ZAGADNIENIA WYRÓŻNIONE

1. ROZWÓJ OZNACZA CIĄG ZAMIAN (PRZEMIAN, PRZEKSZTAŁCEŃ) O OKREŚLONYM UKIERUNKOWANIU, NIEZALEŻNIE OD TEGO, CZY ICH KIERUNEK OCENIANY JEST POZYTYWNIE, CZY NIE.

2. Wiek poniemowlęcy od 2 do 3 r.ż

następuje dalszy intensywny rozwój psychoruchowy, chociaż rozwój fizyczny nie jest już tak dynamiczny.

15 miesiąc

• Wchodzenie po schodach na czworakach.

• Samodzielne chodzenie (chociaż dziecko czasem jeszcze się przewraca).

18 miesiąc

• Ciąganie za sobą przedmioty na sznurku.

• Wchodzi po schodach z pomocą dorosłego.

20 - 25 miesiąc

• Biega i skacze, wchodzi samodzielnie po schodach, stawiając obie stopy na każdym stopniu.

25 - 30 miesiąc

• Schodzi po schodach bez trzymania się poręczy, stawiając nogi na przemian; skacze, biega.

36 miesiąc

• Jeździ na trzykołowym rowerku, stoi na palcach.

3. Strategia badań poprzecznych - w strategii tej porównuje się w określonym czasie grupy osób różniące się wiekiem. Chcemy np. zbadać wartości moralne wyznawane przez osoby w różnym wieku, np. młodzież i osoby w wieku podeszłym. następnie wyciągamy wnioski co do wartości moralnych wyznawanych na tych dwóch poziomach wieku.

4. Inną, popularną koncepcję sformułowała M. Żebrowska, opierając się na klasyfikacji zaproponowanej przez R. Schumana. W ramach czteroczynnikowej koncepcji rozwoju wymieniła: (1) zadatki organiczne, (2) środowisko, (3) nauczanie i wychowanie, (4) aktywność własną jednostki.

(1) Odziedziczone i wrodzone zadatki organiczne to anatomiczne i fizjologiczne cechy organizmu, takie jak właściwości narządów zmysłowych, czy typ układu nerwowego, układ hormonalny. Zadatki te są podłożem zdolności i innych cech indywidualnych, chociaż jednoznacznie ich nie determinują. Te same zadatki mogą być bowiem podstawą różnych zdolności rozwijanych w zależności od środowiska, w którym funkcjonuje człowiek po urodzeniu.

(2) Środowisko rozumiane jest szeroko, jako środowisko biologiczne, społeczno-historyczne i kulturowe oraz wzajemne powiązania pomiędzy nimi.

(3) Nauczanie i wychowanie to czynniki, których wyróżnienie ma na celu uwypuklenie faktu, że środowisko nie działa na człowieka w sposób chaotyczny i przypadkowy, ale (zwłaszcza w okresie dzieciństwa i młodości) inicjuje zmiany w oparciu o procesy nauczania i wychowania, zarówno w rodzinie jak i innych instytucjach do tego powołanych.

(4) Aktywność własna jednostki rozumiana jest jako jej biologicznie zdeterminowane czynne uczestnictwo w poznawaniu świata i przeobrażaniu go. Dziecko nie wchłania biernie bodźców z otoczenia, lecz aktywnie je zdobywa, najpierw kierowane przez dorosłych, a potem dzięki świadomej i uwewnętrznionej (zinterioryzowanej) działalności psychicznej.

5. PRZYWIĄZANIE AMBIWALENTNE

Zachowania w POS:

Ograniczona eksploracja. Widoczne rozdrażnienie lub bierność.

• Separacja: oznaki silnego dystresu.

• Powrót opiekuna: zmienne dążenie do kontaktu z oznakami gniewu, odrzucenia i napadami złości

• lub

• bierne i zasmucone, nie daje się łatwo uspokoić.

6. Wpływ alkoholu na płód:

• alkohol zaburza prawidłowy wzrost i różnicowanie komórek, obniża dopływ tlenu, substancji odżywczych i hormonów;

• alkohol przenika do płodu już w 2 tygodniu życia;

• po upływie 40 -60 min. od spożycia alkoholu przez ciężarną, jego stężenie u płodu jest takie samo jak u matki.

