Pogłowie owiec na świecie około1 miliona. Tendencja malejąca. Owiec jest na świecie mniej więcej tyle samo, co bydła. Pogłowie uszeregowane malejąco: Azja > Afryka > Oceania > Europa Ameryka południowa > Ameryka północna. Produkcja wełny ciągle spada.

Kozy tendencja wzrostowa. Około 800 milionów. Azja > Afryka > Ameryka południowa > Ameryka północna > Oceania

Znaczenie owiec:

• Produkcja młodego żywca

• Produkcja mleka

• Produkcja wełny

Rasa - jest to grupa zwierząt o określonych cechach użytkowych i pokroju, która została wytworzona przez człowieka w wyniku pracy hodowlanej, w określonych warunkach środowiskowych. Cechy charakterystyczne dla rasy są wielokrotnie przekazywane na potomstwo.

Odmiany - są to grupy zwierząt tej samej rasy, ale mających szereg cech różniących je. Cechy te nie są na tyle duże, aby taką grupę uznać za odrębną rasę. Czasami o ile kierunek prowadzonej pracy hodowlanej jest w pewien sposób ukierunkowany a i populacja jest odpowiednio duża, to odmiana stanowi początek wytwarzania nowej rasy.

Rasy można podzielić na:

• Prymitywne - powstały pod wpływem bardzo trudnych i ubogich warunków środowiskowych. Zazwyczaj są to zwierzęta mało wydajne, późno dojrzewające, drobna, mało wymagająca pod względem bytowym np.: wrzosówka.

• Szlachetne - odznaczające się wysoką użytkowością. Są zwierzętami wymagającymi dobrych warunków środowiska, dobrego żywienia, pielęgnacji i dalszej umiejętnej hodowli np.: merynosy, owce ras mięsnych

• Pośrednie - powstałe w lepszych warunkach środowiskowych, ale też dzięki świadomej działalności hodowlanej człowieka np.: polska owca nizinna, polska owca długowłosa

Typy użytkowe zostały uzyskane pod wpływem działalności człowieka dążeniu do uzyskania określonych produktów od owiec. Można wyróżnić następujące typy:

• Wełnisty

• Wełnisto-mięsny

• Mięsno-wełnisty

• Mleko-wełnisty np.: fryzlyjska

• Wełnisto-mleczny

• Kożuchowy np.: wrzosówka

• Smuszkowy np.: karakuły

• Plenny np.: fińska, wrzosówka, fryzyjska, olkuska, romanowska

• Wszechstronnie użytkowy np.: polska owca górska

Typy użytkowe kóz:

• Mleczny np.: samejska, alpejska francuska, toggenburska, alpejska brytyjska, maltańska, biała szlachetna niemiecka, barwna niemiecka szlachetna, poitouska la mancha

• Mięsny np.: burska, afrykańska, karłowa, bengalska

• Wełnisty np.: angorska

• Puchowy np.: kaszmirska

• Ogólne np.: kozy domasseńskie, karpackie, sandomierska, barwna uszlachetniona, biała uszlachetniona

Randoűilled

Merynoprekos

Merynos polski biały

Merynos polski odmiana grnrtycznie czarna

Suffolk

Tekex

Dorset horn rogaty

Dorset horn bezrogi

Jle de France

Berrichon du cher

Romney marsh

Lincoln

Leicester

Cariedale

Polska owca nizinna

Polska owca długowełnista

Leine

Fryzyjska

Lacaune

Wrzosówka

Romanowska

Fońska

Polska owca górska

Klatki wykotowe 1m/1m Owca przebywa tam 3-5 dni. Przygotowujemy ich 10% stada. Znakowanie kolejnym numerem wykotu np.: 1, 2, 3, na 2 dzień farbą na wełnie, nietrwale. Po 30 dniach znakowanie kolczykiem. Tworzenie grup wiekowych z 10-14 dni, po dwóch tygodniach tworzymy dokarmianie do jagniąt (np.: owies gnieciony). Odsadzenie około 90 dnia. Obcinanie ogonków na 4 kręgu - specjalnymi kleszczami, nożycami - w przedziale 7-14 dni

Użytkowanie mięsne

Czynniki wpływające na użytkowanie:

• Rasa

• Płeć

• Wiek (im młodsze tym lepsze)

