ZAGADNIENIA Z EKOLOGII I OCHRONY PRZYRODY
(2010/2011)
Zakres i podstawowe zasady ekologii. Metodologia badań ekologicznych.
definicja ekologii
ekologia opisowa, funkcjonalna i opisowa
fizjologia środowiska, genetyka populacyjna i ekologiczna, ekologia behawioralna, ekologia ewolucyjna
autekologia, dem ekologia, synekologia
zasady poznania naukowego w ekologii
podstawowe kierunki rozwoju współczesnej ekologii
ochrona przyrody a ochrona środowiska
sozologia
biologia konserwatorska
inżynieria środowiska
ekolog a ekologista
Populacja i jej cechy charakterystyczne.
definicja populacji
definicja zagęszczenia populacji
parametry populacji determinujące jej zagęszczenie
metody badania zagęszczenia populacji
rozrodczość, wskaźnik rozrodczości, rozrodczość potencjalna i realizowana
śmiertelność, wskaźnik śmiertelności, przeżywalność, długość życia potencjalna i realizowana
emigracja i imigracja
problemy w badaniu niektórych populacji
struktura płci
struktura wiekowa, tabele przeżywania, krzywe przeżywania i jej typy, populacja stała, wzrastająca i zanikająca
struktura przestrzenna populacji, typy rozmieszczenia osobników, przyczyny i koszty powstawania skupisk
Genetyka populacji
organizacja substancji dziedzicznej
mutacje
rekombinacja genów
polimorfizm genów
metody pomiaru różnorodności genetycznej
dryf genetyczny
efekt szyjki od butelki
efekt założyciela
metapopulacje
populacje małe i duże
minimalna trwała populacja
efektywna wielkość populacji
minimalna wielkość populacji zdolnej do wypełniania jej ekologicznej funkcji
przyczyny spadku liczebności i szybkiego wymierania małych populacji
Czynniki ograniczające rozmieszczenie organizmów
prawo Liebiga
prawo Shelforda
zasoby kluczowe
temperatura jako czynnik ograniczający rozmieszczenie organizmów
reguła Bergmana
reguła Allena
hibernacja, estywacja, torpor
wilgotność jako czynnik ograniczający rozmieszczenie organizmów
znaczenie wody w życiu roślin
znaczenie wody w życiu zwierząt
współdziałanie temperatury i wilgotności jako czynników ograniczających rozmieszczenie organizmów
wiatr, światło, zasolenie, chemizm wody i gleby, pożary jako czynniki ograniczający rozmieszczenie organizmów
migracje i rozprzestrzenianie się gatunków
selekcja siedlisk
Zasady racjonalnej eksploatacji i ograniczanie liczebności szkodników
zasady racjonalnej eksploatacji populacji (koncepcje: największego stałego zbioru, optymalnego stałego zbioru, stałej wielkości nakładów, zmienność warunków środowiska)
rybołówstwo i wielorybnictwo
szkodniki i ekonomiczne zasady opłacalności ich zwalczania
pestycydy i problemy spowodowane ich stosowaniem
metody walki ze szkodnikami: biologiczna, mikrobiologiczna, autodestrukcji, zintegrowana
Interakcje międzygatunkowe
komensalizm
symbioza (protokoperacja i mutualizm)
amensalizm
pasożytnictwo
drapieżnictwo, zależność liczebności populacji ofiar i drapieżców, koewolucja, mimikra, mimezja
konkurencja
neutralizm
Struktura i funkcjonowanie ekosystemu
ekosystem, biocenoza, biotop, gilgie
siedlisko
nisza ekologiczna
cechy biocenozy
biomasa
metody badania biomasy i produktywności
struktura troficzna ekosystemu: łańcuchy i sieci troficzne, łańcuchy spasania i detrytusowe, drapieżniki szczytowe, gatunki kluczowe
zasady termodynamiki a przepływ energii przez ekosystem
czynniki determinujące wydajność przekazywania energii między poziomami troficznymi
produktywność ekosystemów
produkcja pierwotna i wtórna (brutto i netto), respiracja
stabilność biocenozy, jej stałość i odporność
