Dyarysz Seymu Convocationis

po Smierci Nayiaśnieyszego

Augusta III Krola Polskiego

za Radą Prześwietnego Senatu

na dzień 7. miesiąca Maja

Roku 1764

determinowanego

Sesyja pierwsza

d 7. maja

Po odprawionney solenney viotywie w Kosciele Kollegiaty S=o Jana, Ktorą celebrował Jm X Ostrowski Biskup Kujawski in presentia J. O. Xcia Jmci Prymasa, tudziesz innych Biskupow, Senatorow y Ministrow, i ako też utrius'g Gentis na Seym Konwokacyi obranych Posłow, y licznie zgromadzoney Szlachty, y po Kazaniu przez Jmc X. Szaniawskiego Kanonika Gnieznienskiego Referendarza Xcia Jmci Prymasa disertis simo ore iedność Sentimentow zalecaiąc, poszedł JO. Xże Jmc Prymas w liczney assystencyi Posłow Gankami do Senatorskiey Jzby na Zamek, gdzie zastawszy Jchmciow XX. Biskupow, Woiewodow, Kasztellanow, y Ministrow, zasiadł z temiż Jchmosciami Krzesła swoie, a zaleciwszy wszystkim unionem animorum za uderzeniem Laski przez Jmci Pana Oginskiego, Marszałka W=o WXLitt obligował Jchmc PP. Posłow, aby ad mentem Prawa szli do Poselskiey Jzby, y tam Obrady Seymowe od obrania zaczęli Marszałka.

Jchmic PP. Posłowie pokłoniwszy się Xiązęciu Jmci Prymasowi, weszli do Jzby swoiey, y tam mieysca swoie obiąwszy, Jmc Pan Kossowski Starosta y Poseł Sieradzki posyłał do Jmci P. Małachowskiego Krayczego Koronnego Marszałka Starey Laski qua Kollegi swego /:ponieważ go niebyło w Jzbie Poselskiey:/ dwa razy, aby, iako Starey Laski Dyrektor, chciał nieodwłocznie do Jzby Poselskiey przybyć, y Seymowe Obrady zagaic; Którego przybycia niemogąc się doczekać przez godzin kilka, odezwał się, tenze Jmc P. Stta y Poseł Sieradzki donosząc Jzbie, iż do Jmci Pana Krayczego Kollegi swego posyłał, y że ten za drugim do niego posyłaniem powiedział się być na Konferencyi, Ktora go miała zabawic.

A zatym Jmc Pan Sosnowski Pisarz Litt: Poseł Wwdztwa Brzeskiego Litt'o. żaląc się, ze Jmc P. Krayczy Marszałek Starey Laski zamiast podniesienia Starey Laski, y pozwolenia iey w nowy Obrad publicznych rozwinąc się owoc, niechce być w społecznosci przytomny, radził nie przeto bez pozytku Jzbie obumierać, ale przykładem ratuiącego się w niebespieczenstwie Zeglarza, Który po trefunkach początkowych nie iuż wiosła y ręce opuszcza, ale do salwowania się wszystkich zazywa Srzodkow; tak Zgromadzeniu Poselskiemu w nieprzytomności pomienionego Jmci Pana Krayczego Starey Laski Marszałka, do nowego, zagaienia Seymu, zyczył udać się sposobu, y azeby Poseł pierwszy Woiewodztwa Poznańskiego Rady Seymowe w Jzbie Poselskiey in ordine obrania nowego Laski Dyrektora otworzył, upraszał.

Ale gdy Jmc P. Przyiemski Pułkownik opponéndo contradictionem Posłom Woiewodztwa Poznan. y Kalis'go zagaic niepozwolił, reassumował więc Dyskurs Swoy Jmc P. Poseł Brzeski Litt. zeby poniewaz Wwdztwu Poznanskiemu y Kaliskiemu do zagaienia interponitur contradictis, Poseł pierwszy Wwdztwa Sieradzkiego Sessyą otworzył.

Jmc P. Borch Podkomorzy y Poseł Jnflant Koronnych ex rationé przytomnosci aktualney Jmci P. Małachowskiego starey Laski Marszałka w Warszawie, nie radził, azeby inny procz niego podnosił Laskę, nowość tą sądząc być Prawu uwłaczaiącą y a zeby przez wzgląd zasług Jego w Oyczyznie, tey mu nieczynic Krzywdy, upraszał, aby na Niego zaczekać.

Xiąże Jmc Lubomierski Podstoli Koron. Poseł Wwdztwa Kijowskiego o zatrzymanie się z zagaieniem Seymu, na Jmci Pana Starey laski Marszałka Jzby upraszał, a Jmc P. Bukowski Stolnik y Poseł Sanocki, że tylko Prawo do Południa czekać pozwala, allegabat.

Zaś Jmc P. Poniatowski Stolnik Litt. Ziemi Warszawskiey Poseł asserendo, ze po pierwszey rekwizycyi y zapraszaniu do społeczności Jzby Jmc P. Marszałka starey laski, obiecał za Kwadrans przybycie swoie, a iednak y po wyszłym więcey iak godzinnym czasie przytomnym niebyt, tudziez y po powtornym tegoż zapraszaniu nie stawił się radził, ażeby, ponieważ z nieprzybycia Jmci P=a Małachowskiego Marszałka do Jzby Poselskiey czasu dla obrad publicznych zachodzi zwłoka, więcey na niego nie czekac.

Xiąze Jmc Lubomirski Podstoli Kor. Poseł Kijowski o Kwadrans godziny zaczekania na przybycie Jmci P. Marszałka nastąpić maiącesłowem Poselskim assekurował.

Ac tandem gdy po wyszłym nieiakim czasie Jmc P. Krayczy Kor.Starey laski Marszałek w Jzbie Poselskiey compariut, upraszało go wielu Jchmc PP. Posłow, azeby nie odwłocznie Seym zagaic raczył, ale Jmc Pan Mokronowski Starosta Junowski Poseł Bielski wnosząc przytomność Woysk Cudzoziemskich in corpore miasta zostaiących pro obitaculo obradom publicznym, gdyż lex sub armis Seymowaćoctat, y o zaszłym cum omnibo, solemnitatibus od 70. przeszło ex Senatu, ministeris et Equestri Ordine Osob podpisanym ad Acta przeciwko Seymowi następuiącemu daiąc znac publico manifescie, zagaienia Jmci Malachowskiemu Marszałkowi /:mowiąc iz zgody niemasz na Seym:/ niepozwalał, y tamował, do czego się y Jmc P. Potocki Generał Artilleryi Litt. Poseł Lubelski z Jmc P. Borchem Posłem Jnflandzkim similiter przymowili.

Po takowym zagaienia zatamowaniu Jzba Poselska z zaczęciem obrad in spe nakłonienia się Jmci P=a Mokronowskiego y innych z Nim Seymowi sprzeciwiaiących się Posłow przez czas nie iaki vucabat, aż o to pokazanie się z Szablami dobytemi, tudzież obawianie się iakoweś, nieszczęscia z przyczyny zgwałconego na przeszłym ordynaryinym Seymie publicznego dobyciem Szabel bezpieczenstwa wzniecił strzegącą się w każdym z Posłow y Arbitrow ostrozność,ze boiąc się iakowey po oswiadczoney przeciwko Seymowi Kontradykcyi gwałtownosci, wraz wszyscy Szabel dobyli, y niebawiąc pochowali, ale znowu iakis irrupsit tremor, który powtornego był okazyą szabel dobycia, lecz ten podobnym, iak y pierwszy uspokoił się z regolligowaniem.

Na ostatek zupełnym uspokoieniu Jzby Jmc P. Małachowski Marszałek zabrawszy głos, oswiadczył Publico ządze swoie łozyć pospolitemu Oyczyzny uzyciu, lecz ponieważ Prawo pod bronią Obrady rozpoczynać Onemu niepozwala, tedy z umartwieniem swoim od zagaienia wstrzymać się musi, a poleciwszy Bogu Jzbę wyszedł z niey bez nadziei powrotu wraz z Jchmc Panami: Mokronowskim Bielskim, Lubomirskim Kijowskim, Borchem Jnflandzkim y innemi Posłami; a dla większego bezpieczenstwa Jch, azeby iaki nierozważny Arbiter iakiey Jm Krzywdy nieuczynił, Jchmc P. P.Poniatowski Podkomorzy Koron. Branicki Stta Stalicki, y Xże Lubomirski Straznik Koron. az na dół Jch sprawadzili.

A tak po nastąpionym tychze Jchmciow z Jzby Poselskiey odeysciu Jmc P. Kossowski Stta y Poseł Sieradzki za powszechną rekwizycyą Jzby podniosł Laskę, a w zabranym głosie wyraziwszy podziwieniena opuszczenie Jzby przez Jmc P. Marszałka Starey Laski, tudziesz niezmierne umartwienie, Ktorym Oyczyzna przez smierć Nayiaśnieyszego Krola Jmci iest teraz scisniona, Ktora kiedy innym niemoze uliczeniem, tę w zgromadzonych Kollegach swoich zalu nieznosnego miec sobie tuszyt satisfakcyą, ze w iednosci umysłow y szczerey miłosci związku Jzba Przezacna Rady przedsiewezmie, Ktore że w porządku Konstytucyami opisanym wypływaią, tak ante omnia do Elekcyi nowego Marszałka przystąpic prosił, y in ordine wotowania dał głos Wwdztwu Krakowskiemu.

Jmc P. Wielopolski Koniuszy Koronny Poseł pierwszy Wwudztwa Krakowskiego w głosie swoim wyraził wielkie ukontentowanie, że Prawa swoy skutek odbieraią, do ktorych ucalenia, aby zdolne laski piastowania obrane były Ręce wielu funkcyami iuż zaszczyconego, y zasłużonego w Oyczyźnie rekommendował JO. Xcia Jmci Adama Czartoryiskiego, Generała Ziem Podolskich Posła Wwdztwa Ruskiego z Ziemi Lwowskiey, a gdy inni Posłowie Krakowscy łącząc Kroki swoie z zdaniem Jmci P. Koniuszego Koronnego wotowanie zakonczyli, przyszło ex Turno Wwdztwu Poznanskiemu Kreskować, lecz dla ponowioney Kontradykcyi Poseł pierwszy Poznan rezerwując sobie y Kollegom swoim po Decyzyi y uznaniu prawnosci obrańia swego bo nowey laski charakteru Poselskiego zupełną powagę, poszedł tantisper z Kollegami pod starą laskę, co samo y Jchmc PP. Kaliscy, y Orszanscy, gdy im przyszło o porządku wotować, uczynili.

Kontynuowały się porządnie przez wszystkie Wwdztwa, Ziemie, y Powiaty dawane głosy, ktoremi do Funkcyi Seymowego Marszałka pomieniony Xże Jmc Czartoryiski Poseł Ruski circa plurima znayduiącey się w nim Krwi Jagiellonskiey, tudziesz distingwowanych zasług y zaszczytow publicznych w Oyczyznie elogia będąc zaproszony został cum universali wszystkich solatio et plausu Marszałkiem, y Laskę od Jmc P. Starosty y Posła Sieradzkiego z przyłączonym odebrał powinszowaniem. Potym wypełniwszy in conspectu wszystkich w posrzodku Jzby zadyktowaniem sobie Roty od tegoż Jmc P. Kossowskiego Posła Sieradzkiego in assistentia Judicyy Terrestris Varsoviensis Przysięgę, facundo ore za przychylność Serc y Wota Kollegow podziękował, a z denuncyacyą o obraniu siebie za Marszałka Poselskiego do Xcia Jmci Prymasa, y zgromadzonego z nim Senatu z Prowincyi Mało Polskiey Jmci P=a Bukowskiego Stolnika y Posła Sanockiego, z Wielkopolskiey Jmc P. Rosciszewskiego Sędziego Ziems'go y Posła Płockiego, z Prowincyi W. X. Litt. Jmc Pana Oskierkę Marszałka y Posła Powiatu Mozyrskiego z innemi trzema Posłami deputowawszy, Sessyą na dzien Srzodowy obstante nazaiutrz solennitate S. Stanisława Biskupa solwował.

Sessya Druga

Dnia 9. Maja

Dnia onegdayszego solwowana na dzień dzisieyszy na godzinę 8.Sessya, ledwie za opoznieniem się Xcia Jmci Marszałka y wielu z Nim Posłow w poł do dwunastey następuiącym zagaiona została głosem: Usiłuiący na dniu onegdayszym oswiadczonym Manifestem zatamować obrad naszych progress, zatrwozyli umysły benesentientium, ale pod czas teraznieyszego Bez Krolewia, gdy bez Rady Oyczyzna zostawać niemoze, bynaymniey takowy postępek niema zagradzać dalszych zbawiennych czynności. Godzi się radzic, y za przykładem idąc Przodkow Naszych maiąc powierzoną moc dania ratunku Oyczyznie względem uszczęsliwienia oneyze winnismy Nexu Confoederationes oprzec się inficias conantibus, lubo na to Rozdwoienie boleiemy Wszyscy, lecz ze taz maxyma szczęscia podpada alternacie, tempori dandum przeto nalezy się ze zas smiałosc raz nieukarana do tego przyszła zbytku, że y teraz w Swiątnicy Praw oręza dobyła, gdzie non gladyys, lecz amoris pleno Consilio est procedendum, nalezy się obmyslic skuteczne sposoby, aby pierwszy smiałosci Author zupełną zuchwałego excessu rownie rowną odniosł Karę; His expressis tenze tenze Xże Jmc Marszałek proposict pro primo Jzbie, aby naznaczonym dnia onegdayszego do Jzby Senatorskiey Delegatom superaddere Jnnych po 4. z kazdey Prowincyi nominuiąc onychze, Ktorych iak Jzba zupełnie approbavit aby włozoną Provinciam indilate wypełnili nieomieszkanie, wzięli się ad satisfaciendum Jchmc Delegati y przybyli do Senatu, gdy w nimże zastali oczekuiących Xcia Jmci Prymasa, Kujawskiego, Poznanskiego, Wilenskiego, Płockiego, Chełminskiego Kijowskiego y Smolenskiego Biskupow, Wwdę Sendomirskiego, Kasztelana Wilenskiego, Jnowrocławsgo, Sieradzkiego, Ruskiego, Smolenskiego, Połockiego, Witepskiego, Podlaskiego, Pomorskiego, Wwdow, Kaliskiego, Sieradzkiego, Jnowrocławsgo, Smolenskiego, Lubels'go Czerskiego, Wislickiego, Przemyskiego, Halickiego, Czechowskiego, Oswiecims'go Kasztelanow = Marszałka, Kanclerza, y Podskarbiego Wielkich WX. Status Ministrow, tudzież wiele Dignitarzow y Urzędnikow bez funkcyi zostaiących z Samemi tylko Arbitrami złączonych gente ex utraq'. Pierwszy z tychże Deputowanych Jmc P.Bukowski Poseł Sanocki zasiadłszy na Taborecie w mieyscu Ministom słuzącym, zabrał głos nayprzod od podziękowania wszech rzeczy naywyższemu Sprawcy, że początki Obrad szczęsliwie racząc zaszczycił go szczęsciem wraz z determinowanemi od Stanu Rycerskiego Kollegami swemi stawic się w Senacie donoszącym o szczęsliwie na dniu onegdayszym względem Elekcyi Marszałka Poselskieyi wykonanym prawie; w dalszey zas dyskursu swego osnowie do pomyslnego rospoczętych nie bez ukontentowania obrad Kontinuowania wiadomą wszystkim JO. Xcia Jmci Prymasa wysławiaiąc czułośc wraz z Stanem Rycerskim czynił sobie nieomylną otuchę iż in ulteriori tractu sposobow iak naylepszych ad beandam Patriam porvigilans Primatralis, et Senatus sollicitudo nie ublizy, co oddaiąc momentom zbawiennieyszym na Koniec siebie y Stan Rycerski polecił względom. Po skonczonym ejusmodi głosie Xze Jmc Prymas słodyczy pełną daiąc Delegatis odpowiedź z całym Senatem z tak wesołey nowiny mocno ukontentowany pewną wniosł sobie z dobrego Seymu teraznieyszego Convocationis Konfederacyinego zaczęcia nadzieię, iż Trzydziestoletnym przeciągiem bez Rady oschłey Oyczyznie poządania wypłynie satisfakcya, iezeli felicia exordia iednomyslność pari secundare starać się będzie conclusio, a wzaiemnie Stanowi Rycerskiemu chcąc oswiadczyć od Senatu przychilność, delegował Jchmciow Zamoyskiego Jnowrocławskiego Wwdę Burzynskiego Smolenskiego, y Jaklinskiego Oswiecimskiego Kasztellanow solwuiąc Sessyą na dzien jutrzeyszy na godzinę dziesiątą co do Senatu.

Tak przyięci w Senacie Jchmc Delegowani gdy wrociwszy do Jzby Poselskiey zasiedli mieysca swoie, wyzey rzeczony Jmc P. Sanocki retulit w danym głosie sobie, iż nim Mu przyisc miało do uczynienia Relacyi wypełnioney Delegacyi, za pierwszą przyzwoitość sądził oswiadczyć nalezytą wdzięczność Xciu Jmci Marszałkowi, aby Ktorego wyznaczyły merita do sprawowania tak wysokiey funkcyi przy rzadkiey rostropnosci powierzoną sobie Laską tym skutkiem kierował, ktoren by w naypomyslnieysze dla Oyczyzny zakwitnął owoce przez unum velle et unum sentire usiłowania zkonfederowanych umysłow. Co do wykonanego Poselstwa,iak że Senat za zupełne poczytał sobie ukontentowanie, tak przychilnosci swoiey ku Stanowi Rycerskiemu y ządze łączenia sięz Nim Jzby Poselskiey okaze dowodem, gdy w zaiemnie z posrzodka Jego Deputowani pewnie ad implebunt commissa Osobani swemi.

Głos ten gdy został zakonczonym, Jmc P. Dzieduszycki Podkomorzy y Poseł Halicki wraz z Kollegami swemi proposiut, aby do Rugow przystąpic alleguiąc racyą iż uno absurdo omisso sequerentur alia plurima. Czym pobudzeni etiam Jnni domawiali się o zaczęcie Rugow.

Jmc P. Piaskowski Woyski Włodzymirski Poseł Wołynski w głosie swoim profilit, aby drugi raz powtarzaiący się tumult z dobytych Szabel w Jzbie Poselskiey przez samo zgorszenie Kary mocney winny przezornym obmysleniem więcey nigdy słyszeć się nie dał. Względem zas Rugow przymawiaiącsię legalitatem Elekcyi Posłow czyli Sąd Kapturowy, czyli też Jzba Poselska ma discernere byle okoliczność ta prętszym zakonczyła się ułatwieniem, prosił o rozdawanie głosu juxta Turnum.