• Płodność i plenność - krzyżowanie towarowe

• Żywienie

Ocena przyżyciowa: przyrost dobowy 200-400 g Zużycie paszy na 1 kg przyrostu masy ciała. Usg - długość polędwicy - oko, tłuszcz nad

Ocena poubojowa: wydajność rzeźna - stosunek masy tuszy do masy ciała przed ubojem

Klasyfikacja owiec rzeźnych

Masa ciała	Klasa	Płeć
Jagnięta mleczne, młode owce rzeźne (zęby mleczne)
13-16		♂ ♀
17-22		♂ ♀
23-30	EAB	♂ ♀
31-35	EAB	♂ ♀
36-40	EAB	♂

Skład chemiczny mięsa (%)

Nazwa mięsa	Białko	Tłuszcz	Sucha masa	Woda
Wołowina	20,90	5,49	1,25	72,35
Cielęcina	19,00	4,98	0,82	75,20
Baranina	17,11	5,77	1,33	75,79
Koźlęcina	20,10	3,12	1,40	70,00

SKL - stężony kwas linolenowy

Zawartość SKL (mg/100 h tkanki) w mięśniu najdłuższym grzbietu

	Młode bydło	Jagnięta	Koźlęta
SKL
Średnio	176	198,77	192,03
% w relacji do bydła	100	112,9	109,4
SKL, cis-9 trans-11
Średnio	23,03	50,38	29,82
% w relacji do bydła	100	218,8	129,5

Użytkowanie mleczne:

• Rasa

• Wiek 3-4 laktacja najwyższa mleczność

• Żywienie

• Przebyte choroby wymienia

Kontrola użytkowości mlecznej

Metody kontroli użytkowości mlecznej u owiec:

• Klasyczna - w której udoje kontrolne prowadzimy co 14 dni, przez okres laktacji rozpoczynając od siódmego dnia po wykocie. W dniu udoju są prowadzone 3 udoje kontrolne. Na cały dzień odłączamy jagnięta i dokarmiamy mlekiem, które udoimy. Uzyskaną ilość mleka mnożymy razy 14 i to co uzyskamy daje nam wydajność za 14 dni, 7 w jedną a 7 w drugą stronę. Stosuje się u owiec raz fryzyjskich

• Metoda uproszczona - dój prowadzony jest co 14 dni, ale tylko jeden raz w dniu kontroli wydajności mlecznej. Jagnięta odłączamy na 6-8 godzin. Doimy tylko jedna połowę wymienia, drugą zostawiamy dla jagniąt. Wyliczając dobowa wydajność mleka na podstawie tego jednego doju kontrolnego.

7.00-13.00

0,11 kg - 6 godzin

x - 24 godziny x=0,44 razy 2 = o,88

Jest to mniej dokładna metoda, owcy podajemy 1 cm oksytocyny, aby oddała mleko, jagnięta nie muszą być dokarmiane.

• Metoda która opiera się na przyroście masy ciała jagniąt - metoda szacunkowa, obarczona małym błędem jeśli chodzi o pojedyncze sztuki, bardzo dobra dla grupy. Jagnięta ważymy w 3 terminach:

- Na drugi dzień po urodzeniu

- 28-30 dni

- Przy odsadzaniu od matek 70, 90, 100 dni

Jagnięta w pierwszym okresie zużywają 4,5 kg mleka na jeden kilogram przyrostu. W drugim 4 kg, jeśli jest odchowywany jako pojedynek i 3,3 kg mleka jagnięta z ciąż mnogich.

Stosunek zawartości witamin i żelaza w mleku

Witamina	Owcze-krowie	Kozie-krowie
A	1,7:1	1,4:1
B1	1,3:1	1,5:1
B2	1,3:1	1,3:1
PP (niacyna)	5,2:1	3,8:1
B12	0,9:1	0,2:1
H (biotyna)	2,6:1	0,2:1
C	2,9:1	1,4:1
Żelazo	4,5:1	0,8:1

Skład chemiczny mleka (g/100 g)

Składnik	Owcze	Kozie	Krowie	Kobiece
Woda	80,6	86,6	87,3	87,2
Sucha masa	19,4	13,4	12,7	12,8
Tłuszcz	7,7	4,2	3,8	4,2
Białko	5,6	3,9	3,2	1,2
Laktoza	5,0	4,5	4,8	7,0
Sole mineralne	0,9	0,8	0,7	0,2

