OCHRONA PRZYRODY - PRZEDMIOT, MOTYWY, HISTORIA I ZNACZENIE W RÓŻNYCH RELIGIACH

1. Wyjaśnij pojęcia: Ochrony przyrody, ochrona środowiska, ekologia, sozologia, ekolog(profesjonalny), ekologista, inżynieria środowiska, biologia ochrony przyrody (biologia konserwatorska).

Ochrony przyrody: nauka, idea ruch społeczny oraz działania praktyczne zmierzające do zachowania twórczych, naukowych i estetycznych wartości przyrody oraz kształtowania racjonalnego i przyjaznego stosunku ludzi do przyrody.

Ochrona środowiska: działalność zmierzająca do utrzymania, poprawienia lub nowego kształtowania warunków przyrodniczych sprzyjających zdrowiu ludzi oraz funkcjonowaniu życia społecznego i gospodarczego.

Ekologia: nauka o relacjach pomiędzy organizmami oraz pomiędzy nimi a środowiskiem.

Sozologia: Nauka o ochronie przyrody i środowiska.

Ekolog: człowiek zajmujący się naukowo ekologią, lub przynajmniej posiadający wykształcenie w tym kierunku.

Ekologista: nieprofesjonalnych obrońców przyrody i środowiska, często stosujące radykalne metody walki.

Inżynieria środowiska: zespół nauk technicznych i specjalności inżynierskich, zajmujące się zastosowaniem metod ochrony wód, powietrza, gleby i innych składników środowiska.

Biologia ochrony przyrody: bada wpływ człowieka na różnorodność biologiczną i wskazuje sposoby zapobiegania wymieraniu gatunków

2. Różnice między

Ochrony przyrody VS Ochrona środowiska: różnią się obiektem ochrony. W pierwszym przedmiotem ochrony są kompleksy przyrodnicze, ekosystemy oraz dziko żyjące gatunki roślin i zwierzęta. W drugim przedmiotem jest środowisko życia człowieka.

Ekologia VS Sozologia: pierwszy zajmuję się relacjami pomiędzy organizmami a środowisko, drugi zajmuje się ochroną tej przyrody i środowiska.

Ekolog VS Ekologista: pierwszy profesjonalny zajmujące się naukowo ekologią, wykształcony w tematu, drugi nieprofesjonalny a czasami radykalny obrońca przyrody i środowiska.

3. Wymień stare i nowe motywy ochrony przyrody

Stare: religijne, egoistyczne, użytkowe i estetyczne.

Nowe: naukowe, społeczne, wychowawcze, moralne, egzystencjalne i nieznane.

4. Który z motywów ochrony przyrody uważa się dziś za najważniejszy? Dlaczego?

5. Podaj przykłady ochrony przyrody ze względów natury religijnej.

Niszczenie roślin i zwierząt, którym oddawano cześć boska było zakazane przez religii.

W europie otaczano dęby, w Afryce baobaby, Indiach figowce.

W Egipcie cześć boską oddawano krokodylom, kotom, ibisom

6. Jak rozwiały się moralny motywy ochrony przyrody?

W swoim kulturowym rozwoju ludzkość włącza w krąg wartości poszczególne składniki przyrody naruszenie tych jest naruszeniem moralnym.

7. Jaką wartość ma przyroda dla nauki

Jest ochroną warsztatu badawczego nauk przyrodniczych, ścisłych i stosowanych oraz filozofii.

8. Jaki korzyści wychowawcze daje obcowanie z przyrodą i jej ochrona?

Daje korzyści poznawcze i wychowawcze, skłania się do odpowiedzialności, wyrabia współdziałanie, rozwija poczucie piękna i patriotyzm.

9. Wymień kategorie użytkowych motywów ochrony przyrody.

Gospodarcze

Obronne i ochronne

10. Jakie potrzeby społeczne zaspokaja przyroda?

Zdrowotnej i rekreacyjnej.

11. Jaki jest związek między estetycznymi a społecznymi motywami ochrony przyrody?

Chronimy to co jest piękne jako wspólne dobro.

12. Wyjaśnij znaczenie nieznanych motywów ochrony przyrody.

W przyrodzie znajdują się dużo rzeczy o których jeszcze nie wiemy o ich istnieniu, zauważyliśmy ze nie możemy żyć po za biosfery, wiec jeżeli przekształcimy środowisko to możemy zgnieć.

13. Jakie znaczenie mają elementy przyrody w religiach pierwotnych

Przepisują ich jako własności boskich oraz zauważają je jako tła ich działania.

14. Jak miejsce człowieka w przyrodzie postrzegany jest w religiach Wschodu i Zachodu. Wyjaśnij różnice?

Człowiek nie jest istotą wyjątkową, stworzoną na obraz i podobieństwa Boga by panować nad światem. Ludzie są dziećmi Boga. Różnica znajduje się ze w religii wschodu wszystko ma dusze, natomiast w zachodu tylko ja ma człowiek, i dlatego on jest wyróżniany od resztę istot.

15. Jak katechizm Kościoła Katolickiego wyjaśnia, dlaczego VII przykazanie(nie kradnij) domaga się poszanowania integralności stworzenia?

Bo przyroda jest wspólna własność wszystkich ludzi i brak ich poszanowania jest sprzeczny tego przekazywania.

16. Jaki powinien być stosunek człowieka do zwierząt według zaleceń Katechizmu Kościoła Katolickiego. Czy, dlaczego i pod jakimi warunkach podpuszczane jest wykorzystywanie zwierząt jako pokarmu, do wytwarzania odzieży w eksperymentach medycznych oraz ich oswajanie?

Ludzie są zobowiązywani do życzliwości wobec nich. Bóg powierzył zwierzęta panowaniu człowieka dlatego może on wykorzystać je jako pokarm i do wytwarzania odzieży, oswajać je aby mu pomogli w pracy i towarzyszyli, a eksperymenty medyczne jeśli są w rozsądnych granicach.

17. Czy poglądy ekologów i teologów katolickich na temat głównych zagrożeń dla przyszłości ludzkości i życia na ziemi są zgodne? Jakie to zagrożenia? Czy teolodzy katoliccy zgadzają się z politykami, co do dopuszczalnych sposobów przeciwdziałania eksplozji demograficznej człowieka? Jakie rozwiązania proponują jedni i drudzy?

Tak są zgodne, zagrożenie są eksplozja demograficzna człowieka i jego konsumpcjonizm. Nie, nie zgadzają się kościół jest przeciwko aborcji, antykoncepcje i ograniczenie ilości potomstwa. Proponują: akcje informacyjne.

18. Jak islam uzasadnia, dlaczego ludzi nie powinni niszczyć przyrody? Czy uzasadnienie to jest identyczne jak w przypadku chrześcijaństwa?

Bo przyroda jest własność Alla, i niszczenie jej jest świętokractwem. Tak są podobne.

19. W jakim okresie historycznym: ludzie dostrzegli znaczenie lasów? Co o tym świadczy? Gdzie i kiedy wydawano pierwszy akt prawny dotyczący ochrony drzew, lasów i poprawy gospodarki leśnej?

W Starożytności, ich motywy kultowe, oraz gospodarcze. W Chinach 1100 p.n.e.

20. W jakim okresie historycznym zrozumiano potrzeby ochrony zwierząt. Podaj przykład

Starożytność, Cesarz Indii wprowadzał akt prawne chroniące zwierząt nie służące do użytku jak nietoperze czy mrówki.

21. Jakie znaczenie miały lasy dla ludzi w średniowieczu, dlaczego obejmowano je ochroną? Dlaczego chroniono „grubego zwierza”?

Mieli znaczenie strategiczne. Bo zauważyli że one są ograniczone. Chroniono grubego zwierza bo stanowił rezerwę żywności na wyprawę wojenne.

22. W jakim okresie historycznym: w krajach europejskich wydawano pierwsze przepisy dotyczące połowu ryb, zauważono znaczenie ptaków owadożernych dla gospodarki człowieka i zaczęto wydawać chroniące je przepisy?

Średniowieczu. ryby:Szkocja-1030, Hiszpania-1248,Anglia 1283. Ptaków: Niemiec XIII w, Szwajcaria-1535, Rosja XVII w.

23. Podaj najstarsze przykłady ochrony obszarów cennych przyrodniczo i o pięknym krajobrazie?

Korea XII w: Góry diamentowe, Holandia pierwszy rezerwat leśny 1533-84. Pierwszym rezerwatem przyrody nieożywionej jaskinia Baumanna od 1668.

24. W którym stuleciu zaczęły powstać stowarzyszenia zajmujące się ochrona przyrody?

XIX

25. Jaki charakter miały działania na rzecz ochrony przyrody podejmowane w Europie i w Ameryce Północnej? Jak była zasadnicza różnica pomiędzy działaniami podejmowanymi na tych kontynentach?

Charakter naukowo, chroniące.

Europa: Inwentaryzacji obiektów cennych przyrodniczo i ich ochronne rezerwatową.

Ameryka: Aktywne działania na rzecz ochrony przyrody, jak posadzenie drzew.

26. Jaki park narodowy jest najstarszy na świecie? Jakim kraju i w jakim stuleciu go utworzono?

Yellowstone, w USA 1872r XIX w.

27. Co wyróżnia historie utworzenia Parku Narodowego Tongario w Nowej Zelandii?

Maorysi przekazywali ochronne władzom brytyjskim pod warunkiem ze terenach na te utworzone zostanie wzorem amerykańskim park narodowe.

28. W którym stuleciu spostrzeżono potrzebę idea międzynarodowej współpracy w zakresie ochrony przyrody?

XIX Europie

29. Jakie zasługi dla ochrony przyrody mają: Aleksander Humbolt, Francisco Chico Mendes, Dian Fossey, Stanisław Staszic, Władysław Taczanowski, Władysław Szafer, Władysław Zamoyski?

Aleksander Humbolt ojciec duchowego ochrony przyrody

Francisco Chico Mendes walczył przeciw wycinaniu dżungli Amazońskiej

Dian Fossey alarmowała świat o zagrożeniu goryli.

Stanisław Staszic ojciec polskiego ziemioznawstwa

Władysław Taczanowski pionierski w ruchu ochrony przyrody z Stanisławem Staszic

Władysław Szafer przewodniczące Państwowej Rady Ochrony Przyrody

Władysław Zamoyski wykupił tatrzańskie lasy i przekazał je państwu na park narodowe.

30. Podaj przykłady pranej ochrony elementów przyrody w Polsce w okresie średniowiecza do rozbiorów

Bolesław Chrobry chronił bobra, Kazimierz Wielki zabronił ścinania drzew bartnych. Władysław Jagiełło cisów i stary dęby.

31. W którym stuleciu nastąpił intensywny rozwój ruchów ochrony przyrody w Polsce? Wymień najbardziej znane stowarzyszenia zajmujące się ochroną przyrody działające w poszczególnych zaborach.

XIX, Towarzystwo Tatrzańskie, Wydział Przyrodniczy, Polskie Towarzystwo Krajoznawcze, Komisja Osobliwości Przyrodniczych.

32. Jakie instytucje Państwowe zajmowali się ochroną przyrody w Polsce międzywojennej? Czego dotyczy pierwsze przepisy o ochronie przyrody wydane w Polsce międzywojennej?

Dotyczy ochronie zabytków przyrody (jaskinię, meteoryty, skałki, drzewa pomnikowe) rzadkich roślin(5gat.) i zwierzęta(10gat.).

Państwowa Komisja Ochrony Przyrody, Kuratoria Ochrony Przyrody, Państwowa Rada Ochrona Przyrody, Liga Ochrony Przyrody

33. W którym roku uchwalono pierwsza polska ustawę o ochronie przyrody? Jakie przeszkody trzeba było poznać przed jej przyjęciem?

1949, przesuniecie granic oraz inwentaryzacja zabytków przyrody.

34. Jakie parki narodowe utworzono w Polsce międzywojennej?

Białowiejski, Czarnohorskie i Pieniński, Babiogórski

35. Jakie działania podejmowała w okresie międzywojennym Liga Ochrony Przyrody?

Zbiórka pieniędzmi na tworzenie parki narodowe(kupienia tereny prywatne), oraz dotarcie do młodzieży poprzez koła szkolne i harcerstwo.

36. Jakie instytucje państwowe zajmowali się ochrona przyrody w PRL? Porównaj status i możliwości wojewódzkich konserwatorów przyrody i wojewódzkich konserwatorów zabytków.

PROP, LOP, Biuro Ochrony Przyrody, Staż ochrona Przyrody.

Konserwatorzy zabytków: organizmem administracji specjalnej(równe działaniem wojewodzie),

Konserwatorzy przyrody: szeregowymi pracownikami urzędów wojewódzkich w randze inspektora lub starszego inspektora wojewódzkiego.

37. Jakie formy ochrony przyrody wprowadziła ustawa o ochronie przyrody z roku 1949? Jakie formy zostały dodane w ustawie o ochronie i kształtowanie środowiska w roku 1980?

1949: parki narodowe, rezerwat przyrody, pomnik przyrody i ochrona gatunkowa.

1980: parki krajobrazowy i obszar chronionego krajobrazu.

38. Ile parków narodowych utworzono w PRL, kiedy powstało ich najwięcej? Ile stworzono ich w II Rzeczpospolitej? Ile ich jest obecnie?

PRL 15 parki narodowe, w lata 50-te. II RP 8. W sumie jest ich 23.

39. Wymień główne kierunki działania Ligii Ochrony Przyrody w PRL

Działalność edukacyjna młodzieży i wydawnicza.

40. Czym była i czym się zajmowała Straż Ochrony Przyrody? Z jakiej organizacji rekrutowało się jej członkowie?

Organ Administracji Państwowej zadaniem jej było przeciwdziałanie naruszeniom prawa z zakresu ochrony przyrody metodami policyjnymi. Rekrutacja członkowie z:

Związek łowieckim, Polski Związek wędkarskim, Polski towarzystwo krajoznawcze i Polski związek Alpinizmu

41. Wymień główne kierunki działania Polskiego Klubu Ekologicznego? W którym roku powstał?

Powstał w 1980. Propagowanie ekorozwoju, wymuszanie na władzach przestrzegania prawa ochrony środowiska, ratowanie Krakowa i jego zabytków, likwidacja obiektów ogólnie uciążliwych dla środowiska, ochrona obszarów naturalnych.

42. Kiedy zaczęły powstawać w Polsce liczne stowarzyszenia zajmujące się ochrona przyrody? Jaki warunek musiał być spełniony by było to możliwe?

Liczne stowarzyszenia zaczęły powstawać w Polsce Rzeczpospolitej Ludowej (liczne wtedy, bo jedno powstało już w okresie międzywojennym - Liga Ochrony Przyrody). II wojna światowa spowodowała spustoszenie na obszarze kraju, przerzedzenie szeregów działaczy ochrony przyrody, postanowiono dążyć do wznowienia działalności LOP.

43.Wymień najważniejsze postanowienia Ustawy o ochronie przyrody z roku 1991.

Ustawa ta lepiej odpowiadała współczesnym standardom od poprzedniczki z roku 1949. Sprawy związane z Ochroną przyrody znalazły się w rękach jednego ministra - Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa.

- las zaczął być postrzegany jako ekosystem, a nie fabryka drewna

- wprowadzono do polskiego systemu prawnego pojęcie systemu obszarów chronionych oraz nowe formy ochrony przyrody: użytek ekologiczny, zespół przyrodniczo-krajobrazowy

- w minionej dekadzie utworzono osiem parków narodowych.

44. Wymień najważniejsze postanowienia nowelizacji Ustawy o ochronie przyrody z roku 2001. Czy były to zmiany korzystne dla przyrody?

-nowelizacja uzależniła wprowadzenie ochrony przyrody od zgody społeczności lokalnych reprezentowanych przez samorządy

- trzeba rekompensować społecznością potencjalne straty, aby wyraziły one zgodę na wprowadzenie form ochrony przyrody na swoim terenie, albo przekonać o korzyściach jakie ochrona przyrody przyniesie im w przyszłości, np. przez rozwój ekoturystyki

- przyrodnicy obawiają się negatywnego wpływu tej zmiany na przyrodę - rekompensowanie potencjalnych strat wymaga pieniędzy, których brakuje; społeczności lokalne zasiadające w samorządach borykają się z bardziej przyziemnymi problemami

BIORÓŻNORODNOŚĆ

1. Co to jest bioróżnorodność?

Bioróżnorodność - różnorodność biologiczna to sposób uzewnętrzniania się informacji genetycznej tkwiącej w zasobach genowych organizmów, inaczej to rozmaitość form i struktur żywej materii: organizmów i ich zespołów.

2. Wymień poziomy bioróżnorodności.

Wyróżniamy trzy poziomy różnorodności biologicznej: genetyczna, gatunkowa, ekosystemów.

3. Wyjaśnij różnicę między zmiennością genetyczną i modyfikacyjną.

Osobniki tego samego gatunku różnią się między sobą

4. Wyjaśnij pojęcia:

Triplet -

Gen-

Allel -

Gen polimorficzny -

Genotyp -

Fenotyp -

Pula genowa -

5. Wyjaśnij różnicę między organizmem haplo-, dipol- i poliploidalnym.

6. Wyjaśnij różnicę między genotypem a fenotypem.

7. Wymień przyczyny powstawania zmienności genetycznej? Która z nich zachodzi częściej?

39. Wymień rodzaje specjacji.

W zależności od przyczyn wyodrębniania się nowego gatunku wyróżnia się specjację alopatyczną, parapatryczną i sympatryczną.

40. Na dowolnym przykładzie wyjaśnij mechanizm specjacji alopatycznej.

W Jeziorze Wiktorii żyje prawie 170 gatunków ryb pielęgnicowatych z rodzaju gębacz Haplochromis. Specjacja zaszła na skutek izolacji małych grup osobników (efekt założyciela) spowodowanych przez zmiany poziomu wody w jeziorze, które nie zawsze było jednym zbiornikiem.

41. Na dowolnym przykładzie wyjaśnij mechanizm specjacji parapatrycznej.

Np. współczesny areał występowania mewy srebrzystej Larus argentatus tworzy pierścień wokół Arktyki. Na Zachód od Wielkiej Brytanii aż po Amerykę Północną osobniki tego gatunku stopniowo się zmieniają , ciągle jednak są rozpoznawane jako mewa srebrzysta. Dalej na zachód , już na obszarze Syberii mewa srebrzysta zaczyna stopniowo przypominać mewę żółtonogą Larus fuscuc. W Europie gdzie zamyka się pierścień zasięgu występują już dwa dobrze wyodrębnione gatunki - mewa srebrzysta i żółtoroga.

42. Na dowolnym przykładzie wyjaśnij mechanizm specjacji sympatrycznej.

Gąsienice namiotnika jabłoniowego żerują na jabłoniach i na głogu. Samice, które jako gąsienice żerowały na jabłoni preferują kojarzenie się z samcami, które żerowały na tym samym gatunku rośliny żywicielskiej. Także jaja składają one na jabłoniach. Podobne preferencje wykazują osobniki żerujące na głogu. Osobniki rozmnażające się i żerujące na jabłoni są częściowo izolowane od osobników rozmnażających się i żerujących na głogu.

43. Na dowolnych przykładach wyjaśnij różnicę między specjacją alopatyczną i parapatryczną.

44. Na dowolnych przykładach wyjaśnij różnicę między specjacją parapatryczną i sympatryczną.

45. Na dowolnych przykładach wyjaśnij różnicę między specjacją alopatyczną i sympatryczną.

46. Porównaj różnorodność gatunkową Puszczy Białowieskiej i Ogrodu Botanicznego Uniwersytetu Wrocławskiego. Która z nich ma większą wartość przyrodniczą? Dlaczego?

Liczba gatunków roślin występujących w Ogrodzie Botanicznym UW jest bez porównania większa niż w Puszczy Białowieskiej, nie są to jednak na ogół gatunki rodzime. Dlatego też bioróżnorodność Puszczy Białowieskiej ma dla przyrodników większą wartość.

47.Jakie gatunki bierze się pod uwagę przy ocenie różnorodności gatunkowej?

Bierze się tu pod uwagę podobnie jak przy innych sposobach pomiaru różnorodności gatunkowej jedynie gatunki rodzime, osiadłe nie zaś przypadkowe.

48. Wyjaśnij jak się mierzy różnorodność alfa i do czego służy ten wskaźnik?

Stosowany do porównywania podobnych i znajdujących się w sąsiedztwie ekosystemów.

Miarą takiej różnorodności może być także względna częstość występowania gatunków. Można też te koncepcje połączyć w koncepcję zróżnicowania gatunkowego. Zróżnicowanie jest większe w biocenozie w której jest więcej gatunków i w której gatunki mają bardziej zbliżone liczebności.

49. Wyjaśnij jak się mierzy różnorodność beta i do czego służy ten wskaźnik?

Służy do wskazywania zmiany składu gatunkowego w aspekcie gradientu natężenia czynników środowiska. Gradient taki występuje np. wraz ze wzrostem wysokości w górach.

50. Wyjaśnij jak się mierzy różnorodność gamma i do czego służy ten wskaźnik?

Służy do porównywania biocenoz oddalonych od siebie pod względem geograficznym. Miarą jest tu zastępowanie się gatunków w niszach ekologicznych .

51. wyjaśnij różnicę między różnorodnością gatunkową alfa i beta.

52. wyjaśnij różnicę między różnorodnością gatunkową alfa i gamma.