Jmc P. Walknowski pierwszy z Wwdztwa Poznans'go Poseł wraz z Kollegami swemi Jchmc PP. Kaliskiemi pod zagaieniem Seymiku ante Convocationis przez Xcia Jmci Biskupa Poznanskiego uczynionym obrany maiąc exinde że pod zagaieniem Xia Jmci Wwdy Poznanskiego pierwszemu sprzeciwiaiącym się inni są obranemi Posłami, maiąc sobie na dniu onegdayszym zatamowaną activitatem, zaczął legalną z siebie, y Kollegow swoich tudziesz Jchmc PP. Kaliskich justyfikować Elekcyą pod zagaieniem pomienionego Xcia Jmci Biskupa nastąpioną też zagaienie pomienione Prawem nayprzod 1510. in abientes na Seymikach Karę grzywien oznaczaiącym, iako to na Biskupow 40. Grzywien, na Wwdow 20, na Kasztelanow 10. a viny przepisuiącym - względem w ten czas iey podpadania, kiedyby na Seymikach niebywali. Prawem 1545. Sub Titalo Seymiki Powiatowe Konfederacyą 1648. 1649. gdzie Biskupow moc w zględem zagaienia Seymikow iest ostrzezona Laudami Ziemskiemi 1632. w ktorym Nowodworski Biskup Poznan. pierwszy pisał się nad Woiewodę, y poznieyszym, gdzie Szoldrski takze Biskup mieysca tegoż wyższe otrzymał mieysce, anizeli Wwda, Ekonomiczną Komissyyą, na Której Szembek prezydował pod bytność Wwdy z temi wszystkiemi legalitatis dowodami zawołani z mieyysc posiadanych przez Xcia Marszałka do Laski stanęli, u nieyże y manifesta produkować zaczęli. Lecz Jmc Pan Krajewski Jnstygator Koronny z Ziemi Ciechanowskiey Pierwszy Poseł odezwawszy się, za rzecz mniey potrzebną osądził non accusatis excusari, Kiedy objiciens illegalitatem zaden non probat.

Jmc P. Sosnowski Pisarz Litt. Poseł Brzyski Litt. reposiut, żeobjiciens na dniu dzisieyszym nie iest potrzebny, gdy na dniu onegdayszym in facie całej Jzby zatamował Jchm activitatem z racyi rozdwoionego Seymiku, Którego zagaienie ma być prze to lepsze nalezy się wyprobować.

Jmc P. Jnstygator Koronny pierwszego zdania odstępuiąc instabat, aby względem umiarkowania Pluralitatis przeczytać Lauda obydwoch Seymikow tak Xcia Jmci Biskupa iako też Xcia Jmci Wwdy; Jmc P. Ogrodzki Sekretarz Seymowy zadosyć czyniąc takowemu dopominaniu się, przeczytał pomienione Lauda.

Jmc P. Rzewuski Pisarz Polny Kor. evincendo Legalitatem Jchmc PP. Poznanskich y Kaliskich z Samego Uniwersału na Seymiki wychodzącego zwykłą dowodził aringą ze ordynaryinie pisze się pierwey Biskupom, a dopiero po Nich Wwd'om, Dignitarzom, Urzędnikom Ziemskim, Grodzkim, y Całemu Rycerstwu.

Jmc P. Małachowski Stta Piotrkowski Poseł Sieradzki odezwawszy się wyraził głosem swoim, aby nieuzyteczną pro et contra dysceptacyą czasu proznie niewycięczaiąc in ordine cognoscenae legalitatis nec ne zagnieniow dwoiakich, przystąpic do wotowania secundum turnum.

Jmc P. Glinka Podkomorzy y Poseł Łomżynski idąc in sensum Jmc P=a Sieradzkiego superaddidit ieszcze te zyczenia, aby wszczęta Kwestya pluralitate votorum decidatur.

Jmc P. Stadnicki Poseł Podolski protulit takowe Jnteressu tego ułatwienie, aby dalszey Kwestyi nie szerzyć stoiący pod Laską per verbum placet, na mieyscach zasiedli.

Jmc P. Małachowski Stta Ostrołęcki Poseł Łomzynski domawiał się o kilka iuż razy względem tey materyi proszone Turnum. Po takowey czasu przewłoce gdy Xże Jmc Marszałek przystąpił do rozdawania głosów juxta turnum Posłowie z Wwdztw, Ziem y Powiatow sentimenta swoie conformando ad Legalitatem po wyzey rzeczonych Jchmc PP. Poznan y Kaliskich żali ich generalnie wszyscy pro admissibilibus ad gremium sui sądzili y zapraszali, tak Ciż na mieyscach osadzeni kazdey z osoby swoiey składali podziękowanie Xciu Jmci Marszałkowi z winszowaniem Mu oddaney concordibus votis Laski y całey Jzbie, że za Jey sprawiedliwym sądem ex passivitate uwolnionemi, et in gremis wyboru umieszczonemi zostali.

Jmc P. Poniatowski Stolnik Litt. Poseł Warszawski ex Turno Wwdztwa Mazowieckiego pod nieprzybycie na ten czas Czerskich Pierwszy Poseł etiam nomine Jnnych tegoż Wwdztwa przytomnych Posłow obligowany wotuiąc na tychze Jchmc PP Poznanskich y Kaliskich uznawszy sprawiedliwe Jch justyfikacye na Prawie zasadzaiące się iak onych zaprosił, tak wniosł, aby praktykowany po dwa razy in Sacravio Legum przez porwanie się do Szabel występek mocy Konfederacyi teraznieyszey tak ta smiałosc potępioną została, iżby więcey w potomnym wieku słyszeć się niedała, iakie wszystkich Oyczyznę Kochaiących Synow staranie dopraszaiąc się sam też z osoby swoiey wszelkiego w tym Punkcie usiłowania non intermittere oswiadczył się.

Po zupełnym okoliczności zupełnie opisaney zaspokoieniu accedante całey Jzby consensu do przyięcia na dniu jutrzeyszym delegowanych Senatorow salwował Sessyą Xiąze Jmc Marszałek na Godzinę dziewiątą.

Sessya Trzecia

Die 10ma Mayy

Xiąze Jmc Marszałek w mowie swoiey expressit: Niech będą Naywyzszemu Niebios Rządcy dzięki nieskonczone, ze z tak dokładną odbrady teraznieysze kontynuią się sfornoscią, do czego gdy tym zywsza przychodzi Sentimentow iedność, proponował Jzbie, aby podeklarowanych Jchmciow Senatorow nastąpiła delegacya, Koncem Ktorey przyięcia z trzech Prowincyi, z Kazdey po 4. Posłow nominował, a Ci nominowani do Senatu zaszedłszy, y oczekiwanie Jzby Poselskiey doniosłszy, wraz z tymiż od Senatu na wczorayszey Sessyi deputowanemi powrocili, Ktorym Jchmciom Senatorom Xże JmcMarszałek gdy mieysce po między Woiewdztwa Krakowskiego Posłami wyznaczył, Oni na nimże zasiadszy, Kazdy z Nich z osobna w mianey mowie swoiey ukontentowanie Senatu z obranego zgodnie Stanu Rycerskiego Godnego Marszałka wyraziwszy, doniesli, iak okropna przez Smierc Krola Jmci iest Sytuacya, okropnieysza, Kiedy Woyska zagraniczne wkroczyły, nayokropnieysza, y nay załosnieysza, ponieważ w tym czasie Oyczyzna Rady potrzebuiąca widzi rozdwoione Synow Swoich Sentimenta, Ktore wysoka roztropność godnego, y od wszystkich ulubionego zreperować potrafi tym skuteczniey, im więcey Przeswietna Jzba Poselska w pilnym Senatu oczekiwaniu względem łączenia się z Nim zostaiąca zaprasza się przez Delegowanych.

Xiąże Imc Marszałek uczyniwszy podziękowanie Jchmciom Senatorom Jmieniem całey Jzby nieodwłocznie zadosyć uczynic Ządzom Senatu Starszych Braci oswiadczył się, aby tylko niektore okolicznosci ułatwienia w Jzbie Poselskiey wyciągaiące zaradzonemi zostały. Jmc P. Łopacinski Stta y Poseł Mscisławski po wyisciu z Jzby Poselskiey - wyzey rzeczonych Jchmciow delegowanych Senatorow do Senatu, pierwszy raz, iako na przeszłych Sessyach nie przytomny głos zabrawszy, wyraził w nim powinszowanie Xciu Jmci Marszałkowi odebraney Laski Karmiąc się niepłonną nadzieią, iż ta w Ręku tak wspaniałemi Sentimantami ozdobionego Dyrektora znayduiąca się pewnie podzwignie upadaiącą Oyczyznę.

Jmc Pan Tyminski Poseł Sandomirski naganiaiąc abusum libertatis przez powtorzone contra expressas Leges Oręza dobycie, aby podobne ausus in ultra niepraktikowały się, życzył ante omnia obmyslic Srzodki takowe, ktoremiby dostatecznie provideatur exekucya Prawa Winy na przestępcow rozkazuiącego, a Koncząc głos swoy, dodał y to, aby Woysko Zagraniczne in visceribus, Regni nie bez przykrości Obywatela znayduiące się obmysleniem przyzwoitych sposobow cofnąć się mogło z Kraju.

Jmc Pan Karczewski Podkomorzy y Poseł Czerski w głosie swoim wyraziwszy nayprzod użalenie z okazyi utraty Krola nieiednego ad satietatem z zycia Jegoż uszczęsliwionego przenikaiące, Kontinuiąc dalszą Osnowę Mowy swoiey Zyczeniem quorum vis pros prosperrimorum przy Lasce Xiązęciu Jmci Marszałkowi, zakonczył ią radzeniem nayskutecznieyszego w tym czasie Jnterregni w uszczęsliwieniu Oyczyzny myslenia y czynienia, w ktorym Wolnosci tym lepiey prowidować się może, im pewniey Sine Principe zostaiemy, dodawszy recognitionem Xiązeciu Jmci Prymasowi pro cura et sollicitudine circa Bonum Publicum statecznie impensa.

Jmc Pan Szadurski Poseł Jnflandski sądząc bydz nieodwłoczne względem Prawa przyzwoitemi obostrzeniami ubespieczenia spieszenia, interea obstrictus vinculo Jnstrukcyi Swoiey, praecustodivit sobie, aby partykularne Wwdztwa Swego: desideria mogł przed złączeniem się, Jzby Poselskiey z Senatem, promovere, securitatem privatorum funduiąc, y Bonu publicum allegando.

Jmc P. Skorzewski Poseł Wielunski alleguiąc utile Libertatis Liberum Veto, na wsparcie Prawa vetandi czytał Generalną Konfederacyą 1696. za Krola Jana III. ustanowioną, brzmieniem Ktorey pomienione Liberu Veto ut pupilla Libertatis iest ostrzezone; zyczył oraz regressum do Jzby dla łatwieyszego wnieyże Jnstrukcyi skutkowania.

Jmc P. Piaskowski Poseł Wołynski wnosząc indecentiam Jzby przez nieassistowanie Oneyże Chorągwi Węgierskiey z Prawa nalezące się, prosił Xcia Jmci Marszałka, aby, servando debitam teyże Jzby praerogativam za przywitaniem Senatu upraszał Xcia Jmci Prymasa, aby Ten o tęż chorągiew z Ramienia swego do JW Jmc P=a Marszałka WKor. wysłał Koncem wrocenia oneyze dla przynalezytego iuż to z racyi bespieczenstwa, iuż też z okolicznosci nieumieyszania powagi, assistowania.

Jmc P. Bukowski Poseł Sanocki Jmci P=u Sandomirskiemu na wniesione naganienie y zniesienie abusus dobywania Szabel in sacra co libertatis praktykowanego respondendo, szedł za zdaniem Jegoż, że taz Swiątnica przedtym szczęsliwa Jnnym Narodom Prawa dawać, pewne powinna osobliwszym zaszczycać się bespieczenstwem.

Jmc P. Małachowski Poseł Łomzynski sądząc bespieczenstwo in arca publica przynoszące powagę mieysca, ządał po Xciu Jmci Marszałku, aby Warta Węgierska kazdym Obradom assistuiąca, a teraz przez JmP. Marszałka WK. cofniona nakazaną została za udaniem się do Niegoż Xcia Jmci Prymasa.

Jmc P. Wysłouch Poseł Brzeski inkonweniencye naganiaiąc, zabiezenia onymze zyczył.

Jmc P. Dluski Poseł z Jnfland Koron. powrotu z Jzby Senatorskiey do Poselskiey ządaiącym refutando, obiasnił roznice względem Seymu Konwokacyinego, iż na pierwszym tantum unus, quantum mille valens, sprawiedliwie secundum libera Veto obstawac może przytym, co tylko wniesie, na teraznieyszym zaś pluralitas i concludens czyli pozwoli regressu z Senatu do Jzby Poselskiey lub nie? ducebit sensus innych Posłow Głos ten mianowicie obracaiąc do JPana Wielunskiego, na Koniec toteż sub altu całey Jzby judiciu podał, aby radząc o przyszłym Regnancie, nie Kogo innego, tylko Piastę Konfederacyą teraznieyszą ubespieczyć.

Jmc P. Małachowski Poseł Łomzyn. względem przyszłego Regnanta in sensu Jmc P=a Jnflandskiego odezwał się iż od Ziemi swey wraz z Kollegą nie tylko Jnstrukcyą, ale tez y przysięgą obowiązanym zostaie Polaka rodowitego Rządcą Berła Pols'go utrzymac, co Jchmc Posłowie prawie wszyscy rownymże oswiadczeniem confirmarunt.

Jmc P. Branicki Poseł Halicki intulit Jzbie, aby w złączeniu sięz Senatem, Warta Marszałkowska powagą Xcia Jmci Prymasa wrociła się, in assistentiam.

Jmc P. Poniatowski Poseł Warszaw. odezwał się, że iako duch wolnoscią tchnący wyciąga wdzięcznosci, tak z tego powabu wdzięczny Jmc P=u Wielunskiemu za obstawanie circa Liberu Veto z mieysca swego dziękuie łącząc z Nim zdanie swoie w czasie własnie tym, w ktorym niektorzy odłączeni nie są przeszkodą JP=u Wielunskiemu do kontinuowania Obrad; A iako Prawo, zwyczay, y dawna pamięc chce miec za straż Przeswietney Jzby Poselskiey Wartę Marszałkowską, tak aby sensibilittem oneyże Xże Jmc Marszałek za oddalenie nietylko teyże Marszałkowskiey, lecz y Grodzkiey Warty Xciu Jmci Prymasowi wyrazaiąc, dopraszał się przy powitaniu Senatu o powrocenie tey assistencyi potrzebney dopominał się.

Jmc P. Mozyrski w głosie swym custodivit, aby po złączeniu się z Senatem mogł być wolny regress do Jzby Poselskiey względem ułatwienia w niey desiderioru Prowincyi Litt. Sądząc majore być Obrad accelerationem prze to gdy kazda Prowincya separatim radzic będzie o interessach swych nieczyniąca szczegulnej assistowania formy. Na tę illacyą cum approbaone oneyze odezwało się wielu Posłow, lecz Jmc P. Bukowski Poseł Sanocki reposuit, że na Seymie Convocaonis nie iest zwyczay, aby Posłowie z Senatem złączeni wracali się do Jzby Poselskiey.

Jmc Pan Małachowski Poseł Sieradzki o straż naypierwey w głosie swoim mocnemi racyami upominaiąc się na ządanie powrotu z Senatu do Jzby Replikę daiąc, zyczył w tey okolicznosci uzyć Ordinem Turni.

Xiąze Jmc Marszałek pytał się w głos całey Jzby iezeli iest zgoda, a zatym wszystkich, aby in ulteriori expectatione niewytrzymuiąc Senatu, w zględem łączenia się Z Nim Jzby Poselskiey, przystąpic do czytania Woiewodztw Secundum Turnum.

Jmc Pan Gedroic Poseł Wilenski oswiadczaiąc się unum velle et sentire z Senatem, byle tylko miał campum upomnienia się ad mentem. Jnstrukcyi swoiey w zględem desideriorum Jmci X=a Biskupa Wilenskiego, Kollegi Swego Jmci Pana Horaina y innych, tudziez denominacyi Regnanta, y Aukcyi Woyska.

Tandem gdy Xże Jmc Marszałek zaczął czytać Woiewodztwa juxta turnum, wszyscy Posłowie, a na Koniec y on Sam prowadząc Koło Rycerskie, weszli do Senatu, gdzie w mieyscie Ministerio przynalezytym zasiadszy, doniosł oczekuiącemu Xiązęciu Prymasowi y Senatowi wyrazaiąc dziękczynienie za staranność y czułosc około uszczęsliwienia Dobra publicznego, oświadczył się Jmieniem całego Koła swego Rycers'go to wszystko do zupełnego przywodzic w iednomyślnosci pod Węzłem Konfederacyi skutku z ofiarą Krwi, fortun y zycia samego, co tylko Przeswietny Senat względem ucalenia całey Rzplitey swobod, Praw y Wolnosci obwarowania sądząc nieodstępnie będzie. Naten głos Xże Prymas obszernie odpowiadaiąc, y nieszczęsliwosci z nieporządku na Oyczyznę spadaiące dowodnie remonstruiąc, chwalił oraz pomyslne z strony stanu Rycersgo Obrad początki, a do dalszych przełozeniem roznych wotowanych potrzeb ratowania się zachęcaiąc, powinszowawszy temusz Stanowi Rycerskiemu godnego Laski Marszałka, ze względem przywrocenia Warty Marszałkowskiey na zadość uczynienie ządaniom Jegosz starania nieublizy, oswiadczył się, y na ten Koniec deputował do Jmc P. Marszałka W. Kor. Gdy Xże Jmc Prymas zakonczył głos swoy za daniem sobie głosu przeczytał Propozycye na Seym teraznieyszy z pod prassy drukarskiey w dziewiętnastu punktach wyszłe Jmc X. Sekretarz Koron. y na tym solwowana iest Sessya na dzien iutrzeyszy na godzinę 10. przez Samego Xcia Jmci Prymasa.

Sessya Czwarta

d. 11. Maja.

Za przybyciem dnia dzisieyszego do Senatu tak Jchmciow Senatorow, iako tesz Rycerskiego Stanu, Xże Jmc Marszałek Seymowy dalszych Obrad progress zagaiaiąc, wyraził w głosie swoim Naywyzszemu Zastępow Panu nieskonczone dzięki, że w czasie teraznieyszym skonfederowaney Rzpltey otwieraiąc Pole do zbierania

[22]

z niegoż obfitych pozytkow, chce, y wyciąga aby nayprzod względem utrzymania poprzysięzoney Mu Wiary S. Katolickiey Warunki zaradziwszy, o bespieczenstwie też Swoim tak skutecznie Oyczyzna pomysliła, aby zwiędły iey dawny splendor y okazałosc upadaiące podniesione y ozywione zostały przykładem Przodkow, ktorzy w podobnymze, iak się teraz dzieie, znayduiąc się Umysłow rozłączeniu, zostali dowodny sposob Vinculo Confederationis ratowania się.

Chwaląc chęci takowe ze Strony Stanu Rycerskiego ad commune bonum zmierzaiące Xże Jmc Prymas doniosł Całemu Zgromadzeniu, iako włożoną na się przez Stan Rycerski względem Warty Marszałkowskiey obligacyą chętnym pełniąc Sercem, gdy do Jmc P. Marszałka W. Kor. w teyze okolicznosci wystawszy Jchmc PP. Potkanskiego Podkomorzego Sandomirskiego y Glinkę Podkom. y Posła Łomzyn., odebrał rezolucyą iuz ządaniom niekorrespodnyiącą

[23]

przeciesz na nadziei nie zupełnie osychaiącą, że Jmc P. Marszałekw prętkim czasie względem pomienioney Warty przywrocenia lub nie, determinować się niemogący, zostawił ią dobie ad deliberandum za dwadziescia cztery godzin dopiero dostatecznie et directé responsurus. Niezaniedbał tenze Xże Jmc Prymas y w tym punkcie czuynosci swoiey gdy ninieysze Bez Krolewie, tym większą Sentymentow sprzyiaiących dobrą harmonią upespieczyc ządaiącym, im pilniey z pierwszenstwa swego o powszechne Dobro staraiący się statecznie, nierekwirowany, własnym tylko rozruznionych do iednosci złączenia pragnieniem pobudzony wysyłał na dniu wczorayszym do Jmc P. Hetmana W. K. Jchmc PP Jnowrocławskiego y Przemyskiego Kasztellanow, aby Ci Jmieniem Jegosz tegosz Woysk Wodza przez remonstracye żywych skutków do wrocenia się ad continuanda cum Confoederatis Consilia nakłonili.