W 100g mleka krowiego 33,27 mg, koziego 24,48 mg, a owczego 82,57 mg

Z mleka owczego i koziego nie można uzyskać śmietany jeśli nie schłodzi się i nie odwiruje mleka

Z mleka owczego:

• Bundz (żętyca)

• Bryndza

• Oscypek

Skóra wełnista > 11 mm, jest kupowana na sztuki

Golec < 11 mm włosa, skóra kupowana na wagę

Ważenie do dokładności 5 dag

Konserwacja:

Solenie - soli tyle ile ma 50% masy skóry, układana następnie na stosy: włos, mizdra, włos, mizdra

Praca hodowlana:

Elementy:

• Ocena wartości użytkowej zwierząt

• Ocena wartości hodowlanej zwierząt

• Selekcja

• Dobór

Efektem prowadzenia prac hodowlanych jest postęp hodowlany

Postęp produkcyjny = postęp hodowlany + postęp środowiskowy

Wartość użytkowa zwierząt to zmierzona wartość cech produkcyjnych: wydajność mleka w laktacji, wydajność wełny, wzrost mierzony masą ciała itd.

Wartość hodowlana jest to wielkość założeń genetycznych na określoną cechę, które to założenia genetyczne zwierzę jest w stanie przekazać następnemu pokoleniu

Wartość hodowlana jest miarą indywidualną - szacowana jest indywidualnie dla każdego zwierzęcia. Jest szacunkowa, bowiem nie możemy jej dokładnie zmierzyć, możemy je jedynie przewidywać, wykorzystując różne dostępne źródła informacji

Źródła informacji wykorzystywane w ocenie wartości hodowlanej:

• Użytkowość własna

• Użytkowość przodków (rodzice, dziadkowie)

• Użytkowość krewnych bocznych (siostra, brat, półsiostra, półbrat)

• Użytkowość potomstwa

Selekcja - to wybór najlepszych zwierząt na rodziców przyszłego pokolenia

Brakowanie - usuwanie ze stada zwierząt nie wybranych, starych lub chorych

Różnica selekcyjna zależy od:

• Stopnia zmienności cechy

• Wielkości remontu stada

• Płci

• Liczby cech branych przy selekcji

• Plenności

Metody selekcji na kilka cech:

• Następcza

• Wskaźnikowa (indeksowa)

• Niezależna (niezależnych poziomów brakowania)

Selekcja:

• Kierunkowa dodatnia

• Kierunkowa ujemna

• Stabilizacyjna

Wykład VI

Dobór jednorodny - kojarzenie

Dobór niejednorodny - krzyżowanie

Zasady doboru

Kojarzenie najlepszych (wybitnych zwierząt) między sobą

Kojarzenie korelacyjne (eliminacja u potomstwa wad występujących u matek

Kojarzenie:

• W celu hodowlanym: uszlachetniające, wypierające i twórcze

• W celu towarowym: jednostopniowe, dwustopniowe

W rasach matecznych obserwowane i wybierane są:

• Liczba i plenność jagniąt urodzonych

• Masa ciała jagniąt w dniu urodzenia

• Masa ciała jagniąt i miotu w wieku 56 dni

• Liczba jagniąt odchowanych w sezonie

• Masa ciała owiec przed stanówką - cecha zalecana

• Ocena punktowa kondycji - cecha zalecana

• Plenność życiowa matki, liczone jako iloraz jagniąt urodzonych przez maciorkę przez cały okres użytkowania oraz ilość sezonów

W rasach ojcowskich obserwowane i wyliczane są:

• Masa ciała jagniąt określona „metodą francuską” - ważenie co 21 dni, począwszy od urodzenia pierwszego jagnięcia, do osiągnięcia 56 dnia życia przez ostatnie urodzone jagnię. W przypadku przedłużenia wykotów istnieje konieczność wykonania dodatkowych ważeń

• Masa ciała maciorek i tryków w dniu licencji

• Masa ciała przed stanówką - cecha zalecana

• Przyrosty masy ciała od 10 do 30 dnia oraz od 30 do 56 dnia życia jagnięcia

• Pomiary grubości tłuszczu okrywowego oraz głębokości i powierzchni mięśnia najdłuższego grzbietu przy pomocy USG przy licencji - cechy zalecane

• Ocena punktowa kondycji przed stanówką - cecha zalecana

1

owce i kozy - wykłady

---