53. wyjaśnij różnicę między różnorodnością gatunkową beta i gamma.

54. Ile gatunków opisano dotychczas? Na ile szacowano ich liczbę w latach 60 , 80 i obecnie przełom XX i XXI w?

Dotychczas opisano ok. 1,75 mln gatunków organizmów. W latach 60 wynosiła ona 3 mln, w latach 80 10 mln. Obecnie za najbardziej prawdopodobną liczbę przyjmuje się 30 mln.

55. Jaki odsetek znanych obecnie gatunków żyje na lądach , jaki w oceanach?

85% znanych gatunków zyje na lądach, 15% w oceanach.

56. Ile typów zwierząt żyje w morzach, ile na lądach, ile z nich nie ma obecnie przedstawicieli morskich? Jaki odsetek typów zwierząt nie występuje poza środowiskiem morskim, jaki nie ma przedstawicieli morskich?

Spośród 33 typów zwierząt przedstawiciele 32 zyją w morzach , 12 na lądzie. 64% typów nie wystepuje poza środowiskiem morskim, tylko 3% z nich zyje wyłącznie na lądzie.

57. Jaka jest różnica jakościowa przy porównywaniu różnorodności biologicznej w oparciu o liczbę typów i gatunków?

58. Dlaczego w morzach występuje więcej typów a na lądach więcej gatunków?

Najbardziej oczywistym powodem występowania większej liczby typów biologicznych w ocenach wydaje się fakt że życie zostało zapoczątkowane w tym środowisku podczas eksplozji kambryjskiej, wtedy powstały wszystkie reprezentowane do dziś typy organizmów.

Nie ma na razie jednoznacznej odpowiedzi na pytanie dlaczego różnorodność gatunkowa w oceanach jest mniejsza . Często wskazuje się na mniejsze zróżnicowanie i większą stabilność środowisk środowisk oceanicznych. Zwierzęta morskie są też z reguły mniejsze od lądowych mają za to szersze zasięgi geograficzne. Szerokie zasięgi mogą wiązać się z mniejszą liczbą gatunków.

59.Jak różnorodność biologiczna zmienia się od równika do biegunów? Jak zmienia się ona w górach wraz ze wzrostem wysokości?

Maleje ona wraz ze wzrostem wysokości nad poziomem morza, podobnie jak maleje od równika do biegunów w skali geograficznej.

60. Dlaczego większość gatunków żyje w tropikach, zwłaszcza w tropikalnych lasach deszczowych?

Piętrowy układ roślinności powoduje że jest tu więcej nisz ekologicznych niż gdziekolwiek na świecie.

61. Jaki rodzaj tropikalnego lasu deszczowego wyróżnia się największą na świecie różnorodnością gatunkową? W jakim kraju się on znajduje?

Największą różnorodnością gatunkową odznaczają się lasy mgielne w Peru.

62. Jakie biocenozy morskie odznaczają się największą różnorodnością gatunkową?

Wśród biocenoz morskich największą różnorodnością gatunkową odznaczają się rafy koralowe.

63. Wymień czynniki powodujące powstawanie gradientów różnorodności biologicznej. Które z nich są najważniejsze w skali regionalnej, które w skali lokalnej?

* hipoteza czasu, * heterogenność przestrzeni, * konkurencja, * drapieżnictwo i pasożytnictwo, * klimat i jego zmienność, * produktywność, * zaburzenia.

W skali regionalnej najważniejszymi czynnikami wydają się być historia i klimat, w skali lokalnej najważniejsze są heterogenność przestrzeni, drapieżnictwo i konkurencja.

64. Jak hipoteza historyczna tłumaczy znaczenie czasu trwania specjacji dla różnorodności ekosystemu?

Podkreśla znaczenie długości okresu, w którym przebiega specjacja i rozprzestrzenianie się gatunków. Przykład Jezioro Bajkał na Syberii .Jest to jedno z najstarszych jezior świata .Jego fauna jest bardzo zróżnicowana.

65. Jaki jest wpływ heterogenności przestrzeni na różnorodność gatunkową?

Istotna jest struktura roślinności. Przykładem jest liczba pięter lasu. W tropikalnych lasach deszczowych jest ona większa niż w lasach mieszanych strefy umiarkowanej czy tajdze.

66. Jaki jest wpływ konkurencji na różnorodność gatunkową?

Może być silniejsza w dogodnych środowiskach gdzie organizmy mogą być bardziej wyspecjalizowane i mieć większe nisze.

67. Jaki jest wpływ drapieżnictwa i pasożytnictwa na różnorodność gatunkową?

Może mieć wpływ utrzymując na niskim poziomie populację ofiar i zmniejszając konkurencję w korzystnych warunkach tropików.

68. Jaki jest wpływ klimatu i jego zmienności na różnorodność gatunkową?

Wpływać może pośrednio przez kształtowanie korzystnych warunków środowiskowych . korzystne warunki klimatyczne pozwalają na obecność większej liczby gatunków , stabilność klimatu umożliwia specjację.

69. Jaki jest wpływ produktywności na różnorodność gatunkową?

Bardziej produktywne środowiska mogą utrzymywać więcej osobników.

70. jaki jest wpływ zaburzeń na różnorodność gatunkową?

Mogą zapobiec zdominowaniu w konkurencji przez nieliczne gatunki. Umiarkowany poziom tych zaburzeń może zwiększyć lokalną różnorodność gatunkową. Zbyt częste zaburzenia powodują wymieranie gatunków zbyt rzadkie mogą doprowadzić do zdominowania biocenozy przez nieliczne gatunki.

71. Wyjaśnij pojęcia: ekosystem, biocenoza, biotop, ekoton, nisza ekologiczna, siedlisko.

Ekosystem- to zespół organizmów zasiedlających określony obszar wraz ze środowiskiem abiotycznym w którym one zyją i wzajemnie na siebie oddziałują.

Biocenoza- zespół wszystkich organizmów zasiedlających ekosystem.

Biotop - środowisko abiotyczne w którym zyją organizmy tworzące biocenozę.

Ekoton- strefa przejściowa między dwoma ekosystemami.

Nisza ekologiczna - to funkcja w ekosystemie i powiązana z innymi organizmami. Funkcja ta porównywana bywa do zawodu.

Siedlisko - środowisko abiotyczne w którym organizm żyje .

72. Na dowolnych przykładach wyjaśnij co to jest: komensalizm, forezja, symbioza, mutualizm, protokooperacja, amensalizm, antybioza, allelopatia, pasożytnictwo, drapieżnictwo, mimezja, mimikra, konkurencja, neutralizm, koewolucja.

Komensalizm ( współbiesiadnictwo) - to współżycie przynoszące korzyść tylko jednemu gatunkowi organizmów, dla drugiego zaś obojętne. W ścianach gniazda bociana białego gniazdo buduje wróbel.

Forezja - wykorzystywanie organizmu innego gatunku jako środka lokomocji. Owoce niektórych roślin za pomocą haczyków przyczepiają się do zwierząt umożliwia to rozsiewanie nasion na znaczne odległości.

Symbioza- obustronne korzystne współżycie pomiędzy organizmami różnych gatunków.

Protokooperacja - forma współżycia między organizmami należącymi do różnych gatunków w której każdy z protokooperantów czerpie korzyści z obecności drugiego gatunku ale te organizmy mogą żyć bez siebie. Na skorupach krabów żyją jamochłony. Ułatwiają maskowanie się a ich parzydełka pełnią funkcję ochronną. Jamochłona zjada resztki pożywienia.

Mutualizm - obydwa gatunki nie tylko odnoszą wzajemne korzyści ale także nie mogą żyć oddzielnie w warunkach naturalnych. Porost = glon+ grzyb.

Amensalizm - negatywne oddziaływanie jednego gatunku na drugi nie przynoszące temu pierwszemu bezpośrednich korzyści ani strat.

Antybioza-

Allelopatia -

Pasożytnictwo - forma współżycia w której jeden organizm odnosi korzyści kosztem drugiego organizmu (gospodarza). Pasożyt w przeciwieństwie od drapieżnika nie zabija od razu swego gospodarza w jego interesie leży długie życie gospodarza. Tasiemiec - człowiek.

Drapieżnictwo - osobnik jednego gatunku (drapieżca), zabija w akcie jednorazowym osobnika drugiego gatunku (ofiara) w celu natychmiastowego spożycia.

Mimezja - upodabnianie się zwierzęcia do otoczenia. patyczak

Mimikra - upodabnianie się do gatunku niejadalnego lub niesmacznego. Błonkówki przypominają osy.

Konkurencja - forma współżycia między dwoma gatunkami w której osobniki każdego z gatunków wpływają negatywnie na osobniki drugiego gatunku przeszkadzając w zdobywaniu zasobów środowiska.

Neutralizm to brak bezpośrednich oddziaływań pomiędzy osobnikami należącymi do odmiennych gatunków.

Koewolucja - wytwarzanie równowagi ofiara- drapieżca. Poprzez różnego rodzaju przystosowania, ucieczki dzięki długim nogom, wytrwałości w biegu itp.

73. Na dowolnym przykładzie wyjaśnij mechanizm powstawania fluktuacji liczebności populacji w układzie drapieżnik- ofiara.

Spadek liczebności populacji ofiar ( zając bielak) pociąga za sobą spadek liczebności populacji drapieżców ( ryś).

74. Wyjaśnij pojęcia : produkcja pierwotna i wtórna, brutto i netto, respiracja, biomasa.

Ciała organizmów występujących na określonej powierzchni albo w określonej objętości wody tworzą biomasę. Może to być biomasa wszystkich organizmów występujących w danym ekosystemie, albo tylko niektórych np. biomasa producentów, biomasa ryb.

Produkcja pierwotna jest to szybkość, z jaką producenci wytwarzają materię organiczną. Na produkcję pierwotną ekosystemu ma wpływ przede wszystkim długość sezonu wegetacyjnego, zaopatrzenie w wodę, dostępność składników pokarmowych i światła. Całkowita produkcja wytworzona w danym czasie to produkcja pierwotna brutto. Część wytworzonej przez producentów biomasy zostaje jednak spalona w procesie oddychania tych organizmów i zużyta do podtrzymania ich metabolizmu. Produktywność pierwotna brutto pomniejszona o straty związane z oddychaniem nazywa się produkcją pierwotną netto (czyli produkcją pierwotną czystą).

Część produkcji pierwotnej brutto zwana respiracją jest zużywana w procesach życiowych producentów i rozpraszana w postaci energii cieplnej.

75. W jakich jednostkach mierzy się biomasę i produkcję?

Biomasę mierzy się w jednostkach masy albo energii i przeliczeniu na jednostkę powierzchni lub objętości.

Produkcję mierzy się w jednostkach masy albo energii na jednostkę powierzchni lub objętości w jednostce czasu.

76. Wyjaśnij pojęcia: producenci, konsumenci, roślinożercy, drapieżcy, drapieżnik szczytowy, destruenci.

Producenci to organizmy autotroficzne (gr.autos - sam, trophe - żywność), czyli samożywne, zdolne do produkcji związków organicznych z prostych związków nieorganicznych (CO₂, H₂O). Są to głównie fotoautotrofy, które wychwytują dopływającą energię świetlną i zamieniają ją w procesie fotosyntezy w energię chemiczną związków organicznych. Należą tu glony i rośliny wyższe, a także bakterie fotosyntetyzujące (purpurowe i zielone). Producentami o mniejszym znaczeniu są również bakterie chemosyntetyzujące, nie korzystające z energii świetlnej lecz chemicznej, wyzwalanej w procesie utleniania zredukowanych form azotu lub siarki (np. bakterie nitryfikacyjne).

Makrokonsumenci to duże organizmy heterotroficzne (gr. heteros - inny), czyli cudzożywne, zjadające inne organizmy żywe lub martwe (roślinne i zwierzęce). Są to głównie zwierzęta.

Mikrokonsumenci (destruenci, reducenci) to również organizmy heterotroficzne, ale niewielkich rozmiarów. Rozkładają one martwą materię organiczną do prostych związków nieorganicznych przyswajalnych przez producentów (CO₂, H₂O) zamykając w ten sposób obieg materii. Wydzielają one przy tym do środowiska aktywne biologicznie związki organiczne stymulujące bądź hamujące aktywność innych organizmów. Należą tu bakterie i grzyby żyjące głównie w glebie i osadach dennych.

77.Wyjaśnij pojęcia: łańcuch troficzny, łańcuch spasania, łańcuch detrytusowi, sieć troficzna, poziom troficzny.

Materia organiczna jest przez nich rozdrabniana i powstaje tzw. detrytus.

Taki ciąg organizmów powiązanych ze sobą troficznie określa się mianem łańcucha pokarmowego lub troficznego, a tworzące go organizmy stanowią ogniwa tego łańcucha. Każde ogniwo reprezentuje odrębny poziom troficzny obejmujący wszystkie organizmy zajmujące to samo miejsce w łańcuchu pokarmowym. Poszczególne poziomy troficzne tworzą więc: producenci, konsumenci różnych rzędów i destruenci. Łańcuch troficzny można też określić inaczej jako strumień energii przepływający przez kolejne organizmy powiązane ze sobą zależnościami pokarmowymi.

Drapieżnik występujący na końcu każdego łańcucha, nie mający już naturalnych wrogów, nazywany jest drapieżnikiem szczytowym. W ekosystemach lądowych naszego kraju jest nim najczęściej lis lub któryś z ptaków drapieżnych, np. jastrząb.

Pierwszym ogniwem łańcucha pokarmowego może być albo żywa biomasa producentów, albo martwa materia organiczna. W pierwszym przypadku mamy do czynienia z łańcuchem spasania w drugim z łańcuchem detrytusowym. Obie drogi przepływu energii istnieją prawie we wszystkich ekosystemach, lecz w bardzo różnych proporcjach.

78. Dlaczego łańcuchy troficzne nie mogą być dowolnie długie?

Postępującą redukcję dostępnej biomasy (pokarmu) wraz z oddalaniem się od producentów dobrze ilustrują teoretyczne wyliczenia. Oto możliwe zależności w przykładowym łańcuchu pokarmowym:

10 000 kg roślin -- 1000 kg gąsienic -- 100 kg drapieżnych chrząszczy -- 10 kg ptaków owadożernych -- 1 kg ptaka drapieżnego.

Wynika z tego, że aby ekosystem mógł utrzymać ptaka drapieżnego o wadze 1 kg,

producenci muszą wytworzyć 10 ton biomasy dostępnej dla roślinożernych gąsienic ! Średnio bowiem w każdym kolejnym ogniwie łańcucha pokarmowego ilość dostępnej energii zmniejsza się diesięciokrotnie. Z przyczyn energetycznych łańcuchy pokarmowe nie mogą więc być dowolnie długie, lecz dostosowane do wielkości produkcji pierwotnej danego ekosystemu.

79. Czy energia przepływa przez ekosystem, czy też w nim krąży? Dlaczego?

80. Czy materia przepływa przez ekosystem, czy też w nim krąży?

W ekosystemie odbywa się krążenie materii , energia przez ekosystem przepływa.

Ekosystemem jest jezioro, kałuża jest za mała by mogła w niej krążyć materia

81. Na czym polega biokumulacja trucizn w łańcuchach troficznych?

Biokumulacja trucizn w łańcuchach troficznych polega na zwiększeniu ilości trucizn środowiskowych gromadzących się w ciałach organizmów reprezentujących coraz wyższe poziomy troficzne.

82. Dlaczego drapieżniki szczytowe są najbardziej narażone na działanie trucizn środowiskowych?

Drapieżniki szczytowe są najbardziej narażone, ponieważ znajdują się na szczycie łańcucha pokarmowego.

83. Co to są gatunki kluczowe?

Gatunki spełniające w biocenozie szczególne istotną rolę, nieproporcjonalnie ważna w stosunku do ich liczebności. Strata takiego gatunku czy też poważne ograniczenie jego liczebności powoduje głębokie zmiany struktury biocenozy poprzez zanik albo znaczne zmiany liczebności innych gatunków. Zmiany te będą mieć charakter kaskady albo efektu domina. Określenie gatunków, które dla danej biocenozy mają znaczenie kluczowe i ochrona tych gatunków należą do priorytetów ochrony przyrody.

84. Na dowolnym przykładzie wyjaśnij znaczenie gatunków kluczowych w biocenozie.

Rozgwiazda Pisaster ochraceous odżywia się głównie pąklami i małżami. Jej usunięcie spowodowało dominację jednego gatunku małża Mytilus californicus i eliminacje innych gatunków.

85. Co to są zasoby kluczowe?

Zasoby kluczowe są to zasoby odgrywające niewspółmierną rolę w stosunku do ilości w jakiej występują, mające kluczowe znaczenie dla funkcjonowania, przetrwania i ochrony biocenoz.

86. Na dowolnym przykładzie wyjaśnij znaczenie zasobów kluczowych dla biocenozy.

Zasobami o znaczeniu kluczowym są dla kręgowców w biocenozach śródlądowych źródła soli i innych minerałów, zwłaszcza na obszarach, gdzie występują obfite opady. Zasobem o znaczeniu kluczowym dla organizmów zamieszkujących wysychające okresowo zbiorniki i cieki wodne są zagłębienia dna, gdzie zawsze utrzymuje się woda. W miejscach tych mogą one przeżyć okres suszy.

87. Dlaczego rozpoznanie oraz ochrona gatunków kluczowych i zasobów kluczowych należą do zadań priorytetowych ochrony środowiska?

Ponieważ strata takiego gatunku, bądź poważne ograniczenie liczebności, czy zasobu powoduje głębokie zmiany struktury biocenozy.

88. Czym zajmuje się ekonomia ekologiczna ( środowiskowa) / ekologia ekonomiczna?

Ekonomia Ekologiczna zajmuje się oszacowaniem wartości materialnej niektórych korzyści, które czerpiemy z biosfery.

89. Wymień podstawowe kategorie korzyści, jakie czerpiemy z przyrody i wyjaśnij różnice między nimi.

KORZYŚCI BEZPOŚREDNIE - wszystkie korzyści, jakie ludzie osiągają ze zbioru luz zniszczenia zasobów ekosystemu.

KORZYŚCI POŚREDNIE - są to wartości szeregu korzyści, jakie ludzie czerpią z ekosystemów. Wartość pośrednią mają: produktywność ekosystemu, ochrona zasobów wodnych, samooczyszczanie środowiska, monitoring środowiska itp..

90. Wymień podstawowe kategorie bezpośrednich korzyści ekonomicznych, jakie czerpiemy z przyrody i wyjaśnij różnice między nimi.

UŻYTKOWE - dobra zużywane przez społeczności lokalne na własne potrzeby i nie wystawione do sprzedaży.

KONSUMPCYJNE - dobra wystawione do sprzedaży.

91. Wymień korzyści czerpane przez człowieka z ekosystemów o pośredniej wartości ekonomicznej.

Są to korzyści, których nie da się wyrazić w jednostkach monetarnych. Wartość pośrednią moją: produktywność ekosystemów ( np. fotosynteza Amazonii dostarcza 25% tlenu w atmosferze), ochrona zasobów wodnych, ochrona gleb przed erozją, regulacja klimatu, samooczyszczanie środowiska, relacje między organizmami, rekreacja i ekoturystyka, wartość naukowa i estetyczna, monitoring środowiska, korzyści nieznane w chwili obecnej oraz wartość egzystencjalna i wspólna własność zasobów przyrody.

92. Czy długoletnia, racjonalna eksploatacja odnawialnych zasobów ekosystemu może przynieść większe korzyści ekonomiczne od korzyści związanych z jednorazowym jego zniszczeniem? Odpowiedź uzasadnij.

Wykorzystanie źródeł odnawialnych z sposób racjonalny wiąże się z dłuższym czasem oczekiwania na odnowienie źródła. Jednak wykorzystanie źródeł odnawialnych może przynieść większe zyski ze względu na wieloletnie wykorzystanie jednego terenu. Jeżeli te same źródła będziemy wykorzystywać w sposób nieracjonalny, ulegną one całkowitemu wyczerpaniu i nie będą już przynosić żadnych korzyści.

93. Jaki odsetek leków stosowanych we współczesnej medycynie zachodniej opiera się na wykorzystaniu surowców pochodzenia naturalnego, roślinnego, zwierzęcego, mikroorganicznego?

25% stosowanych w zachodniej medycynie leków opiera się na surowcach pochodzenia roślinnego, przy wytwarzaniu 13% leków wykorzystuje się mikroorganizmy, surowce pochodzenia zwierzęcego są stosowanie do wytwarzania 3% leków. W sumie 41% leków zawiera surowce pochodzenia naturalnego.

94. Wyjaśnij znaczenie leków pochodzenia naturalnego we współczesnej medycynie.

Ciągle odkrywane są nowe leki pochodzenia naturalnego, które przynoszą ogromne korzyści firmom farmaceutycznym. Większe dochody przynosi sprzedaż leków naturalnych niż pochłaniają badania nad nowymi lekami syntetycznymi. Rośliny zwane „gwiazdami nowej generacji” są coraz częściej stosowane w leczeniu ciężkich chorób takich jak: białaczka czy ziarnica złośliwa.

95. Jak hipoteza Gai uzasadnia potrzebę zachowania wszystkich współcześnie żyjących gatunków?

Zgodnie z hipotezą wszystkie ekosystemy naszej planety są w zasadzie wzajemnie od siebie zależne, działają jako całość i w sposób nierozerwalny związane są ze środowiskiem fizycznym. Konsekwencją tych wzajemnych zależności jest powstanie i utrzymywanie się warunków do życia.