Jmc P. Glinka Podkomorzy y Poseł Łom-

[24]

zynski po skonczonym Xcia Prymasa głosie odezwał się, aby, Kiedy Jmc P. Marszałek W. Kor. ządaniu samego Xcia Jmci Prymasa czynic zadość nieraczy w zględem tey milicyi, Ktora Pieniędzmi Rz'pltey żyiąca et subsistens, nie dla Niego, lecz dla teyze Rz'pltey ustanowioną iest wygody, postępek ten Krzywdę Rz'pltey przynoszący na dniu wczorayszym w Jzbie Poselskiey dosc obszernie ad sensibilitatem wyexplikowany przez Przeswietny Senat Stanu Rycerskiego Starszych Braci, został decydowanym.

Jmc P. Chotkiewicz Poseł Zmudzki w zabranym głosie swoim illationem JP. Łomzymskiego fortiter wspieraiąc, nie tylko względem Chorągwi Marszałkowskiey Jmc P. Marszałkowi W. K. quo ad internam, ale też et intuitu generalney nad Woyskami Koronnemi Komendy Jmc Panu Hetmanowi WK. quo ad externam securitatem nieodwłocznym Ordynansow wydaniem odebrania, tak u Przeswietnego Senatu iako tez y Stanu Rycerskiego

[25]

dopominał się wnosząc lepsze być iednego urażenie, a nizeli całą Rz'pltą zostawic bez zadney powagi przeciwko tym Samym, Ktorzy Jey obowiązani ac si derelinquentes Officia sua assurgunt in contra Dominum.

Powtornie odezwał się Jmc P. Poseł Łomzynski do Przeswietnego Senatu lucem'q Reges'q et Regna ferentem ządaiąc po nim ferventissimé, aby okoliczność Warty Marszałkowskiey sub decisionem podana nieodwłocznie mimo wszystkich innych materyi rezolwowaną została cum impositione rigoris na Rotmistrza Chorągwi casu quo wypadłey á Statibus decyzyi w czymkolwiek miałby contravenire.

Jmc P. Jezierski Poseł Lubelski replikuiąc na wniesione głosy, o podobnyż ordynans do Woyska Koronnego, aby był od Senatu y Koła Rycerskiego wydany, intulit, że y tak vulnera przez rozwoione Sentymenta vix są sanabilia, a zatym ieszcze aby do Niego od Senatu y Koła Rycerskiego nastąpiła Delegacya, instabat.

Jmc P. Piaskowski Poseł Wołynski reposuit, że Seymu Konfederacyinego Convocationis ta iest

[26]

Natura, iż kazdey Propozycyi pluralitas ma swoię preferencyą, a zatym kiedy Cały Senat y Wszyscy Posłowie Zgadzaią się, więc Ordynansu wydania do Woyska dopraszał się.

Jmc P. Łuszczewski Poseł Sochaczewski przymawiaiąc się do tego, wyrazał Konstytucyą 1696. Liberum Veto et internam et externam Securitatem ostrzegaiąc.

Jmc P. Bukowski Poseł Sanocki przywodząc podobienstwo, iż wszczepiony wraz z grzechem zwyczay dotąd gorzkie wydaie frukta, zalecał ferventissimé, aby Sądy exorbitantiarum reassumowane były, z czego zadna Liberi Veto y Wolnosci nienastąpi derogacya.

Jmc P. Jelinski Poseł Mozyrski upraszał całey Jzby, aby raz ieszcze do Jmc P. Marszałka W. K. była o przywrocenie Warty rekwizycya.

Jmc P. Kraszewski Poseł Jnowrocławski przenikaiąc Jzby Jntencye, że do nieodwłocznego wydania ordynansu zmierza, referebat zasługi wielkie w Oyczyznie Jmc P. Hetmana

[27]

WK. Ktore mu takowey Krzywdy czynic nie zdało się, ale raczey ieszcze od Jzby deputować Posłow, radził.

Odezwało się w tym punkcie wielu Jchmc Posłow reprimendo tę illacyą, a niechcąc się wdawać w inne Materye, ordynans do Jmc P. Rotmistrza Chorągwi JWJP. Marszałka dać obligowali pod wielkim rygorem.

Xże Jmc Czartoryiski Wwda Ruski wprzod ordynans, aby był dany, a potym o Karę in casu inobedientiae y exekwowania oneyze, obmysliły się media.

Jmc P. Nieszczycki inferendo, że Regiment Gwardyi Pieszey Koron.ad Custodiam Corporis Regis y zwykłey Jemu assistencyi iest naznaczony, zaczym tak gwałtowney o warcie Marszałkowskiey, propozycyi do skutku nieprzyprowadzać, prosił.

JX. Szeptycki Biskup Płocki nad Smiercią Krolewską żale oswiadczywszy, Panowanie Jego pobożne remonstrował Jzbie, chociaż zaś iednak żadną Woyną panowanie Jego zachmatłane nie było, przeciesz iednak iakie przez

[28]

dyspozycye Ministeryy Saxonici były nieszczęsliwosci, te ze są wszystkim wiadome, wspominać ich niechciał. Przymawiał się fervidé o wydanie ordynansow tak Woysku Koronnemu, iako y do Warty Marszałkowskiey, a przypominaiąc iaka przeszłych Domu Sasskiego była Elekcya Krolow, tę Konstitucyą eliminare radził, ktora opiewa, że na ten czas zadnego zdolnego do Korony niebyło Patryoty, co za wielką sobie hańbę maiąc, radził enixé, aby Elekcya rodowitego Polaka naydaley in Augusto nastąpiła przez Posłow, nie przez Pospolite ruszenie; bo tak Woiewodztwom z mieyszą expensą będzie.

Wielu bardzo Jchmciow Posłow do Sentymentu JX. Biskupa Płockiego przypisało się i że Elekcyą przyszłego Krola Polaka Jnstrukcyami y Przysięgami maią sobie obwarowaną, oswiadczali się.

Jmc P. Sosnowski Poseł Brzeski w zabranym głosie swoim nad Smiercią Krola Żal wyraziwszy, o ordynansu wydanie instabat czuiąc to sobie za wielką urazę, że sługa ieden

[29]

Rzplitey Skrypta iakieś niezwyczayne y deliberacye do 24. godzin od Stanow Rzpltey wymaga.

Jmc P. Gurowski Poseł Poznanski exprimendo, że niebiespieczenstwa zawczasu nieodwrocic, iest go bardziey nachilic, a tak do Jchmciow Kollegow przed sobą mowiących zdania się przypisuiąc, o nieodwłoczny Ordynans urgebat, do czego Jchmc PP. Łomzynscy, Płoccy, Wołynscy, y Jnni fervidé przymawiali się z tym ressentymentem: Usque quo Serwi dominabuntur nobis? instando onieodwłoczne Ordynansu wydanie.

Xże Jmc Prymas pytaiąc się Izby czy iest zgoda na pisanie Ordynansu Warcie Marszałkowskiey; gdy usłyszał iednostayne o tym naleganie, pisać ordynans nakazał, Ktory potym był czytany przez JP. Ogrodzkiego Sekretarza Seymowego, y Rękami JOO. Xiąząt Prymasa y Marszałka Seymowego podpisany.

Jmc P. Gozdzki Wwda Podlaski ieszcze do tey propozycyi przymawia łsię aby baczność na tę chorągiew dana była od Gwardyi Pieszey

[30]

Koronney.

Jmc P. Wielopolski Poseł Krakowski Koniuszy Koron identidem instabat aby JP. Rotmistrz Chorągwi Marszałkowskiey pod Komendę Laski Wielkiey JW JP. Marszałka W. Litew. poszedł y Jurament przed Nim wiernosci wykonał, a dla gruntownieyszego tey Chorągwi opatrzenia, o podobnyż Xciu Jmci Wwdzie Ruskiemu nalegał ordynans, co wszyscy Jchmc Posłowie aprobowali, y tymże samym sposobem Xże Jmc Wwda Ruski odebrał.

Gdy się zaspokoiła okolicznośc względem Milicyi Marszałkowskiey fortiter proponowana, iak Jmc P. Gurowski Poseł Wwdztwa Poznansgo dopominał się u Xcia Jmci Prymasa y Przeswietnego Senatu o rezolwowanie wniesioney przez Jmc P. Zmudzkiego względem Generalney Woysk Koronnych Komendy Materyi, tak dopominał się aby intuitu uwazenia, y rozwazenia tey propozycyi, ktora w pierwszym byc może podana punkcie, obiasnienie nastąpiło.

Jmc P. Wilczewski Podkomorzy y Poseł

[31]

Wiski względem Generalney Woysk Koronnych Komendy Materyi bardzodelikatney sądząc być potrzebę czasu do myslenia nieco obszernieyszego na tym Samym w niesieniu zyczył, o solwowanie Sessyi z uwiadomieniem tego oprocz Kommendy, nad czym etiam innym deliberare obveniet.

Gdy do solwowania Sessyi przystąpienie conabatur, Jmc P. Stolnik Litew. Poseł Warszawski odezwał się, aby dla odebrania w tym informacyi, w czym na dzien jutrzeyszy incumbet rozmyslenie, nastąpiła relacya Jchmciow do Jmc P. Krakowskiego Hetmana W. K.delegowanych co za skutek otrzymali wystania swego.

Co Xze Jmc Prymas sądząc na dniu dzisieyszym non esse de tempore, ze na dniu iutrzeyszym circa Turnum w głosach swoich Jchmc PP.wysłani Kasztellanowie gestam sui Provinciam zupełnie opowiedzą, deklarował.

Lecz o uczynienie Relacyi gdy za JP. War-

[32]

szawskim wielu odezwało się Posłow, Xże Jmc Prymas recommisit, aby tesz upominanie się Jchmciow Delegowani ad implendo, przynaymniey Krotko referant executorum munerum relationem. A zatym dany iest głos nayprzod Jmc Panu Jnowrocławskiemu Kasztellanowi, Ktoren post expressum super mortem Regis dolorem przystąpiuszy do uwiadomienia wykonanego Poselstwa Swego, retulit Jzbie, że na remonstracye Jego ze wszech okolicznosci usilne JmcP. Krakowski mniey się zdaiąc być nakłaniaiącym, ani od recessu podpisanego Manifestu, ani od przedsięwziętych mysli odstąpic oswiadczył się.

Jmc P. Kasztellan Przemyski z JP. Kasztellanem Jnowrocławskim Kolleguiący approbando relationem Jegosz, to tylko seperaddidit iż iak Oni ad Status Confederatos JPana Hetmana zapraszali, tak Tenze tychze rownie in partem Sui animował.

Po Zakonczoney takowey relacyi Xże Jmc Prymas parcendo tempori gdy solwował

[33]

Sessyą, wszyscy z mieysc swoich ruszyli się, lecz gdy za odebraniem Ordynansu JP. Fournier Rotmistrz Chorągwi Węgierskiey nie odwłocznie stawił się. W. X. Litt. y Stanu Rycerskiego Marszałkowie na mieysca rusząnych się zapraszaiąc, by przysięga Jego super fidelitatem słuchana była, intimarunt, iakosz wypełnił Przysięgę, y tym sposobem wszyscy z Senatu rozeszli się.

Sessya Piąta

d. 12. Maji.

Xże Jmc Marszałek Stanu Rycerskiego reassumuiąc Sessyą fine kontynuowania dalszych obrad Oyczyzny, prosił przystąpic Xcia Jmci Prymasa do ułozenia podanych ad deliberandum y wniesioney na dniu wczorayszym Materyi o Woysku Koronnym przedsiewziętey, aby tych dwoch Jnteressow od Stanow Rzpltey zupełna nastąpiła Rezolucya.

Xże Jmc Prymas reponendo Jzbie, Jż Bogu dziękować potrzeba, że wtych okolicznosciach cudowne nad tym Krolestwem ma y pokazuie

[34]

miłosierdzie, iż dotąd nienaruszone zostanie, Zaczym Punkt naypierwszy o Wierze na znak wdzięcznosci P. Bogu, y promowowaniu chwały Jego iak nayusilniey Jzbie Zalecał. Co zas do drugiego Jnteressu o władzy absolutney JW JPana Hetmana WK. w dysponowaniu teraz Woyskiem okazuiącym, stosował się do daney przez Jchmciow Moszczynskiego Jnowrocławskiego, Morskiego Przemyskiego Kasztellanow Relacyi, dodaiąc y to ieszcze fide intaminata Stanom Zgromadzonym, ze wprzod przez Listy, po przybyciu zas Jego, tak prywatnemi iako y publicznemi remonstrował Jemu te wszystkie Jego Kroki Konferencyami, na ktore iednostayną zawsze odbierał odpowiedź, iż ani Krolowi, ani Nikomu, procz Bogu iednemu y Rzpltey iustifikować się z tego niema przyczyny; A kiedy teraz zgromadzone przez Konfederacyą Rzpltey Stany za całą Rzpltą nieuznaie, y ten Seym teraznieyszy pro illegali, et in subsistentia probuie y wszędzie udaie; a dotego, kiedy o iakowychś słychać drugich na Seym Uniwersałach, że w-

[35]

krótce wynisc maią, aby z tąd nieszczęsliwe iakie niewyniknęłoRzpltey rozdwoienie, mocne zawczasu w tey mierze radzi Jzbie przedsiewziąść Srzodki, ktoremiby możma zabiezeć tak oczywistym Zamachom. Dodał y to na Koniec, że wątpił, aby takowe postępki z tak godney ze wszystkich miar y zasłuzoney w Rzepltey wynikały Jmc P. Hetmana WK. Osoby, ale szczegulnie za radą innych Umysły Jego burzących Osob to pochodzi, więc ażeby ieszcze Delegacya iedna do Niego od Stanow Rzpltey szczęsliwszą była, expectabat Jzby assensum.

Xże Jmc Lubomirski Strażnik Kor. Poseł Sandomirski w zabranym głosie dziękował JO. Xciu Jmci Prymasowi za nieustaiące około Uszczęsliwienia Oyczyzny staranie explikuiąc naturę władzy Hetmanskiey iak się rządzić, y tey prerogatywy zazywać dla siebie powinna, dosyć licznemi dowodził Konstytucyami wielu Seymow ustanowionemi, że Woysko maiące subsistencyą od Rzpltey y z Nimże szczegulnie na obronę Kraju y licencyi exorbitan-

[36]

tow poskromienie Ordynansom Hetmanskim parere powinno, w tych zas czasach nieszczęsliwych tak przez przechod Woysk Zagranicznych, iako od Kup swywolnych wpadaiących zaden z Obywatelow od tegoz Woyska nieuznał usługi y obrony, maiąc zawsze o Obrotach Woyska Koronnego to upewnienie, iż się na assystencyi y partykularney JWWodza znayduie usłudze, a punktualną od Obywatelow wyciąga płacę.Ta tak dyspotyczna JW JP. Hetmana W. K. władność na własnych Panow swoich y Złotą Wolność obrociła Oręze, kiedy na Seymikach Przed Seymowych w Woiewodztwach Wołymskim, Bracławskim, Podolskim y innych iako y na Generale Pruskim w Grudziądzu praktykowała się, a będącemu w Poznaniu Komendantowi z Regimentem JPana Goltza wyraźny dał ordynans, aby offensivé Seymikowi w Srzedzie przed Seymowemu assistował, y wszystkie rozkazy Xcia Jmci Wwdy Poznanskiego exekwował. Z tych bez Końca y miary bez Prawiow w gorsze zabrnął dla siebie, a dla Rzpltey Arcy

[37]

szkodliwe rezolucye, kiedy po Smierci Elektora Saskiego 12. nayprzednieyszych Armat y 50. przeszło Cetnarow Prochu pod pretextem, że te są Dworu Saskiego, do Arsenału Dreznienskiego posłał. Teraz recentissime ostatek Rzpltey Artilleryi y Ammunicyi nieopowiedziawszy się nikomu, niewiedziec gdzie posłał, u Dworow postronnych ustawicznie Woyska wzywa tak dalece, że na wyliczenie postępkow Jego czas wyrazic dostatecznie niepozwala. Ieszcze y tego niezapomiał, ze wielowładną Panią swoią Rzpltą, a w niey urodzonych wolnosci Synow chcąc na Zyciu y Substancyach zgubic, pograniczne wyciąga garnizony wstęp każdemu do Kraju daiąc Zołnierzowi Zagranicznemu, a tym przechodem Sybstancye Duchowne y Swieckie niszczy, iako y Same Woysko, ktore przez Marsze ustawiczne w Koniach, Bagazach, y innych Sprzętach woiennych, iako y Dezertorach cale iuż Zniszczył; w czym wszystkim Swiadkami y gruntownemi dowodami Jzbę informował ządaiąc

[38]

na to u teyze Jzby Rady nieodwłoczney.

Odezwało się po skonczoney mowie Xcia Jmci Posła Sandomirskiego Wielu Jmciow Senatorow y Posłow instando o nieodwłoczny Ordynans, aby Woysko Koronne od Komendy JP. Hetmana WK. odebrane było, y powagą Stanow Skonfederowanych Xciu Jmci Czartoryiskiemu Woiewodzie Ruskiemu w Moc zupełną, oddane było.

Lecz Xże Jmc Prymas w tak delikatney Materyi chcąc miec dokładną Jzby decyzyą per Turnum od Jchmciow Senatorow y Posłow dawać prosił wotowanie.

W tym kiedy JP. Ogrodzki Sekretarz Seymowy ułożoną o Wiary Swiętey zachowaniu czytał Konstytucyą z dawnemi Seymow ustawami zgadzaiącą się tak Ritus Latini, iako Graeco-Uniti w nalezytym wyrazaiącą warunku, krzyknęli Jchmć Posłowie, aby Dyssidentow opisane były Granice, ponieważ nazbyt cum exércitio Religionis suae rozszerzaią się.

Xże Prymas upewnił Jzbę, że o Dyssy-

[39]

dentach osobny będzie Artykuł, ktory w dalszym trakcie Seymowania fusius tractabitur, a tym czasem niebawiąc się przystąpic ad turnum Jzbie zyczył.

JX. Ostrowski Biskup Kujawski oswiadczył się że z wysokiemi Xia Jmci Prymasa zgadza się Sentymentami, po ktorym prawie cały Senat o odebranie Komendy JPanu Hetmanowi WK. y oddanie oneyze Xciu Jmci Wwdzie Ruskiemu instabat procz 4. Jchmciow Senatorow, z ktorych pierwszy Jmc P. Massalski Kasztellan Wilenski Hetman W.Lit. ieszce delegacyi do Niego zażyc radził, co Jmc P. Podoski Wwda Płocki to zdanie approbował, a Jmc P. Sapieha Wwda Połocki Hetman Polny Litew. y Suffczynski Kasztellan Czerski absoluté w tę Materyą Seymowi wdawać się nieradził daiąc iednakowe racye, iż Seym teraznieyszy proiectivé tylko, a nie decisivé Ustawy przedsiebrać powinien, ile żeby takowa rezolucya znacznegoSenatora y Ministra zmartwiła, a per consequens powagę Hetmana insubsequens zniszczyła.

[40]

Jmc P. Burzynski Kasztellan Smolenski approbando Jzby sensum, o odebranie Komendy nad Woyskiem Jmci P. Hetmanowi nalegał salvis iednak Juribus iako Żołnierz, aby takowy Krok Władz Hetmanow naymieyszey naymieyszey nie uczynił derogacyi.

