Wiadomości wstępne.
Podstawowa terminologia z zakresu anatomii i fizjologii człowieka.
Ogólna budowa ciała człowieka.
Prawa fizjologiczne organizmu człowieka.
Istota procesów fizjologicznych.
Podstawowa terminologia z zakresu anatomii i fizjologii człowieka.
Anatomia jest nauką makroskopowej budowie organizmu żywego. Nazwa pochodzi od greckiego słowa anatemnein- rozcinać, rozczłonkować. Anatomia zaliczana jest do morfologii, czyli nauki o rozwoju i budowie organizmu, o jego składzie i wyglądzie.
Działami anatomii są:
a. opisowa (zajmuje się badaniem i opisem narządów ciała zbudowanych z różnych tkanek połączonych w układy, które spełniają wspólną funkcje).
a. czynnościowa (zajmuje się działaniem i funkcjonowaniem poszczególnych narządów).
a. prawidłowa (zajmuje się normalnie zbudowanym organizmem).
a. mikroskopowa (zajmuje się badaniem mikroskopowej struktury poszczególnych narządów-inaczej mówiąc to histologia).
a. radiologiczna ( zajmuje się badaniem i opisem organizmu ludzkiego z wykorzystaniem promieniowania radiologicznego, pola magnetycznego i ultradźwięków).
a. topograficzna (zajmuje się położeniem poszczególnych narządów w ustroju).
a. plastyczna (jej celem jest badanie kształtów zewnętrznych i wzajemnych proporcji poszczególnych części ciała).
Skróty anatomiczne:
art.- staw
cz.- część
k.- kość
kk.- kości
m.- mięsień
mm.- mięśnie
n.- nerw
nn.- nerwy
C1-C7 - poszczególne kręgi odcinka szyjnego kręgosłupa
Co1-Co4-5 - poszczególne kręgi odcinka guzicznego kręgosłupa
L1-L5 - poszczególne kręgi odcinka lędźwiowego kręgosłupa
Th1-Th12 - poszczególne kręgi odcinka piersiowego kręgosłupa
S1-S5 - poszczególne kręgi odcinka krzyżowego kręgosłupa
Ogólna budowa ciała człowieka.
Ciało ludzkie stanowi systematyczny układ. Prawa i lewa strona są swoistym lustrzanym odbiciem. Można wyróżnić 10 układów wielonarządowych zbudowanych z 4 podstawowych tkanek (nabłonkowej, łącznej, mięśniowej i nerwowej).
Podział układów:
- powłoka wspólna: skóra i wytwory skóry (włosy, paznokcie i gruczoły łojowe, potowe, gruczoł sutkowy).
- układ szkieletowy: kości, chrząstki, stawy.
- układ mięśniowy: mięśnie szkieletowe i towarzysząca im tkanka łączna- powięzie, ścięgna i rozcięgna.
- układ nerwowy: ośrodkowy układ nerwowy (mózgowie i rdzeń kręgowy), obwodowy układ nerwowy (nerwy, zwoje i receptory).
- układ krążenia: układ sercowo-naczyniowy (serce i naczynia krwionośne -tętnice, naczynia włosowate i żyły), układ chłonny (naczynia chłonne i tkanka chłonna).
- układ oddechowy: nos, przewody nosowe, gardło, krtań, tchawica, drzewo oskrzelowe i płuca.
- układ trawienny: jama ustna i struktury dodatkowe, gardło, przełyk, żołądek, jelito cieńkie i grube, wątroba, śledziona, drogi żółciowe, trzustka.
- układ moczowy: nerki, moczowody, pęcherz moczowy, cewka moczowa.
- układ rozrodczy: gruczoły płciowe (jądra i jajniki), dodatkowe przewody i gruczoły, oraz narządy płciowe zewnętrzne.
- układ dokrewny: szyszynka, przysadka, gruczoł tarczycowy, gruczoły przytarczyczne, grasica, wyspy trzustkowe, gruczoły nadnerczowe, gruczoły płciowe (jądra, jajniki).
Prawa fizjologiczne organizmu człowieka.
Fizjologia człowieka jest nauką o czynności życiowej organizmu. Stanowi ona zbiór praw fizjologicznych, jakim podlega cały organizm oraz poszczególne jego układy, narządy, tkanki, i komórki. Prawa rządzące całym organizmem są wykrywane doświadczalnie. Określają one warunki, w jakich przebiega prawidłowa czynność, jak i mechanizmy fizjologiczne zapewniające prawidłową czynność całego organizmu i jego poszczególnych komórek. Warunki, w jakich żyje każdy organizm wyznaczane są przez czynniki fizyczne i chemiczne stanowiące środowisko biologiczne. W środowisku tym obowiązują prawa fizyczne i chemiczne, a w stosunku do organizmów żywych również biologiczne. Człowiek żyje w społeczeństwie i jest wytworem życia społecznego, dlatego też do czynności jego organizmu odnoszą się również prawa społeczne.
Mechanizmy fizjologiczne, dzięki którym procesy życiowe w organizmie przebiegają prawidłowo, występują jednocześnie na wielu poziomach organizacji. Życie wielkiego zbiorowiska komórek, jakim jest organizm uwarunkowane jest sprawnym działaniem licznych mechanizmów fizjologicznych występujących pomiędzy tkankami, narządami i całymi układami.
Istota procesów fizjologicznych.
Wszystkie istoty żywe zarówno w prostej budowie jak i o budowie złożonej, charakteryzuje wspólna właściwość, która jest przemiana materii - metabolizm. Metabolizm obejmuje 2 przeciwne procesy, z których jeden anabolizm, czyli asymilacja, przyswajanie, polega na gromadzeniu energii w organizmie żywym, drugi katabolizm, czyli dysymilacja, rozpad, związany jest ze zmniejszaniem się zapasu energii w organizmie. W warunkach fizjologicznych oba te procesy zachodzą w organizmie jednocześnie. W okresie wzrostu organizmu anabolizm przeważa nad katabolizmem, a po osiągnięciu dojrzałości metabolizm wykazuje równowagę dynamiczną. W dojrzałym organizmie wahania w kierunku przewagi anabolizmu lub katabolizmu zachodzą cyklicznie, ale nie przekraczają pewnych granic, które można określić jako fizjologiczne granice dla procesów życiowych. Przekroczenie tych granic w kierunku gromadzenia się lub ubywania energii z organizmu lub poszczególnych jego układów i narządów stanowi przejście od prawidłowo przebiegających procesów życiowych, fizjologicznych, do nieprawidłowych, patologicznych. W konsekwencji organizm traci optymalne warunki do życia w środowisku biologicznym i szybciej lub wolniej obumiera.
Środowisko biologiczne organizmu. Metabolizm jest podstawowym warunkiem życia biologicznego żywego organizmu. Przebiega on wewnątrz organizmu, czyli w jego środowisku wewnętrznym. Każdy żywy organizm jest otoczony przez środowisko zewnętrzne, które choć nie bierze bezpośredniego udziału w metabolizmie komórkowym, to jednak wywiera wielki wpływ na niego. W organizmie człowieka środowisko wewnętrzne od zewnętrznego stale oddziela, co najmniej jedna warstwa komórek. Do środowiska zewnętrznego zalicza się treść wypełniającą przewód pokarmowy oraz powietrze w drogach oddechowych i pęcherzykach płucnych.
3