7. Rodzina jeszcze wydolna wychowawczo - warunki wychowawcze bywają tam niekiedy zachwiane, podobnie jak jej ogólne funkcjonowanie. Występują tam dorywczo niedomagania i odchylenia we wszystkich elementach działalności wychowawczej. Mimo tych zakłóceń czyni ona wysiłki, aby swoją niepewną chwilowo sytuację poprawić. Jest w niej poczucie odpowiedzialności za wychowanie dzieci.

„Normalne” kłopoty i konflikty, które w tej rodzinie występują - pokonuje samodzielnie, bez pomocy z zewnątrz.

8.

11 miesiąc

• Dość pewne stanie (bez oparcia).

Stawianie pierwszych kroków.

9. ROZWÓJ RUCHÓW MANIPULACYJNYCH

• Manipulacją nazywamy zdolność chwytania i operowania przedmiotami (zdolność tę wykształca dziecko w okresie niemowlęcym).

• Rozwój ruchu chwytania przebiega w kilku fazach, doskonaląc się coraz bardziej, co ułatwia manipulowanie przedmiotami.

• Odruch chwytny występuje już u noworodka; nie ma jednak wiele wspólnego z chwytem właściwym (zanika w drugim miesiącu życia).

W 4 miesiącu obserwuje się pierwsze próby uchwycenia przedmiotu pod kontrolą wzroku.

10. PRAKSJE

Dziecko w toku manipulacji uczy się posługiwać przedmiotami codziennego użytku (np. łyżką, ręcznikiem, kredką ), uczy się wkładać i zdejmować różne części garderoby, wiązać buty, zapinać guziki itp. Wykonując wielokrotnie daną czynność dochodzi do automatyzacji pewnych ruchów podstawowych (do wykształcenia nawyku ruchowego). ZAUTOMATYZOWANE RUCHY NARZĘDZIOWE NAZYWAMY PRAKSJAMI. Rozwój praksji jest ściśle powiązany z rozwojem wiedzy i doświadczenia dziecka, a także wymaganiami stawianymi mu prze środowisko rodzinne.

11. Myślenie oparte na wyobrażeniach staje się czynnością wewnętrzną, czyli zinterioryzowaną. Pierwsze przejawy interioryzacji myślenia można zaobserwować w drugim półroczu 2 r. ż. (ok.18 mies.). Interioryzacja polega na wyprzedzeniu czynności jej myślowym przygotowaniem, czyli posługiwaniem się materiałem wyobrażeniowym. Dziecko staje się dzięki temu zdolne do naśladownictwa odroczonego - powtarzania pewnych czynności nie bezpośrednio po ich dostrzeżeniu, lecz dopiero po pewnym czasie. W następstwie tego pojawiają się początki zabaw tematycznych, w których dziecko odtwarza ciągi czynności zaobserwowanych najpierw u osób dorosłych. Innym ważnym przejawem interioryzacji jest zdolność przewidywania wyników własnych czynności, a więc elementarnego planowania działań. Dziecko potrafi zastosować nowe sposoby działania bez chaotycznych prób i błędów czy przypadkowego działania. Brak tych prób świadczy o tym, że dziecko przed wykonaniem czynności wyobraziło ją sobie.

12. Stadium przedoperacyjne (2 - 7/8 roku życia)

Zmiany zachodzące w obrębie czynności poznawczych dzieci pod koniec 2 r.ż. są przeogromne, gdyż wtedy dziecko staje się zdolne do myślenia symbolicznego (a symbol to słowo, wyobrażenie zastępujące coś innego) i nie musi ograniczać się tylko do rzeczywistości typu „tu i teraz”. Ta sama rzecz, może dla dziecka być czym innym np. muszla może być jednocześnie szklanką, kubkiem, statkiem ...

Dzięki funkcji symbolicznej tworzone są obrazy umysłowe, reprezentujące nieobecne w danym momencie przedmioty czy zdarzenia. Przykładem symbolicznej reprezentacji może być powstające w umyśle słowo piłka, reprezentujące nieobecną w polu widzenia zabawkę. We wcześniejszym okresie rozwoju czynności poznawcze dziecka były ograniczone przez aktualne spostrzeżenia. Teraz dzięki funkcji symbolicznej i rozwijającym się zdolnościom lingwistycznym, dzieci mogą generować obrazy umysłowe niedostępnych percepcyjnie przedmiotów. Dziecięca zabawa jest jednym z najbardziej jednoznacznych przykładów funkcji symbolicznej. Gdy dzieci staja się zdolne do tworzenia obrazów umysłowych „nieobecnych” przedmiotów, to mogą w zabawie symbolicznej tworzyć fikcyjny świat, np. klocek może być autem, statkiem, czy pociągiem.