Jmc P. Oginski Marszałek W. Lit. za zdaniem Senatu idąc, o tęz Komendy odebranie nieodwłocznie, y oddanie oneyże Xciu Jmci Wwdzie Ruskiemu upraszał, w czym go Xże Jmc Kanclerz WWX. Lit. y Jmc P. Fleming Podskarbi tegosz Xsięstwa sunt secuti.

Po skonczonym Jchmciow Senatorow Wotowaniu zabrał Naypierwszy Stanu Rycerskiego głos do wotowania w teyże Materyi JP.Wielopolski Koniuszy Kor. Poseł Krakowski ktory oswiadczywszy umartwienie ze władza Hetmanska tak absolutnie sobie pozwala, wolał raczey lubo Wuja Swego Kochanego, niż Oyczyznę urazic, a wczasie go dalszym przeprosic iak szczęsliwy moment przyidzie ze się upamięta y do iednosci Stanow przy-

[41]

stąpi, a tym czasem Komendę Xciu Jmci Woiewodzie Ruskiemu oddać prosił, poniewaz y Regiment swoy że się roznemi Marszami na Seymiki Komenderowanemi tak do Pruss iako y gdzie indziey zniszczył allegował, co y inne potym Wwdztw a per Turnum pozwalały, y tosz Woysko Koronne Komendzie Xcia Jmci Wwdy Ruskiego oddać nalegały, oprucz małey liczby Jchmciow Posłow,ktorzy w delikatney oboiętnosci y słow wyrazeniu Jmc Pana HetmanaWK. utrzymywali, co patuit z Notowanych Wotow.

Między Jnnemi Jchmc Posłami Jmc P. Rzewuski Pisarz Kor. Poseł Halicki referuiąc się do dostateczney przez Xcia Jmci Lubomirskiego S. K. Posła Sendomirskiego Mowy, dodał y to, że absolutna Jmci P. Hetmana WK. władza w wielu dosyć pokazała się mieyscach, a wyliczaiąc ieszcze do Ordynacyi Ostrogskiey w Roku 1754. temi konkludował słowy: Że mieysce naznaczone Obrad y Trybunałow było gonitwą Woysk Koronnych.

[42]

Tandem do ezaminowania Votow przystąpiono do ktorych notowania Senatorskich Jmc X. Kierski Sekretarz W. K. był naznaczony, a do Poselskich Jmc P. Ogrodzki Sekretarz Seymowy, z ktorych gdy praeferencya pokazała się 31. Senatorskich przeciwko szesciu Stronę Jmc P. Hetmana WK. utrzymuiących, a z Posłow 104 przeciwko trzema itidem za stroną Jmc P. Hetmana wotuiących pluralitas nastąpiła; Stany skonfederowane Rzpltey patent na Regimentarstwo Generalne Woysk Koronnych expedyowały Xciu Jmci Czartoryiskiemu Wwdzie Ruskiemu podpisany Jmieniem Senatu przez JO. Xcia Jmci Prymasa, a Stanu Rycerskiego przez Xcia Jmci Marszałka Jzby Poselskiey, po ktorego oddaniu pomieniony Xże Jmc Regimentarz przysięgę wiernosci Rzeczy'plitey wykonał, hac in forma, że Woyska Koronne na Usługę szczegulnie y obronę a nie na assistencyą zazywać będzie.

Po wykonaney przysiędze Skonfederowane Stany imposuerunt Xciu JmcWwdzie Ruskiemu

[43]

aby nieodwłoczne wydawał ordynanse wszystkim Cheffom Regimenta komenderuiącym y Rotmistrzom Chorągwi sub rigore stracenia szarzy et instantancae executionis contra inobedientes, aby się in personis wszyscy tu stawili; Co Xże Jmc Regimentarz nowy fide intaminata przyrzekł impositam Provinciam wykonywać, na czym się Sessya zakonczyła.

Sessya 6. d. 14 Maja

Na dniu dzisieyszym ledwie o pierwszey z południa godzinie zagaiaiąc Xże Jmc Marszałek Sessyą wyraził w głosie swoim, iako zapomniana vitis temporum w Obradach publicznych sforność, gdy na teraznieyszym złych niedoznaie skutkow Seymie przez iednomyslność do ocalenia dobra publicznego dążącą, iako w szczegulności potomnym wiekom niech będzie pamiątką, tak w powszechnosci iedyną Oyczyzny miłością tchnących przez zascie ustaw mane at zaszczytem.

Jmc P. Dłuski Poseł Jnflanski oraz, zabrawszy głos exprimendo wnim przezorną około

[44]

zewnętrznego y wewnętrznego bespieczenstwa, y mądre względem Niegosz a Statibus unico Patriae amore przez odebranie Woysk generalney Komendy y oneyże Xciu Jmci Wwdzie Ruskiemu oddanie, zaszłe rosporządzenie depredicando, że tak chętnie dzwigać ten cięzar podeymuiącemu się Przeswietny Senat pomocą będzie niewątpiąc doniosł, iż na mieysce Jmc P. Sosnowskiego Pisarza Litewskiego z nim nayprzod Kollegowac maiącego, a potym przez Wwctwo Brzeskie Litt. do funacyi zaproszonego Poselskiey, iest mu inny za Kollegę przydanym.

Te doniesienie Jmc P. Małachowski Poseł Łomzenski usłyszawszy z pytaniem de credentialibus tegosz nowego z Jnflant Posła odezwał się na co pomieniony Jmc P. Dłuski nie odwłocznie respondendo retulit, że Posłowie z Jnflant Credentiales niepotrzebuiący, Kollegowie Jego, z samym od Wwdztwa pisaniem authorisatur, gdy bytego potrzeba wyciągała, samymże Jmc Pana Kasztellana Jnflandskiego

[45]

na tym tu mieyscu zasiadaiącego y wielu innych z tegosz Wwdztwa przytomnych obywatelow swiadectwem wesprzeć się mogący.

Na tey odpowiedzi gdy Jmc P. Łomżenski zupełnie acquievit, Jmc P. Marszałek W. Litt. oczekuiącym Jchmcim PP. Wasgierdowi y Narbutowi od Skonfederowaney W. X. Lit Prowincyi delegowanym Posłom dał głos do mowienia, a pierwszy z Jchmciow pomiędzy Jchmc Panami Zmuydzkiemi siedzących, chciał odezwać się, przerwanym został od wielu innnych Jchmciow Posłow, aby na Srzodek wyszli, y stoiąc desideria sua Rzpltey referant, dopominaiących się.Takowemu dopominaniu się gdy ciż delegowani renitentes stante pede expedire Provinciam suam recusabant, y aby siedzący audientiam mieli wraz z innemi favore sui milituiącemi Posłami dopominali się przez Jmc Marszałka Lit. ad medium wyprowadzeni y za przyniesieniem przez odzwiernych drewnianych stołkow, na nichze posadzeni mowic cona-

[46]

bantur, ze ieszcze bardziey ta ich dystynkcya wielu Posłom niepodobała się, Jmc P. Małachowski Poseł Łomzenski wezwał na Swiadectwo Jmc P. Wwdę Płockiego actu in praesenti w Senacie znayduiącego się, Ktory od Rzpltey w Charakterze Posła Extraordynaryinego do Turczech wysłany gdy z Konstantinopola wrocił się y expedyowanego Urzędu in Senatus Consilio relacyą czynił nie siedzący, lecz iako to wszystkim iest wiadomo, staiący adimplevit legationis sua officiu.

Nieskonwinkowani tym przykładem tak yydem delegati, iako tesz z Nimiż rownie sentientes mianowicie z Litewskiey Prowincyi Posłowie gdy cum neganti by długo się sprzeczali; JP. Horaim Podkomorzy y Poseł Wilenski in congruu sądząc aby Jchmc delegowaninie od iednego Wwdztwa lecz od całey Prowincyi Litt. Posłowie stoiący audiantur, iak ich zapraszał na mieysce Wwctwa swego, tak gdyby te Jm niemiało być pozwo-

[47]

lone, odłączyc się bardziey a nizeli na takową Prowincyi Krzywdę pozwolic, oswiadczył się.

Wniesioną Krzywdę więcey zadną, anizeli pretensyą być sprawiedliwą pretensyą Korony Posłowie refutando gdy mniey uzyteczną Kwestyą według wielu zdania czas infructuosé wycienczali, Jmc P. Stolnik Litt. Poseł Warszaw. odezwawszy się ad Concertantes, to onymże proposuit, że kiedy na teraznieyszey Radzie większey Wagi materye pluralitas concludit, a favore JchmcPP. delegowanych potissimum militat, aby przeto okolicznosc ta dalszego inaniter nie zabierała czasu, pro pluralitate zezwolic osądził.

A zatym na rzeczonym Wwctwa Wilensgo mieyscu Jchmc delegowani zasiadszy, pierwszy z Nich Jmc P. Wasgiert głos zabrawszy, wyraził w nim, że Prowincya Litewska od dziesięciu lat do tego iuż przyszła nieszczęscia ze Seymiki tumultuarie Zgwałceniem Prawa, z ponizeniem rownosci, z uszczerbkiem wolnosci, z nieuwazaniem głosu wolnego per

[48]

praepotentes etiam takich in pauco numero Szlachty obieraią Posłow lub Deputatow, ktorzy na nimze przytomnemi nieznayduią się. Reassumpcye Trybunału mnogim Zolnierza orężem obarczone z odpychaniem od przysięgi legitimé obranych Sędziow tych przypuszczaią, Ktorzy Kondemnatami opasani, Prawem zwycięzeni, contradicentibus wydarciem fortuny grożą; Spokoyność na Ulicach nieraz o wylanie Krwi przyprawiona, w Domach utrzymac się niemoze; Sprawiedliwośc wygnana o Jurysdykcye mniey dbanie, Dekretow exekucya lub żadna, lub favore magnatum militari manu contra Legis concessum etiam Woyskiem Komputowym bez wiadomosci JP. Hetmanow wsparta, nie iednego z Własności wyzuła co raz to bardziey in majores abusus postępuiąc. Ciż więcey mogący etiam przyszłym Krolem od siebie dependować maiącym tak dalece inaequalitate urodzonym odgrażaią, że ledwie nie z desperacyi naprzykład przez Przod-

[49]

kow nieraz w mnieyszey okolicznosci praktykowany Obywatele skonfederowani przed ziednoczonemi Rzpltey Stanami przez wysłanych Posłow publicznie oswiadczaią się, iż pierwey Krew przelać, a nizeli alienienam na Tronie cierpieć gotowi in aufugium ulteriorum inconvenientiarum; No co w Katedralnym Wilenskim Kosciele ad aras zażardem fortun, Krwi, a nawet życia, poprzysięgli, y Konfederacyi Marszałkiem Jmc P. Brzostowskiego Koniuszego Litt. obrali. Chciała taż malorum congeries piscari w niedopełnionych Prawa przestępstwach, ale Jmc P. Chotkiewicz teyże Konfederacyi Pułkownik iak skutecznie, tak y pomyslnieodpędził. Do zachowania Praw y wolnosci zawsze przywiązany Jmc P.Stta Licki dał dowod gorliwosci swoiey przezornym na zniszczenie bene sentientium wszczę teyże burzy. Jak dystyngwowany, tak aequalitatem miłuiący Jmc P. Podskarbi W. Litt. niechciał ulteriorem nad współ Bracią swoią extendi oppressionem zelando amore boni publici, jure

[50]

jurando obowiązał się, aby auxiliante Stanow Rzpltey Consilio nie tak wiktoryą in omnem ausum et praesumpionem zebraną Kompanią strzymac, iako zewnętrzne y wewnętrzne bespieczenstwo opatrzyc.Co wszystko Prowincya Litweska w uzaleniach y szczerych chęci swoich oswiadczeniach pod decyzyą Rzepltey poddaiąca ze ią skonfederowanemi Stanami swemi złączyc, tueri, juvare, et approbare będzie raczyła, bynaymniey niewątpi.

Jmc P. Narburt do Kollegi swego stosuiąc się że Skonfederowana Prowincya Litt. pragnie unum velle et sentire ze Stanami Rzpltey oświadczywszy, do czytania Jnstrukcyi przysięgi y Sameyze Konfederacyi przystępuiąc, gdy kazdą rzecz z osobna w głos przeczytał, rekwirowany o przeczytanie Manifestow ad medium, dwa ich proximé elapso anno 1763. uczynionych przeciwko Xciu Jmci Wwdzie Wilenskiem, iako tenze na reassumpcyą Trybunału licznego sprowadził Zolnierza, Zamek Armatami osadził, legatimé obranych Deputa-

[51]

tow do przysięgi nie przypuscił, Miasto Wilno na około Woyskiem opasał, przeczytał. Po tych dowodow przeczytaniu, gdy Xże Jmc Prymas głos zabrał; Narod wolny a zawsze odważny w Cnotach w Prawach y wolnosciach za Sprawiedliwemi Przodkow Sentymentami nigdy nieodstępnie idący z Prowincyi Litt. allegando za wzor y wizerunek osądził go, gdy nieodbita prawda poznawać to kaze, iako ze Stanami Rzpltey łączący się, dobrą Oyczyznie sprawuie otuchę iż Rady Koronne wraz z WX. Litt. Skonfederowanemi złączone podczas wiosny w piękny Kwiat rozwijaiące się przyniosą na Jesien bukiet wspaniałego Zapachu, y powszechney Korzysci pełny, y aby Prowincya Litt. o wzaiemnych dla siebie od Rzpltey niewątpiła przychilnosciach, przyrzekł, iż iey Konfederacyą iak pewnie za approbacyi godną przyimnie, tak na uzalenia nie zawodnie Konsoluiące zdanie wyłuszczy.

Zabrał głos y JP. Brzezdziecki Referendarz Litt. Poseł Minski, Ktorym w osieroco-

[52]

nym Rzpltey Stanie Konfederacyą W. X. Litt. nie tylko approbacyi lecz y wsparcia za godną osądziwszy w czasie własnie tym, w ktorym widoczny Anarchyy sposob słuzyć może do ugruntowania bespieczenstwa donec morbus superet mortem invitorum, do przeczytanego Proceru przystępuiąc Manifestu, przywiodł Konstytucye 1663. 1717. ostrzegaiąc niemi niewazność Kondemnat w Trybunale Litt. przeciwko Prawu gwałtownie ufundowanym na opieraiących się bez prawne Jurisdykcyi Jego otrzymanych.

Jmc P. Trzebicki Poseł Brzeski Kujaw. in abusus Jurisdykcyi gwałcenia, Domow naiezdzania, a tym samym Oyczyzny w niebespieczenstwo podawania uskarzaiąc się, gdy dla obrony niewinnosci swoiey Prowincya Litt. chwyciła się związku Prawem za Sposob ratowania się od Przodkow zostawionego, został w Nadziei, iż Stany skonfederowane pochwaliwszy gorliwość teyze Prowincyi, dodadzą iey wsparcia y ratunku bez prawiom drogą przy-

[53]

zwoitey Kary obmysleniem Zagradzaiąc.

Jmc P. Wawrzecki Poseł Bracławski na rowne Jnkonweniencye przez Trybunałow tumultami reassumowanie, Seymikow Zołnirzem obarczenie iuż tak daleko zaszedł, że y godnego Pasterza a pierwszego Prowincyi Litt Senatora JX. Biskupa Wilenskiego w własnym Jego dotknęły Pałacu, swiadczył się tym, Ktoremu nayskrytsze mysli są wiadome, że bez prywaty Konfederowac się muszą, in vetera tummalum tym iedynym tolli rozumieiąc sposobem, Ktoren od Rzpltey aby został approbowanym, y przez Jchmc PP. Hetmanow od Rzepltey nigdy nie rozdzielnych dla swegoż zmocnienia się y ubespieczenia byt wspieranym, instabat.

Jmc P. Horaim dopominaiącym się innym o głos Posłom facultatem mowienia nie bez wstydu praeripiendo czytał List od Zony swoiey de 6ta ptis datowany, iako codziennie Woysko Xcia Jmci Wilens'goWoiewody przez Dobra Jego, przechodzące, na dniu onegdayszym

[54]

700. Ludzi popasaiących, a wczora 100. Tatarow wielką czynią szkodę iedząc, pyyąc, co się podoba, mieszkancom zabieraiąc, a naymnieyszego fenika niepłacąc, nie bez Konca tey cięszkosci, gdy na dniu iutrzeyszym 170. Koni przybyć maiące pomnożą spustoszenie, y mieszkania rospędzenie, od czego aby aliquam substancyi swoiey otrzymał securitatem, prosił zgromadzonych Stanow o obmyslenie.

Jmc P. Pruszanowski Poseł Rzeczycki zabrawszy głos, gdy mentem na zabiezenie domowey woynie zaszłey Litt. Konfederacyi dostatecznieprzez Posłow wyexplikowaną, a przeto approbacyi wsparcia y umocnienia godną byc wyrozumiał, względem dessydentow, aby do Urzędow y Szarż Woyskowych przypuszczonemi niebyli proposuit.

Jmc P. Sosnowski Pisarz y Poseł Brzeski Litt. głos swoy zabieraiąc otworzył zdanie swoie, iż iezeli Nova obrażaią uszy, coż dopiero mowic o przestępstwach, ktore ze wszel-

[55]

kich brzegow wylewaiące się niedały innego Prowincyi Litt. sposobu nad Konfederacyą skutecznieyszego, a ta, iako iest do gruntownego ubespieczenia dążącą, tak aby approbacya otrzymała, y Proiekt nieodwłocznie był wygotowany, dopraszał sie. Względem zas Religyy przymawiaiąc się, est Deus in nobis, dał by Bog, aby Rzplta iednym ołtarzem y iedną stała się ofiarą. Na drugi Punkt intuitu bespieczenstwa odpowiadaiąc, osądził dosc iuż być w tym punkcie satisfactum, kiedy Woysk gralnych Komenda pod Waleczną Xcia Jmci Wwdy Rusgo oddana Rękę upewnia wszystkich o spokoynosci, a Woyska Rossyiskiego nadeyiscie sądząc za pomoc z Nieba zesłaną, ze od boiaźni ubespieczyło, ktosz tego niedoznaie? y aby za żywnosci pieniędzmi gotowemi niepłaciło, iako nikt się nieskorzy, tak po deklaracyach od Nayiasnieyszey Monarchini Rossyiskiey łaskawie wydanych, każdy być pewny moze, że tasz Pani

[56]

o zachowanie Praw, Swobod, y Wolnosci Polskich dobrotliwie interessuiąca się nie szuka, lub umieyszenia Kraju, lub inney Korzysci, Koncząc głos swoy, reassumpcyi Konferencyi zpostronnych Dworow Ministrami zyczył.

Jmc P. Horaim Poseł Wilenski proposuit, aby Woyska Saskie w Polszce mimo powinnosci znayduiące się lub nieodwłocznie z Kraju wyszły, alboli też pod Kommendę Jmc P. Hetmana W. Litt. poszły.

Jmc P. Morykoni Wiłkomirski dziękuiąc Jchmc Xiązętom Czartoryiskim y Jmc Panu Flemingowi za nieustanną około Dobra publicznego gorliwośc, ac si ex nexu Jnstrukcyi o aprobacyą Konfederacyi W. X. Litew'go dopraszał się, pewien będąc iż przez ten sposob bezprawiom dalszym droga zagrodzi się.