96. Kiedy i w jakich okolicznościach powstał świat?

Wszechświat powstał w wyniku wielkiego wybuchu, a jego wiek szacuje się na 12-20 mld lat.

97. Kiedy i w jakich warunkach powstała Ziemia? Jaki warunek musiał być spełniony, aby mogła powstać skorupa ziemska?

Ziemia i inne planety powstały w wyniku zderzeń obiektów, które obficie występowały we wszechświecie 4,5 mld lat temu. Po powstaniu Ziemi nastąpiło rozdzielenie jej masy i powstało jadro. Wskutek stałego wypromieniowywania energii w przestrzeń kosmiczną temperatura Ziemi obniżyła się do 1000^o C - zaistniały warunki do powstania skorupy ziemskiej.

98. Od jakiego wydarzenia liczy się geologiczny wiek Ziemi? Kiedy ono nastąpiło?

Obniżenie temp. Ziemi do 1000^o C oraz powstanie skorupy ziemskiej przyjmuje się za początek geologicznego wieku Ziemi.

99. Jaki był skład pierwotnej atmosfery ziemskiej?

W pierwotnej atmosferze dominowały dwutlenek węgla i para wodna, występowały też azot, wodór a w śladowych ilościach także metan, amoniak, dwutlenek siarki, siarczek wodoru i chlorowodór. W atmosferze nie było tlenu.

100. Jaki proces był pierwotnym źródłem tlenu cząsteczkowego na Ziemi?

Promienie UV docierały z kosmosu na powierzchnie Ziemi stanowiąc źródło energii dla samoistnego tworzenia się najprostszych związków organicznych, czyli biosyntezy oraz fotolizy wody. Jednym z produktów tego procesu był tlen cząsteczkowy.

101. Jaką rolę odegrało promieniowanie UV w powstaniu związków organicznych i tlenu cząsteczkowego w początkowym okresie historii Ziemi?

Patrz pytanie 100.

102. Jaki warunek musiał być spełniony, aby tlen zaczął się gromadzić w atmosferze? Kiedy to nastąpiło?

Początkowo stężenie tlenu w atmosferze utrzymywało się na poziomie 0,001 stężenie dzisiejszego. Dopiero po utlenieniu większości zredukowanych minerałów tlen zaczął gromadzić się w atmosferze, nastąpiło to 2,3 - 2,1 mld lat temu.

103. Kiedy powstały pierwsze żywe organizmy? Jakie to były organizmy?

3,5 mld lat temu powstały pierwsze żywe organizmy, były to Archeobacteriae. Z nich wyewoluowały Eubacteriae.

104. Jaki proces stał się głównym źródłem tlenu cząsteczkowego na Ziemi po powstaniu życia?

Niektóre z pierwszych organizmów wytworzyły barwniki fotosyntetyzujące i zaczęły wiązać energie słoneczną w postaci wiązań chemicznych. Produktem ubocznym tego procesu, zwanego fotosyntezą jest tlen i od tej pory to fotosynteza, a nie fotoliza wody stała się głównym źródłem tlenu w atmosferze.

105. Jak mogło dojść do powstania chromosomów, mitochondriów, chloroplastów, wici?

W wyniku fragmentacji pojedynczego genoforu, lub jego zwielokrotnienia i różnicujących mutacji doszło do powstania chromosomów. Niektóre z tych genoforów po obłonieniu i dalszej modyfikacji mogły zacząć pełnić funkcje oddechowe jako mitochondria, fotosyntetyczne jako chloroplasty. W wyniku wyodrębnienia z komórki powstały wicie, które nie miały nic wspólnego z bakteryjnymi rzęskami.

Konkurencyjna teoria zakłada, że potomkowie eukariota było drapieżnikami odżywiającymi się bakteriami. Czasami nie zostały one strawione stając się endosymbiontami. Mitochondria są potomkami symbiotycznych bakterii tlenowych, chloroplasty sinic, rzęski krętek zespolonych z komórką gospodarza. W ten sposób 1,8 mld lat temu powstały eukariota (106)

106. Kiedy i jak powstały eukariota?

Patrz pytanie 105

107. Kiedy powstały pierwsze organizmy wielokomórkowe? Jaki warunek musiał być spełniony, aby było to możliwe?

530 lat temu powstały pierwsze organizmy wielokomórkowe, możliwa stała się specjalizacja komórek. Warunkiem koniecznym do tego etapu był wzrost stężenie tlenu, do poziomy, który pozwalał na funkcjonowanie organizmów wielokomórkowych.

108. Wymień najważniejsze osiągnięcia życia w czasie eksplozji kambryjskiej.

• Powstanie organizmów wielokomórkowych.

• Rozmnażanie płciowe pozwalające na rekombinację genów.

• Powstanie wszystkich typów organizmów, część z nich istniej do dziś, część z nich wymarła.

109. Ile wynosi średni czas trwania gatunku? Podaj szacunkową liczbę gatunków, które wyewoluowały z kambru do dziś.

Przeciętny czas trwania gatunku wynosi 4 mln lat. Liczbę gatunków, które wykształciły się od eksplozji kambryjskiej do dziś szacuje się na 30 miliardów.

110. W jakich warunkach o przeżyciu lub wymarciu decyduje głównie jakość przystosowania do środowiska, w jakich głownie przypadek?

Lepsze lub gorsze przystosowanie do środowiska decyduje o przeżyciu wyłącznie okresach miedzy katastrofami. W czasie katastrof dużo większe znaczenie odgrywa przypadek.

111. Ile wielkich katastrof wydarzyło się w historii życia Ziemi? Ile było mniejszych? Jaki odsetek gatunków wymierał podczas wielkich katastrof a jaki podczas mniejszych?

W historii Ziemi miało miejsce 5 wielkich katastrof, które spowodowały masowe wymieranie gatunków, a następnie jeszcze bardziej masowe pojawianie się nowych form. Podczas tych katastrof wyginęło ok. 65% gatunków. Skutkiem kilkunastu mniejszych katastrof było wyginięcie 15-40% gatunków.

112. Co spowodowało wielka katastrofę pod koniec permu (koniec paleozoiku - początek mezozoiku)? Jakie były jej skutki?

Na skutek ruchu płyt kontynentalnych kontynenty połączyły się w jeden superkontynent zwany Pangeą. Spowodowało to skrócenie linii brzegowej, zmniejszenie powierzchni płytkich mórz szelfowych, w których skoncentrowane było ówczesne Zycie. Wypiętrzenie zalanych przedtem szelfów spowodowało wyginięcie żyjących tam organizmów. Ich ciała zaczęły się rozkładać. To spowodowało spadek zawartości tlenu w atmosferze i wymarcie kolejnych organizmów. Wymarło wówczas 95% gatunków morskich i niewiele mniej lądowych. Życie znalazło się na krawędzi całkowitej zagłady.

113. Co spowodowało wielka katastrofę pod koniec triasu (koniec mezozoiku - początek kenozoiku)? Jakie były jej skutki?

Katastrofę tą spowodowało zderzenie z Ziemią asteroidy, która spadła na powierzchnie Ziemi w pobliżu Półwyspu Jukatan. Spowodowało to szereg trzęsień ziemi na całym świecie oraz zatrucie atmosfery toksycznymi gazami. Chmura pyłu unosząca się w powietrzu uniemożliwiała dostęp promieniowania słonecznego na powierzchnie Ziemi przez wiele miesięcy. Następstwem był spadek temperatury oraz wyginięcie roślin, które nie mogły prowadzić procesu fotosyntezy. Kolejnie wymarły dinozaury, przeżyły natomiast ssaki - rozpoczęła się era ssaków.

114. Przedstawiciele jakiej gromady zwierząt przetrwali ostatnią z pięciu katastrof?

Ssaki.

115. Jakie wydarzenie geologiczne spowodowało ewolucję człowiekowatych? Kiedy ono nastąpiło? Jakie zmiany środowiskowe spowodowało to wydarzenie?

12 - 10 mln lat temu powstał Wielki Rów Afrykański i to wydarzenie geologiczne spowodowało ewolucje rodziny człowiekowatych i w dalszej konsekwencji powstanie człowieka. Powstanie Rowu i towarzyszącej mu wyżyny spowodowało, że wędrujące z zachodu chmury napotkały przeszkodę i ulegały skropleniu. Niedobór opadów na wschodzie kontynentu spowodował fragmentację lasów deszczowych, a następnie powstanie mozaiki sawann i stepów.

116.Kiedy powstała rodzina człowiekowatych? Jaki był związek miedzy życiem na sawannie a ewolucją cech ludzkich?

Na skutek zmian środowiska 5 mln lat temu wyodrębniła się nowa rodzina naczelnych - człowiekowate Hominidae. Życie na sawannie sprzyjało dwunożności - stojąc na dwóch nogach w terenie otwartym więcej widać. Kolejne osiągniecia form praludzkich - australopiteków to wzrost pojemności mózgów, atletyczna budowa ciała, możliwość odżywiania się twardszym pokarmem roślinnym, włączenie do diety mięsa dużych zwierząt. Było to możliwe dzięki wytwarzaniu i wykorzystaniu narzędzi kamiennych.

117. Kiedy powstał rodzaj człowiek? Rozwój jakiego organu zapewnił mu niebywały sukces ewolucyjny?

2,5 mln lat temu powstał rodzaj Homo - człowiek. Przedstawiciele tego rodzaju wielkimi falami emigrowali z Afryki zaludniając inne lądy. 200 tyś. lat temu wyszedł neandertalczyk, 150 tyś lat temu człowiek myślący Homo sapiens. Dzięki osiągnięciom, które zawdzięczał rozwojowi mózgu rozpoczął kolonizację nowych lądów wypierając z nich inne wcześniejsze formy ludzkie.

118. Kiedy rozpoczęła się i jak długo trwała ostatnia fala emigracji człowieka z Afryki?

Ostatnie wyjście z Afryki na inne kontynenty rozpoczęło się 70 - 60 tyś. lat temu. Po 10 tyś. lat człowiek dotarł do Azji Wschodniej, po 40 tyś. lat do Australii, 11 tyś lat temu do Ameryki.

119. Dlaczego okres ostatniej wędrówki człowieka przez kontynenty nazwano „ wielkim zabijaniem”?

Wędrówka człowieka myślącego przez kontynenty zbiegła się w czasie ze zmianami klimatycznymi i wielkim wymieraniem, szczególnie dużych gatunków zwierząt. Megafauna Afryki ewoluowała wraz z człowiekiem, miała więc szanse przystosować się do najgroźniejszego w dziejach świata drapieżnika. Fauny innych lądów tej szansy nie miały, spotkały od razu myśliwego, który miał nad nimi niewyobrażalna przewagę. Ludzie potrzebowali coraz to więcej pożywienia. Pojawienie się na świecie człowieka myślącego spowodowało wymieranie gatunków na niespotykaną dotąd skalę.

120. Co oznacza „ szósta katastrofa”? Co przemawia za zasadnością tej nazwy?

Termin ten oznacza współczesne tempo wymierania gatunków. Człowiek wyniszcza inne gatunki poprzez ich bezpośrednią eksterminację: kłusownictwo, polowanie, zbieractwo, przekształcanie środowisk, w których żyją inne gatunki oraz wprowadzanie obcych gatunków do środowisk, w których przedtem nie występowały i w których sieją spustoszenie wśród rodzimej fauny i flory.

ZAGROŻENIA RÓŻNORODNOŚCI BIOLOGICZNEJ

1. Wymień dwie podstawowe przyczyny powodowania przez człowieka zagrożeń dla bioróżnorodności.

- Przyrost liczby ludności przyspiesza zużywanie wszystkich zasobów przyrody (wody, surowców, energii) i powoduje zmiany w środowisku.

- Rozwój gospodarczy

2. Na czym polega eksplozja demograficzna człowieka?

Termin eksplozja demograficzna oznacza bardzo szybki przyrost liczby ludzi. Człowiek stał się jedynym w historii życia na Ziemi gatunkiem, który wyzwolił się spod kontroli lokalnych ekosystemów i jedynym gatunkiem zintegrowanym na skalę światową.

3. Wymień fazy eksplozji demograficznej człowieka , jakie były przyczyny i skutki każdej z nich.

I faza - 40 000 lat temu, ludzie zaczęli stosować narzędzia kamienne co zwiększyło skuteczność polowań, liczba ludzi wzrosła do 4 mln.

II faza - 10 000 lat temu wraz z rozwojem osiadłego rolnictwa, rozwój ten był wymuszony przez niedostatek łatwego do zdobycia pokarmu.

III faza - ok. połowy drugiego tysiąclecia na skutek rozwoju nauki, gwałtowny rozwój miast.

IV faza - od początku XX w. Postęp nauki spowodował spadek umieralności i przedłużenie czasu zycia ludzkiego

4.Jakie problemy powoduje nierównomierne rozmieszczenie przyrostu liczby ludzi na świecie?

Przyrost liczby ludzi jest zerowy lub minimalny w krajach najbogatszych a bardzo duży w krajach najbiedniejszych. Rozwój gospodarczy nie nadąża za przyrostem liczby ludzi na świecie. Od człowieka biednego nie można oczekiwać zrozumienia ochrony przyrody. Będzie on gotów zabić ostatnie zwierze aby nie umrzeć z głodu.

5. Ilu ludzi może wyżywić ziemia? Jakie jest obecne tempo wzrostu liczby ludzi na świecie? Jakie jest tempo wzrostu zapotrzebowania na żywność?

Ziemia może wyżywić 14 mld ludzi przy obecnym zróżnicowaniu poziomów życia tych ludzi albo 2 mld ludzi żyjących na poziomie amerykańskiej klasy średniej.

Wzrost liczby ludzi na świecie oraz wzrost zapotrzebowania tych ludzi na wszelkiego rodzaju zasoby środowiska jest podstawową przyczyną największego w dziejach życia na Ziemi wymierania gatunków. Tempo tego procesu rośnie w zastraszającym tempie. Aktualne tempo wymierania ptaków i ssaków jest 100-1000 razy wyższe od naturalnego. Prognozuje się, że do 2050 roku wyginie połowa żyjących współcześnie gatunków organizmów.

6. Jaka cecha człowieka powoduje, że zapotrzebowanie na zasoby środowiska rośniej szybciej niż liczba ludzi?

7. Jakie gatunki są bardziej zagrożone wymarciem: morskie czy słodkowodne, zamieszkujące wyspy czy kontynenty?

Gatunki żyjące na wyspach wymierają szybciej od gatunków żyjących na kontynentach. Gatunki te maja mniejszą powierzchnię areału występowania i są gorzej przygotowane na prześladowania ze strony człowiek. Wśród gatunków wodnych bardziej zagrożone są gatunki słodkowodne niż morskie.

8. Wymień trzy zasadnicze sposoby wyniszczania przez człowieka innych gatunków.

a) poprzez bezpośrednią eksterminacje

b) poprzez przekształcanie środowisk

c) poprzez wprowadzanie do tych środowisk gatunków egzotycznych

9. Na czym polega bezpośrednia eksterminacja gatunków?

Polega na ich zabijaniu w drodze polowania lub kłusownictwa oraz ich odławianiu ze stanu wolnego do hodowli w niewoli. Dla roślin zagrożeniem jest zbieractwo.

10. Czy człowiek pierwotny żył w harmonii z przyrodą. Odpowiedź uzasadnij.

Nie. Wraz z zasiedlaniem przez człowieka wielu kontynentów nastąpiło wielkie wymieranie megafauny. Najbardziej znanym zwierzęciem wytępionym przez człowieka w czasach historycznych był tur.

11. Podaj przykłady gatunków zagrożonych lub wymarłych na skutek bezpośredniej eksterminacji przez człowieka (w Polsce i na świecie).

Na świecie: Słoń afrykański, goryl górski, panda wielka, wieloryb, nosorożec biały

W Polsce: rysie, świstaki, szafran spiski, Ziemowit jesienny, pierwiosnki, wawrzynek wilcze łyko, wąż Eskulapa, sasanka zwyczajna

12. Na dowolnym przykładzie wyjaśnij na czym polega degradacja środowiska?

Regulowanie rzek - ich koryta wyprostowano a co za tym idzie skrócono i pogłębiono. Uformowano je tak aby w krótkim czasie odprowadzały możliwie dużo wody i jak najlepiej służyły żegludze. Wybudowano na nich stopnie wodne, które uniemożliwiają naturalne wędrówki ryb. Wszystko to zmniejszyło różnorodność żyjących tam organizmów oraz ograniczyło zdolność wód do samooczyszczania.

13. Na dowolnym przykładzie wyjaśnij na czym polega fragmentacja siedliska i jakie są jej skutki przyrodnicze.

Fragmentacja siedliska następuje, gdy duże ich obszary są rozdrabniane w wyniku działalności rolniczej lub innych przemian cywilizacyjnych. Efektem jest zmniejszenie całkowitej powierzchni siedliska i zwiększenie odległości między zachowanymi płatami.

14. Na dowolnym przykładzie wyjaśnij na czym polega efekt krawędzi (brzeżny).

Strefa graniczna siedliska jest bardziej narażona na zakłócenia. Dominują w niej gatunki ekotonowe. W większym też stopniu jest ona narażona na penetrację gatunków towarzyszących człowiekowi. Np. kot domowy wchodzi do lasu na głębokość ok. 100m. stanowi zagrożenie dla lęgów ptasich. Jeżeli fragment lasu ma kształt kwadratu o boku jednego km to 64% jego powierzchni leży poza pasem granicznym 100m szerokości. Jeżeli są to 4 kwadraty o boku 500m każdy to powierzchnia ta wynosi już tylko 36%.

15. Na dowolnym przykładzie wyjaśnij dlaczego usuwanie naturalnych barier jest szkodliwe dla przyrody.

Przykładów dostarcza łączenie dorzeczy kanałami żeglowymi. Umożliwia to przenikanie przez nowopowstałe połączenie gatunków obcych, które często powodują spustoszenie wśród gatunków autochtonicznych. Mozę to też spowodować hybrydyzację niedawno rozdzielonych gatunków.

16. Podaj przykłady gatunków zagrożonych przez przekształcanie środowisk przez człowieka (krajowe i zagraniczne).

Świat: słoń indyjski, goryl górski, panda wielka, wielbłąd dwugarbny

Polska: gatunki terenów podmokłych, żubry, niedźwiedzie, wilki

17. Co to są pestycydy? Co to są fungicydy, herbicydy, insektycydy, rodentycydy?

Pestycydy - środki stosowane do zwalczani szkodników, zaczęły być masowo stosowane po II wojnie światowej. Większość z nich jest syntetycznymi truciznami. Dopiero od niedawna stosuje się pestycydy biologiczne wykorzystujące do walki ze szkodnikami organizmy dla nich chorobotwórcze. Istnieje szereg grup pestycydów:

Herbicydy - środki chwastobójcze

Fungicydy - środki grzybobójcze

Insektycydy - środki owadobójcze

Rodentycydy - środki gryzoniobójcze

18. Wyjaśnij jakie dwie cechy pestycydów oprócz toksyczności są przyczynami ich szkodliwości dla przyrody?

a) Pestycydy były substancjami bardzo trwałymi. Ulegały kumulacji w komórkach organizmów, które przeżyły oprysk. Organizmy te były zjadane przez inne organizmy. Przedstawiciele każdego kolejnego poziomu troficznego kumulowali w swoim ciele więcej pestycydu.

b) Okazało się, że śladowe ilości trwałych pestycydów mogą migrować i zanieczyszczać nie tylko glebę w miejscu ich zastosowani, ale także wody śródlądowe a następnie morskie

19. Wyjaśnij mechanizm wpływu masowego stosowania DDT na rozrodczość ptaków drapieżnych.

Ptaki drapieżne jako organizmy szczytowe są w największym stopniu narażone na kumulację trucizn środowiskowych . Skumulowane w tkankach samic ptaków drapieżnych insektycydy np. DDT powodowały zmiany hormonalne prowadzące do zaburzeń w gospodarce wapniem. Zatrute samice znosiły jaja o cieńszych skorupkach, które pękały podczas wysiadywania. Poprawę spadku liczebności tych ptaków spowodował zakaz stosowania DDT.

20. Na czym polega eutrofizacja wód? Jakie są jej przyczyny: naturalne i antropogenne. Jakie są przyczyny powstawania zakwitów glonowych? Jakie są przyrodnicze skutki zakwitów glonowych?

- Eutrofizacja wód polega na nadmiernej koncentracji w niej pierwiastków biogennych.

- Naturalną przyczyną takiego zjawiska może być np. nadmierna koncentracja odchodów zwierząt w zbiorniku wodnym

- Antropogennymi przyczynami są najczęściej spływy do wód powierzchniowych a następnie do morskich nawozów stosowanych masowo w rolnictwie.

- Stwarza to warunki do masowego rozwoju glonów, czyli zakwitów glonowych. Po krótkotrwałym okresie masowego rozwoju glonów następuje okres masowego ich obumierania i rozkładu gnilnego. Jest to proces tlenowy, który może spowodować deficyt tlenu w wodzie. Prowadzi to tez do zmian w składzie gatunkowym organizmów wodnych. Niektóre glony są ponadto toksynotwórcze.

21. Wyjaśnij mechanizm niekorzystnego działania detergentów na organizmy wodne. Jakie cechy detergentów są za to odpowiedzialne?