Pod koniec 2 r.ż. pojawia się nowy pod względem jakościowym rodzaj funkcjonowania psychicznego. Zamiast angażować się tylko w czynności sensoryczno-motoryczne (gryzienie, ssanie ...) dzieci podejmują zabawy z wyobraźni: lalki dostają pić z pustych kubeczków, kawałek papieru staje się płaszczem ... Zamiast bezpośrednich kontaktów z otoczeniem, dziecko może korzystać z reprezentacji umysłowych tegoż otoczenia i kontaktować się z nim.

Ograniczenia, jakim podlega dziecięce myślenie to: egocentryzm, centracja i sztywność myślenia (w tym nieodwracalność, niezdolności do dostosowania się do zmian zachodzącym w wyglądzie zewnętrznym przedmiotów), myślenie animistyczne.

13.Wtórne bodźce emocjonalne, których znaczenia dziecko uczy się w trakcie rozwoju. Nabierają znaczenia w wyniku powiązania z pierwotnymi (bezwarunkowymi) bodźcami, gdyż początkowo są neutralne. Takie uczenie się emocji zaczyna się już w pierwszych tygodniach po urodzeniu i trwa aż do końca życia. Następuje za pośrednictwem procesów warunkowania i generalizacji.

14. Interioryzacja źródeł emocji. W początkowym okresie rozwoju emocje są wywołane przyczynami zewnętrznymi, aktualnie działającymi na organizm bodźcami. Począwszy od wieku przedszkolnego wzrasta rola wyobrażeń w wywoływaniu emocji. Jednym z przejawów tego są częste w tym okresie lęki przed wyimaginowanymi przedmiotami czy zdarzeniami, zrodzonymi w wyobraźni dziecka. W wieku szkolnym (zwłaszcza w okresie dorastania) źródłem wielu pozytywnych emocji bywają marzenia.

15. Tak więc dziecko musi w toku rozwoju przyswoić umiejętność kontrolowania swoich reakcji emocjonalnych. Od drugiej połowy wieku przedszkolnego można obserwować początki kontroli emocji. Np. dzieci w tym okresie mogą wstydzić się już pewnych emocji (zwłaszcza strachu) i usiłują nie ujawniać ich, często udaje im się też zaniechać pewnych zachowań agresywnych (zwykle szczególnie silnie karconych przez dorosłych).

• Dalszy wzrost panowania nad reakcjami emocjonalnymi dokonuje się w wieku szkolnym. Dziecko liczy się wówczas w coraz większym stopniu nie tylko z tym, czego życzą sobie dorośli, lecz także z opinią rówieśników (stara się dostosować do ich wymagań maskując pewne emocje ...).

Umiejętność dostosowywania form i stopnia ekspresji do wymagań współżycia społecznego prawidłowo rozwijające się emocjonalnie dziecko opanowuje już w wieku szkolnym.

16. Wyróżniając ludzi spośród innych obiektów dziecko początkowo wszystkich ludzi traktuje tak samo. Jedno z pierwszych różnicowań, jakich dziecko potrafi dokonać, przejawia się w odmienności reagowania na osoby znane i obce. Ma to miejsce w drugiej połowie pierwszego roku życia, kiedy to dziecko na obce twarze reaguje z rezerwą, lękiem lub wzmożonym zainteresowaniem.