Jmc P. Chodkiewicz Poseł Zmuydzki wynoszącego się na wymiar Prawa Obywatela licznemi in culpando postępkami temuż Prawu przeciwnemi, gdy Przeswietne Prowincye nie miałyby podobno wolnego do radzenia Oyczyznie czasu przez co raz bardziey wzmagaiące się na upadek iey zamachy, by Rzplta do rowney rekognicyi, z iaką

[57]

pilnoscią Nayias'a Jmperatorowa Jeymc Rossyiska łaskawie interessowac się raczy o zupełne Swobod, Praw y wolnosci iey Zachowanie znaiąc się z uczynieniem podziękowania wyznaczyła delegacyą, proposuit.

Jmc P. Mozyrski, że ob abusus do tey przyszło rezolucyi, że bezwstydu zaboystwa Ludu dzieią się, fundowania Trybunałow tumultami tłumią się, y wszystkich występkow niegodziwe popełnianie coraz bardziey pomnaza się incusando, gdy criminaliter ukarane zostaną, securitatem augeri intulit.

Jmc P. Stolnik Litt. Poseł Warszaw. pobudzony okazyą do zabrania głosu przez wspomione przez Jmc P. Wiłkomirskiego podczas reassumpcyi Trybunału Wilens'go dzieiące się tumulty y zaboie, swiadkiem oswiadczył się tego, iako ow czas w Pałacu Jmc P. Podskarbiego Litt. stoiący napatrzył y nasłuchał się rożnych inkonweniencyi y absolutnosci, zabito Officyera, iako et Acta edocent, a Pułkownik ledwie uszedł nieszczęsliwosci

[58]

ktorego relacya pewnie Nayiasnieyszą Jmperatorową Jeymc Rossyiską wzbudziła do Kompassyi, ze o Wolność Polską troskliwa, przystawiła Ludzi na utrzymanie iey. Te sprowadzenie Zołnierza zatrwozywszy umysły niechętnych, gdy poprzedziło upewnienie, iż czynione na obalenie Seymu terazniey'go Zamachy nie miały groźic radzie o Oyczyznę pragnącym. Zołnierz Rossyiski od mieysca tuteyszego na kilka Mil oddalony niechciał przeszkadzać, Samym nawet prezentowaniem się w mieyscu dla obrad wyznaczonym. Jest Swiadkow wiele iakich niegotowano Zamachow na reassumpcyą Trybunału Piotrkowskiego, pod czas ktorey pewnie bez obfitego Krwi ludzkiey rozlania nieobeszłoby się było, gdyby Bog Krzywdy Ludzkiey niechcący przypadkiem Smierci Krolewskiey niezatamował był niechętnego Obywatela Umysłu, ktore y na dniu przedonegdayszym w samym czasie zaczynaiących się Obrad teraznieyszych Obrocone bydz miały na

[59]

Nas Samych, gdyby od tak bliskiego niebespieczenstwa Moskwa nieczyniła wstrętu. A z tąd przychilaiąc się do Jchmc PP. Brzeskiego Litt. y Zmuydzkiego godnych uwagi y reflexyi, złączyłzdanie swoie z Niemiż po wszystkich podobnegosz spodziewaiąc się rozumienia, aby w ustawie zostawic Nayiasnieyszey Jmperatorowey Jeymci wdzięczność za Jej około swobod Naszych tym łaskawsze interessowanie się, że tasz Monarchini Rossyiska na utrzymanie wolnosci Naszych, Woyska Swego udzielać y oneż pieniędzmi swemi, by Kray nasz zadnego od niego niesmakował goryczy, prowidować racząca, iako z solennych deklaracyi każdy niewątpliwy informowaćsię może; zadney nadgrody ani w Kraiu ani w Wolnosci niedopomina się z samego Dobra Naszego Kontentuiąc się Korzyscią a Konfederacyą W. X. Litt. z Seymową Ustawą stwierdzic, za Należytość sądząc

[60]

y ztąd bespieczenstwa ugruntowanie judicavit.

Jmc P. Podkomorzy Kor. Poseł Bełzki względem Kommendy Xciu JmciWwdzie Ruskiemu oddaney, iak per Turnum głosy poydą, aby Ustawą Seymu teraznieyszego obwarowaną została, domowic się maiący inconvenientias, ze ani radzic, ani się uskarzyć nikt niechciał nie tylko w Litwie, ale tesz etiam w Koronie pod czas publicznych Obrad practicatas allegando, ze teraz wolnosc każdemu z osobna tak do mowienia iako y czynienia zupełnie słuzy, Woysko Rossyiskie iest tego prawidłem, ani przybycie iego tak y innych ieszcze Starey Laski Marszałka od zagaienia obrad teraznieyszych unikaiącego powinno było oddalac od wspołeczności, kiedy te na utrzymanie wolnosci Naszych, a nie na zaszkodzenie onymże nadciągnione meretur względem Nayiasniey Jmperatorowey

[61]

Jeymci Pani swoiey tą wdzięczność, ktoraby w Ustawie Seymowey zostawiona warowała tęż Panią od wszelkiey pretensyi do Nas zadnym pretextem rodzic się niemogącey. Koncząc ten głos swoy, względem bespieczenstwa Proiekt aby był nieodwłocznie ułozony, proposuit.

Jmc P. Leparski Poseł Upitski przeciwko Xciu Jmci Wwdzie Wilenskiemu ze Konfederacya W. X. Litt. przy Prawie y wolnosci do obrony wzięła się iako za obaloną na JX. Biskupie Wilenskim bespieczenstwa Prawa, y z nieważną Senatu powagą ultimum ad mediu przymuszoną została, tak, aby approbationem otrzymała, instabat.

Jmc P. Jnflandski uczyniwszy dziękczynienie Xciu Jmci Prymasowi za nieustanne około Dobra publicznego pieczołowanie do propozycyina dniu onegdayszym wniesionych przystępuiąc intulit, aby dissidentes in Religione circa regorem

[62]

et vigorem Legis zostaiący rownie sprawiedliwosci dostępowali, ktorey istność ta iest aby w kazdym ukrzywdzeniu wzaiemną czyniła satisfakcyą. Względem bespieczenstwa gdy zadość się stało oddaniem Komendy Xciu Jmci Wwdzie Ruskiemu to tylko superesse osądził, aby Starostowie Pograniczni y Grodowi adimpleant powinnosci swoie Prawem na się włożone, intuitu zas nalezącey siędla Jmperatorowey Jeymci rekognicyi łącząc zdanie swoie do poprzedzonych głosow Prowincya Litewska umysłem wspaniałym zabieraiąca się do Obrony, iako powinna znaydywac aprobacyą, tak mocą Stanow, aby wspartą została, recommendavit.

Jmc P. Piaskowski Poseł Wołynski wygurowaną prepotencyą, iak Prowincya Litt. dostatecznie się wywiodła, sądząc być przymuszeniem Oneyze do sprawiedliwego sub confaederationem zabrania się, aby iey ta-

[63]

kowy postępek wolność utwierdzaiący nie tylko á Statibus wdzięcznie był przyiętym, ale tesz zupełnie został aprobowanym, przymowił się.

Jmc P. Stolnik Litt. Poseł Warszaw. tak względem bespieczenstwa zaszłe rosporzadzenie, iako tesz Konfederacyą Litt. względem zapobiezenie dalszym inkonweniencyom za sposob przez Obywatelow rzeczoney Prowincyi wziętą, ustawą Seymu teraznieyszego stwierdzic y umocnic Zycząc, aby Proiekta do tego na dzień iutrzeyszy wygotowanemi zostały, dopraszał się.

Jmc P. Kraszewski Poseł Jnowrocław. względem Konfederacyi Litt. ut surgat á casu fortunatior, pisząc się z Sentymentem Jpana Brzeskiego Litew'go, intuitu zas Jmperatorowey Jeymci Rossyiskiey Sam in solitudine prosic Boga o szczęsliwe Jey panowanie statecznie futurus na oswiadczenie rekognicyi z Jchmc PP.Mazowiec-

[64]

kim y Bełzkim zgadzaiąc się gdy Respublica tam diu libera, quamdiu orthodoxa, za warunek Wiary, y dziękuiąc, aby Zbory pozwalanemi niebyły tak, iak się ich namnozyło w Toruniu, Brodnicy, y na Spizu za Reskryptami y protekcyą a catholici Ministri powystawiane, a Manifestami contra luem et execrandam imaginem hancce in Actis oskarzone, tudziesz aby Dissidentes doUrzędow y Szarz Woyskowych przypuszczanemi chlebem bene merentibus należącym się, okarmionemi, Starostwy y Dzierżawami ubogaconemi niebyli, dopominał się.

Jmc P. Słuhodorski Poseł Woł Komirski dziękuiąc Stanom, iż Konfederacyą Litt. sub approbationem przyimować raczyły, aby tasz Prowincya Woyskowego więcey nie doznawała uciemięzenia, rogavit.

A kiedy iuż czas solwowania Sessyi zblizał się, Xże Jmc Prymas oswiadczył accele-

[65]

celerationem ządanych Projektow, iż tak względem obwarowania oddanych w Komendę Xciu Jmci Wwdzie Ruskiemu Woysk pro securitate, iako tesz intuitu Konfederacyi Litt. pro majori ejus robore nieodkładnie na dzień jutrzeyszy będą gotowe Projekta, y na tym solwowania iest Sessya.

Sessya Siodma

dnia 15. Maja.

Xże Jmc Marszałek w zabranym przy reassumowaney Sessyi głosie, iż iest za co dziękować Naywyzszemu Serc y iednostaynych Umysłow Rządcy, że węzłem spoioney miłosci Przeswietne Rzpltey Stany wtey utrzymywać raczy iednosci, ktora naywalnieysze decydować może Materye. Jest o co prosic, aby in Spiritu unionis kontynuiąc ninieysze Obrady, tak niemiż oddać Oyczyznę uszczęsliwioną, iżby w potomność czasow Następcom, miłym była mieszkaniem. Ze zaś Projekt Konfederacyi W. X. Littgo do wygotowania zlecony y na dzien dzisieyszy

[66]

do przeczytania odłozony iest iuż napisany, przeto na czytanie iegosz, iezeli powszechna zachodzi zgoda pytał się.

W odezwie wielu Posłow iednych o głosy drugich o Turnum dopominaiących się gdy Jmc P. Glinka Podkomorzy y Poseł Łomzynski in inconvenientyy Prowincyą Litt. od Korony nierożniącą się et satisfactionem desideriorum suorum zyskaiącą inferendo zaczął się uskarzać na Jmc P. Sttę Rozanskiego w Ziemi Rozanskiej absolutnie nad Szlachtą rządzącego się przerwany od wielu Posłow o zachowanie się z tą okolicznoscią do czasu innego, iako acquiescere musiał, tak Jmc P. Stolnik Litt. Poseł Warszaw. Xcia Jmci Prymasa o nakazanie czytania Proiektu upraszaiący zaspokoił aemuliationem głosow.

A zatym Jmc P. Ogrodzki Sekretarz Seymowy ad medium wyszedszy, gdy przeczytał tenze Projekt o tych approbacyi słyszeć się dało Kontentach, ze Ustawa Seymowa Konfederacyą W. X. Littgo pod Marszałkostwem

[67]

JPana Brzostowskiego Koniuszego Litt. na 16. dniu Aprila w Wilnie spisaną utwierdzaiąc, in omnibus punctis chwali dobroc umysłow y o Zachowanie Wolnosci gorliwy Narod, Poselstwo Jm Pana Oskierki Czesnika Litt. do Carowy Jeymci Rossyiskiey z wyznaniem Rekognacyi wysłane za słuszne y należyte uznaiąc, aby in materia Status tenze Poseł niewdawał się, ostrzega. Dekreta Wilenskich y Minskich Kadencyi iako w bezprawnie zafundowanym Trybunale ferowane Kassuie, waruiąc nonnisi te, ktore pomiędzy Stronami tenże Sąd dobrowolnie akceptuiącemi zaszły, tudziesz pozwalaiąc Stronom, aby Przyiacielską między Sobą chcące czynic Kompozycyą,oneż traktowały.

Jmc P. Mostowski Wwda Pomorski wyrażaiąc ukontentowanie z zaszłey Konfederacyi Litt. approbacyi, inferebat, aby Laudo publico napryccypalnieyszych Authorow Zaszła Kara.

Jmc P. Horaim Podkomorzy y Poseł

[68]

Wilenski dziękuiąc Zgromadzonym Skonfederowanym Stanom, ze wzgląd sprawiedliwy nad tą Strapioną Prowincyą pokazać raczyły, a kiedy powagą teraznieyszego Seymu to poządane z Satisfakcyą zupełnie zaszło upragnienie, o skassowanie Laudorum y Sądow Kapturowych illegitimé ufundowanych instabat.

Jmc P. Sosnowski Pisarz Litt. Poseł Brzeski Litt. Ze są wszystkie Actus bezprawnie poczynione, teraznieyszą ustawą umorzone upewnił.

Jmc P. Morski Kasztellan Przemyski takoweż wyrażaiąc z zaszłey Konfederacyi Litt. ukontentowania oswiadczenie, wnosił zdanie swoie, aby wspaniała Carowy Jeymci Rossyiskiey dobroczynnosć, że Wolnosc y Prawa Protekcyą swoią zaszczycac raczy, od wszystkich Stanow na Konferencyi Jchmciow Ministrow Pełnomocnych Rossyiskich doniesiona była.

Xże Jmc Prymas zalecaiąc Jzbie Szacunek Czasu drogiego, prosił Jzby, aby wycienczony

[69]

niebył przez domaganie się głosow, o co y powtornie Xże JmcMarszałek Stanu Rycerskiego obligował.

Jmc P. Suchorzewski Poseł Kaliski do głosu na dniu wczorayszym referuiąc się Jmc P. Stolnika Litt. Posła Warszaw. iż z hazardem Zycia Swego wielu Jchmciow pod czas bytnosci swoiey w XięstwieLitt. pokazał, oswiadczał Mu podziękowanie, a kiedy w teraznieyszych Konjunkturach pewne od Piaseczna dochodzą wiadomosci, ze rownym Krokiem y rezolucyą Dobra Kollegow Jego od przesłanych Komend niszczone będą, prosił Stanow, aby Wwdztwa Wielkopolskie od Kup Swawolnych iaką miały bespieczenstwa zasłonę. Zakładał na ostatek tę prekustodycyą aby pod powagą Xcia Jmci Marszałka Stanow Skonfederowanych Actus praesens był przyięty, a wszystkich saccessu temporis Rebellizantow do Sądow Kapturowych łapano y inwestygowano należycie takowych Zbrodni Authora, bo tak z Niego Kara dostateczna y szkod uczynionych nadgroda będzie łatwieysza, a tym sposobem zagrodzi się do excessow Droga.

[70]

Jmc P. Tyzenhauz Poseł Grodzienski dziękuiąc za approbowanie Konfederacyi Prowincyi swoiey y za miłosc Braterską w tey niedoli nieszczęsliwey patheticé oswiadczoną i zadziwił się, żenaypryncypalnieyszego tych przypadkow niewyraziły Stany Authora,a znaiąc umysł y Charakter Swoy bezparcyalny iuż wiadomego wszystkim wydał Authora Xcia Jmci Radziwiła Wwdę Wilenskiego przypisuiąc te wszystkie nieszczęscia, ze z osoby Jego y Adherentow dobrze notowanych wynikaią. Z wielkim to iednak umartwieniem wyiawic go oswiadczał się, bo godnych Antenatow Jegow Oyczyznie zasługi dosyć liczne w Konstytucyach do woli Jego wypisały pochwały; lecz kiedy takowe Jego postępki do teraznieyszych Stany Skonfederowane przymusiły czynic okryslenia, konkludował, że unum z Stanami sentiens, ten publicznie odkryć Jmienia Jego musiał originał.

Jmc P. Głogowski Poseł Ruski pierwszy raz głos swoy zabieraiąc, dziękował Xciu Jmci Prymasowi y Całey Jzbie, iż tak chwalebnie w obradach koło uszczęsliwienia Oyczy-

[71]

zny sobie postępuie, a kiedy Konjunktury teraznieysze ublizyły Mu koło tegosz uszczęsliwienia swego dołozyć starania, tym przychilnosci swoiey dowodził pragnieniem przez zaszłą Konfederacyi Litt. approbacyą y Sam z Osoby swoiey za legalną Ją uznawał. W tym kiedy całey Jzby zaszedł assensus, pomienioną approbacyą Xże Jmc Prymas y Xże Jmc Marszałek Koła Rycerskiego podpisali. Jtidem y z mieysca tamtego Regimentarstwo Xcia Jmci Wwdy Ruskiego aprobowano, Ktorą sancitum, aby wszystkie Woyska pod rigorem dawnemi Prawami opisanym posłuszne Mu były; Ktoby zaś się wazył oneż do strony przeciwney namawiać, y maszeruiącym tu za Ordynansem Xcia Jmci Regimentarza przeszkadzać, taki pro hoste Patriae uznany być ma y Karany.

Jmc P. Horaim Poseł Wilenski czuiąc się bydz nieznosnie umartwionym, ze Tatarowie w służbie Dworu Saskiego zostaiący, a teraz pod Komendą Jmc P. Hetmana W. K. będący w Xięstwie Litt.possessye ma-

[72]

iący, tu się w bliskosci Miasta pokazuią, y wszędzie exorbytancye popełniaią. A ponieważ de subsistantia ich żadna nie iest wiadomość, mocną wnosił pewność, ze Ciż Tatarowie z Skarbu Koron'go pensyą biorą, czemu aby iak nayprędzey Stany zapobiegły, Jzbę obsecrabat.

Jmc P. Mrokowski Poseł Czerski przyłączaiąc głos swoy do Jmc P.Wilenskiego Posła, upewnił Stany, że Ciz Tatarowie nieznośne w Ziemi Jego czynią postępki y Swawole; Bydło zabyyaią, Stodołyodbyyaią y wziete podwody nazad niewracaią z ktorych kiedy oczywiscie Nieprzyiacielska okazuie się rezolucya, o iak nayprętszą upraszał w tey mierze Jzby decyzyą. Po ktorey mowie skonczoney gdy cała Jzba Konstytucyą na nich napisać nalegała, Jmc P. Ogrodzki Sekretarz Seymowy onęż napisał y stanom przeczytał hunc in modum: Aby Tatarowie od Daty Seymu teraznieyszego do Dworu, ktorego są służbą obowiązani, wrocili się, lub, iezeliby tam

[73]

służby niemieli, pod Komendę Jmci Pana Massalskiego Hetmana W. Litt. poszli, y tam Konfederacyi służyli, mocą teraznieyszego Seymu serio się im nakazuie, Ktorym Skarb Litewski pensyą obmyslic będzie powinien. Jezeliby zas temu postanowieniu zadosyć nie uczynili, łapaniem y Konfiskacyą Possessyi swoich karać deklarowały.

Jmc P. Gozdzki Wwda Podlaski zbudowawszy się, że tak pięknie Obrady Seymowe kontynuią się, radził, aby czasu niewycienczaiąc od ea, quae agenda sunt, Stany przystąpiły.

Jmc P. Horaim Poseł Wilenski maiąc satisfakcyą z aprobowaney Konfederacyi Litt. intulit, aby mocny ten Węzeł przysięgą Jchmość Senatorow, Ministrow y Urzędnikow W. X. Litt. był Stwierdzony.

Jmc P. Piaskowski Poseł Wołynski reposuit, że iednym słowem od Jchmciow Senatorow y Ministrow Litewskich Związek ten ocalony będzie, a perconsequens niewidział

[74]

przyczyny, aby osobnym ta Konfederacya stwierdzona była Juramentem.

Jmc P. Krajewski Jnstygator Kor. Poseł Ciechanowski Materyą takową coram Statibus Universis proponowaną za wielką uznawał, y zeby przysięgą stwierdzona była, nalegał.