Detergenty są stosowane do obniżania napięcia powierzchniowego wody, gdyż ułatwia to usuwanie brudu podczas mycia. Ta cecha jest jednak zabójcza dla zwierząt wodnych oddychających skrzelami, spadek napięcia uniemożliwia albo utrudnia wymianę gazową w skrzelach może to spowodować uduszenie się ryb.

22. Wymień przyrodnicze skutki skażenia wód produktami ropopochodnymi na skutek np. awarii tankowca.

Produkty ropopochodne pokrywają powierzchnię utrudniając dostęp światła do głębszych warstw toni wodnej i uniemożliwiając wymianę gazową między wodą a atmosferą. Powoduje to deficyt tlenowy, który przyczynia się do śmierci wielu organizmów wodnych. Rozkład ich ciał w wyniku procesów gnilnych pogłębia ten deficyt. Powierzchniowa warstwa ropy zlepia pióra ptaków oraz sierść ssaków morskich. Często dostaje się do układów pokarmowych i dróg oddechowych. U niektórych zwierząt składniki ropy mogą ulegać bioakumulacji.

23. Wymień przyrodnicze skutki skażenia gleb produktami naftowymi.

Nasmażonych glebach powstają specyficzne zespoły roślinne złożone z przedstawicieli odpornych gatunków nazywanych naftofitami. Zastąpienie naturalnej flory przez naftofity pociąga za sobą zmiany w świecie zwierzęcym.

24. Wymień przyrodnicze skutki skażenia środowiska metalami ciężkimi.

- Metale ciężkie są truciznami praktycznie nie zniszczalnymi w środowisku.

- Ulegają biokumulacji i mogą migrować.

- Wiele z nich hamuje fotosyntezę i wzrost roślin.

- U zwierząt metale ciężkie wykazują działanie neurotoksyczne

- Kumulacja w wątrobie, nerkach i innych organach powoduje zaburzenie pracy tych organów

- W skażonych ekosystemach Mozę dochodzić do zmiany składu gatunkowego biocenoz na skutek zdominowania ich przez organizmy najmniej wrażliwe na działanie toksyczne metali ciężkich oraz eliminację gatunków wrażliwych.

25. Uszereguj organizmy wg rosnącej wrażliwości na działanie kwaśnych imisji przemysłowych: liściaste rośliny jednoroczne, rośliny iglaste, liściaste rośliny wieloletnie, zwierzęta (w tym ludzie).

Rośliny iglaste, liściaste rośliny wieloletnie, liściaste rośliny jednoroczne, zwierzęta.

26. Wymień etapy przemysłowej - łańcuchowej choroby drzewostanów.

1. uszkodzenie aparatu asymilacyjnego drzew przez zanieczyszczenia przemysłowe, zaburzenie fotosyntezy, oddychania i transpiracji.

2. gradacja (masowy pojaw) szkodników pierwotnych czyli foliofagów (odżywiających się liśćmi) najczęściej są to gąsienice motyli.

3. gradacja szkodników wtórnych czyli kambio i ksylofagów (owady odżywiające się drewnem i łykiem) najczęściej chrząszcze.

4. zachwaszczanie runa i zabagnienie terenu po przerzedzeniu drzewostanu.

27. Wyjaśnij mechanizm szkodliwego działania kwaśnych imisji przemysłowych na płazy.

Płazy są szczególnie wrażliwe na zakwaszanie. Wymiana gazowa u nich zachodzi nie tylko w płucach ale i poprzez wilgotną skórę. Kwaśne deszcze niszczą nabłonek z którego jest ona zbudowana. Zakwaszenie środowiska powoduje też zaburzenia metabolizmu zarodków i kijanek.

28. Wymień negatywne skutki zakwaszenia wód powierzchniowych.

Szczególnie wrażliwy na zakwaszenia wód jest pstrąg potokowy. W zakwaszonych wodach zmienia się też skład fitoplanktonu, przezywa zaledwie kilka gatunków glonów. zmniejsza się też aktywność mikroorganizmów prowadząc do spowolnienia naturalnych procesów rozkładu i co za tym idzie zaburzeń obiegu pierwiastków w ekosystemie.

29. Na czym polega efekt cieplarniany?

Jest to zatrzymywanie części ciepła emitowanego do atmosfery na skutek wzrostu zawartości w niej tzw. gazów cieplarnianych: dwutlenku węgla, metanu, tlenków azotu i freonu.

30. Jakie są przyrodnicze skutki efektu cieplarnianego?

Ozon stanowi tarczę ochronna Ziemi przed promieniowaniem ultrafioletowym. Na skutek spalania paliw płynnych w transporcie lądowym i lotniczym wzrasta jego zawartość w niższych warstwach atmosfery, gdzie jest on gazem cieplarnianym. Przyczyną wzrostu zawartości CO₂ jest niszczenie lasów tropikalnych, będących głównym źródłem tlenu na Ziemi powstającego w wyniku procesu fotosyntezy. Wzrost CO₂ powoduje wzrost temperatury. Może to doprowadzić do topnienia lądolodu Antarktydy co spowoduje wzrost poziomu mórz i oceanów.

31. Jakie są skutki oddziaływania promieniowania UV na organizmy wodne i związki chemiczne obecne w ich środowisku?

- powoduje spadek intensywności fotosyntezy fitoplanktonu

- intensywności fotosyntezy fitoplanktonu staowi zaburzenie produktywności biocenoz

- zaburza fagocytozę u niektórych bakteriożernych wiciowców

- rozkłada niektóre związki organiczne do związków o prostszej budowie czyli łatwiej przyswajalnych dla bakterii i grzybów

- powoduje wzrost liczby bakterii i grzybów

- zaburza oddychanie komórkowe i wymianę gazową

- u zarodków UV rozpuszcza osłonki jajowe, uszkadza jądra komórkowe, powoduje wady rozwojowe

32. Co to jest gatunek inwazyjny?

Gatunek inwazyjny - to gatunek obcego pochodzenia, który w nowym środowisku zyskuje przewagę nad gatunkami rodzimymi. Gatunek ten intensywnie się rozmnaża i rozprzestrzenia, wnika do miejscowych ekosystemów i wypiera z nich gatunki rodzime. Lekkomyślne wprowadzanie przez człowieka obcego gatunku może prowadzić do zupełnego zniszczenia części flory i fauny. Ofiarami takich gatunków padają szczególnie flory i fauny wysp.

33. Wymień możliwe następstwa wprowadzania obcego gatunku do środowiska. Podaj przykłady.

- wprowadzeni np. ssaków kopytnych może spowodować poważne przekształcenie miejscowych siedlisk (jeleń szlachetny - sprowadził do silnego zniszczenia lasów co spowodowało erozję gleby na dużą skalę)

- niszczenie gniazd ptaków lęgnących się na ziemi (sprowadzone do Nowej Zelandii szczury)

- wypieranie rodzimych gatunków (sprowadzone do Australii króliki rozmnażały się wypierając australijskich roślinożerców)

34. Co to jest introdukcja?

Introdukcja - wprowadzanie obcego gatunku do wolnej przyrody. Może ona być celowa lub przypadkowa.

35. Podaj przykłady krajowych i zagranicznych gatunków inwazyjnych roślin i zwierząt.

Krajowe:

- Krab wełnistoszczypcy - przyczynił się do ograniczenia liczebności drobnych bezkręgowców wodnych, uszkadza sieci rybackie, niszczy wały przeciwpowodziowe kopiąc w nich nory

- Żółw czerwonolicy -konkuruje z naszym rodzimym żółwiem błotnym

- Piżmak - traktowany jako szkodnik

- Jenot - żywi się drobnymi zwierzętami oraz jajami ptaków gnieżdżących się na ziemi

- Norka amerykańska - wyparła norkę europejską

- Rabina akacjowa

- Czeremcha amerykańska

- Klon jesionolistny

- Barszcz Sosnowskiego

Zagraniczne

- wąż Boiga irregularis - wprowadzony na wyspy Oceanu Spokojnego trzebi rodzime gatunki awifauny

- Hiacynt wodny -potrafi pokryć powierzchnię wód tak gęstym kobiercem że utrudnia to żeglugę

- Komary widliszk - wprowadzone do Brazylii, przenoszą malarię

- trawa Spartina alterniflora - Sprowadzona z USA do Wielkiej Brytanii, tworzy mieszańce z rodzimymi trawami

36. Na dowolnym przykładzie wyjaśnij różnicę między introdukcja celową i przypadkową.

Introdukcja celowa - często dokonywali jej pochodzący z Europy kolonizatorzy po osiedleniu się na nowym lądzie.

Introdukcja przypadkowa - liczne drobne organizmy zostały zawleczone z kontynentu na kontynent w wodach balastowych statków. Pobierane w jednym porcie przed rozpoczęciem rejsu a wypuszczane w innym porcie po jego zakończeniu.

37. Podaj przykłady gatunków introdukowanych celowo i przypadkowo.

Celowo: piżmak sprowadzony jako zwierzę futerkowe,

Przypadkowo: Krab wełnistoskrzypcy do europy, wodożytka nowozelandzka,

38. Co to są organizmy genetycznie zmodyfikowane (transgeniczne)?

Organizm genetycznie zmodyfikowane - transgeniczny - to taki organizm, którego genom został nienaturalnie zmieniony. Organizmy takie mogą dać większą produkcję żywności. Modyfikacje genetyczne umożliwiają też wzbogacenie pożywienia w białko i witaminy, można tez usunąć geny odpowiedzialne za wytwarzanie toksyn i alergenów.

39. Wyjaśnij, czym różnią się poglądy Amerykanów i Europejczyków na zagrożenia jakie stwarzają organizmy transgeniczne.

40. Wymień zalety genetycznej modyfikacji organizmów.

41. Wymień wady genetycznej modyfikacji organizmów.

42. Na czym polega negatywne oddziaływanie rolnictwa na przyrodę?

43. Na czym polega negatywne oddziaływanie przemysłu na przyrodę?

Wiąże się z nim rozwój osiedli typu miejskiego oraz motoryzacji. Emisja zanieczyszczeń do środowiska. Degradacja ekosystemów również poprzez przemysł wydobywczy - szczególnie górnictwo odkrywkowe.

44. Na czym polega negatywne oddz. leśnictwa na przyrodę?

Przekształca biocenozy leśne, skrajne nawet całkowicie je niszczy poprzez wycinanie lasów, zmniejszenie ich powierzchni i fragmentacja biocenoz leśnych. Człowiek odtwarzając las sadzi gatunki szybko rosnące, prowadzi do powstania monokultur (np. sosny w Polsce). Poza tym pozyskiwanie drewna wymaga sieci dróg, przystosowania strumieni górskich do spławiania drewna = dewastacja.

45. Na czym polega negatywne oddz. rekreacji na przyrodę?

Niszczenie roślinności (zadeptywanie przez ludzi, zajeżdżanie przez konie , motocyklowe i samochodowe rajdy terenowe). Wspinaczka wysokogórska niszczy skały, plażowanie zniechęca ptaki do gniazdowania, kadłuby łodzi niszczą brzeg rzeki i jezior, w podwodnym świecie - nurkowanie, nartostrady - fragmentacja biocenoz, wielkie imprezy sportowe wymagają rozbudowanej infrastruktury, która trwale przekształca biocenozy i krajobrazy, stosowanie żyłek, ciężarków, śrutu zmniejsza liczebność ptactwa wodnego, które zaplątuje się w żyłki, połyka ciężarki. Znaczne zaśmiecenie oraz eutrofizacja gleb. „Erozja turystyczna” - zniszczenie środowiska przez turystów. Zmiany w zachowaniu zwierząt - uczą się przyjmować pokarm od ludzi, zamiast zdobywać go samodzielnie - co stanowi zagrożenie dla turystów - np. niedźwiedzie w Tatrach.

46. Jakie zagrożenia dla przyrody stwarza zanieczyszczenie środowiska światłem?

Nadmierne oświetlenie miasta nocą powoduje błędy w nawigacji ptaków (orientują się według położenia gniazd na niebie). Źródło światła - np. żarówka - jest też pułapką dla latających w nocy owadów.

47 Jakie zagrożenia dla przyrody stwarza rybołówstwo?

Połowy na wodach międzynarodowych często prowadzone są w sposób rabunkowy. Brak kontroli łowionych tam ryb - ich liczebność maleje w skali globalnej. Techniki rybackie nie chronią gatunków ryb, nie będącym celem połowu, przed przypadkowym złowieniem. Martwe zwierzęta trafiają za burtę. Nieprzestrzeganie zasad eksploatacji populacji powoduje, że szereg gatunków ryb jest zagrożonych przełowieniem. Ponadto np. na Filipinach stosuje się do połowów ryb dynamit, co niszczy rafy koralowe.

48 Jakie zagrożenia dla przyrody stwarza stosowanie sonarów do wykrywania okrętów podwodnych?

Zakłócają naturalny system komunikacji ssaków morskich. Zwiększają liczbę wypłynięć wielorybów na brzeg.

49. Wymień cechy predysponujące gatunek do wyginięcia.

1. mały zasięg geograficzny

2. mała liczebność populacji

3. małe lub nieefektywne zagęszczenie populacji

4. zapotrzebowanie na duży areał, duże rozmiary ciała, tworzenie skupisk

5. niska rozrodczość

6. mała różnorodność genetyczna

7. konieczność sezonowych migracji niebezpiecznymi szlakami lub do niebezpiecznych miejsc

8. wąski zakres tolerancji na zmiany warunków środowiska, brak elastyczności w przestawieniu się na inne źródło pokarmu

9. brak możliwości migracji z zagrożonych miejsc

10. brak adaptacji i mechanizmów obronnych wobec nowo wprowadzonych drapieżników i pasożytów, nakładanie się niszy ekologicznej na niszę bardziej prężnego gatunku wprowadzonego przez człowieka

11. użyteczność dla człowieka powodująca polowanie lub zbieractwo z jego strony

50. Wymień kategorie zagrożonych gatunków.

- gatunki wymarłe - (całkowicie, w wolnej przyrodzie, na danym terenie, np. w Polsce) np. tur i tarpan. Rozróżnia się gatunki całkowicie wymarłe oraz gat. wymarłe na niektórych obszarach. Gatunki wymarłe prze 1600 uważa się a kopalne

- gatunki krytycznie zagrożone - których liczebność zmalała do poziomu skrajnie krytycznego lub takie, których tempo zanikania jest bardzo duże. Uratowanie tych gatunków bez aktywnej ochrony jest raczej niemożliwe, musi ona również polegać m. in. na usuwaniu przyczyn wymierania

- zagrożone - wyginięciem ze względu na małą populację (mniej więcej na poziomie lub poniżej populacji minimalnej zdolnej do przeżycia), porozrywany zasięg albo niepokojące tempo zanikania populacji.

- narażone na wyginięcie ze względu na postępujący spadek liczebności populacji, straty siedliskowe lub nadmierną eksploatację. Gatunki te mogą być jeszcze stosunkowo liczne, ale nie mieć dobrych perspektyw. Ich dalszy regres może nastąpić i się nasilić, jeżeli nie zostaną usunięte przyczyny zagrożenia

- bliskie zagrożenia - liczebność ich spada i wymagają specjalnego nadzoru. W wyniku nasilenia się niekorzystnych czynników mogą one w niedalekiej przyszłości znaleźć się w kategorii gatunków wysokiego ryzyka

- najmniejszej troski - nie są zagrożone ale spełniają co najmniej jeden z następujących warunków:

* niejasna lub zła sytuacja w krajach sąsiednich

* gatunek jest reprezentowany przez słabe populacje brzeżne lub wyspowe, ale poza krajem dość bezpieczny

* w Polsce występują centra jego występowania i osiąga on co najmniej 10% całego stanu liczebnego

* jest endemitem, reliktem lub taksonem unikatowym

* gatunek jest objęty międzynarodowymi konwencjami albo programami ochronnymi

51.Wyjaśnij różnicę między gatunkiem kopalnym a wymarłym.

Gatunki wymarłe - (całkowicie, w wolnej przyrodzie, na danym terenie, np. w Polsce) np. tur i tarpan. Rozróżnia się gatunki całkowicie wymarłe oraz gat. wymarłe na niektórych obszarach. Gatunki wymarłe prze 1600 uważa się a kopalne

PRZECIWDZIAŁANIE ZAGROŻENIOM DLA BIORÓŻNORODNOŚCI

1. Dlaczego konieczne jest przeciwdziałanie wymieraniu gatunków spowodowanemu przez człowieka?

Człowiek jest przyczyną wielkiego wymierania gatunków. Po każdym naturalnym epizodzie wymierania gatunków, następowała wielka eksplozja życia, jeśli więc będziemy się biernie przyglądać wymieraniu gatunków, to eksplozja życia nastąpi dopiero po wymarciu gatunku ludzkiego - czyli po ustaniu przyczyny wielkiego wymierania. Musimy więc chronić bioróżnorodność by przetrwał nasz gatunek.

2. Wyjaśnij pojęcia: populacja mała, duża, malejąca

Populacja duża - duża liczba osobników, duża różnorodność genetyczna. Jej liczebność może rosnąć, spadać lub utrzymywać się na jednym poziomie.

Mała - mała liczba osobników. Jej liczebność może rosnąć, spadać lub utrzymywać się na jednym poziomie.

Malejąca - jej liczebność maleje, natomiast liczebność może być mała, średnia lub duża.

3. Wyjaśnij różnicę miedzy populacją małą a malejącą.

Mała - charakteryzuje się małą liczbą osobników, natomiast liczebność malejącej może być mała, średnia lub duża.

4. Jakie populacje, małe czy malejące, są bardziej zagrożone wyginięciem? Jakie czynniki decydują o powodzeniu programu ratowania populacji małej, jakie malejącej?

Małe są bardziej narażone na wyginięcie od malejących. W przypadku populacji malejącej należy odpowiedzieć sobie na pytanie jaka jest przyczyna spadku liczebności i podjęcie odpowiednich kroków zaradczych. W przypadku populacji małej zasadnicze znaczenie ma pytanie o przyszłość takiej populacji.

5. Wyjaśnij pojęcia: minimalna zdolna do trwania populacja, efektywna populacja, minimalna wielkość populacji zdolnej do wypełniania jej ekologicznej funkcji w ekosystemie.

Minimalna zdolna do trwania populacja, to najmniejsza izolowana populacja mająca 99% szansę na przetrwanie 1000 lat pomimo przewidywanych negatywnych wpływów demograficznych, środowiskowych, stochastyczno - genetycznych i przewidywanych naturalnych katastrof. Liczebność minimalnej zdolnej do trwania populacji musi przekraczać 100 osobników.

Efektywna wielkość populacji - liczba osobników populacji zdolnych do rozrodu.

Minimalna wielkość populacji zdolnej do wypełniania jej ekologicznej funkcji w ekosystemie - określa się ją liczbą np. wilków niezbędnych do normalnego funkcjonowania biocenozy leśnej.

6. Wyjaśnij różnicę między: minimalną zdolną do trwania populacją a efektywną populacją, minimalną zdolną do trwania populacją a minimalną wielkością populacji zdolnej do wypełniania jej ekologicznej funkcji, efektywną wielkością populacji a minimalną wielkością populacji zdolnej do wypełniania jej ekologicznych funkcji

Patrz pytanie 5. Reszty nie ogarniam, nuda jakaś

7. Dlaczego małe populacje są szczególnie podatne na szybki spadek liczebności i lokalne wymieranie?

Powody:

• stopniowa utrata zmienności genetycznej

• demograficzna nieprzewidywalność ich rozwoju na skutek wzrostu znaczenia zdarzeń przypadkowych wpływających na wielkość rozrodu i śmiertelności

• wrażliwość na wahania stanu środowiska (drapieżnictwa, konkurencja, pokarm, choroby, lokalne katastrofy)

• (niekiedy) utrata socjalnych bodźców rozrodu, np. zanik kolonii lęgowych ptaka rozmnażającego się tylko w grupach

8. Na czym polega „spirala wymierania”?

Swego rodzaju reakcja łańcuchowa:

1. Wahania czynników środowiska albo zaburzenia antropogenie redukują liczebność populacji do małych rozmiarów

2. Nasilenie rozrodu wsobnego, spadek rozrodczości i obniżenie jakości genetycznej potomstwa

3. Dalszy spadek liczebności populacji, wzrost śmiertelności potomstwa, dalsze nasilenie rozrodu wsobnego, zaburzenia rozrodu i kolejne nasilenie śmiertelności

4. Szybkie wymarcie populacji

9. Czy uratowanie populacji, która wpadła w spiralę wymierania jest możliwa? Jeśli tak, to pod jakimi warunkami?

Jest, głównym sposobem jest poprawa warunków środowiska, która spowoduje wzrost rozrodczości albo spadek śmiertelności zagrożonej populacji. Konsekwencją wzrostu liczebności populacji jest wzrost prawdopodobieństwa odbudowy różnorodności genetycznej populacji w wyniku samorzutnych mutacji.

10. Jakie informacje są potrzebne do przygotowania skutecznego programu ratowania gatunku?

Wiedza z zakresu biologii populacji lub gatunku oraz monitoring stanu i trendu w populacji (studia literaturowe oraz badania terenowe). Badania nad biologią populacji powinny obejmować: morfologię, fizjologię, zachowanie się, genetykę, rozmieszczenie, demografię i środowisko życia.

11. Na dowolnych przykładach wyjaśnij, jakie działania są potrzebne dla ratowania gatunków zagrożonych bezpośrednią eksterminacją przez człowieka?