17. Niewątpliwie większe znaczenie w porównaniu z takimi cechami jak wiek czy płeć mają indywidualne właściwości dostrzegane w ludziach. Początkowo spostrzeżenia dotyczące ludzi mają charakter całkowicie powierzchowny. Uwagę dziecka zwraca aktualne zachowanie się osób - wykonywane przez nie czynności, posiadane przedmioty, wygląd zewnętrzny i ujawniające się w nich emocje. Dziecko potrafi np. zrozumieć, że matka gniewa się na nie za porozrzucane zabawki, biegnie do niego, bo się przewróciło itd. Wszystkie te cechy dzieci potrafią dostrzec znacznie wcześniej, zanim mogą je określić słownie. Z czasem dziecko potrafi stopniowo coraz bardziej wykraczać poza obserwowalne aspekty zachowania, wnioskując na ich podstawie o tym czego nie widzi bezpośrednio np. przyczyny, intencje zachowań. Potrafi wyjaśnić zachowanie się osoby jej potrzebami, celami, stanem emocjonalnym, stanem wiedzy i umiejętnościami. Tym samym włącza te wszystkie aspekty do charakterystyki danej osoby - nie tylko dostrzega jak człowiek wygląda i co robi, lecz także określa go jako wesołego lub smutnego, mądrego lub głupiego, zmęczonego, sprawiedliwego itp. Znajomość sytuacyjnych /wewnętrznych i zewnętrznych/ przyczyn postępowania innych osób pozwala na antycypowanie /przewidywanie/ i modyfikowanie ich zachowania w drodze dokonywania zmian w sytuacji i zachowaniu własnym. Jest to związane z rozwojem procesów myślenia. Dostrzeżenie wewnętrznych przyczyn zachowania innego człowieka na ogół wymaga „postawienia się w jego sytuacji”. Nazywa się to umiejętnością decentracji interpersonalnej, która jest przejawem w sferze kontaktów społecznych ogólnej zdolności poznawczej, polegającej na jednoczesnym uwzględnianiu wielu różnych aspektów tego samego obiektu czy zjawiska / powstanie tej zdolności wiąże się z odwracalnością myślenia / przeciwieństwem jest egocentryzm w myśleniu/. Ma to miejsce zwłaszcza w wieku 8 - 10 lat.

18. Piaget wskazał na dwa interesujące zjawiska w tym stadium. Większość dzieci przejawia odpowiedzialność obiektywną, co oznacza, że dzieci oceniają sytuacje moralne ze względu na ich fizyczne i obiektywne konsekwencje, a nie intencje osoby, która się go dopuściła. Zjawisko to widać w jednej z historyjek, gdzie dzieci zostały poproszone o wybranie zachowania gorszego, „bardziej niegrzecznego” .Mały chłopiec Augustyn, zrobił niechcący dużą plamę z atramentu na obrusie, kiedy chciał pomóc ojcu napełniając kałamarz, podczas gdy inny mały chłopiec Julian, zrobił niechcący małą atramentową kropkę na obrusie, kiedy zajmował się niedozwoloną zabawą piórem ojca. Dlatego też dziecko, które zrobiło dużą plamę jest gorsze od tego które zrobiło małą plamkę, bez względu na intencje obojga.

19.Nagrody odgrywają ważną rolę w utrzymywaniu karności, co nie znaczy, że mogą zastąpić karę. Zarówno kara jak i nagroda - to istotne elementy w uczeniu się zachowań społecznie aprobowanych. Nagrody pełnią rolę pozytywną /pozytywne wzmocnienia/ - motywują do robienia tego, co uważa się za pożądane, podczas gdy rola kary jest głównie negatywna /negatywne wzmocnienia/ - powstrzymująca dzieci od angażowania się w czyny społecznie dezaprobowane.

20. Liczba pytań dzieci wzrasta wraz z wiekiem, a największy ich procent w stosunku do ogółu wypowiedzi przypada zwykle na wiek 5 do 6 lat. Okres ten często nazywany jest „wiekiem pytań”.

21. Dzieci Odrzucone - są przedmiotem jawnie deklarowanej niechęci grupy, nie znajdują w ramach klasy warunków do zaspokojenia ważnych potrzeb. Klasa ich nie lubi i nie uznaje. Mają bardzo niewielki wpływ na to co się w klasie dzieje. Inni uczniowie unikają kontaktów z nimi. W badaniach socjometrycznych dzieci te nie uzyskują wyborów pozytywnych, za to wiele wyborów negatywnych. Uczniowie odrzucani zwykle znajdują się w konflikcie z grupą, zachowanie ich odbiega od szeroko pojętej normy, czasami starają się zwrócić na siebie uwagę poprzez tzw. popisywanie się, co przynosi często skutek odwrotny do zamierzonego. Psychologiczna sytuacja dziecka odrzuconego jest trudna. Przebywanie w grupie jest dla niego źródłem negatywnych przeżyć. Wpływać to może m.in. na stosunek dziecka do szkoły, do nauki a także do samego siebie.

Najsilniejszym korelatem odrzucenia jak wynika z badań zdaje się być agresja. Dzieci odrzucane wykazują zdecydowanie wyższy niż przeciętny poziom agresji. Dzieci te często ujawniają zachowania społeczne nieadekwatne wobec sytuacji i zakłócające działanie grupy.

---