Jmc P. Wallinowski Poseł Poznanski itidem to zdanie aprobuiąc, prosił, aby z dostoienstwa swoiego iaką wszędzie Duchowienstwo preferencyą swoię maiące, Jchmość XX. Wilenski y Smolenski Biskupi pierwey przysięgli, a po tym consequenter Jchmc Senatorowie, Ministrowie y Urzędnicy Litewsy.

Jmc P. Massalski Kasztellan Wilen. alleguiąc, że iuż raz Urzędu swoiego przysięgę wykonał, y tym się obowiązał, ze quzd quzd nocivi videro avaertam, a zatym aby miał powtornie przysięgać, nie sądził za rzecz potrzebną daiąc temu przymowie-

[75]

niu się racyą: Jż qui jurare consoevit, facile jurare concedet, iednakowosz niechcąc się podeyrzanym w tey Kategoryi podać, Ubli Stanow do wykonania rozkazu czekał.

Jmc P. Poniatowski Stolnik Lit. Poseł Warszaw. aprobuiąc dawność zasług, y nieposzlakowane Wiernosci Jchmc PP. Hetmanow Zasługi, intulit, iż ta propozycya y ządanie całey Jzby causare niemoże urazy, a Kiedy Skonfederowane Stany tey proszą y domagaią się uczynnosci, adhaerere Jej zdawało Mu się, ile ze tym przykładem tym bardziey Stan Rycerski zagrzeie się ochotą, co nieodwłocznie wykonac upraszał.

Xże Jmc Czartoryiski Kanclerz WWXLitt. adoruiąc Naywyzszą Boga Mądrość, ze w każdey rzeczy doskonałe uczyniła rosporządzenie do zdania się wysokiego Jmc P. Hetmana Litt. łączył, kiedy zaś taka Stanow Skonfederowanych iest wola, za rzecz trudną sądził, aby jussa et imperia exequi niemiał, niechcąc tey podlegać Sentencyi, ktorą na sprzeciwia-

[76]

iących się powszechne ferowały Wyroki. 2vi nobiscum non est, contra Nos est.

Xże Jmc Prymas ułatwiauąc tę Materyą spodziewał się, ze Stany Skonfederowane Jego będą approbować zdanie, ktore oswiadczył, iż Jchmc Senatorowie Ministrowie y inni Obywatele Xięstwa Litt. etiam z Korony tam wykonaią.

Na takowe zdanie Stany pozwoliwszy, doniosł Xże Jmc Prymas, ze iutrzeysza Sessya ubespieczenie pokoiu wewnętrznego Radą swoią decydować będzie, y na tey Deklaracyi Jmc P. Marszałek W. Litt. Sessyą solwował na dzien iutrzeyszy.

Sessya Osma

na dzien 16. Maja.

Xże Jmc Marszałek Sessyą dzisieyszą zagaiaiąc, wyraźił w niey dziękczynienie Bogu, że Skonfederowane Stany nierozerwaney trzymaiąc się iednomyslnosci, pozwala swobodnego czasu radzic, y dobrze czynic Oyczyznie tym więcey słuzącego, im

[77]

zgodniey ułatwiaiące się Materye otwieraią teraz pole ad medendum wszelkim inkonweniencyom.

Xże Jmc Prymas, gdy według wczorayszey zgody Jchmc Senatorowie ządaną od Przeswietnego Stanu Rycerskiego względem akceptowania Konfederacyi Litt. y oneyze nie odstępywania wypełnili przed Nim przysięgę, Niektorzy tylko z teyże Prowincyi Dygnitarzow y Urzędnikow hujuscemodi desideryys ieszcze non satisfecenent, aby przeto tak Ciż wyzey rzeczeni, iak y z Korony Possessye wprzerzeczoney Prowincyi maiący, super dicta Confoederatione juramentum expleant, oraz ad provisionem zewnętrznego bespieczenstwa do reassumowania z postronnych Dworow Ministrami tu przytomnemi potrzebnych Konferencyi, gdy gotowany Proiekt iako czasu długiego zabrać niemogący, pro informatione przeczytanym został, intulit.

Na te wniesienie gdy powszechna zaszła zgoda, Jmc P. Ogrodzki Sekretarz Seymowy ad medium wyszedszy, przeczytał go

[78]

w ten sens: Jż Stany skonfederowane Warunek wewnętrznego bespieczenstwa na utrzymaniu Traktatow y dobrey z Sąmsiedzkiemi Potencyami harmonyy sądząc, potissimum funduiące się gdy też Potencye wzaiemnoscią z Rzpltą, Polską postępować sobie powinny, aby tym dostateczniey warowaną z Onąz Sojuszami przyiaźń zachowały, im pewniey Stany Skonfederowane z Strony swoiey o nienaruszeniu Jej ninieyszą Ustawą umacniaią do reassumowania Konferencyi z Ministrami Dworu Wiedenskiego Jmc X. Ostrowskiego Biskupa Kujawskiego, Wielopolskiego Wwdę Sendomirskiego, Moszczenskiego Kasztellana Jnowrocławsgo od Senatu, a od Stanu Rycerskiego z Prowincyi Mało Polskiey Jchmc PP. Małachowskiego Sttę Sandeckiego Posła Krakowskiego, Ossolinskiego Sttę y Posła Drohickiego y Kuczynskiego Sttę, y Posła Mielnickiego: Z Prowincyi Wielko-Polskiey Jchmc PP. Poninskiego Sttę Kopaynickiego Posła Kaliskiego, Dębowskiego Sttę

[79]

Płockiego, Podoskiego Sttę Rypinskiego Ciechanowskiego Posłow. Z Prowincyi Litt. Jchmc PP. Prozora Generała Majora Posła Kowienskiego, Tyszkiewicza Sttę Strzałkowskiego Minskiego, Niesiołowskiego Sttę Cyrynskiego Nowogrodzkiego Z Ministrami Dworu Peterburskiego JX. Massalskiego Biskupa Wilenskiego JchmcPP. Gozdzkiego Wwdę Podlaskiego y Burzynskiego Kasztellana Smolenskiego od Senatu, a od Stanu Rycerskiego z Małey Polski Jchmc P. P. Rzewuskiego Pisarza Kor. Piaskowskiego Wołynskiego, Dłuskiego Jnflandskiego, z Korony. Z Wielkiey Polski Gurowskiego Poznanskiego, Rostkowskiego Wislickiego, Lasoskiego Gostynskiego Posłow. Z Prowincyi Litt. Jchmc PP. Scypiona Sttę y Posła Lyckiego, Sosnowskiego Pisarza Litt. Posła Brzeskiego, Szadurskiego Stolnika y Posła Jnflandskiego. Z Ministrami Dworu Berlinskiego od Senatu Xcia Jmci Biskupa Poznansgo, Jchmc PP.

[80]

Wwdę Jnowrocławsgo Jabłonowskiego Kasztellana Wislickiego, a od Stanu Rycerskiego z Prowincyi Mało Polskiey Jchmc PP. Wielopolskiego Koniuszego Kor. Posła Krakowsgo, Borzęckiego Ruskiego, Potockiego Sttę Glinianskiego Halickiego. Z Wielkiey Polski Jchmc PP. Raczynskiego Poznansgo, Małachowskiego Sttę Piotrkowskiego Sieradzkiego, Młockiego Zakroczymskiego Posłow. Z Prowincyi Litt. Jchmc PP. Tyzenhauza Pisarza Litt. Posła Grodzienskiego, Leparskiego Podstolego y Posła Upitskiego, Ktorey aby tak względem Kraju od wszelkich inwazyi ucalenia, iaka tesz względem Wolności, aby się Jm zadna Krzywda niedziała, ubespieczenia; Aby z przerzeczonych Potencyi Ministrami nieodwłocznie conferant, odbieraią zlecenie.

Po przeczytaniu Projektu tego Jmc Pan Horain Poseł Wilenski odezwał się, aby to dołozonym zostało, zeby Woysko Rossyiskie w Pogranicznych Prowincyi Litt. Wwdztwach poddanych wybieraiące y zabieraiące,

[81]

nie niszczyli in ultra tym sposobem Kraju.

Jmc. P. Męcinski Stta y Poseł Wielunski in similem idący sensum, aby tez ex parte Krola Jmci Prusgo poddanych niezabierano, y innych Szkod nieczyniono o wyznaczenie Wwdztwu Poznanskiemu Sądow Pogranicznych dopraszał się.

Jmc P. Małachowski Stta Ostromęcki Poseł Łomzynski wnosząc, iż Kazde Wowdztwa graniczące, seorsiva dla siebie maią desideria, izby się względem ich Kazdy mogł przymowic, o rozdanie głosow juxta Turnum dopraszał się.

Xiąże Jmc Prymas pro et contra słysząc dopominania się gdy JP. Benöe Rezydent Krola Jmci Pruskiego ex parte, Monarchy swego względem ustanowienia Sądow Pogranicznych z wszelką oswiadczyłsię łatwoscią y że Jmc P. Poseł od tegosz Regnanta swiezo przybyły ma do Jnteressu tego zupełnego ułozenia dostatecznie sobie Moc

[82]

y plenipotencyą udzieloną opowiedział, przeto, aby z strony Polskiey do zezwalaiącego na Sądy Krola Jmci Prus'go rowna determinacya była Sędziow, za rzecz sprawiedliwą osądził, aby przy Konferencyi reassumowaniu y ta okoliczność satisfakcyą odebrała.

Jmc P. Horaim Poseł Wilenski o Prowincyą Litt. przymawiaiąc się, podobnegoż względem Jey rosporządzenia dopominał się.

Jmc P. Wwda Jnowrocławski zabrawszy głos, gdy Mu w niszczęsliwym Rzpltey Stanie, bo bez Rady y Pana Zostaiącey, mowic przyszło, Stratę, Pana dobrocią Naywyzszego Krolow Krola nadgrodzoną sądząc, w czasie bez rady upłynionego wrocenia się nietusząc, gdy ile Osob, tyle Kandydatow bydź może do Korony, ieden tylko być powinien Koronowany, ubespieczenia Korony ante omnia zycząc, przekładał tak gruntowne motiva z wyrażeniem niezliczonyh Materyi, ktorem im-

[83]

mensum Oyczyznę do zguby przyprawiaią nade wszystko iako w Kraju panuie Anarchia, iaka w Sądach niesprawiedliwość, Zrywania Seymow zastarzały zwyczay, w Kupiectwach Absolutność, owo zgoła we wszystkich rzeczach widomy despotyzm, ze iuż prawie bez względu Sumienia wkorzenił się. Jnferebat przytym niemieyszy Punkt uwagi, ze Sprawy duchowne via recursus do Rzymu idą, a przez to Kray niszczą, w czym aby Jchmc XX. Biskupi przykładem innych Potencyi Katolickich generalny Trybunał ufundowały, a w innych porządkach Sądy postanowione były, oraz z Seymowemi Obradami in pluralitate decydowały się, dokładne na to podał Remonstracye.

Jmc P. Męcinski Stta y Poseł Wilenski to chwalił wszystko, co JmcP. Wwda Jnowrocławski mowił, y ze to samo Wwdztwa w Jnstrukcyach od siebie danych proponować nakazuią; z tym wszystkim zyczył, aby porządkiem Propozycyi Materyi od Xcia Jmci Prymasa podanych w tym postępować, y Proiekt Respektem Konfe-

[84]

rencyi przeczytany wprzod podpisac.

Jmc X. Biskup Chełminski cytuiąc Prawa y Konfederacye, azeby Dyssydentom publica Religionis exercitia, iako tesz wystawianie Zborow y inne przez nich dane sobie licencye zabronione były, tudziesz ażeby te Prawa, ktore pro parte Jch w paktach Konwentach y inne otrzymane są, annihilowane były; od Stanow Rzpltey dopominał się.

Stosował się do tegosz Xże Jmc Biskup Poznanski, iże o Dyssydentskie wystawione w Warszawie Kaplice kłocił się y zabraniał, a że to skutku swego niewzięło, przeto aby ta Materya Religionis naypierwey traktowana y uspokoiona była, domawiał się.

Jmc P. Jaklinski Kasztellan Oswiecimski ponieważ w Krakowskim w Xięstwach tamże nalezących iakies bespieczenstwa wewnętrznego pokazuią się poruszania, przeto aby powierzoną Komendą generalną Xcia Jmci Wwdy Ruskiego Kray tamten był ubespieczony, tudziesz gdy Jmc P. Staroscie Pogranicznemu Oswiecimskiemu bespieczenstwo tamtych Xięstw nie może bydz

[85]

Powierzone, Iemu było polecone, domawiał się, y o wyznaczenie Sędziow Pogranicznych dla Xięstw Oswiecimskiego y Zatorskiego dopraszał się.

Zabrał głos Jmc P. Rostkowski Kasztelan Zakroczymski, y utyskuiąc na nieporządek w Kraiu kontynuiący się, Krola z Oyca y Matki zyczył obrać Polaka.

A Jmc P. Jaklinski Kasztellan Oswiecimski aby bespieczenstwo wewnętrzne naypierwey uspokoione było, znowu się przymowił.

Jmc P. Glinka Poseł Łomżynski, ponieważ Dyssydenci in exercitis Religionis sua więcey sobie pozwalaią, Urzędy, Dzierzawy, Poczty, Starostwa trzymaią, Zbory stawiaią, przeto aby do demoliowania tych Zborow, y odebrania Starostw y Dzierzaw Komissya naznaczona była, y też Urzędy y Sttwa pro vacantibus podane były, dopominał się y Punkt eo nomine Jnstrukcyi swoiey przeczytał.

Do czego y Jmc P. Lipski Poseł Poznanski na postawienie Zborow w Toruniu, Spiżu y Nowodworze, oraz przemienienie Koscioła Katolickiego w Luterski żaląc się, przymowił się.

[86]

Jmc P. Sosnowski Poseł Brzeski Litt. azeby Dyssydenci nad granice przepisanego Prawa nic sobie niepozwalali więcey, radził utwierdzic a in Consilyys psentibus porządek propozycyi obserwować, y gdyby można dla przyspiechu czasu po 3. punkta na iedno Turnum do decydowania brać, radził.

Xże Jmc Prymas, ponieważ materya Tytułow między Dworem Rossyiskim y Pruskim do tych czas nie iest uspokoiona, to iest azeby Jmperatorowey Jeymci Tytuł Całey Rossyi, a Krolowi Jmci Pruskiemu wszystkich Prus przyznać, a od tey pod czas Konferencyi zacząć, ponieważ y Ministrowie tych Potencyi bez ułatwienia pretendowanych tychze Tytułow konferować by niechcieli.

Jmc P. Dzieduszycki Poseł Halicki, ponieważ w Projekcie Konferencyi z Ministrami Cudzoziemskiemi za deklaracye oswiadczone zachowania przyiaźni Sąsiedzkiey Potencyom mianowicie Rossyiskiey y Berlinskiey kazano podziękować, a tych Deklaracyi Stany Rzpltey niewidzą

[87]

przeto aby one tymże Stanom publicznie były kommunikowane, dopominał się a lubo permowencye Woyska Rossyiskiego przez Jmc P. Poniatowskiego Posła Warszaw. na dniu onegdayszym dostatecznie wyłuszczone, że iednak przez uchwały Skonfederowanych Stanow teraznieyszych, y oddanie Regimentarstwa Gralnego Xiu Jmci Wwdzie Ruskiemu bespieczenstwa wewnętrznego sposob iuż iest obmyslony, więc aby pomienione Woyska Rossyiskie z Kraju Rzpltey ustąpiły, albo przynaymniey od Warszawy mieysca Konwokacyi /:azeby sięStany Skonfederowane Sub Armis przytomnego Woyska Rossyis'go niezdawały Seymować:/ oddaliły, domagał się alleguiąc iż o ewakuacyą, Moskwy JP. Sosnowski Poseł Brzeski Litt. na dniu onegdayszym wyraził dopominanie swoie.

A Xże Jmc Prymas zyczył wprzod aby Woyska Koron. na lokacyach swoich nalezytych lokowane były Xcia Jmci Wwdzie Ruskiemu dopomoc, a dopiero potym o ewakuacyą Moskwy naradzic się. Zabrał głos Xże Jmc Wwda Ruski

[88]

z powinnosci włozonego na siebie Urzędu dołozenia wszelkiey pilnosci niezważaiąc na stratę zdrowia, hazard fortuny y uszczerbek podeszłego Wieku Swego iako niezaniedbał tak co w wiadomosci odebrał, donieść Wszystkim o tym Stanom Skonfederowanym za nalezytość osądził, ze za ordynansami z pod Kozienic wychodzącemi do znayduiacego się tam w znaczney liczbie Cudzoziemskiego authoramentu Woyska, gdy sciągnął pod Lublin 15. Chorągwi, a od Ukrainy 20. Tysiącem przynaymniey Koni obłożone, niezostawia zadnych sił na zasłonienie Kraju wystarczaiących, względem czego aby chęcią Korespondować mogła sposobność, upraszał o pozwolenie Mu tych uzycia sposobow, ktoreby tylko skutkować mogącemi rozumiał.

Na co gdy odpowiedziano Zgoda JP. Wwda Podlaski co do Konferencyi, aby przez zaczęcie ich, nayprzod czytane były Deklaracye Postronnych Potencyi, zgodził się z Jmc Dzieduszyckim Posłem Halickim. Co zas do Xcia

[89]

Jmci Wwdy Rusgo sądząc bydz w tym honor Wszystkich Zgromadzonych Stanow, ucalenie bespieczenstwa Oyczyzny wewnętrznego et effatorum utrzymania, aby te in postpositionem nieposzły nierozumiał, aby względem zazycia wszelkich sposobow etiam z zaciągnieniem obcych posiłkow ktoszkolwiek sprzeciwił się.

Jmc P. Glinka Łomżynski, Jmc P. Bukowski Ruski Posłowie gdy tosz Samo utwierdzali.

Jmc P. Piaskowski Poseł Wołynski odezwał się, aby to powszechne zezwolenie zmacniaiąc, Proiekt względem tego był napisany.

Jmc P. Krajewski Poseł Ciechanowski, aby ta materya per Turnum decydowana była, wnosił. Czego Wszyscy, a osobliwie Jmc P. Niszczycki Poseł Płocki daiąc racye, aby na to, gdzie wszystkich zgoda zachodzi, per turnum czasu niewycienczać, niepozwolili.

Jmc P. Wwda Pomorski względem bespieczenstwa Dawnych Konstytucyi opisanie do exekucyi przywieść zycząc na czym całość

[90]

fortuny y honoru zawisła, kiedy per verbum placet względem uzycia sposobow gralna zachodzi zgoda, aby przeto proiekt był napisany, z mieysca swego instabat.

Jmc P. Sosnowski Poseł Brzeski Litt. na głos Jmc P. Halickiego głos swoy onegdayszy licituiąc że rzeczą sprawiedliwą bydz sądził, aby Woyska Auxiliarne nieprzemieszkiwały w Kraju naszym, pomyslenia nad tym zyczył, nie tą intencyą by ex nunc z niego wyszły, lecz w ten czas dopiero, kiedy się Rzplta zupełnie uspokoi w zamieszaniu, w ktorym dla gruntownieyszego securitatis opatrzenia aby władzę Xciu Jmci Wwdzie Ruskiemu nadano, proiekt zupełnie utwierdzaiący, y wolnosc zazycia sposobu dozwalaiący został napisanym, przymowił się.

Xże Jmc Łowczy Koron. Poseł Wołynski Jmci Panu Halickiemu respondendo że pretendować ewakuacyi Woysk Auxiliarnych,

[91]

iest to wszystko niszczyć, co się tylko względem bespieczenstwa ustanowiło, wnosił, aby Rzplta decydowała, iezeli tosz Woysko moze dopomoc na odwrocanie tych Zamachow, na ktore z Strony JmcP. Hetmana coraz barziey zanosi się oraz aby przy Konferencyach to etiam promowować, iżby Jmperatorowa Jeymc Rossyiska zadney niepretendowała nadgrody, instabat.