Prawny zakaz zabijania zwierząt, zbioru roślin oraz wszelkich form ich wykorzystywania

Międzynarodowy zakaz handlu zagrożonymi gatunkami

Egzekwowanie przestrzegania prawa o ochronie zagrożonych gatunków, np. poprzez zwalczanie kłusownictwa

Edukację ekologiczną społeczeństwa w krajach pochodzenia zagrożonych organizmów oraz w krajach, których występuje popyt na nie

Np. w Afryce środkowej przekonuje się mieszkańców lasu tropikalnego, aby nie polowali na gatunki najbardziej zagrożone.

12. Na dowolnym przykładzie wyjaśnij potrzebę podejmowania działań na skalę międzynarodową w przypadku niektórych gatunków zagrożonych bezpośrednią eksterminacją ze strony człowieka

Np. jeśli chodzi o kłusownictwo - kość słoniowa jest cenionym materiałem do wyrobu ozdób - prawny zakaz zabijania słoni potrzebny jest np. w Kenii, w europie potrzebny jest natomiast zakaz przewozu przez granicę oraz handlu wyrobami z kości słoniowej.

13. Co to jest rekrutacja netto?

Różnica między rozrodczością a śmiertelnością.

14. Jak racjonalna gospodarka populacyjna jest rozumiana w koncepcji stałego zbioru? Jakie wady ma ta koncepcja?

Inaczej - model pozyskiwania nadmiaru z populacji, dzięki któremu można pozyskać liczbę osobników odpowiadających rekrutacji netto bez spowodowania spadku liczebności populacji. Koncepcja ta zakłada jednak błędnie stałość warunków środowiska, a co za tym idzie stałość rekrutacji netto. Nie uwzględnia też zróżnicowania śmiertelności i rozrodczości populacji w zależności od jej struktury wiekowej. Zakłada ona bezbłędność danych, na podstawie których wyznaczono rekrutację netto. Koncepcja stałego plonu zakłada, ze aby zmniejszyć ryzyko przeeksploatowania populacji pozyskać z niej można liczbę osobników mniejszą od rekrutacji netto.

15. Jak racjonalna gospodarka populacyjna jest rozumiana w koncepcji stałych nakładów?

Wg niej należy limitować nie liczbę np. jeleni, które mogą zostać upolowane w obwodzie łowieckim, ale liczbę myśliwych, który mogą w nim polować. Stała liczba myśliwych upoluje więcej zwierzyny gdy jej liczba będzie większa, mniej gdy będzie jej mniej. Optymalne są takie nakłady, które pozwalają na osiągnięcie plonu nieco mniejszego od wielkości rekrutacji.

16. Wyjaśnij różnicę w rozumieniu racjonalnej gospodarki populacyjnej wg koncepcji stałego plonu i stałych nakładów.

Koncepcja największego stałego plonu zakłada, że aby zmniejszyć ryzyko przeeksploatowania populacji, można regulować jej liczebność, pozyskując z niej liczbę osobników mniejszą od rekrutacji netto, natomiast koncepcja stałych nakładów mówi o limitowaniu liczby myśliwych czy np. flot rybackich, a nie liczbę zwierząt do upolowania .

17. Jakie wady, a jakie zalety ma jeden duży rezerwat w porównaniu z kilkoma małymi? Jakie zalety i wady ma połączenie rezerwatów korytarzami ekologicznymi? Dla jakich organizmów ma to znaczenie, dla jakich nie? Jaki jest optymalny kształt rezerwatu? Uzasadnij.

Liczba gatunków w obrębie siedliska wzrasta wraz z jego wymiarami.

Zalety dużego rezerwatu:

- duża liczebność populacji zmniejsza niebezpieczeństwo wymarcia lub efektu wsobności

- niektóre gatunki mogą żyć tylko na wielkich obszarach lub w centralnej strefie siedlisk, np. drapieżniki

- duże rezerwaty w mniejszym stopniu odczuwają skutki różnych zaburzeń (w tym skażeń)

- duże rezerwaty dają lepszą ochronę gatunkom, które mają słabą zdolność dyspersji

Zalety tworzenia kilku małych rezerwatów:

- zespoły w rezerwatach mogą się różnić. Różnica jest efektem odmiennej wielkości poszczególnych płatów lub jest czysto przypadkowa

- faworyzowanych jest więcej gatunków ekotonowych, przystosowanych do życia w strefach przejściowych między siedliskami

- okresowe zaburzenia mogą sprzyjać zachowaniu zróżnicowania - częściej może się to zdarzać w mniejszych płatach

- wiele oddzielnych rezerwatów sprzyja ochronie przed chorobami i patogenami

- małe rozproszone rezerwaty mają większe szanse niż jeden duży rezerwat na dotarcie do nich osobników kolonizujących

Korytarze ekologiczne - zalety - rozprzestrzenianie się gatunków i wymiana genetyczna

Optymalny kształt rezerwatu - zwarty, jeden duży i kilka małych, rezerwaty połączone, otulina o identycznym charakterze środowiska, duży (tylko jeden)

- cechy mniej korzystne - zbyt długa linia graniczna w stosunku do powierzchni, przewaga na korzyść jednego dużego lub kilku małych rezerwatów zmienia się zależnie od warunków, rezerwaty nie połączone, otulinę stanowi inne środowisko, mały (tylko jeden)

18. Na czym polega sprzeczność interesów między bogatą północą a biednym południem w zakresie ochrony lasów tropikalnych?

Kraje bogate oczekują ochrony lasów tropikalnych, na terenie których one się znajdują. Biedne kraje strefy tropikalnej oczekują natomiast rekompensaty finansowej od krajów wysokorozwiniętych za ograniczenie eksploatacji tych lasów, przypominając że wysoki poziom tych krajów został osiągnięty m. in. dzięki eksploatacji lasów, które kiedyś porastały ich terytoria.

19. Na dowolnym przykładzie wyjaśnij jak w ochronie przyrody można wykorzystać prognozy zjawisk niekorzystnych? (np. globalnego ocieplenia), których powstrzymanie przekracza możliwości lokalnych decydentów.

Np. przy planowaniu sieci rezerwatów, np. dla ochrony reliktu glacjalnego można zrezygnować z walki o utworzenie rezerwatów na południu kraju, a więcej energii i środków finansowych skierować na tworzenie rezerwatów na północy kraju, stanowiska reliktu glacjalnego na południu kraju będą bardziej narażone na zagładę w wyniku globalnego ocieplenia.

20. Co to jest renaturyzacja?

Przywracanie naturalności wcześniej zmienionym składnikom środowiska.

21. Jakie działania obejmuje najczęściej renaturyzacja rzek?

- odtworzenie dawnego biegu rzeki z meandrami zakolami starorzeczami i wyspami

- odtworzone ukształtowania koryta z jego naturalnym zróżnicowaniem

- odtworzenie naturalnej roślinności brzegów rzeki i doliny rzecznej

- odtworzenie naturalnego zróżnicowania siedlisk, np. mielizn, pni w nurcie rzeki

- odtworzenie naturalnego ukształtowania doliny rzecznej oraz okresowych wylewów rzeki, odsunięcie wałów przeciwpowodziowych od koryta

22. Jakie działania obejmuje najczęściej renaturyzacja terenów podmokłych?

Polega najczęściej na przywróceniu dawnego - wysokiego poziomu wód gruntowych. Można to osiągnąć poprzez modernizację istniejącego systemu melioracyjnego oraz zróżnicowanie ukształtowania terenu. System grobli i zastawek na kanałach melioracyjnych pozwoli na kontrolowanie renaturyzowanego terenu. Koryto kanału i jego brzegi mogą być ukształtowane w sposób umożliwiający życie organizmów zamieszkujących brzegi cieków wodnych, dotyczy to także sposobów ich czyszczenia.

23. Na czym polegają biologiczne metody walki ze szkodnikami? Co to są repelenty? Co to są pułapki feromonowe?

Polegają na stosowaniu do zwalczania szkodników upraw naturalnych wrogów tych szkodników, głównie organizmów dla nich chorobotwórczych. Np. przetrwalniki chorobotwórczych dla niektórych owadów laseczek z rodzaju Bacillus, drapieżniki żywiące się szkodnikami.

Repelenty - środki odstraszające szkodniki np. zapachem. Powodują, że szkodliwe owady unikają żerowania, a co za tym idzie rozmnażania się na obszarze, na którym preparat zastosowano.

pułapki feromonowe - do wabienia owadów do wnętrza pułapki stosuje się ich naturalne substancje zapachowe - feromony - hormony zewnętrznego działania

24. Jakie są zasady rolnictwa ekologicznego? Co utrudnia jego upowszechnienie?

Opiera się na wielowiekowym doświadczeniu człowieka w korzystaniu z przyrody, a równocześnie na najnowszej wiedzy rolniczej. Eliminuje ono błędy rolnictwa wielkoprzemysłowego, ale wymaga kontroli przez niezależne organy czy organizacje. Jego rozpowszechnienie utrudnia brak odpowiedniej polityki rolnej ze strony państwa, działań edukacyjnych wśród rolników, sprawnego systemu kontroli.

25. Jakie są zasady rolnictwa zintegrowanego?

Najmniej szkodliwa dla przyrody forma rolnictwa konwencjonalnego. Zakłada ono stały monitoring środowiska, chorób i szkodników i umiarkowane stosowanie pestycydów i syntetycznych nawozów.

26. Wyjaśnij różnicę między rolnictwem wielkoprzemysłowym, zintegrowanym a ekologicznym.

Ekologiczne - w pełni naturalne, zintegrowane - patrz 25, wielkoprzemysłowe - na dużą skalę, z zastosowaniem nawozów sztucznych itd. itp.

27. Na czym polega przeciwdziałanie introdukcjom gatunków egzotycznych? Jak można zwalczać gatunki już introdukowane?

Introdukcja gatunków egzotycznych może zagrażać rodzimej faunie i florze. W Polsce m. in. jest to zabronione bez zezwolenia w polskiej ustawie o ochronie przyrody. Zwalczanie - bezpośrednia eksterminacja.

28. Wymień funkcje ogrodów botanicznych i zoologicznych.

Naukowe, dydaktyczne, edukacyjne, ratowanie zwierząt roślin, którym grozi wymarcie.

29. Jakie zadania w zakresie ochrony genów wypełniają banki genów?

Gromadzą materiał biologiczny w postaci próbek DNA, zwierząt w ogrodach zoologicznych, zbiorów botanicznych. Pozwalają one na hodowle organizmów w niewoli, prowadzenie badań genetycznych oraz reintrodukcje, zachowanie dla przyszłych pokoleń gatunków tropikalnych.

30. Podaj przykłady gatunków zwierząt uratowanych od wyginięcia dzięki osobnikom, które przetrwały w ogrodach zoologicznych.

Kondor kalifornijski, tchórz czarno łapy, oryks arabski, marmozeta lwia

31. Co to jest reintrodukcja?

Ponowne wprowadzenie gatunku na obszar, na którym niegdyś żył, ale wyginął.

32. Wyjaśnij różnice między reintrodukcją a introdukcją.

Introdukcja jest wprowadzeniem gatunku na nowy dla niego teren, na którym wcześniej nie występował, reintrodukcja jest ponownym wprowadzeniem gatunku na obszar, na którym niegdyś żył, ale wyginął.

33. Jakie warunki trzeba spełnić żeby reintrodukcja miała szanse powodzenia?

Po pierwsze należy zachować w jak największym stopniu naturalny (dziki) genotyp , nie nadawać zwierzęciu cech hodowlanych jeśli nie występują w naturze w odpowiedniej liczbie , lub jeśli ten warunek jest spełniony i warunki terenu przeznaczonego pod reintrodukcję są spełnione , wtedy przenosi się odpowiednią liczbę gatunków na te tereny . Jeśli jest to konieczne powinno się również warunkować zwierzętom naturalne miejsca siedlisk , jeśli takich już nie ma w naturze ( sadzenie odpowiednich drzew , roślin żywieniowych  itd.)

34. Podaj przykłady gatunków reitodukowanych w Polsce .

Żubr , Bóbr europejski , Żółw błotny , Niepylak apollo , Bocian biały.

35. Wyjaśnij znaczenie opieki medycznej w programach ratowania zagrożonych gatunków .

Opieka medyczna w programach ratowania zagrożonych gatunków ma duże znaczenie . Ponieważ chore , niedożywione , zatrute (pestycydy) lub posiadające obrażenia zwierzęta w naturze nie dałyby sobie rady , a opieka medyczna umożliwia im rekonwalescencję ( wyleczenie się ) i rehabilitację oraz w miarę możliwości powrót do naturalnego środowiska . Czasami urazom ulegają osobniki zdrowe i silne , a ich materiał genetyczny z pewnością jest cenny dla dalszego rozwoju i przetrwania gatunku zagrożonego .

PRZYRODA POLSKI

1. Wymień czynniki decydujące o tym , że przyroda Polski ma urozmaicony charakter .

Położenie ( morze< || >góry ) u styku starych tarcz krystalicznych i młodych gór fałdowych. Przejściowy klimat ( atlantycki - kontynentalny) . Przeszłość ( zlodowacenia ) . Działalność człowieka ( długo było tu prymitywne rolnictwo , a potem się zintensyfikowało   , nastąpił rozwój przemysłowy ) łączenia wpływów kulturowych i naturalnych  pozytywnie wyróżnia przyrodę Polski na tle europejskiej .

2. W jakim kierunku zmienia się w Polsce i Europie stopień przekształcenia przyrody przez działalność gospodarczą człowieka ?

W kierunki łączenia wpływów kulturowych i naturalnych .

3. Co wyróżnia polskie lasy na tle przyrody europejskiej ?

Ich naturalność , występowanie lasów niżowych będących rzadkością w Europie zachodniej i południowej . Wśród nich wyróżnia się jeszcze puszcza białowieska - najdalej na wschód wysunięty kompleks środkowo europejskich lasów liściastych .

4. W jaki sposób przekształcono rzeki Europy Zachodniej , w jaki europy Wschodniej ? Co wyróżnia niektóre polskie rzeki na tym tle ?

Zachodnie rzeki są kanalizowane i uregulowane do potrzeb żeglugi , mniejsze rzeki zmieniono w kanały łączące większe rzeki .

Wschodnie ( krajach byłego ZSRR) duże rzeki zostały poprzegradzane zaporami i zamienione   w system jezior połączonych kaskadowo .

Polskie rzeki wciąż zachowują jeszcze dużo cech naturalnych . pomimo wycięcia lasów łęgowych w dolinach rzek i uregulowania mniejszych rzek ogólny bilans ekologiczny dolin rzecznych wciąż zachowuje wartości naturalnej przyrody . Dzięki temu mamy organizmy które w Europie zostały już bezpowrotnie wytępione .

5. Jaką część Polski zajmowały pierwotne tereny podmokłe ? Jakie było ich znaczenie dla przyrody i człowieka ? Dlaczego polskie tereny podmokłe są cenne dla przyrody europejskiej ?

1\3 powierzchni Polski . Stanowiły one naturalne zbiorniki retencyjne , rezerwujące wodę w czasie suszy i magazynujące nadmiar wody w czasie wysokich opadów. Siedlisko specyficznej flory i fauny .

Zachowują dziedzictwo przyrodnicze Europy ( torfowiska ) . Są rzadkością .

6. Dlaczego ekosystemy górskie  w Polsce są mniej przekształcone przez człowieka od ekosystemów niżowych ? Które pasma górskie w Polsce mają największą wartość przyrodniczą ? Które z nich wykazuje największą różnorodność  geologiczną ?

Ponieważ antropopresja(?) zaczęła się tam później i na mniejszą skalę niż na nizinach , przyczyną tego jest mniejsza korzystność terenów górskich od nizinnych dla gospodarki człowieka .

Wartość przyrodnicza - Tatry i Pieniny , Bieszczady oraz Gorce .

Różnorodność geologiczna - Sudety .

7. Jakie czynniki ukształtowały charakter polskich lasów ?

Zlodowacenia , ocieplenia , oraz wpływ człowieka .

8. Porównaj czas istnienia lasów w Polsce i lasów tropikalnych ? Jakie są konsekwencje różnic ?

Polskie lasy 10-12 tys. lat Równikowe 30 mln. lat , Główna różnica polega na różnorodności gatunkowej tych lasów .

9. Jakie zespoły leśne i zaroślowe kształtują się na obszarach objętych długotrwałymi zalewami , jakie na obszarach objętych zalewami okresowymi ?

Lasy i zarośla bagienne ( zarośla łozowe , olsy , bór bagienny ) na obszarach objętych długotrwałymi zalewami , zarośla i lasy łęgowe ( zarośla wiklinowe , łęg wierzbowo-topolowy , łęg wiązowo-jesionowy) na obszarach objętych zalewami okresowymi .

10. W jakich siedliskach i w której części kraju występowały dąbrowy kwaśne ? Jakimi drzewostanami zastąpiono większość z nich ?

Rosły na wszystkich glebach skąpo-żyznych , kwaśnych glebach mineralnych na terenie zachodnim kraju . Zostały jednak zastąpione w większości przez uprawę sosny i świerka .

11. W jakich siedliskach występują dąbrowy kwaśne ?

występują na glebach skąpo-żyznych , kwaśnych glebach mineralnych na zachodzie kraju , należą do rzadkości .

12. Jakie lasy są typowymi klimaksowymi ekosystemami leśnymi Europy Środkowej? W jakich siedliskach one występują ? Jakie gatunki drzew i krzewów w nich przeważają?

Grądy , występują na glebach żyznych i średniożyznych , występują na wysoczyznach , wyższych tarasach i stokach dolin . Przeważają tam w górnym piętrze : dąb szypułkowy i lipa drobnolistna z domieszką klonu zwyczajnego świerka jodły i buka  , na niższym piętrze : grab , klon polny , dzika jabłoń i grusza pospolita , podszyt : porosty i wszystkie gatunki krzewów leśnych .

13. Jakie zespoły leśne występowały pierwotnie w miejscu większości polskich pól i osiedli ludzkich ?

Grądy

14. Gdzie w Polsce występują bory świerkowe i jodłowe ?

W górach tworzą piętro regla górnego , oraz na torfowiskach Polski północno - wschodniej .

W Górach Święto krzyskich  , na roztoczu i Podkarpaciu występuje bór jodłowy jedlina świętokrzyska .

15. Na jakich glebach rosną naturalne bory sosnowe ?

Na glebach najuboższych ,

16. Jaki gatunek drzew przeważa w polskich lasach ?

Sosna i modrzew

17. Jakie działania podejmuje się by zwiększyć różnorodność gatunkowa i genetyczną polskich lasów ?

Sadzi się drzewa różnych gatunków , wykorzystuje się bardziej różnorodny materiał szkółkarski . Ograniczenie zrębów zupełnych na rzecz częściowych (zróżnicowanie wiekowe i biomasy drzewostanów ) , ograniczenie zamiany gruntów leśnych przez stosowne opłaty , oraz zalesianie terenów bezleśnych . Oraz tworzenie obszarów chronionych ( parki narodowe , rezerwaty itd.) dla najcenniejszych biocenoz.

18. Co to są murawy i zarośla kserotermiczne ? Kiedy zaczęły się one kształtować ? Skąd przywędrowały do Polski tworzące je rośliny ? W jaki sposób człowiek przyczynił się do ich przetrwania ? W jakich siedliskach mogą się one utrzymywać ? Jakie rośliny je tworzą ? Na czym polega ich czynna ochrona ? Czy tworzenie rezerwatów ścisłych jest właściwą formą ochrony muraw i zarośli kserotermicznych ? Dlaczego ? Wymień parki narodowe w Polsce , w których występują murawy i zarośla kserotermiczne .

Zwane są stepowymi , półnaturalne zbiorowiska roślinne o złożonej genezie .Zaczęły się kształtować na początku epoki polodowcowej , zanim lasy wkroczyły na tereny opuszczone przez tundrę , na osady i gleby jeszcze zasobne w sole mineralne . Przywędrowały do Polski z południowego - wschodu Europy ze stepów nad morzem Czarnym , z Niziny węgierskiej przez Bramę Morawską iż zachodu , od strony , od strony Brandenburgii przez dolinę dolnej Odry i Warty . Człowiek przyczynił się do ich przetrwania poprzez wyręb lasów i wypas zwierząt . Mogą się utrzymywać na glebach wapiennych , na lessach i świeżych glinach morenowych w miejscach dobrze oświetlonych i nagrzewanych poronieniami słońca  .

Tworzą je rośliny : trawy ( ostnice , kosodrzewiny i wiechliny) zielne rośliny dwuliścienne oraz krzewy ( głównie róże). [ berberys , dzika róża , jałowiec , ligustr , tarnina i inne krzewy]. 

Ochrona polega na zachowaniu równowagi pomiędzy murawami a zaroślami , tak by krzewy nie zacieniały niższej roślinności i nie torowały drogi ekspansji lasu .

Nie , tworzenie ścisłych rezerwatów nie ma tu sensu , ponieważ taką roślinność należy chronić w sposób aktywny poprzez wykonywanie racjonalnych , kontrolowanych wypasów i koszeń . Zalesienia takich terenów nie dają spodziewanych efektów drzewa rosną krzywo lub krzaczasto . Dlatego  nie należy obejmować tych trenów ochroną ścisłą wykluczającą ingerencję człowieka .

Parki z murawami i zaroślami kserotermicznymi w Polsce to: Ojcowski park narodowy i Pieniński park narodowy .