obieg wody, węgla, tlenu i azotu w ekosystemach
Dynamika ekosystemów
sukcesja ekologiczna, sera, klimaks
modele sukcesji: ułatwiania, hamowania, tolerancji, kolonizacji losowej, zmieniających się współczynników zasobów środowiska,
rodzaje sukcesji: auto- i allogeniczna, pierwotna i wtórna, dekompozycyjna
biocenozy klimaksowi, sukcesja cykliczna
reakcja biocenoz na zaburzenia
zaburzenie a katastrofa
wpływ zaburzeń na bogactwo gatunkowe
Biomy świata, krainy biogeograficzne
czynniki środowiska determinujące rozmieszczenie biomów na świecie
charakterystyka tundry, tajgi, lasów liściastych i mieszanych strefy umiarkowanej, stepów, półpustyń i pustyń, lasów i zarośli twardolistnych strefy podzwrotnikowej, sawann, tropikalnego lasu wilgotnego
przyczyny różnic między florami i faunami będące podstawa wyróżniania państw roślinnych i zwierzęcych
państwa roślinne i ich rozmieszczenie na kuli ziemskiej
państwa zwierzęce i ich rozmieszczenie na kuli ziemskiej
Różnorodność biologiczna jako przedmiot ochrony przyrody
mechanizmy izolacji rozrodczej gatunków (przed- i postkojarzeniowe)
specjacja (alopatyczna, parapatryczna, sympatryczna)
metody pomiaru różnorodności gatunkowej
liczba gatunków na świecie
lokalizacja bioróżnorodności na świecie
czynniki powodujące powstawanie gradientów bioróżnorodności
wartość zasobów przyrody: bezpośrednia i pośrednia, użytkowa i konsumpcyjna
kategorie korzyści czerpane z biosfery
hipoteza Gai
Zagrożenia dla przyrody powodowane przez człowieka
eksplozja demograficzna człowieka i jego konsumpcjonizm jako przyczyny zagrożeń dla przyrody powodowanych przez człowieka
bezpośrednia eksterminacja
przekształcanie siedlisk (degradacja i fragmentacja siedlisk, efekt krawędzi)
chemizacja środowiska
wprowadzanie obcych gatunków (gatunki obce i obce inwazyjne, introdukcja i jej rodzaje, zagrożenia powodowane przez gatunki inwazyjne: konkurencja, drapieżnictwo i pasożytnictwo, rozprzestrzenianie chorób i pasożytów, hybrydyzacja gatunków)
organizmy genetycznie modyfikowane: zagrożenia dla przyrody i środowiska oraz korzyści gospodarcze
metody przeciwdziałania bezpośredniej eksterminacji (Konwencja Waszyngtońska)
metody przeciwdziałania introdukcjom i zwalczania gatunków inwazyjnych
Przeciwdziałanie zagrożeniom na poziomie populacji i gatunku
międzynarodowa klasyfikacja zagrożonych gatunków
przygotowanie skutecznego programu ochrony zagrożonej populacji - zagrożonego gatunku
reintrodukcja
opieka medyczna
zadania ogrodów zoologicznych, botanicznych i banków genów
Obszarowa ochrona przyrody
międzynarodowa definicja i klasyfikacja obszarów chronionych
kryteria wyboru obszarów chronionych: bioróżnorodność, stopień endemizmu, odrębność taksonomiczna
metody wyznaczania obszarów chronionych: analiza luk, metoda reprezentacji, metoda komplementarności, metody siedliskowe
projektowanie obszarów chronionych (rozmiary, kształt, jeden duży czy kilka małych, korytarze ekologiczne)
zarządzanie obszarami chronionymi: ekosystemy leśne, murawy, wrzosowiska, tereny podmokłe
monitoring zmian na obszarach chronionych
Prawna ochrona przyrody w Polsce
organy ochrony przyrody
organy opiniodawczo-doradcze w zakresie ochrony przyrody
formy ochrony przyrody (obszarowe, indywidualne, ochrona gatunkowa)
krajowy system obszarów chronionych
formuły prawne wprowadzania form ochrony przyrody
Natura 2000 w Polsce
dyrektywa ptasia
dyrektywa siedliskowa
zasady ochrony przyrody na obszarach Natura 2000
procedura tworzenia obszarów Natura 2000
4