Jmc P. Stolnik Litt. Poseł Warszaw. wspomiony od Jmc P.Halickiego głos Jego onegdayszy sądząc być wyciągaiącym podziękowania, ze uznał w nim Sensus dexteritatis, iako od dziecinnych lat wzrost swoy z miłoscią Dobra publicznego złączony biorąc Jm oswiadczył się, tak w nieustannych staraniach o pomnozenie y zachowanie Jegosz do Smierci dla tey Oyczyzny przestawac, ktora Mu iest nad same zycie milszą deklaruiący się wdzięcznosci uznawać nad Opatrznością Boską po częsci niemieyszey

[92]

wypełniaiącą się z należytosci sądził kiedy na dniu onegdayszym wysłanie Jmc P. Oskierki do Jmperatorowy Jeymci Rossyiskiey Stany Skonfederowane approbuiąc przewidziawszy, ze zaden tak dla Kraju, iako tesz wolnosci Naszey nienastąpi Uszczerbek, zgodził się na oswiadczenie dziękczynienia za tę Jey łaskawosc, ze bespieczenstwa Kraju y Wolnosci Naszey Zachowanie wspierac Woyskiem swoim raczy, do mowiących przed Nim tak Jmc P=a Wwdy Podlaskiego, iako tesz Jchmciow PP. Brzeskiego y Wołynsgo Posłow chętnie przychylił się iż w czasie teraz dopiero zaczynaiącey się tegosz Woyska na Obronę potrzeby chcąc Exekucyi Seymu teraznieyszego Ustaw, gdy nie można niechcieć uzycia Sposobow convincibiliter wnosił, aby authoritate Rzpltey Xże Jmc Wwda Ruski wsparty z Komendy sobie oddaney sił wystarczaiących mieć niemogący, Woysk Auxiliarnych zazył. Tytuł zas nieco w sobie brzmiący nic iednak Białey

[93]

y Czarney Rusi Polskiey uwłaszczac niemogący kiedy Tasz Jmperatorowa Jeymc Traktat 1686. w nienaruszoney zostawic chcąc mocy, dała Rewers przez Ministra swego utwierdzaiąc Nas o niepragnieniu swoim Korzystać w Kraju Naszym. Do ządania powszechnego przyłączył zdanie swoie, aby Projekt względem utwierdzenia Xcia Jmci Wwdy Regimentarza władzy był nieodwłocznie napisany.

Xże Jmc Prymas odpowiadaiąc Jmc Panu Stolnikowi Litt. ze traktuiąc z Jchmc PP. Ministrami Rossyiskiemi o tytuł Całey Rusi nie tylko upewnionym został o Traktacie, iż do skutku wewszystkim przywiedziony będzie, ale tesz odebrał Rewers, iako pod tym Tytułem Ruś nasza zadnego nieponiesie Uszczerbku, tosz samo względem Krola Jmci Prusgo allegando że na ubespieczenie Pruss Polskich od Jmc P. Benoit Rezydenta Jego podobny znayduie się w Jego Ręku Rewers.

[94]

Kmc P. Jelinski Poseł Mozyrski daną raz Xciu Jmci Wwdzie Ruskiemu władzę sądząc z zażyciem do utrzymania bespieczenstwa Sposobow miec connexionem, iako te dwa punkta są z sobą correlativa, tak względem zazycia pozwoloney sobie Regimentarstwa mocy nierozumieiąc nikogo bydz przeciwnym, tym zakonkludował zdaniem ze: Kto dał esse, dał adesse Consequentiam.

Jmc P. Rzewuski Poseł Halicki dla zniesienia wszelkiey wątpliwosci z Tronem Rossyiskim zachodzic mogącey w czasie dalszym aby przy reassumowaniu Konferencyi o gwarancyą od postronnych Potencyi dopomieć się sądził być rzeczą pozyteczną.

Jmc P. Rosciszewski Poseł Płocki zdanie swoie z Jmc P. Mozyrskim łącząc, aby oddaney Komendy Xże Jmc Wwda Ruski mogł uzyć na odwrocenie wszelkich zamachow na pisanie Projektu być potrzebne judicavit.

Jmc P. Wwda Pomorski, aby Rząd nad Kommendą Ułanow Jmci Panu Podskarbiemu ex

[95]

Senatus Consilio pozwolony teraz był odebrany y oddany Xciu Jmci Wwdzie Ruskiemu do innych traktowanych Materyi, y to tesz być potrzebnym decyzyi osądził.

Vacabat nieco czasu o napisanie Projektu zabranego, o ktorego przeczytanie gdy in stabant wielce, Jmc P. Ogrodzki Sekretarz Seymowy wyszedszy z Nim ad medium, przeczytał go wszelkich przyzwoitych y nayskutecznieyszych Srzodkow do dostatecznego w Kraju bespieczenstwa utrzymania zażyć Xciu Jmci Wwdzie Ruskiemu pozwalaiący. Na ktoren gdy się wszyscy unanimiter zgodzili; Xże Jmc Prymas na dzien jutrzeyszy uformowanie interna et externa Securitatis intimavit. A tym czasem gdy wszyscy Senatorowie y Posłowie o podpisanie przeczytanego Projektu instabant, tak Xże Jmc Prymas ex parte Senatu, iako tesz y Xże Jmc Marszałek ze Strony Stanu Rycerskiego Rąk swoich utwierdzili

[96]

go podpisami. A za odezwaniem się Jmc P. Stolnika Posła Warszawsgo Xże Jmc Prymas do dalszych Proiektow Jchmc PP. Posłom ad mentem Jch Jnstrukcyi wolne zostawuiąc przymowienie się in ordine tychze Projektow sub deliberationem 3. Materye ktore na dzien jutrzeyszy zupełnym ułozeniem deklarował, pierwszy o Religyy, drugą o Konferencyi, trzecią o bespieczenstwa obwarowaniu poddał, y na tym solwowana iest Sessya na dzien iutrzeyszy.

Sessya 9.

Dnia 17. Maji

Xże Jmc Marszałek Sessyi dzisieyszey zagaienie od tego, na czym solwowana iest wczoraysza, że Proiekt względem Konferencyi yDeklaracye postronnych Dworow według powszechnego Ządania czytanebyć powinny, audientiam onychze intimovit.

Xże Jmc Prymas wracaiąc się do dawnieyszey zalety swoię, y ządaiąc, aby Jchmc

[97]

Posłowie unikaiąc wycięczenia czasu względem ułalwienia Materyi Concludendorum Consiliorum, żeby ieden drugiemu w głos tak iak y On sam doznawać tey przykrosci musi, niewpadał, a do Jnstrukcyi sobie od Woiewodztwa daney krotko przymowiwszy się multilogvium do dobrey zachował Kompanyy, Kiedy Projekt respektem Konferencyi iuż gotowy przeczytanym y podpisanym zostanie, przystąpienia doprojektu intuitu pokoiu z Dissydentami ustanowienia, iżby Jm przychylne Dwory protekcyami Swemi Rzepltey niezatrudniały, dostatecznego zapobiezenia zalecaiąc, tudzież rodzącą się względem Tytułow tak od Jmperatorowey Jeymci Rossyiskiey ratione Całey Rossyi, iako tez od Krola Jmci Prusgo względem słowa od Pruss naszych nazwisko biorącego przez Ministrow affektacyą rozeznac, oraz Rewersow y Dektaracyi tak Dworu Peterburskiego, iako tez Berlin go wy-

[98]

słuchac rekomenduiąc, aby zabieraniem głosow, innych Materyi niewtrącać, po wyżey rzeczone okolicznosci juxta turnum nayprędzey decidi judicavit.

Jmc P. Uslezewski Podkomorzy y Poseł Wiski aby według solwowania Sessyi wczorayszey ante omnia względem Konferencyi napisanego projektu Rewersow, tudziez deklaracyi postronnych Dworow danych nastąpiło przeczytanie, dopominał się.

Lecz JP. Łopacinski Poseł Mscisławski in haerendo propozycyom od Xcia Jmci Prymasa wyszłym, et pro primo Religionis materiam ad deliberandum zalecaiący aby Projekt w zględem obwarowania Wiary S. imprimis został przeczytanym, domawiał się, a Jmc P. Męcinski Stta y Poseł Wielunski względem Tytulow odzywaiąc się, aby też Tytuły Gruntom y Granicom Polskim nieszkodziły, praecevebat, oraz aby Jchmc Posłowie ex

[99]

Vinculo Jnstrukcyi Swoich mieli czas in desideryys subipraecomissis pro satisfactione odezwania się ostrzegał.

Naco Xże Jmc Prymas refutando, aby Jchmc Posłowie ad mentem Jnstrukcyi ządze do przerzeczonych Dworow sciągaiące się od Woiewodztw ad promovendum maiący in scripto Jchmciom do Konferencyi deputowanym o otrzymanie skutku onez podali, proposuit.

A zatym według poprzedzonego na przeszłych Sessyach powszechnego ządania przydatek do Konferencyi Projektu przez Jmc P. Ogrodzkiego Sekretarza Seymowego gdy przeczytany został, JX.Młodzieiewski Konclerz Xcia Jmci Prymasa y Kathedry Gnieznienskiey zaczął czytać Rewersa y Deklaracye Dworow wyzey namienionych, iako to Notę z przyczyny Smierci Krola Jmci Jmci Panu Keyserlingowi Pełnomocnemu Dworu Rossyiskiego Ministrow i względe pretendowanego Całey Rossyi Tytułu,

[100]

aby pod tymze nazwiskiem do Rusi Polskiey pretensya iakowa niesciągała się, przez Xiązęcia Jmci Prymasa d. 8. 9bris 1763.podaną.

Odpowiedz na niąż upewniaiącą iż Jmperatorowa Jeymc Rossyiska nietylko pod Tytułem Cełey Russyi zadney do Rusi Polskiey ani chce, ani pragnie zakładać pretensyi, lecz przeciwko innym luboderwania częsci Kraju, lub zaszkodzenia wolnosciom Rzpltey usiłuiącym wszelką pomoc y bespieczenstwo oswiadcza sub 10ma ejusd eodem Anno datowaną.

Obwieszczenie przez Xcia Jmci Prymasa do Kancellaryi Jego, aby wszelkich Skryptach Memoryałach, y Aktach Tytułu Całey Rossyi y Samo Dzierzcy uzywanie zaniedbanym niebyło 11ma ejusd eodem Anno podpisane.

Notę Jmci P. Benoit Krola Jmci Prusgo Rezydentowi przez tegosz Xcia Jmci Prymasa po Smierci Krola Jmci względem Tytułu Krolewskiego ze Mu przez naydystingwo-

[101]

wansze względy salvis Reipubl. juribus non negatur 18ia 9bris1763. podana = Respons na tęż Notę od Jmc P. Benoit Rezydenta Jmieniem Monarchy swego Rzpltą przez przyimowanie dobrym sercem Ieyze dla Siebie przychilnosci o niezawodnym Praw do Prus Polskich sciągaiących się in rem Rzpltey upewniaiącym. 3tia Xbris dany 1763.

Skoro wymienionych Dowodow przeczytanie nastąpiło, zaraz odezwałsię Jmc P. Męcinski Stta y Poseł Wielunski, aby względem Tytulow iako tesz y innych Materyi ad Statum należących bez niereferowania się do Rzpltey Senatus Consilia nierządziły się czataiąc do tey okolicznosci daną sobie od Ziemi Jnstrukcyą aby Jchmc Senatorowie in praerecensitac Status Materias niewdawali się Vetante Lege na Seymie teraznieyszym cum reassumptione dawnych Statuenda. Naco Xże Jmc Prymas reponendo Wniesienie te Seymow niedochodzeniem oraz Przeswietney Ziemi Wieluns-

[102]

kiey niezupełną uwiadomienia prewencyą iak refutavit, tak cierpliwosci o wysłuchanie dalszych Memoryałow exposuit. Jakosz wtey mierze zupełnie zadosyć się Stało Woli Xcia Jmci Prymasa, a dla łatwieyszego Jzby zdania wyrozumienia ex turno w tey Materyi Senat wotować zaczął.

Jmc P. Zbyyewski Kasztellan Kaliski oswiadczaiąc podziękowanie w zabranym głosie Przeswietnemu Stanowi Rycerskiemu ze pierszenstwo Senatora Wwdztw Jego w zagaieniu uznało Xcia Jmci Biskupa Poznasgo y Posłow z Koła Jego legalizować raczyła, zeby iednak w potomne wieki ta powaga w preferowaniu Swieckich Senatorow Laudo aprobowana była, proposuit to Sensui Zgromadzonyhch Stanow. Do oddanego Xciu Jmci Wwdzie Ruskiemu Regimentarstwa itidem swoie łaczył ukontentowanie. A ponieważ Jmc P. Hetman WK. bez wiadomosci Rzpltey Rezydenta swego Jmc P. Stankiewicza u Porty Ot-

[103]

tomanskiey trzyma, a tym sposobem w niepotrzebne Rzpltą z Portą Ottomanską usiłuie wmieszać Kłotnie, Zaczym cum de nuntiatione teyże Porcie y Hanowi Tatarskiemu przez wysłanie Posła radził uczynic obwieszczenie, że Jmc P. Hetman W. K. Komendą Woyska iest przewinowany mocne przytym, aby Delegowany Porcie oswiadczył od Rzpltey urażenie, ze do tak dystingwowanego y od wszystkich Potencyi konsyderowanego Monarchy partykularnego charakterem Legacyi zaszczycił Człowieka, y żeby żadnego Kredytu Jmc P. Hetmana u Porty niemiał, in Credentialibus apponere tę Klauzulę życzył.

Xże Jmc Prymas obliguiąc aby nowemi Materyami czas zbawienny niewycienczał się ad turnum przystąpic zyczył względem wyzey proponowanych Konferencyi y Tytułow.

Primus ex Ordine do Wotowania JX. Biskup Kujawski szacuiąc sobie dowodne Sentymenta Xcia Jmci Prymasa iak gruntownie

[104]

w kazdey matryi nalezyte przed się bierze do ucalenia Praw y Wolnosci Rzpltey Kroki, tak zupełnie assensui Jego acquievit, wczym go Jchm XX. Biskupi nasladowali.

JX. Wodzinski Biskup Smolenski itidem łącząc się do tegosz zdania, podał to ad deliberandum, iż o Tytuły Dworow Zagranicznych naylepsza by rzecz była, aby Krol przyszły iako Stan trzeci oneż aprobował in plenis Ordinibus.

Jmc P. Wielopolski Wwda Sandomirski do tegosz JX. Biskupa referuiąc się zdania, explicavit, że dwa Stany decydować Jnteressu tego niemogą.

Jmc P. Massalski Kasztellan Wilenski na przerzeczone Tytuły pozwalał, aby iednak dla wszelkiego bespieczenstwa Rewers byłdany od Dworow Tytułu pretenduiących ze Prawom Rzpltey y Krajowi nil to derogabit, radził.

Jmc P. Cetner Wwda Bełzki aby Dyploma osobno na to Dwory Berlin.y Peterburski

[105]

dały, domawiał się.

Po zakonczonym Wotowaniu Senatu na Tytuły Dworom wspomionym salvis juribus Reipub. pozwalaiąc, Stan Rycerski wotować zaczął.

Jmc P. Małachowski Poseł Krakowski do Jmc P. Kasztellana Wilenskiego zdania swoie łącząc, o Relegacyą od Porty JP.Stankiewocza instabat.

Jmc P. Wielopolski Stta Lanckoronski Poseł Krakow. itidem Kollegi swego aprobuiąc zdanie, intulit, aby Punkt o Religyy naypierwey był decydowany, a poniewaz Dyssydenci za panowania domu Saskiego ad panem bene meventium wcisnęli się, tak dalece ze Ekonomie Krolewskie, Cła y Szarze Woyskowe zgoła wszystkie Urzędy są niemi napchnane, aby non obstantibg possessionibus eorund. provacantibus Laudo Seymu tego aprobowane były przed innemi Materyami to ustanowic zalecał.

Jmc P. Gurowski Poseł Poznanski nie-

[106]

wchodząc ieszcze w explikacyą Jzbie iakie od Graffow pogranicznych w Dobrach Jmc P. Miecielskiego Stty Osnickiego y Jnnych dzieią się wiolencye, bo osobno hoc desideriu przy Konferencyi proponować będzie, expressit, ze pretandowany Dworu Peterburskiego Tytuł, między Krolem Janem III. y Piotrem Alexewiczem in A'o 1680. Iest pozwolony Jmperatorstwa Tytuł Całey Rossyi, itide 1634. Za Władysława Laudo Seymu conclusum his verbis qd Dux magnus Rossiae non extendet ad Ducatum Rossiae in Polonia suum Principatum; a zatym Tytułu tego denegere nieradził.Względem zas Dyssydemtow, lubo dosyć liczne są o nich Konstytucye1714. et 1756. dawne ustawy reassumuiące, kiedy iednak od wszystkich Urzędow Dyssydentow exkludowały a te słowa wyraziły =tak przecie = że Woyskowe Szarze trzymać mogą ktore sobie do innych Urzędow et ad Panem bene-

[107]

merentium interpretuią, zaczym aby te słowa z tey Konstytucyi eliminowane były, y aditus ad omnia officia z uszczerbkiem Szlachty pozwolony im nie był, itidem non obstantibus possessionibus etia y w Szarzach Woyskowych privare ich nalegał.

Jmc P. Horaim Podkomorzy y Poseł Wilenski co do Tytułow przymawiaiąc się, expressit, iż to ieszcze dobrze, że się Rzpltey Dwory te kłaniaią, a zatym kiedy się deklaruią iż in praejudicum Kraju Rzpltey nic usurpare tego fide Sacrosancta przyrzekaią, zaczym ad de titulum depone pileum, w tych słowach głos swoy skonkludował. O Dyssydentach zas kiedy Jch ieszcze Bog cierpi, zaczym prosił za niemi aby Konstytucya 1736. dla nich ocalona była, mowiąc, ut convertantur et vivant.

Jmc P. Wawrzecki Poseł Wilkomirski na Tytuły pozwalaiąc, o Dyssydentach nay-

[108]

pierwey sancire Leges radził, a przytaczaiąc to podobienstwo, iż kiedy kto Bogu rebellizuie, ten Rzpltey wiernie słuzyć niemoże.Wszak Anglia, Dania, y inne Panstwa przez Politykę Dyssydentow zginęły, y tu się nie mniey na tę nieszczęsliwość zanosiło, kiedy wszędzie nad pozwolone sobie mieysca cum exercitio Religyy swoiey extenduntur, a toli iednak że ich Rzeczplta tanqm partes accessorias tollere musi, zaczym iako partes accessoriae Ciała są Paznokcie, Włosy, et alia, ustrzygać potrzeba, tak Dyssydentow mocą teraznieyszego Seymu ustrzyc serio domawiał się, et in reliquo względem prywacyi do innych głosow stosował się.

Jmc P. Dobiecki Poseł Sandomirski reassumuiąc poprzedzone głosy do obwarowania in posterum dla Dyssydentow Cisnących się do Lask Krolewskich Jchmciom Pieczentarzom Oboyga Narodow naymiey-

[109]

szego Przywileiu pieczętowania Laudo praesenti zabronic et terminum Tactum zaraz do Sądu za tę zuchwałosc w prokurowaniu Przywileiow wydawać radził.