19. Jakie czynniki ukształtowały łąki niżowe Polski ? Co im zagraża ? Na czym powinna polegać ich ochrona ? Wymień polskie parki narodowe , w których występują łąki niżowe .

Gospodarka rolna na siedliskach łęgowych , wilgotnych grądów i borów mieszanych przez wielowiekowe koszenie roślinności . Zagraża im osuszanie , nawożenie ,przeorywanie i sianie kilkoma gatunkami traw i roślin motylkowych . Ochrona powinna polegać na zaniechaniu osuszania i przeorywania  oraz ewentualnym umiarkowanym nawożeniu , koszeniu . Parki: Kampinoski , Biebrzański , Poleski .

20. Jakie czynniki ukształtowały łąki górskie ? Jakie warunki są konieczne do ich utrzymania ?

Wypasanie owiec i bydła w reglu dolnym i górnym gór na polanach śródleśnych . Czynna ochrona w parkach narodowych i rezerwatach .

21. Co to są halofity ? Jakich siedlisk one wymagają ? Co im zagraża ? Czy tworzenie rezerwatów ścisłych jest właściwa formą ich ochrony ? Dlaczego ?

Rośliny słonolubne .

Wybrzeża gdzie są zraszane słoną wodą morską oraz koło słonych źródeł w głębi lądu , wymagają także dużego nasłonecznienia nie mogą być zacienione , i muszą mieć w glebie chlorek sodu w podwyższonej ilości .

Zagrożeniem są wszelkie formy zagospodarowania wybrzeża , oraz opadanie poziomu solanki w glebach w pobliżu źródeł .

Nie , gdyż potrzebują one braku zacienienia , a pozostawienie ich samopas nie gwarantuje nam nie zarośnięcia terenów przez nie zasiedlonych . Świadczą o tym istniejące już rezerwaty tych roślin , które nie gwarantują ich występowania.

22. Co to są wrzosowiska ? W jakich siedliskach one występują ? Jakie zagrożenia przyczyniły się do zmniejszenia ich liczby ? Jaka forma ochrony prawnej jest dla nich najbardziej odpowiednia ?

Są to zbiorowiska krzewinek wrzosowatych urozmaiconych kępami żarnowca na zachodzie i jałowca w pozostałej części kraju .

Występują na wyjałowionych , kwaśnych glebach porolnych na stromych zboczach wąwozów na glebie piaszczysto żwirowej .

Zagrożenia: dawniej były ekstensywnymi pastwiskami , i uważano je za nieużytki , rekultywowano i zalesiano .

Ochrona : Uznanie ich jako użytki ekologiczne .

23. Kiedy i w jakich warunkach zaczęły powstawać torfowiska ? Wyjaśnij różnicę między torfowiskiem niskim , przejściowym i wysokim . W jaki sposób człowiek zagraża ekosystemom torfowisk ? Czy osuszanie torfowisk jest w perspektywicznie racjonalne ? Dlaczego ?

Powstawały u schyłku epoki lodowcowej w szczególnych warunkach topograficznych gwarantujących wysoką wilgotność .

Różnice dotyczą zasilania : wysokie - opady atmosferyczne , niskie - wody powierzchniowe , przejściowe - tak i tak .

Zagrożenia : eksploatacja torfu ( opał , użyźnianie, ocieplanie , lecznictwo), osuszanie torfowisk (utlenianie torfu).

NIE ponieważ torfowiska retencjonują wodę ( znaczenie przy gospodarce wodnej) , zapewniają różnorodność biologiczną (1\3 rodzimych gatunków ) .

24. Na czym polega ochrona terenów podmokłych ?

Zaniechanie eksploatacji tych terenów , nie osuszaniu ich oraz ich zlewni , tworzeniu obszarów chronionych , najczęściej rezerwatów , parków narodowych .

25. Wymień polskie parki narodowe utworzone dla ochrony terenów podmokłych .

Biebrzański , Narwiański ,Poleski i „Ujście Warty”

26. Dlaczego regulacja rzeki jest szkodliwa dla przyrody ? Dlaczego budowa zapory wodnej jest szkodliwa dla przyrody ? Jakie warunki powinno spełnić korzystanie przez człowieka z wody rzeki i jej brzegów by nie dewastować rzek pod względem przyrodniczym ? Wymień polskie Parki narodowe utworzone dla ochrony dolin rzecznych ? Czy ochrona punktowa jest właściwą formą ochrony rzeki i jej przyrody ? Dlaczego ?

Ponieważ ujednolica środowisko i zubaża ekosystemy i przyspiesza odpływ wody ze zlewni .

Budowa zapory wodnej zmienia przyrodę na dużym obszarze .

Nie należy zmieniać głęboko technicznie brzegów i koryta rzeki

Biebrzański ,Narwiański , Drawieński i „Ujście Warty” .

Nie , ponieważ to nie ma sensu , powinno się chronić cały brzeg rzeki , gdyż punktowa ochrona nie przyniesie  pożądanego rezultatu .

27. W której części Polski występuje najwięcej jezior ? Co to są jeziora lobeliowe ? W którym z polskich parków narodowych znajduje się kilka jezior lobeliowych ?

Na północy polski .

Lobeliowe : są to jeziora oligotroficzne o twardym dnie i piaszczystych brzegach , zlewnie tych jezior porastają z reguły bory sosnowe . Bardzo podatne na zanieczyszczenia wody .

W parku narodowym „Bory Tucholskie”

28. Na czym polega wartość przyrodnicza „oczek wodnych” ? Co im zagraża ? Jaka forma ochrony prawnej jest dla nich najwłaściwsza ?

Są ostoją różnorodności biologicznej i miejscem rozpłodu np.  płazów .

Zagrażają im osuszenia i zasypywania .

Ochrona prawna: uznanie za użytki ekologiczne .

29. W której części Polski znajduje się najwięcej stawów ? Na czym polega ich wartość przyrodnicza ?

Środkowej i południowej .

Tworzą swoistą faunę i florę z nimi związaną , zróżnicowanie ekologiczne , tworzą własne mikro ekosystemy .

30. Na czym polega wartość przyrodnicza wodospadów ? W których polskich parkach narodowych można je zobaczyć ? Jakie formy ochrony są dla nich właściwe (poza terenem parków narodowych) ?

Na tym że są rzadkie i niezwykłe.

Tatrzański park narodowy i Karkonoski .

 Tworzenie rezerwatów i pomników przyrody .

31. Na czym polega wartość przyrodnicza źródeł i źródlisk ? Jakie formy ochrony prawnej są dla nich właściwe ?

Na osobliwości występującej tam flory i fauny , szczególnie bezkręgowców i okrzemek oraz innych glonów . Są również naturalnym alarmem dotyczącym spadku poziomy wody ( błędach w gospodarce wodnej ) .

Różnej rangi obszary chronione i pomniki przyrody .

32. Na czym polega przyrodnicza wartość wysp ?

Posiadają wyjątkowy mikroklimat . Stanowią więc dogodne siedliska dla wielu gatunków roślin i zwierząt . Są odizolowane , mogą oddzielać niektóre organizmy od naturalnych wrogów lub innych gatunków dominujących .

33. Kiedy wygasły w Polsce ostatnie wulkany ? W jakich częściach kraju jest najwięcej śladów wulkanizmu . Podaj przykłady .

5 mln. lat temu .

Góry Kaczawskie i Niecka Złotoryjska .

Przykłady : Stożek wulkaniczny z gołoborzem na szczycie jest Ostrzyca Proboszczowicka , Kruczy Kamień to intruzja porfiru w skałach osadowych , Organy Wiesławske to odsłonięcie porfiru na ciosie słupowym .

34. Gdzie w Polsce znajdują się największe skupiska skałek ?

W Parku Narodowym Gór Stołowych (, Karkonoskim Parku Narodowym ,na Wyżynie Krakowsko - Częstochowskiej , w Beskidach , Górach Świętokrzyskich ).

35. Gdzie w Polsce znajdują się jaskinie . Wymień najbardziej znane jaskinie Polski . W jakich skałach mogą powstawać jaskinie ? Wymień zagrożenia antropogeniczne dla jaskiń ?

Na terenie jury Krakowsko - Częstochowskiej , Ojcowskiego parku Narodowego w Tatrach i Sudetach .

Jaskinia Niedźwiedzia w Kletnie ,Grota Łokietka i Jaskinia Ciemna w Ojcowie , Jaskinia Raj w Górach Świętokrzyskich .

Wapieniach , rzadziej w piaskowcu ,

„Odwiedziny pseudo spaleologów”- niszczenie szaty naciekowej , śmiecenie  itp. podwyższenie temperatury w jaskiniach przez zbyt częste odwiedziny turystów . ( zmiana mikroklimatu).

36. Co to jest przełom ? Czym wyróżnia się flora i fauna dolin przełomowych ? Podaj przykłady przełomów ?

Fragment doliny rzecznej , o węższym dnie , zboczach wyższych i bardziej stromych niż w obu sąsiednich odcinkach .

Wyróżnia się tym , że umożliwia życie nawet na nizinach gatunkom górskim .

Przykłady : Przełom Dunajca , Przełom Bobru .

37. Co to są głazy narzutowe ? W której części Polski jest ich najwięcej ?

Skały wyrwane przez lodowiec z gór skandynawskich i przetransportowane daleko od nich .

NA PÓŁNOCY POLSKI .

38. Zaproponuj prawne formy ochrony właściwe dla: głazu narzutowego , pojedynczej skałki , doliny przełomowej , jaskini , śladów wulkanizmu .

głazu narzutowego - pomnik przyrody

pojedynczej skałki - pomnik przyrody

doliny przełomowej - rezerwat przyrody , park krajobrazowy , użytek ekologiczny

jaskini - pomnik przyrody , rezerwat  .

śladów wulkanizmu - ( ucięcie głowy przy samej dupie) , lub pokrycie kosztu usunięcia szkody , rekonstrukcji jeśli jest możliwa , surowej kary finansowej . 

39. Podaj przykłady współgrania ochrony przyrody i ochrony dóbr kultury

- kurhany i grodziska ( np. Rezerwat Archeologiczny „ Będkowice „ )

- zamki i ich ruiny ( np. zamek Chojnik na Górze Chojnik w rezerwacie Chojnik )

- ślady dawnego górnictwa np. Krzemionki Opatowskie koło Tarnobrzega

- parki zabytkowe - do znanych zaliczamy: Łańcut, Wilanów, Nieborów, Arkadia

40. Co to jest krajobraz? Wymień typy krajobrazów ze względu na stopień przekształcenia przez człowieka. Podaj przykłady.

Krajobraz- w języku potocznym słowo używane jest na określenie widoku; za krajobraz uważa się ogół cech przyrodniczych i antropogenicznych wyróżniających określony teren, zespół typowych cech danego terenu. Dodatkowo w krajobrazie występują obok siebie różne ekosystemu, np. w lesie występują jeziora, rzeki, torfowiska, polany itd. W ekologii krajobraz może być zdefiniowany jako zbiór przestrzenny ekosystemów o zbliżonej strukturze zewnętrznej (ekosystemy leśne, łąkowe, wodne), które połączone są procesem obiegu materii i przepływu energii, a także oddziaływaniem antropogenicznym.

Typy krajobrazów:

- pierwotny - nie przekształcony przez człowieka - lasy Puszczy Białowieskiej

- naturalny - przekształcony przez człowieka, funkcjonujący zgodnie z prawami przyrody, posadzony przez człowieka las sosnowy

- naturalno-kulturowy - np. park

-kulturowy - zurbanizowany, przemysłowy

-zdewastowany

41. Podaj przykłady zróżnicowania krajobrazów nadmorskich w Polsce.

- wybrzeże klifowe - np. Woliński Park Narodowy

- wybrzeże wydmowe- np. Słowiński Park Narodowy

- krajobraz jeziorno- bagienny z torfowiskami

- mierzeje - np. Łebska, Helska

- estuarium u ujścia Odry

- Żuławy Wiślane

42. Wymień cechy krajobrazu pojeziernego. W których parkach narodowych w Polsce chroniony jest krajobraz pojezierny ?

Cechy;

- wysokie wały moren czołowych

- faliste równiny moreny dennej

- głębokie, wydłużone jeziora rynnowe

- szeroko rozlewające się jeziora zastoiskowe

- dziesiątki oczek wodnych

- torfowiska, zabagnienia

- równinne obszary sandrów

- głęboko wcięte doliny rzek

Parki: Drawieński, Wigierski, Wielkopolski, Bory Tucholskie.

43. Wymień cechy krajobrazu równin starych zlodowaceń. W których parkach narodowych w Polsce chroniony jest krajobraz równin starych zlodowaceń?

Cechy:

- zajmują 29 % powierzchni kraju

- rozległe równiny

- obszar równin gęsto zaludniony, zajęty głównie pod uprawy rolne

- lesistość niewielka na zachodzie, wzrasta w kierunku wschodnim

Parki: Białowieski, Kampinoski, Biebrzański, Narwiński, Poleski

44. Wymień najważniejsze cechy krajobrazu wyżyn: Śląskiej, Krakowsko- Częstochowskiej, Małopolskiej, Lubelskiej, Gór Świętokrzyskich.

Wyżyny zajmują 12% terytorium Polski.

Wyżyna Śląska- krajobraz zdewastowany przez górnictwo oraz przemysł.

Wyżyna Krakowsko- Częstochowska - liczne zjawiska i twory krasowe powstałe w wapieniach, powstałe w takich siedliskach mioceny podlegają ochronie w Ojcowskim Parku Narodowym. Występują także liczne ruiny zamków.

Góry Świętokrzyskie - wznoszą się na wysokości ponad 600m. Charakteryzuje je różnorodność geologiczna podłoża, wysoka lesistość oraz przejawy dawnej i współczesnej działalności człowieka.

Wyżyna Małopolska- charakteryzują ją strome wzgórza kredowe i płaty lessu z charakterystycznymi tarasowymi polami i murawami kserotermicznymi.

Wyżyna Lubelska i Roztocze - ma charakter rolniczy, pocięta jest siecią głębokich wąwozów; Roztocze zbudowane z utworów kredowych.

45. Wymień cechy krajobrazu górskiego.

- góry zajmują 14 % powierzchni kraju

- krajobraz zmienia się wraz z wysokością

- w piętrze regla rośnie las mieszany, wyżej las świerkowy - tworzy regiel dolny; jeszcze wyżej znajdują się piętra kosodrzewiny i piętro alpejskie

- w wielu miejscach górskie lasy ustąpiły miejsca półnaturalnym łąkom górskim tzw. hale.

46. Wymień cechy krajobrazu dolin rzecznych.

- doliny rzek tworzą krajobrazy o szczególnej wartości, składają się na nie efekty dawnej i obecnej działalności erozyjnej i akumulacyjnej rzeki oraz miasta, zabytki architektury, stare młyny, mosty i zapory.

- obszar, w którym naturalna przyroda konkuruje z gospodarka człowieka

47. Wymień cechy krajobrazu polnego.

- zajmują ok. 60 % powierzchni Polski

- mozaikowatość pól, łąk i pastwisk

- zadrzewienia śródpolne

- śródpolne oczka wodne

48. Jakie walory ma krajobraz leśny ?

- różnorodność zbiorowisk leśnych związanych z topografią terenu oraz stare drzewostany zgodne z siedliskiem, a także wszelkie relikty dawnego użytkowania lasu i obiekty współczesnej kultury leśnej oraz urozmaiceniem krajobrazu i szczególnym siedliskiem życia organizmów

PRAWNA OCHRONA RZYRODY W POLSCE

1. Wymień organy administracji w zakresie ochrony przyrody? Jakie jest miejsce dyrektora parku narodowego w systemie organów administracji w zakresie ochrony przyrody? Jak w systemie usytuowani są główny i wojewódzcy konserwatorzy przyrody?

Organy:

- Minister właściwy do spraw środowiska, swoje zadania wykonuje przy pomocy Głównego Konserwatora Przyrody

- wojewoda - swoje zadania wykonuje przy pomocy wojewódzkiego konserwatora przyrody

Dyrektor parku narodowego wykonuje zadania i kompetencje wojewody z zakresu ochrony przyrody na terenie parku narodowego.

2. Wymień organy opiniodawczo-doradcze w zakresie ochrony przyrody. Kim są ich członkowie, jakie są podstawowe zadania tych organów?

Organ opiniodawczo- doradczy ministra jest Państwowa Rada Ochrony Przyrody - składająca się z 30 przedstawicieli nauki, praktyki i organizacji społecznych działających na rzecz przyrody.

Do zadań należy:

- ocena stanu przyrody i wykorzystania obszarów chronionych do celów naukowych

- opiniowanie projektów aktów prawnych dot. ochrony przyrody

- przedstawianie wniosków i opinii w sprawach ochrony przyrody

- opiniowania programów badawczych w zakresie ochrony przyrody oraz popularyzowanie ochrony przyrody

Organem opiniodawczo- doradczym wojewody jest wojewódzka komisja ochrony przyrody składająca się z 20 przedstawicieli nauki, praktyki, sejmiku wojewódzkiego oraz organizacji społecznych i gosp.

Do zadań komisji należy:

- ocena stanu i potrzeb przyrody

- przygotowanie opinii i wniosków z zakresu ochrony przyrody

- opiniowanie projektów i aktów prawa miejscowego z zakresu ochrony przyrody

- opiniowanie projektów i inwestycji i programów wpływających na system obszarów chronionych, w tym regulacji rzek, melioracji bagien …. Ble ble ble ;p

3. Wymień prawne formy ochrony przyrody wyróżniając formy ochrony obszarowej i indywidualnej.

Poddanie pod ochronę następuje poprzez:

- tworzenie parków narodowych

- uznanie określonych obszarów za rezerwaty przyrody

- tworzenie parków krajobrazowych

- wyznaczanie obszarów chronionego krajobrazu

- wprowadzenie ochrony gatunkowej roślin i zwierząt

- wprowadzenie ochrony indywidualnej w drodze uznania za :

- stanowiska dokumentacyjne

- użytki ekologiczne

- zespoły przyrodniczo- krajobrazowe

- użytki ekologiczne

- zespoły przyrodniczo- krajobrazowe

4. Co to jest krajowy system obszarów chronionych? Jakie formy ochrony przyrody tworzą ten system ?

Krajowy system obszarów chronionych tworzą: parki narodowe, rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe i obszary chronionego krajobrazu. System ten stanowi układ przestrzenny wzajemnie uzupełniających się form ochrony przyrody łączonych korytarzami ekologicznymi. Dla parków narodowych, rezerwatów przyrody i parków przyrody sporządza się i realizuje plan ochrony.

5. Jakie decyzje dotyczące obszarowej ochrony przyrody opiniuje samorząd terytorialny? Jakie działania są z nim uzgadniane?

Samorząd terytorialny opiniuje sporządzone i realizowane plany ochrony dla parków narodowych, rezerwatów przyrody i parków przyrody. Uzgadniane są z nim zagadnienia związane z powiększeniem, zmniejszeniem bądź likwidacją parku narodowego.

6. Co to jest park narodowy? jakie są główne cele jego tworzenia ? Kto tworzy parki narodowe? Jaki jest prawny tryb utworzenia parku narodowego? Kto, i w jakich okolicznościach i w jakim trybie może go zlikwidować?

Park narodowy jest to obszar chroniony, wyróżniający się szczególnymi wartościami naukowymi, przyrodniczymi, społecznymi, kulturowymi, o powierzchni nie mniejszej niż 1000ha. Nadrzędnym celem tworzenia parku jest poznanie, zachowanie całości systemów przyrodniczych danego terenu wraz z warunkami ich funkcjonowania, oraz odtwarzanie zniekształconych i znikłych ogniw rodzimej przyrody. Utworzenie, likwidacja parku narodowego następuje na drodze rozporządzenia Rady Ministrów. Park narodowy - jednostka budżetowa. Minister właściwy do spraw środowiska nadaje mu statut i powołuje jego dyrektora. Przy dyrektorze działa rada parku. Likwidacja parku może nastąpić jedynie w przypadku bezpowrotnej utraty wartości przyrodniczych i kulturowych.

7. Kto zarządza parkiem? Jakie są najważniejsze zadania dyrektora parku, rady parku, Służby parków narodowych, Straży parku, krajowego zarządu parku narodowych ?

Parkiem zarządza dyrektor, przy pomocy Służby parków narodowych.

Służba parków narodowych, rada - zajmują się zarządzaniem parkami, ochroną przyrody, gospodarką rezerwatową, badaniami naukowymi, dydaktyka, ochrona mienia parków. Zadania z zakresu ochrony mienia parku oraz zwalczania przestępstw i wykroczeń w zakresie ochrony przyrody wykonują funkcjonariusze Straży Parku zaliczani do Służby Parków Narodowych. Straż Parku jest także uprawniona do nakładania i ściągania grzywien w drodze mandatu.

Krajowy Zarząd Parków Narodowych koordynuje działalność parków narodowych. Dyrektora zarządu powołuje minister właściwy do spraw środowiska.

8. Co to jest rezerwat? Jaki jest prawny tryb uznania za rezerwat? Kto uznaje teren za rezerwat?

Rezerwat - obszar obejmujący zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym ekosystemy lub siedliska przyrodnicze, a także gat roślin i zwierząt, elementów przyrody nieożywionej. Rozporządzenie o uznaniu terenu za rezerwat wydaje wojewoda. Uznania za rezerwat może także dokonać minister właściwy do spraw środowiska, jeżeli to ze zobowiązań międzynarodowych a wojewoda nie uznal tego rezerwatu.

