Implikacje członkostwa Turcji w Unii Europejskiej w: E.Kozerska, T.Scheffler (red.) Aksjologiczne i praktyczne aspekty integracji europejskiej, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2007,

• Cesarz M., „Europejskość” jako jeden z determinantów członkostwa Turcji w Unii Europejskiej, w: Bryła J.(red.), Unia Europejska we współczesnym świecie. Wybrane zagadnienia, UAM, Poznań 2009.

12*. (materiał przerabiany samodzielnie) Prawa podstawowe i obywatelstwo UE.

1. Ochrona praw podstawowych w UE.

2. Pojęcie Praw Podstawowych w UE. Agencja Praw Podstawowych.

5. Geneza obywatelstwa europejskiego.

6. Prawa obywateli UE.

[Kuś A.(red.), Prawo Unii Europejskiej z uwzględnieniem traktatu z Lizbony, KUL, Lublin 2010, rozdział: VIII, znajomość: art.6-12 TUE i art.18-25 TFUE]

13*. (materiał przerabiany samodzielnie) Polityki i działania wewnętrzne i zewnętrzne UE.

1. Działania wewnętrzne UE - Przestrzeń Wolności, Bezpieczeństwa i Sprawiedliwości w UE. Inne polityki.

2. Działania zewnętrzne UE - Wspólna Polityka zagraniczna i Bezpieczeństwa UE.

3. Wspólna Polityka Handlowa.

[Kuś A.(red.), Prawo Unii Europejskiej z uwzględnieniem traktatu z Lizbony, KUL, Lublin 2010, rozdział: X]

ZASADY ZALICZEŃ.

Zasady zaliczenia ćwiczeń:

Na ocenę końcową z ćwiczeń wpływają:

1. ocena z kolokwium i kazusów

2. oceny z odpowiedzi na zajęciach

3. aktywność na zajęciach

4. liczba nieobecności na zajęciach

Nieobecność na zajęciach:

- 4 nieusprawiedliwione nieobecności są równoznaczne z obowiązkiem zaliczenia całego materiału przerobionego na zajęciach do dnia trzeciej nieobecności

- dopuszczalne są 2 nieobecności nieusprawiedliwione (nie wpływają na ocenę),

- nieobecności nieusprawiedliwione student zalicza w ciągu kolejnego tygodnia przypadającego po nieobecności) na konsultacjach

Brak przepisów zadanych na zajęcia jest równoznaczny z niezaliczeniem zajęć!

ZASADY ODNOŚNIE EGZAMINU

Materiał obowiązujący na egzamin:

1. Podane rozdziały literatury obowiązującej i (ewentualnie) dodatkowej

2. Materiał omówiony na wykładach

3. Wybrane przepisy i orzecznictwo omówione na wykładach, ćwiczeniach i zawarte w literaturze obowiązującej.

(uwaga! brak znajomości orzecznictwa skutkuje obniżeniem oceny o 1 stopień!)

Zasady zaliczenia egzaminu:

1. egzamin ma formę ustną

2. student odpowiada na 3 pytania opisowe wybrane losowo ze zbioru pytań egzaminacyjnych podanych wcześniej przez prowadzącego

3) student ma prawo wymienić jedno pytanie z zestawu, niemniej skutkuje to obniżeniem oceny o 1 stopień.

Materiał obowiazujący na egzamin:

UWAGA! Materiał oznaczony gwiazdką (*) studenci opracowują samodzielnie w domu!

I.Dokumenty:

Omawiane na wykładach i ćwiczeniach wybrane przepisy:

1. Traktatu o Unii Europejskiej

2. Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej

3. Karty Praw Podstawowych

(dokumenty są udostępnione w formacie PDF. Lub Word na stronie internetowej prowadzącego)

II. Orzecznictwo - omawiane na wykładach i ujęte w literaturze obowiązującej.

Por. Barcz J.(red.), Prawo Unii Europejskiej, Prawo materialne i polityki, tom II, Prawo i Praktyka Gospodarcza, Warszawa 2004.

[w załączniku (od strony 1265 do 1361) omówiona jest w przystępnej formie większość orzeczeń analizowanych w toku wykładów lub ćwiczeń i wymaganych na egzaminie]

Uwaga! obowiązuje znajomość PEŁNEJ NAZWY ORZECZENIA, nawet jeżeli jest ona w języku obcym! W innym przypadku skutkuje to niezaliczeniem pytania wylosowanego na egzaminie.

III. Literatura obowiązująca:

1. Cesarz M., „Europejskość” jako jeden z determinantów członkostwa Turcji w Unii Europejskiej, w: Bryła J.(red.), Unia Europejska we współczesnym świecie. Wybrane zagadnienia, UAM, Poznań 2009.

2. Cesarz M., Implikacje członkostwa Turcji w Unii Europejskiej w: E.Kozerska, T.Scheffler (red.) Aksjologiczne i praktyczne aspekty integracji europejskiej, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2007,

4. Kuś A.(red.), Prawo Unii Europejskiej z uwzględnieniem traktatu z Lizbony, KUL, Lublin 2010, [rozdziały: VIII, X],

5. Maliszewska-Nienartowicz J., System instytucjonalny i prawny Unii Europejskiej, Toruń 2010, [rozdziały: cz. I (rozdziały 1-6); cz. II (rozdziały 1-7, 9; cz.III (rozdziały 1*, 2*,3-5, 6*]

6. Pietraś J.Z., Prawo wspólnotowe i integracja europejska, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2005.[rozdział 8 ].

7. Skibińska E., Prawo Unii Europejskiej, C.H.Beck, Warszawa 2010 [wybrane przepisy Traktatów omawiane na zajęciach]

Literatura dodatkowa:

1. Barcik J., Wentkowska A.; Prawo Unii Europejskiej z uwzględnieniem Traktatu z Lizbony,
Wykłady i ćwiczenia, C.H. BECK, Warszawa 2008.

2.Barcz J., Górka M., Wyrozumska A.,Instytucje i prawo Unii Europejskiej. Podręcznik dla kierunków zarządzania i administracji, LexisNexis,Warszawa 2008.

3. Bokajło W., Pacześniak A. (red.), Podstawy Europeistyki. Podręcznik akademicki, Atla 2, Wrocław 2009,

4.Kent P., Law of the European Union, Longman Pearson Education, Harlow 2008,

5. Kirk E., EU law, Pearson Longman, Harlow 2009,

6. Wyrozumska E., System ochrony prawnej w Unii Europejskiej, Europrawo, Warszawa 2009.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

6

---