9. Kto wydaje zezwolenia na naruszanie zakazów obowiązujących w parku narodowym, w kto w rezerwacie?

W przypadku parku narodowego - dyrektor, w rezerwacie - wojewoda, minister - ten kto dokonał uznania za rezerwat.

10. Jakie obszary chronione mogą mieć otulinę?

Rezerwat przyrody, park krajobrazowy.

11. Co to jest park krajobrazowy? Jakie są cele jego utworzenia? kto i w jakim trybie prawnym tworzy parki krajobrazowe ?

Park krajobrazowy- obszar chroniony ze względu na wartości przyrodnicze, historyczne, kulturowe. Celem jego utworzenia jest zachowania, popularyzacja i upowszechnianie tych wartości w warunkach zrównoważonego rozwoju. Park krajobrazowy tworzy wojewoda na drodze rozporządzenia po uzgodnieniu z zainteresowanymi jednostkami samorządu terytorialnego.

12. Porównaj organizację wewnętrzną parku narodowego i krajobrazowego. Kto koordynuje działalność parków krajobrazowych? Jaki jest cel tworzenia parków krajobrazowych?

Organem opiniodawczo- doradczym w obu przypadkach jest rada parku złożona z przedstawicieli nauki, praktyk i samorządu gminnego, organizacji społecznych.

Działalność parków krajobrazowych koordynuje minister właściwy do spraw środowiska. W celu zarządzania parków krajobrazowych tworzy się zespoły parków krajobrazowych.

13. Porównaj organizację i uprawnienia Służby Parków Krajobrazowych i Służby Parków Narodowych.

Pracownicy Służby Parków Krajobrazowych są uprawnieni do bezpłatnego umundurowania, pomagają w zarządzaniu parkiem dyrektorowi.

Pracownicy Służby Parków Narodowych - pomoc w zarządzaniu parkiem, ochrona przyrody, gospodarka rezerwatowa, badania naukowe, ochrona mienia. Przysługuje im darmowe umundurowania oraz mieszkanie. Służba Parków Krajobrazowych - w jej skład wchodzą funkcjonariusze Straży Parku- uprawnieni do ściągania i nakładania grzywien.

14. Co to jest obszar chronionego krajobrazu? Jaki jest cel tworzenia tych obszarów ?

Obszar chronionego krajobrazu - obszar chroniony ze względu na: wyróżniające się krajobrazowo tereny o zróżnicowanych ekosystemach, wartościowe ze względu na możliwość zaspokajania potrzeb związanych z masową turystyką i wypoczynkiem. Celem tworzenia obszarów może być w szczególności zapewnienie powiązania terenów poddanych ochronie w system obszarów chronionych.

15. Na jakich obszarach chronionych turystę obowiązują bardziej restrykcyjne ograniczenia niż w Lasach Państwowych? Na jakich obszarach są one najczęściej podobne jak w Lasach Państwowych?

Restrykcyjne = Park narodowy, Rezerwat

Park Krajobrazowy, Obszar Chronionego Krajobrazu ograniczenia podobne do tych panujących w Lasach Państwowych.

16. Na czym polega ochrona gatunkowa roślin i zwierząt? Jakie są jej cele? Wyjaśnij różnicę między ochroną ścisłą a częściową? Kto wydaje zezwolenia na dokonywania czynności zabronionych wobec gatunków objętych ochrona gatunkową oraz chronionymi przepisami międzynarodowymi? < Konwencja Waszyngtońska >

Ochrona gatunkowa roślin i zwierząt prawny sposób zabezpieczenia rzadko występujących gatunków dziko rosnących roślin, czy też zwierząt zagrożonych wyginięciem bądź objętych ochroną na podstawie umów międzynarodowych. Gatunków chronionych nie wolno niszczyć, zrywać, zbierać, niszczyć ich siedlisk, sprzedawać, nabywać, przewozić przez granicę państwa itp.

Ochrona ścisła - sposób ochrony całości lub części terenu rezerwatu przyrody lub parku narodowego polegający na nie ingerowaniu w naturalne procesy i zabezpieczeniu przed wpływami zewnętrznymi.

Ochrona częściowa- status ochronny, przy którym zezwolenia na odstępstwo od zakazów może udzielić wojewoda. Niektóre gatunki spośród poddanych ochronie częściowej mogą być też, za zezwoleniem wojewody, przedmiotem ograniczonego zbioru do celów zielarskich lub innych celów gospodarczych. Wyraża się w oddziaływaniu na ekosystemy, ich stan oraz składniki, poprzez stosowanie różnych zabiegów ochronnych, hodowlanych i pielęgnacyjnych.

Owe zezwolenia wydaje Minister właściwy do spraw środowiska.

17. Jaki jest prawny tryb wprowadzenia indywidualnej ochrony przyrody? Kto może ją wprowadzić?

Wprowadzenie form ochrony indywidualnej następuje na drodze rozporządzenia wojewody, może je też wprowadzić rada gminy.

18. Kto sporządza a kto zatwierdza krajową strategię ochrony i umiarkowanego użytkowania różnorodności biologicznej.

Sporządza minister właściwy do spraw środowiska, zatwierdza Rada Ministrów.

19. Jakie obiekty i urządzenia wolno budować i rozbudowywać w parku narodowym i rezerwacie? Jakie inwestycje można wznosić w parku krajobrazowym i na obszarze chronionego krajobrazu?

W parku narodowym i rezerwacie wolno budować i rozbudowywać tylko obiekty i urządzenia służące celom parku lub rezerwatu oraz prowadzeniu gospodarstwa leśnego i rolnego.

W parku krajobrazowym i na obszarze można wnosić inwestycje realizujące cele publiczne, jeśli nie koliduje to z zasadami ochrony przyrody.

20. O jakie uprawnienia państwowe mogą ubiegać się obywatele, którzy chcą działać na rzecz ochrony przyrody? Jaką możliwość odebrała im nowelizacja ustawy z 2000? Jakie zasady obowiązują organizacje społeczne przy podejmowaniu czynnych działań na rzecz ochrony przyrody ?

Mogą ubiegać się o uprawnienia biegłego. Usunięto z ustawy zapisy dotyczące Straży Ochrony Przyrody. Spowodowało to jej likwidację, zamiast pierwotnie planowanego ograniczenia uprawnień.

Wolno im pouczać innych o przepisach o ochronie przyrody.

21. Jakie są sankcje prawne przewidziane dla sprawców wykroczeń przeciw przepisom o ochronie przyrody? Jakie czyny są przestępstwami przeciw ochronie przyrody? Jakie kary grożą za takie przestępstwa ?Jakie są prawne skutki bezprawnego wznoszenia obiektów budowlanych?

Za przestępstwo grozi: grzywna bądź areszt, sprawca ponosi także koszty dalszego postępowania ze skonfiskowanymi mu zwierzętami.

Czyny:

- wyrządzanie szkód przyrodniczych

- zabijanie zwierząt podlegających ochronie

- wznoszenie obiektów budowlanych na obszarach chronionych wbrew przepisom
Kary:

- grzywna

- ograniczenie wolności bądź pozbawienie wolności do lat dwóch

- w przypadku przestępstw nieumyślnych grozi jedynie grzywna i ograniczenie wolności

Bezprawne wzniesione budowle podlegają przymusowej rozbiórce w trybie określonym przez Prawo Budowlane. Można także orzec przepadek narzędzi i korzyści.

OBSZAROWA OCHRONA PRZYRODY W POLSCE

1. Wyjaśnij znaczenie krajowego systemu obszarów chronionych dla ochrony przyrody.

Koncepcja systemu obszarów chronionych jest nowoczesną koncepcją ochrony przyrody. Celem jest zagospodarowanie przestrzenne kraju, które pozwoli na zachowanie najcenniejszych zasobów przyrody, a jednocześnie umożliwi swobodną wymianę materiału genetycznego między lokalnymi populacjami. Ma zapobiegać także izolacji małych populacji lokalnych; aspekt współpracy przygranicznej.

2. Wymień polskie parki narodowe wpisane na: Listę Światowego Dziedzictwa Ludzkości, Listę Rezerwatów Biosfery UNESCO, na listę obszarów wodno-błotnych mających znaczenie międzynarodowe ( konwencja z Ramzar), listę obszarów bałtyckich pod specjalnym nadzorem.

Lista Światowego Dziedzictwa Ludzkości: Białowieski

Lista Rezerwatów Biosfery UNESCO: Babiogórski, Białowieski, Bieszczadzki, Kampinoski, Karkonoski, Słowiński, Tatrzański.

Lista obszarów wodno-błotnych: Słowiński, Biebrzański, Ujście Warty

Lista obszarów bałtyckich pod specjalnym nadzorem: Woliński

3. Który z polskich parków narodowych jest: najstarszy, najmłodszy, największy, najmniejszy, najcenniejszy?

Najstarszy- Białowieski

Najmłodszy- Park Narodowy „ Ujście Warty „

Największy- Biebrzański

Najmniejszy- Ojcowski

Najcenniejszy - Białowieski

4. W którym parku znajduję się: fragment wybrzeża klifowego, ruchome wydmy, jeziora lobeliowe, wydmy śródlądowe, liczne miejsca pamięci z czasów II wojny światowej (2 parki), gołoborza, piętro kosodrzewiny (3 parki), kotły lodowcowe (3 parki), liczne skałki: granitowe, piaskowce, wapienne ?

Fragment wybrzeża klifowego- Woliński

Ruchome wydmy - Słowiński

Jeziora lobeliowe- „ Bory Tucholskie „

Wydmy śródlądowe- Kampinoski

Pamiątki II wojny - Świętokrzyski, Kampinoski

Gołoborza- Świętokrzyski

Piętro kosodrzewiny- Karkonoski, Babiogórski, Tatrzański

Kotły lodowcowe- Karkonoski, Tatrzański, Babiogórski

Skałki- ………….. tu nie umiałam wyłapać z tekstu nic konkretnego

5. Wymień parki narodowe: nadmorskie, pojezierne, nizinne, wyżynne, górskie.

Nadmorskie: Woliński, Słowiński

Pojezierne: Drawieński, Wigierski, Wielkopolski, Bory Tucholskie

Nizinne: Kampinoski, Białowieski, Poleski, Biebrzański, Narwiński, Ujście Warty

Wyżynne: Ojcowski, Roztoczański, Świętokrzyski

Górskie; Karkonoski, Gór Stołowych, Pieniński, Babiogórski, Gorczański, Tatrzański, Magurski, Bieszczadzki

6. Które z polskich parków narodowych są najbardziej obciążone ruchem turystycznym, jakie czynniki zagrażają przyrodzie niektórych parków narodowych (podaj przykład)

Obciążone ruchem turystycznym: Wielkopolski, Ojcowski, Karkonoski, Tatrzański

Poleski - zagrożenie zmiana stosunków wodnych, chemizacja rolnictwa, rozwój przemysły wydobywczego.

Biebrzański - zagrożenie; zaniechanie ekstensywnego użytkowania łąk bagiennych

Ujście Warty- zarastanie cennych zbiorowisk przez wierzbę i trzcinę na terenach nie użytkowanych rolniczo, zagrożenia dla ptaków; inwazyjne gatunki: norka amerykańska, szop pracz.

Ojcowski- nadmierna imisja przemysłowa ( Świętokrzyski, Karkonoski, Tatrzański ) , szosa - ruch samochodów

Roztoczański- nieregularny kształt linii granicznej, biegnące linie kolejowe

Pieniński - dwa zbiorniki zaporowe = zmiana mikroklimatu

7. Wyjaśnij na czym polegają sprzeczności interesów różnych grup wokół Tatrzańskiego Parku Narodowego ?

Park Tatrzański jest przeciążony turystycznie ok. 3 mln turystów, jest on zbyt mały aby pogodzić ochronę przyrody z potrzebami ludzi.

NIE BĘDĘ SIĘ ROZPISYWAĆ DALEJ WIECIE O CO COME ON ;) jedni chcą budować np. hotele, wyciągi ble ble a tu klopsik wojna z zarządem parku- nie można bo płoszycie zwierzynę i takie tam brednie ;d i tak dalej ;]

8. Scharakteryzuj w kilku zdaniach każdy z polskich parków narodowych?

Woliński - obejmuje polodowcową część wyspy Wolin; występuje fragment wybrzeża klifowego, cenne zbiorowiska buczyn pomorskich, występują jeziora polodowcowe, orzeł bielik, prowadzona hodowla żubrów, reintrodukcja puchacza.

Słowiński- bogactwo flory i fauny, występują 4 jeziora przybrzeżne, ruchome wydmy, torfowiska, bagna powstałe po ustąpieniu lodowca.

Drawieński- obejmuje obszar Puszczy Drawskiej, występują jeziora rynnowe, ¾ powierzchni porastają bory sosnowe, fauna = liczne gatunki górskie i podgórskie.

Wigierski - chroni obszar Suwalszczyzny z licznymi jeziorami, morenami, dolinami, Wyróżnia się 66 zbiorowisk, dominacja borów sosnowych, występuje bóbr europejski.

Wielkopolski- zajmuje lesisty obszar pojezierza w lewobrzeżnym dorzeczu Warty. Liczne wszelkie formy polodowcowej rzeźby terenu; różne typy siedlisk: od torfowisk po lądowe, dominacja borów sosnowych. Problem- przeciążenie turystyczne.

Bory Tucholskie- chroni fragment największego kompleksu leśnego kraju; występują niemal wszystkie genetyczne i limnologiczne typy jezior, w tym jeziora lobeliowe.

Kampinoski- chroni kompleksy leśne pradoliny Wisły, występują 3 terasy : zalewowa, wydmowa, wysoka. Znajduję się kompleks wydm śródlądowych, które porasta bór sosnowy; liczne pamiątki historyczne.

Białowieski- najcenniejszy, najstarszy, niemal w całości objęty ochroną ścisłą; jest to największy zespół lasów pierwotnych w Europie; rozpowszechniony grąd, występuje żubr ;)

Poleski- obejmuje zachodnia część Pojezierza Łęczycko- Włodawskiego, przeplatają się tu cechy nizin i wyżyn; występują formy rzeźby polodowcowej, żółwie błotne i wilki. Zagrożenia dla parku ; - zmiana stosunków wodnych, chemizacja rolnictwa, rozwój przemysły wydobywczego.

Biebrzański- największy parki, znajduje się w Kotlinie Biebrzańskiej ( obszar torfowisk niskich i wysokich), występuje strefowość ekologiczna, duże bogactwo - awifauna - liczne gatunki ptaków. Zagrożenie; zaniechanie ekstensywnego użytkowania łąk bagiennych.

Narwiński- chroni bagienną dolinę Narwi, bogata fauna ryb, ptaków, ssaków. występują bobry, łosie, wydry.

Ujście Warty- najmłodszy park, chroni tereny bagienne u ujścia Warty, duże wahania poziomu wód, jeden z najważniejszych obszarów lęgowych ptaków wodnych i błotnych.

Ojcowski- najmniejszy parki, obejmuje obszar Wyżyny Krakowsko- Częstochowskiej, można tam napotkać : Bramę Krakowską, Maczugę Herkulesa, Jaskinie Łokietka, jaskinie to siedliska nietoperzy, zagrożony imisjami przemysłowymi

Roztoczański - obejmuje zachodnią część Roztocza Środkowego, w większości lasy liściaste i mieszane, cenne zespoły roślinne; lasy bukowe, jodłowe; występuje introdukowany konik polny - tarpan oraz wąż Eskulapa

Świętokrzyski- obejmuje lesistą część Łysogór, Górę Chełmową; 60% stanowi Puszcza Jodłowa. Endemit i relikt modrzew polski, występowanie gołoborza, kilka miejsc pamięci narodowej

Karkonoski- park graniczny, obejmuje część Karkonoszy i dwa rezerwaty: Wodospad Szklarki, Góra Chojnik, występują ostańce, piętrowy układ roślinności, występują kotły polodowcowe,

Gór Stołowych - chroni pasmo gór płytowych, twory przyrody nieożywionej; skalne miasta Szczelińca Wielkiego i Małego, Błędnych Skał a także Skalne Grzyby => objęte ochroną rezerwatową.

Pieniński - obiekt pograniczny, interesujący krajobraz: przełom Dunajca, wąwóz Sopczański i Homole, gat. endemiczne roślin kwiatowych, dominuje las mieszany, liczne ruiny zamków

Babiogórski- chroni Masyw Babiej Góry, piętra podobne jak w Tatrach, brak turni, wyst. kotły polodowcowe, endemit- ochrzyn jeleni, wyst. niedźwiedź, gatunki ptaków

Gorczański- obejmuje najwyższą centralną część Masywu Gorców, główne zespoły leśne; buczyna karpacka, bór świerkowy.

Tatrzański- park pograniczny, kotły, moreny np. Dolina 5 Stawów, wszystkie piętra roślinności, hale, kozica, świstak, niedźwiedzie,

Magurski - chroni część obszaru Wisłoki- Masym Magury Witkowskiej w Beskidzie Niskim. Szata roślinna ma charakter piętrowy, liczne gatunki ptaków drapieżnych, ssaków np. niedźwiedz brunatny, wilk, ryś, żbik i wydra, liczne zabytki

Bieszczadzki- występują tylko 3 piętra roślinne: pogórze, regiel dolny i połoniny, flora - liczne gatunki wschodniokarpackie, endemity- wilczomlecz karpacki, pszeniec biały. W Bieszczadach występują niedźwiedzie, rysie, żbiki

OCHRONA ORGAZNIMÓW W POLSCE

1. Wyjaśnij na czym polega powszechna ochrona roślin ?

Tu to nie wiem co napisać nie każdy walnie indywidualnie coś prosto z serducha :D

2. Na usunięcie jakich drzew i krzewów wymagane jest pozwolenie ? Kto je wydaje? W jakich przypadkach usuwanie drzew i krzewów jest wolne od opłaty ?

Na usunięcie drzew i krzewów rosnących na terenie nieruchomości wpisanej do rejestru zabytków - udziela zezwolenia wojewódzki konserwator zabytków; bądź rośliny służące wiązaniu gleby i oczyszczaniu środowiska. - zezwolenie wójta, burmistrza, prezydenta miasta.

Nie pobiera się opłat:

-jeśli zezwolenie nie jest wymagane bądź zezwolenie otrzymała osoba nie będąca przedsiębiorcą

- usuwanie w związku z wykonaniem i utrzymywaniem urządzeń melioracji wodnych po uzgodnieniu z wojewodą

- usuwanie w związku z odnową i pielęgnacją drzew i krzewów nieruchomości wpisanych do rejestru zabytków, pielęgnacją zielenie miejskiej, parków i ogródków działkowych

- zagrażających bezpieczeństwu ludzi i mienia w istniejącym obiekcie budowlanym, bezpieczeństwu żeglugi, ruchu drogowego itp…

- usuwanych w związku z ochrona przed powodzią

- posadzonych na terenach, na których w planach zagospodarowania przestrzennego zadrzewień i zakrzewień nie przewidziano

3. Czy ochrona gatunkowa zapewnia skuteczną ochronę przed zagrożeniami najważniejszymi dla tej grupy organizmów?

Tak zapewnia skuteczną ochronę, ponieważ ochrona gatunkowa jest najwyższą i najbardziej rygorystyczną formą ochrony. Gatunki roślin zagrożonych, które bezpośredniego znaczenia gospodarczego nie mają podlegają ochronie ścisłej.

4. Wymień najczęstsze przyczyny zagrożeń, dla których rośliny obejmowane są ochroną gatunkową.

• głównym zagrożeniem jest skażenie atmosfery dwutlenkiem siarki, na które organizmy są szczególnie wrażliwe,

• rzadkość występowania gatunku albo występowanie w znacznym rozproszeniu, gatunki te mogą być rzadkie w Polsce, ale pospolite poza granicami.

5. Wyjaśnij pojęcia: relikt i endemit.

Relikty to gatunki organizmów, które były rozpowszechnione w poprzednich okresach geologicznych, a obecnie występują w nielicznych, często pojedynczych stanowiskach.

Endemity to gatunki organizmów, których zasięg ograniczony jest do niewielkich obszarów. Często jest to np.: jedno pasmo górskie, albo wręcz jedna dolina, jedno zbocze czy jedno źródło.

6. Podaj przykłady występujących w Polsce reliktów roślinnych.

- pełnik europejski

- brzoza niska

- malina moroszka

- dzięwięćsił bezłodygowy

7. Podaj przykłady występujących w Polsce endemitów roślinnych.

- brzoza ojcowska

- tojad sudecki

- pięciornik śląski

- przytulia krakowska

- gnidosz sudecki

8. Podaj przykłady roślin, które trzeba było objąć ochroną gatunkową ze względu na ich wartość estetyczną.

- cis pospolity

- języcznik zwyczajny

- długosz królewski

- grzybienie białe

- barwinek pospolity

- śnieżyczka przebiśnieg

- szafran spiski

- mieczyk dachówkowaty

- storczyk

- mikołajek nadmorski

9. Podaj przykłady roślin objętych ochroną gatunkową, które mają w Polsce granicę zasięgu występowania.

- wschodnią: cis pospolity, jarząb brekinia, woskownica europejska, wiciokrzew pomorski

- północno-zachodnią: len złocisty, wiśnia karłowata

- północną: kłokoczka południowa

- południową: jarząb szwedzki

10. Wymień elementy florystyczne, które współtworzą florę Polski i podaj przykłady roślin objętych ochroną gatunkową należących do każdego z nich.

- element atlantydzki: woskownica europejska, wiciokrzew pomorski

- element pontyjski: wiśnia karłowata, zawilec wielkokwiatowy, miłek wiosenny, len złocisty i włochaty, dziewięćsił bezłodygowy i popłocholistny

- element borealny: zimoziół północny,

- element północny: jarząb szwedzki, wierzba lapońska, malina moroszka

- element południowoeuropejski: kłokoczka południowa

11. Podaj przykłady górskich gatunków roślin objętych ochroną gatunkową.

- limba

- kosodrzewina

- sasanki

- szarotka alpejska

12. Podaj przykłady leśnych gatunków roślin objętych ochroną gatunkową.

- parzydło leśne

- cis pospolity

- jarząb brekinia

- wawrzynek wilczełyko

- barwinek pospolity

13. Podaj przykłady torfowiskowych gatunków roślin objętych ochroną gatunkową.

• mchy torfowce (ochrona częściowa)

• sosna błotna

• brzoza karłowata

• wierzba borówkolistna

• malina moroszka

• rosiczki

14. Podaj przykłady wodnych gatunków roślin objętych ochroną gatunkową.

• grzybienie białe i północne

• kotewka orzech wodny

• salwinia pływająca

• grzybieńczyk wodny

• lobelia jeziorna

• porybliny

15. Podaj przykłady kserotermicznych gatunków objętych ochroną gatunkową.

• rokitnik zwyczajny

• mikołajek nadmorski

• dziewięćsił bezłodygowy i popłocholistny

• ostrożeń pannoński

• pajęcznica liliowa

• kosaciec bezlistny

16. Wyjaśnij na czym polega częściowa ochrona grzybów jadalnych.

Ochroną częściową objęte są wszystkie gatunki grzybów wielkoowocnikowych, za wyjątkiem gatunków podlegających ochronie ścisłej. Grzyby objęte ochroną częściową wolno zbierać do celów konsumpcyjnych - grzyby jadalne, ale nie wolno ich np. niszczyć w lesie.

17. Wymień prawne formy ochrony zwierząt w Polsce, która z nich jest najwyższą formą ochrony, która jest najmniej rygorystyczna?

- ochrona humanitarna

- ochrona użytkowa obejmująca ochronę łowiecką i rybacką

- ochrona gatunkowa

Najwyższą formą ochrony jest ochrona gatunkowa, a najmniej rygorystyczną jest ochrona humanitarna.

18. Na czym polega ochrona humanitarna zwierząt? Jakie zwierzęta ona obejmuje?

Ochrona humanitarna polega na zakazie zabijania zwierząt bez potrzeby i zadawania im cierpienia, jeżeli nie jest to konieczne.

Obejmuje ona wszystkie gatunki zwierząt: domowych, gospodarskich, wykorzystywanych do celów rozrywkowych, widowiskowych, filmowych, sportowych i specjalnych, używanych do doświadczeń utrzymanych w ogrodach zoologicznych dzikich i obcych rodzimej faunie.

19. Jakie zagadnienia dotyczące relacji człowiek - zwierzę reguluje Ustawa o ochronie zwierząt?

Ustawa z dnia 23.09.1977r. o ochronie zwierząt reguluje poniższe zagadnienia dotyczące relacji człowiek - zwierzę:

- zwierzę jako istota żyjąca, zdolna do odczuwania cierpienia, nie jest rzeczą. Człowiek jest mu winien poszanowanie, ochronę i opiekę,

- utrzymujący zwierzęta mają prawny obowiązek zaspokajania ich potrzeb. Dotyczy to także ich humanitarnego traktowania podczas transportu,

- prowadzący pojazd mechaniczny, który potrącił zwierzę zobowiązany jest w miarę możliwości zapewnić mu pomoc,

- maltretowane zwierzę można odebrać właścicielowi.

20. Wyjaśnij na czym polega ochrona użytkowa zwierząt. Jakich zwierząt ona dotyczy?

Ochrona użytkowa obejmuje ochronę łowiecką i rybacką. Jedna i druga oznacza hodowlę ryb czy zwierzyny łownej oraz określenie dopuszczalnych warunków i metod połowu lub polowania oraz hodowli ryb czy zwierzyny łownej. Elementem tej ochrony jest też prawne ściganie kłusownictwa, czyli nielegalnego pozyskiwania ryb lub zwierzyny łownej.

21. Czy wszystkie zagrożone gatunki bezkręgowców są w Polsce objęte ochroną gatunkową? Dlaczego?

Tak, ponieważ ochroną gatunkową poddano gatunki bezkręgowców, które wiadomo, że są zagrożone.

22. Wymień najważniejsze czynniki zagrażające krajowym bezkręgowcom. Wobec których zagrożeń ochrona gatunkowa jest wystarczająca i skuteczna, wobec których nie?

- masowe zastosowanie pestycydów (np. insektycydy zabijają wiele bezkręgowców, herbicydy pozbawiają je bazy pokarmowej)

- odprowadzanie ścieków do wód powierzchniowych i spływy zanieczyszczeń z terenów rolniczych

- zanieczyszczenie chemiczne gleby

- likwidacja naturalnych biocenoz na terenach zajmowanych pod inwestycje i agrocenozy

- przekształcanie środowisk życia zwierząt bezkręgowych poprzez osuszanie terenów podmokłych oraz likwidację „oczek wodnych”, regulacje rzek, zastępowanie naturalnych lasów monokulturami sosnowymi, zbiór i wydeptywanie ściółki leśnej

- likwidacja ostoi naturalnej roślinności takich jak miedze i obrzeża kanałów melioracyjnych

- wypalanie roślinności

- porządkowanie zieleni np. koszenie trawników i eliminacja z nich roślin dwuliściennych zwanych chwastami, brak kwitnienia roślin, na koszonych trawnikach pozbawia pokarmu np. motyle odżywiające się nektarem.

23. Jakie zabiegi w ogrodzie mogą przyczynić się do zachowania rodzimych gatunków?

W każdym ogrodzie można pozostawić niewielki fragment naturalnej roślinności z kryjówkami dla przedstawicieli rodzimej fauny bezkręgowej i drobnych kręgowców.

24. Wyjaśnij, w jaki sposób ochrona gatunkowa ryb i ochrona rybacka wzajemnie się uzupełniają.

Większość występujących w Polsce gatunków ryb podlega ochronie rybackiej. Ochrona gatunkowa nie uchroni zagrożonych gatunków ryb przed wpadaniem w sieci rybackie. Nawet jeśli rybacy zorientują się ze wśród ryb, które zamierzali legalnie złowić jest przedstawiciel gatunku objętego ochroną gatunkową, to najczęściej jest już za późno na wypuszczenie go do wody.

25. Wymień najważniejsze zagrożenia dla krajowych gatunków ryb. Wobec których zagrożeń ochrona gatunkowa i rybacka są wystarczające i skuteczne, wobec których nie?

- głównymi zagrożeniami dla ryb są zanieczyszczenie wód i regulacja rzek.

- szczególnie niebezpieczne dla ryb są spływy pozostałości pestycydów, a zwłaszcza insektycydów. Regulacja rzek prowadzi do ujednolicenia siedlisk co uniemożliwia życie większości gatunków ryb.

- przegrodzenie rzek zaporami i progami rzecznymi bez należycie funkcjonujących przepławek pozbawia gatunki wędrowne możliwości odbywania wędrówek, a co za tym idzie rozrodu,

- nie selektywność technik połowu ryb stosowanych prze rybaków

- kłusownictwo rybackie.

26. Dlaczego zwalczanie kłusownictwa, szkodnictwa leśnego oraz przestępstw i wykroczeń przeciwko przepisom o ochronie przyrody jest w Polsce mało skuteczne?

- ograniczone możliwości patrolowania rozległych obszarów przez niewielką liczbę strażników rybackich

- możliwość skorumpowania czy zastraszenia strażników rybackich należących do tej samej społeczności lokalnej co kłusownicy

- społeczne przyzwolenie na ten proceder na niektórych obszarach

- usprawiedliwianie kłusownictwa biedą

- umarzanie spraw przed prokuratorem ze względu na znikome, społeczne niebezpieczeństwo czynu i łagodne ich traktowanie prze sądy.

27. Wymień główne zagrożenia dla rodzimych gatunków płazów. Wobec których zagrożeń ochrona gatunkowa jest wystarczająca i skuteczna, wobec których nie?

- zanieczyszczenie i eutrofizacja wód

- obniżanie poziomu wód gruntowych

- kwaśne deszcze

- wzmożony ruch samochodowy i rozbudowa sieci dróg - płazy wędrujące do i z miejsc rozrodu giną pod kołami samochodów

- przekształcanie środowisk prze likwidację „oczek wodnych” i osuszanie terenów podmokłych

- zabijanie prze ludzi.

28. Wymień główne zagrożenia dla rodzimych gatunków gadów. Wobec których zagrożeń ochrona gatunkowa jest wystarczająca i skuteczna, wobec których nie?

- przekształcanie i ujednolicanie ich siedlisk

- wzmożony ruch samochodowy i rozbudowa sieci dróg

- zwarte i gęste zalesianie dużych obszarów bez pozostawiania miejsc otwartych i nasłonecznionych, porośniętych niską roślinnością

- intensyfikacja wykorzystywania terenów rolniczych przy użyciu ciężkiego sprzętu

- zanieczyszczenie środowiska

- zabijanie przez ludzi i maszyny

- wyłapywanie do hodowli.

29. Wyjaśnij w jaki sposób rożne formy prawnej ochrony ptaków nawzajem się uzupełniają?

Większość rodzimych gatunków ptaków podlega ochronie gatunkowej. Na ogół jest to ochrona ścisła. Nieliczne gatunki ptaków podlegają częściowej ochronie gatunkowej. Są to mewa srebrzysta i białogłowa, wrona siwa, sroka oraz kormoran czarny poza obszarami stawów rybnych. Pozostałe gatunki ptaków podlegają ochronie łowieckiej. Wyjątek stanowi gołąb skalny. W Polsce występuje wyłącznie miejska forma tego gatunku. W miastach jest to pospolity ptak synantropijny. Jego sąsiedztwo może być uciążliwe dla ludzi ze względu na nosicielstwo chorób zakaźnych i pasożytów, które mogą być groźne także dla człowieka oraz ze względu na zanieczyszczanie odchodami np. balkonów. Jednak zarówno forma miejska gołębia skalnego jak kormoran czarny na stawach rybnych podlegają ochronie humanitarnej.

30. Na dowolnych przykładach wyjaśnij na czym polega synantropizacja i co dzieje się z gatunkami, które nie mogą przystosować się do życia w środowisku przekształconym przez człowieka.

Ptaki stanowią grupę zróżnicowaną pod względem środowiskowym oraz pod względem zagrożeń antropogennych, z jakimi spotykają się one w naturze. Niektóre gatunki przystosowują się do zmian środowiska wprowadzanych przez człowieka i osiedlają się w pobliżu jego osiedli, czyli ulegają synantropizacji. Takim gatunkiem jest np. wróbel domowy zakładający gniazda w szczelinach budynków. Gatunki o najmniejszych zdolnościach adaptacji do warunków środowiska zmienionych przez człowieka giną jak np. drop.

31. Wyjaśnij czy, i jeżeli tak to kiedy należy dokarmiać ptaki?

Tak, dokarmianie ptaków przez ludzi wbrew rozpowszechnionemu mniemaniu przynosi im nie tylko korzyść. Niektóre z nich ulęgają synantropizacji. Przestają poszukiwać pokarmu w sposób charakterystyczny dla swojego gatunku wyczekując na pokarm wyrzucany przez ludzi. Łabędzie nieme potrafią nawet domagać się pokarmu od stojących na brzegu osób sycząc na nie, bądź dziobiąc po nogach. Dokarmianie przynosi doraźną korzyść osobnikom dokarmianym, jeśli tylko karma podawana przez ludzi jest odpowiednia. Ptaki należy dokarmiać tylko w najtrudniejszym dla nich okresie, kiedy temperatury są bardzo niskie albo pokrywa śniegowa bardzo gruba.

32. Jakie zagrożenia dla ptaków stwarzają duże szyby i napowietrzne linie przesyłowe? Jak można im zapobiegać?

Zagrożeniem dla ptaków są duże szyby oraz napowietrzne linie przesyłowe elektryczne i telefoniczne. Ptaki rozbijają się o nie w locie. Sposobem minimalizacji zagrożenia, zapobieganiem jest umieszczanie na takich obiektach sylwetek ptaków drapieżnych, których unikają inne gatunki ptaków.

33. Wymień główne zagrożenia dla rodzimych gatunków ssaków. Wobec których zagrożeń ochrona gatunkowa jest wystarczająca i skuteczna, wobec których nie?

- chemizacja środowiska

- mechanizacja prac leśnych i polowych

- wyrąb lasów

- zmasowana turystyka

- kłusownictwo i wandalizm

- prace polowe, ziemne i inne prowadzone przy użyciu maszyn oraz ruch samochodowy

- chemiczne zwalczanie szkodników owadzich, co pozbawia ich bazy pokarmowej oraz penetracja przez ludzi ich zimowych kryjówek takich jak jaskinie i bunkry (nietoperze)

34. Wyjaśnij na czym polega wzajemne uzupełnianie się form prawnej ochrony ssaków?

Formie prawnej - ścisłej ochronie gatunkowej podlegają:

- wszystkie rodzime gatunki ssaków z rzędu owadożernych z wyjątkiem kreta, który podlega ochronie częściowej poza terenami upraw, lotnisk i stawów rybackich, gdzie uważa się go za szkodnika

- wszystkie gatunki rodzimych nietoperzy

- z rzędu zającokształtnych: zając bielak, zając szarak i dziki królik są zwierzętami łownymi

- z rzędu gryzoni gatunki, których nie uważa się za szkodniki, bóbr europejski podlega ochronie częściowej ze względu na przewidywana konieczność regulacji liczebności na niektórych terenach, piżmak jest zwierzęciem łownym

- wszystkie gatunki waleni (na naszych wodach terytorialnych występuje jedynie morświn)

- z rzędu drapieżnych niedźwiedź, wilk, ryś, żbik ora większość łasicowatych, pozostałe gatunki ssaków drapieżnych podlegają ochronie łowieckiej, wydra jest objęta częściowa ochroną gatunkową poza stawami rybnymi, na których uważana jest za szkodnika

- wszystkie występujące na naszych wodach gatunki fok

- z rzędu parzystokopytnych: żuk, kozica, pozostałe gatunki są zwierzętami łownymi.

Gatunki ssaków uznane za szkodniki, np. szczury mogą być zwalczane. Jednak poza ustawowym zwalczaniem także i one podlegają formie prawnej - ochronie humanitarnej.

OCHRONA PRZYRODY W UNII EUROPEJSKIEJ

1. Wymień dyrektywy regulujące problemy ochrony przyrody w Unii Europejskiej.

- dyrektywa ptasia - Dyrektywa Rady 79/409/EWG z dnia 2.04.1979r. w sprawie ochrony dzikich ptaków

- dyrektywa siedliskowa (habitatowa) - Dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21.05.1992r. w sprawie ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory

2. Jakie zagadnienia reguluje dyrektywa ptasia?

Dyrektywa ptasia reguluje zagadnienia dzikich ptaków. Zawiera wytyczne ochrony ptaków przez państwa członkowskie oraz zasady polowania na nie.

3. Jakie zagadnienia reguluje dyrektywa siedliskowa?

Dyrektywa siedliskowa reguluje zagadnienia ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory. Zawiera wytyczne ochrony zasobów przyrody ważnych dla całej Wspólnoty:

- siedlisk naturalnych, których ochrona wymaga wyznaczania obszarów szczególnie chronionych

- roślin i zwierząt, których ochrona wymaga wyznaczenia specjalnych obszarów chronionych

- ochrony ścisłej gatunków roślin i zwierząt

- pozyskiwania ze stanu dzikiego oraz eksploatacji gatunków chronionych przez Dyrektywę.

Dyrektywa siedliskowa uznaje ochronę niektórych najbardziej zagrożonych siedlisk i gatunków za zadania pierwszoplanowe. Siedliska i gatunki takie określa się mianem priorytetowych. Dyrektywa zaleca ochronę np. estuariów, nie określa natomiast formy ochrony pozostawiając państwom członkowskim znaczna swobodę w tym zakresie.

4. Jaka będzie procedura ustanawiania obszarów Natura 2000?

Dyrektywa przewiduje utworzenie europejskiego systemu obszarów chronionych Natura 2000. System ten funkcjonuje już w obecnych granicach Unii Europejskiej. Obecnie polski Minister Środowiska (podobnie jak jego odpowiednicy w innych państwach kandydujących) tworzy listę obszarów, które mają wejść w skład tego systemu. Po zaakceptowaniu listy przez Radę Ministrów zostanie ona przedstawiona Komisji Europejskiej. Po zaakceptowaniu przez Komisję Europejską minister właściwy do spraw środowiska w porozumieniu z ministrami właściwymi do spraw: rolnictwa, rozwoju wsi i gospodarki wodnej wyznaczać będzie obszar NATURA 2000 w trybie rozporządzenia.

5. W jakich celach będą wyznaczane obszary Natura 2000?

Obszar Natura 2000 obejmować będzie obszary specjalnej ochrony wyznaczone dla ochrony ostoi dziko występujących gatunków ptaków lub specjalne obszary ochrony wyznaczone dla ochrony siedlisk przyrodniczych lub dla siedlisk dziko występujących roślin lub siedlisk zwierząt.

6. Wymień najważniejsze regulacje prawne, jakie będą obowiązywać na obszarach Natura 2000?

- Minister właściwy do spraw środowiska będzie ustanawiać 20 letni plan ochrony,

- zabronione będzie podejmowanie działań, które mogą pogorszyć ich stan,

- każdy plan lub projekt przedsięwzięcia nie związanego bezpośrednio z planem ochrony takiego obszaru o potencjalnym wpływie na przyrodę podlegać będzie ocenie na zasadach w Prawie Środowiska,

- w przypadku podjęcia nielegalnych działań wpływających na przyrodę obszaru Natura 2000 wojewoda nakaże ich wstrzymanie i przywrócenie stanu poprzedniego, a w ostateczności przywróci taki stan na koszt sprawcy,

- jeżeli realizacja planu lub projektu, który może negatywnie oddziaływać na przyrodę obszaru Natura 2000 uzasadniać będą potrzeby bezpieczeństwa powszechnego, przyczyny natury społecznej lub ekonomicznej, a nie ma rozwiązań alternatywnych będzie się podejmować działania kompensacji przyrodniczej niezbędne do funkcjonowania systemu obszarów Natura 2000. Zakres kompensacji określać będzie wojewoda w drodze decyzji administracyjnej,

- jeśli obszar Natura 2000 wyznaczono dla ochrony siedliska albo gatunku o znaczeniu priorytetowym, działania takie będą mogły być podjęte tylko ze względu na ochronę zdrowia i życia ludzkiego, bezpieczeństwo powszechne albo korzystne następstwa dla środowiska przyrodniczego po uzyskaniu opinii Komisji Europejskiej. Stosowne zapisy muszą znaleźć się w Ustawie o ochronie przyrody w dniu przystąpienia Polski do Unii Europejskiej (projekt w Sejmie),

- obszarami Natura 2000 będą mogły być te same obszary, które podlegają już ochronie obszarowej na podstawie dotychczas obowiązujących przepisów (park narodowy).

- będą mogły być też wprowadzone ograniczenia gospodarce rolnej i rybackiej, jeśli wymagać tego będzie ochrona przyrody.

7. Czym jest sieć ECONET-POLSKA? Z jakich elementów składa się ta sieć?

ECONET-POLSKA jest krajową siecią ekologiczną, wielkoprzestrzennym systemem obszarów węzłowych najlepiej zachowanych po względem przyrodniczych i reprezentatywnych dla różnych obszarów przyrodniczych kraju wzajemnie ze sobą powiązanych korytarzami ekologicznymi, które zapewniają ciągłość więzi przyrodniczych w obrębie tego systemu. Sieć pokrywa 46% powierzchni kraju (78 obszarów węzłowych zajmuje 31% powierzchni, 110 korytarzy zajmuje 15%powierzchni Polski).Obszary węzłowe, czyli biocentra oraz korytarze dzieli się na międzynarodowe i krajowe.

W skład sieci wchodzą: obszary prawnie chronione ostoje przyrody ECONET lub ważne ostoje ptaków jako tzw. biocentra. Ważną częścią ECONET-POLSKA są mokradła.

8. Czym jest system CORINE?

System CORINE jest europejskim systemem ochrony dziedzictwa przyrodniczego

9. Wymień najważniejsze cele systemu CORINE na poziomie krajowym.

• wytypowanie ostoi przyrodniczych o znaczeniu europejskim

• sporządzenie spójnego opisu bogactwa przyrodniczego Polski oraz oceny adekwatności sieci obszarów prawnie chronionych

• zainicjowanie prac nad krajowym systemem informacyjnym ochrony przyrody i połączeniem z tym systemem placówek naukowych i banków danych.

10. Wymień działy tematyczne systemu CORINE w Polsce.

- użytkowanie ziemi,

- główne źródła emisji zanieczyszczeń i ich rozprzestrzenianie się,

- identyfikacja , inwentaryzacja i opis miejsc przyrodniczo cennych, szczególnie zasługujących na ochronę.

---