Jmc P. Poninski Stta Kopaynicki Poseł Kaliski na Tytuł Jmperatorstwa Dworowi Rossyiskiemu pozwalał tak iednak, aby Jmperatorowa Jeymc wprzod Jnflanty, Smolensk y inne Kraje Rzpltey wrociła.

Jmc P. Ukolski Poseł Trocki na relegacyą Jmc P. Stankiewicza od Porty nalegał wieloscią głosow będąc iuż wsparty, y aby Rewersały Dworow Zagranicznych in Volumen Legum ingrossowane były, radził. A iako Jmc P. Wielopolski Poseł Krakowski dostatecznie o Dyssydentach w głosie swoim wyraźił, tak przychylaiąc się doniego, sądząc ze zbawienne Dzieło aby ieszcze z Poczt wszystkich, ewakuowani byli, a Jmc P. Mokronowski Generał Poczt Koron.

[110]

y W. X. Litt. Juramentum fidelittis wiernego Listow przesyłania wypełnił, zyczył.

Jmc P. Małachowski Stta Piotrkowski Poseł Sieradzki sądząc iż Dyssydenci na Konstytucyą 1717 niemaią narzekać przyczyny aby Zborow nowych nie erygowali, prohibere radził, Jchmciow zas Kanclerzow Oboyga Narodow, aby zadnego Przywileiu Jm niepieczętowali, in posterum obowiązać zyczył, itidem aprobuiąc głosy Jchmciow Kollegow względem prywacyi teraznieyszych Possessorow Łask Krolewskich w wszelkich Urzędach.

A kiedy tak ex Turno Wwdztwa Posłowie wotowali iednostaynie dopominaiąc się aby Jmc P. Stankiewicz u Porty zostaiący był ztamtąd relegowany, aby Dyssydenci á pane bene merentium exkludowani byli, y ad praesem possessionati tychze Łask Krolewskich priventur. Zbory nowo erygowane odebrać, Szkoły skassować

[111]

radzono, o Zydach takze nowe Prawa postanowic, y podatki na nich większe uchwalic y per classes rozdzielic, do Robot iak chrzescianie poddani robią, obrocic wnoszono, dla czasu niedostarczaiącego wszyscy Jchmc Posłowie wotowac niemogli, ponieważ w tak długim przeciągu te materye wniesione z finalną decyzyą ustanowioneby niebyły, więc Xże Jmc Prymas solwował Sessyą na dzien jutrzeyszy.

Sessya 10ta

Dnia 18. Maja.

Jako wczoraysza Sessya solwowana iest po niedokonczonym Turnie Wwdztwa Podlaskiego, tak dzisieyszą Xże Jmc Marszałek zagaiaiąc dał zaraz głos Jmci P. Ossolinskiemu Staroscie y Posłowi Drohickiemu, ktory względem utrzymania Wiary dość dostateczne przez poprzedzone głosy sądząc być obiasnione sposoby o Dyssydentach napisane 1717. 1733. et 1736. Konstytucye, aby przez teraznieyszą

[112]

Ustawę reassumowane miały executionem sui sub rigore ostrzezoną instabat, Zaś reassumptionem z Sąsiedzkich Dworow Ministrami Konferencye judicando być per omnia potrzebną intuitu wniesionych Tytułow tak reposuit, aby Rzplta onychże tak Krolowi Jmc Pruskiemu, iako y Jmperatorowey Jeymci Rossyiskiey mocą Seymu teraznieyszego dozwolaiąca provideat securitatem dla Granic y Possessyi swoich przez za ingrossowanie intra Sancita Suatakowych Rewersow, Ktoreby super eo, ze pod pretextem ich tak w Kraju iako tesz y w Tytułach Krolowi Polskiemu nalezących zaden nie stanie się Uszczerbek, od samychze przyrzeczonych Monarchow podpisanemi były.

Jmc P. Kossowski Kollega rzeczonego Jmc P. Stty, iako tesz y Jnni mowiący po nim juxta turnum Posłowie na iednosz iak Wiary S.Katolickiey obwarowanie naypierwszą Obrad powinno być Materyą, tak aby Dyssydenci w obrębie cytowanych 1717. 1733.

[113]

1736. zachowuiąc się circa exercitium Religyy swoiey, publicznego nieodprawowali Nabozenstwa, Kazań y Procesyi nieodbywali, Dzwonow nieuzywali, Zborow tak iak tego dowodem iest Torunski, ut supponitur za przywileiem erygowany, po Miastach, Miasteczkach, y Wsiach niewystawiali; Zas w Starostwie Spiskim Nowe przeciwko Prawu poczynione Dyspozycye ut tollantur, a odłączeni od Koscioła Bożego na Wzor innych Chrzescianskich Panstw w Krajach Rzplteynon foveantur, y Protekcyi Cudzoziemskich szukaiący proper duellibus agnoscantur, oraz by Pieczantarze Przywileiow dla Osob takowych na Starostwa, Dzierżawy, Urzędy, y Sarze Woyskowe niepieczentowali, warunek adjiciatur, y o skassowanie takich Jnstrumentow quorum peremptoriu determinetur zgadzaiąc się, iako ublizenie przyzwoitych Tytułow nikt niechciałby narazyć się w iednomyslnosci z Rzpltą Polską trwaiącym Berlinskiemu y Rossyiskiemu Dworom, tak przyznanie Jch ad exemplum Jnnych Eu-

[114]

ropeyskich Potencyi sądząc być boiazni zadney niepodpadaiące, to ostrzegali, aby Rewersa za pokazaniem wyraznych od Jchmciow Ministrow do traktowania Jnteressu tego Plenipotencyi ad Acta ingrossowane były, zdanie swoie otworzyli = Jmc Pana Stankiewicza ze Stambułu revocare, a na mieysce Jego Rezydenta innego expedire życzą.

Jnni Posłowie Rzpltą Polską tak długo wolną, iak długo pobozną olleguiąc intuitu Dissidentium, aby Nowe Zbory przeciwko Prawom wystawiane obalonemi, y przestępstwa Nowey Ustawy rygorem zagrodzonemi zostały, tudziesz zadnych w Oyczyznie zasług czynic niemogący, de pane benemerentium ut nihil participent, y pod zasłoną warowanego sobie Pokoiu ampluis aby nieszyrzyli się, oobstrzenie Prawa instantes, a Konferencyi z Ministrami postronnych Dworow nie odkładnie zaczęcie judicantes, gdy Tytuły aby na własnosc Kraju y Gruntow Polskich nierosciągały się caventur Deklaracyami, y

[115]

Rewersami, in amotionem omnis timoris przez Jchmc PP. Ministrow podpisanemi zezwalać na przyznanie ichże tym chętniey oswiadczyli się, im pilniey rzeczonycch Rewersow pomiędzy Konstytucye zaindukowanie żądanym zostanie. Względem Jmc P. Stankiewicza od Porty Ottomanskiey rewokowania, a innego in locum ipsius substytuowania, in magnos Xcia Jmci Kanclerza Litt. sensus poszli.

Wwdztwo Bracławskie względem Konferencyi y Wiary do poprzedzonych odwołuiąc się głosow, pierwszy ex ordine Jego Poseł aby Wwdztwu Onegosz przeciwko Traktatowi Grzymoltowskiemu od Rzeki Sieniucha do Lawczamy zwanego Grunta Polskie przez Moskwę sobie poodbierane wrocono, Sądow pogranicznych lepsza punktualność servetur, Tatarzy lat temu 20. privata authoritate Granice swoierozszerzaiąc Possesye Polskie przywłaszczone restituant, Hanowi Krymskiemu permittante

[116]

Senatus Consilio ze Skarbu Koron. y Litewsgo za niesprawiedliwe pretensye niesłuszny haracz wypłacony ne in posterum similiter agatur ostrzezonym został, gdy Przewozy Traktatami Karłowickiemi na Dniestrze Polszce zostawione teraz interdicuntur, gdy tenże, do ktorego Straż Granic nalezy, teraz in contra Rempublicas egerens, Woyska z Nadgranicy wszystkie powyciągał, aby dla zapobiezenia dalszym złym dla Oyczyzny Skutkom, y upomnienia się,o satisfakcyą za nastąpione ukrzywdzenia Poseł od Rzpltey tak do Porty Ottomanskiey, iako tesz y Hana Tatarskiego był wysłanym, a względem Traktatu Grzymoltowskiego de A'o 1687 nastąpionego y innych pretensyi do Dworu Peterburskiego od Wwdztwa Bracławskiego zachodzących Projekt ułozony, ktoren przeczytał w obszernych wyrazeniach, do aprobacyi był przyiętym, po uspokoieniu tego wszystkiego dopiero o Tytułach radzic mogąc dopraszał się.

Wwdztwo Mscisławskie aby tak względem

[117]

Jemu, iako tesz y Wwdztwu Smolenskiemu zabranych Archiwow przywrocenia Komissya wyznaczona była, dopominał się.

Jmc P. Jelinski Poseł Mozyrski Wiarę S. Katolicką nayprincypalnieyszym Praw, Swobod y Wolnosci Polskich fundamentom bydz sądząc, względem Dissydentow reassumptionem 1717. 1733. 1736. Konstytucyi iako dość być wystarczaiącą in amotionem wszelkich abusuum rozumiał, tak tychze Dyssydentow nowemi okrywać Kondemnatami z tey samey niezyczył przyczyny, izby to było irritare non samare vulnera Reipublicae a w zględem Tytułu recognita recognoscere sądząc dla ubespieczenia Granic Possessyi y Cyrkumferencyi onychże, aby w Projekcie do tey Materyi sciągaiącym się Warunek Traktatu 1787. z Moskwą, zawartego dołozonym został, tudziesz w Projekcie desideriorum Woiewodztwa Bracławskiego, aby też y Powiat Jego pograniczny miescił się,dopraszał się.

Jmc Pan Dłuski Poseł Jnflandski w

[118]

w Proiekcie przyznania Krolowi Jmc Pruskiemu Tytułu, aby etiam to super additum było izby tenże Tytuł do Prus Polskich sciągać niemaiący się non deroget Traktatowi Welawskiemu.

Po zakonczeniu się Turni Xże Jmc Prymas głos zabrawszy upewnił o Dworach ze zprzydanemi sobie do Konferencyi tak Sądow Pogranicznych umowie, iako tesz o Satisfakcyą desideriorum upomnieć się nie zaniedba wnosząc, aby do innych w czasie dalszym zachodzących okoliczności traktowania miał sobie przez Konstytucyą niektorych ex Senatu, et ex equestri ordine pro Residentia przydanych; A względem Dissydentow, że Regnum powinno bydz Orthodoxum chwaląc zelum Stanu Rycerskiego dla tym łatwieyszego innych Materyi ułatwienia, podał sposob; aby Jchmc ex Senatu et ex Equestri Ordine Deputowani formowali Projekta, y według zdań swoich ułożone dla przeczytania w Jzbie, iżby

[119]

względem ich powiększenia lub pomieyszenia Kazdy mogł do niechże przymowic się, aby Sekretarzowi Seymowemu do Laski oddawali doczego nominowawszy na ułozenie trzech Propozocyi Jchmciow Senatorow, aby tez ze Stanu Rycerskiego Xże Jmc Marszałek z kazdey Prowincyi po 3. do Kazdey propozycyi z osobna wyznaczył, rekwirował; lecz pomiędzy iednemi przeczytania Projektu względemWiary dopominaiącemi się a drugiemi sposob ten chwalącemi y o nominowanie z Koła Rycerskiego Deputatorum Xcia Marszałka dopraszaiącemi się.

Jmc P. Wilczewski Podkomorzy y Poseł Wiski głos sobie na dniu wczorayszym względem otworzenia Koncem łatwieyszego Materyi Konkludowania się nayskutecznieyszego sposobu na dzień dziesieyszy zamowiony, zabrawszy, intulit pluralitutem naykrotszy, y na potomne Wieki nayużytecznieyszą intuitu tak Ordynaryinych, iako tesz Extraor-

[120]

dynaryinych Seymow, tudziesz wszelkich Nacyonalnych Rad niezawodnego dochodzenia otwieraiąc drogę, iezeli nie teraz, tedy nigdy do porządku zrywaniem Seymow naypotrzebnieyszych Rzpltey Ustaw obmysleniu, y naybespiecznieyszych Ran uleczenia przyprowadzic Nas niemogącą. Względem teyze pluralitatis a Statibus acceptanda czytał Proiekt ad Satisfactionem Konstytucyi 1609. Modum Concludendorum Consiliorum ządaiącey ułożony.Wszelkie Propozycye per pluralitatem connotandam decidere nakazaiący, et liberum Veto tym sposobem ostrzegaiący, aby verborum po mieysca nie daiąc, opponens też liberum Veto przciwko iakieykolwiek Materyi, dał in scripto racye Kontradykcyi swoiey za fundament słuzące, ktoreby altera dignoscantur pluralitate, iezeli są sprawiedliwemi lub nie, wyłączaiący nonnisi od Większosci głosow 4. Materye, iako Aukcyą Woyska, Propozycye

[121]

in favorem Krola y Familyy Jego sciągaiące się, Wypowiedzenie Woyny, Materyą tyczacą się Wiary S. Ktore te cztery Artykuły nie pluralitate, lecz unanimi Consensu decidi maią y powinny. Gdy po skonczonym tym głosie Jchmc PP. Posłowie do niczego przystąpic zniechceniem oswiadczaiąc się, o przeczytanie względem Wiary Projektu dopominali się, Jmc P. Wwda Podlaski głos zabrawszy wyraził w nim, że przy Wierze S. rownie z kazdym obstaiący, tęteż zachowuie ostrożność, aby miasto iey potwierdzenia niezaszkodzic Materyi wielce delikatney y przezorney uwagi y rozwagi wyciągaiący. Z ktorey okazyi by Dyssydentow od Szarz Woyskowych nieoddalac, a w Woysku zasługuiących się y o Rzpltey Praw, Wolnosci y Sameyze Wiary utrzymanie oponuiącym się palmamnadgrody non praeripere osądził zdaniem swoim conservari eosdem przy dawnych Prawach. Na te wniesienie

[122]

Stan Rycerski dotkliwym okazuiąc się, serio instabat o czytanie Projektu, y wnoszącemu Xciu Jmci Prymasowi, iż w tey Materyi Senat ieszcze niewotował, wielu reposuerunt, iż Senat pluralitatem nieprzekryskuie. A przeto gdy Xże Jmc Prymas retulit, iż Przeswietny Senat wraz z Nim zgadza się, in Ordine czytania Projektu, by JmX. Sekretarz Kor. referat relationem conotu conotatae pluralitatis, o danie Mu głosu do Jmci P. Marszałka W. X. Litt. odezwał się.

Lecz skoro tenze Jmc X. Sekretarz zaczął mowic intuitu uczynienia wykonotowaney głosow większosci Relacyi na usilne Stanu Rycerskiego dopominanie się, aby pierwey Proiekt przeczytanym został, Jmc P. Ogrodzki Sekretarz Seymowy tandem ad medium z Projektem wyszedszy, gdy go w tych przeczytał wyrazeniach, że Zborow nowych stawiania zabraniaiący, wolną non nisi Starych zostawiaiący Konserwacyą y repara-

[123]

cyą względem innych okolicznosci suspendit decisionem do przyszłego Koronacyi Seymu, Krzyknęli Wszyscy aby pod Synonimicznemi słowami reparationis et conservationis tym sposobem iak się dotąd tu dzieie, nowych Zborow Dyssidentes niestawiali, tudziesz aby pod recessem, o ktorym nikt na przyszły Seym Convocationis niewotował, in abusibus daley nieszerzył się o wygluzowanie z Projektu tego punktu Conservationis et reparationis, tudziesz reservationis, innych Materyi do Seymu przyszłego fortissimé domawiaiąc się o przepisanie iegosz y dołozenie w nim Dobr tylko dziedzicznych, a Jnni o naznaczenie Sądu y rygoru instabant. I z tąd wszczęła się wielka Dysput wrzawa niektorych favore Dyssydentow opponuiących się, a ledwienie wszystkich o przepisanie Jm iak nayscisleyszego Prawa dopominaiących.

A zatym wypadło na Senat per turnu wotowanie, w ktorym Wszyscy in unum zdaniami Swemi concurrendo, aby Konstytucye

[124]

1717, et 1736. in toto reassumowane były. Jmc X. Biskup Płocki dziękuiąc Stanowi Rycerskiemu za gorliwość za Wiarę S.oswiadczoną, przypomiał iż 1762. pod czas funkcyi swoiey wszystkich generalnie odsądził Dyssydentow w Trybunale Radomskim,a zatym nic Mu się niezdawało Superaddi, tylko Constitutione prasenti exequi Dekret Jego.

Jmc X. Biskup Smolenski to tesz etiam superaddi censuit, aby tollendo quosvis abusus Subsellia Swieckie executionem Praw pomienionych przestrzegały. Zas Jmc P. Wwda Jnowrocławski o Traktatach między Rzpltą Polską a Dworem Berlinskim zaszłych wspominaiąc, aby in contra sonantiam Jchze nil novi respectu Dissidentium statuatur, za rzecz Rzpltey pozytecznieyszą osądził. Jmc P. Wwda Podlaski do tegosz przychilaiąc się zdania, co w poprzedzonym głosie swoim wyraził, tosz samo y teraz confirmavit dla tego samego aby obostrzeniem Dyssydentow nieurazic tych Panstw Nam sprzyiaiących, w ktorych Katolicy znay-

[125]

duiący się powinni wzgląd swoy znaydować u Przeswietnych Rzpltey Stanow.

Jmc P. Wwda Jnowrocławski oswiadczaiąc Stanom, ze w mowie swoiey exkluzyą Dyssidentow od wszystkich łask Krolewskich etiam y Szarz Woyskowych radził, przyznał się ze dawno Traktatu Welawskiego y Oliwskiego nieczytał, ktorych sancitum ze Dyssydentom admissya do Szarz Woyskowych iest deklarowana.

A zatym gdy cała Jzba iak nayostrzeysze Prawo na Dyssydentow postanowic nalegała, po kilkakrotney poprawie napisanego Projektu his in verbis Konstytucya iest ferowana; y Stanom przeczytana =Dyssydenci w Koronie y WX. Litt. zostaiący, aby w opisanych Granicach Religyy swoiey 1717, a potym przez Konfederacyą Generalną 1733, 1736. Konstytucyą stwierdzoną zachowali się, Dobr Ziemskich dziedzicznych tylko nabywali, ustanawiamy sub paenis contra infractatores et usurpatores in quovis foro competenti exequen

[126]

tollendo omnes abusus, ktore się dotąd działy sub eodem rigore =Co kiedy cała Jzba approbowała, Xże Jmc Prymas y Xże Jmc Marszałek tęz Konstytucyą podpisali solwuiąc Sessyą na dzień jutrzeyszy.

Sessya iedenasta

Dnia 19. Maja.

Sessyą dzisieyszą Xże Jmc Marszałek zagaiaiąc zaraz exquirebat á Statibus Congregatis, iezeli na przystąpienie do podpisania względem Konferencyi wygotowanego Projektu powszechna zachodzi zgoda; Naco Jchmc PP. Posłowie respondentes iednostaynym dopominali się głosem, ażeby ten Projekt pierwey był przeczytanym anizeli podpisanym.

Gdy przeto Jmc P. Sekretarz Seymowy zaczął go czytać od tych wyrazeniow, że iako zewnętrznego bespieczenstwa Warunek naywięcey nalezy na utrzymaniu Traktatow między Rzpltą Polską, aSąsiedzkiemi Jey Potencyami zachodzących, tak zachowuiąc z

[127]

niemiż dobrey harmonyy nienaruszoną stałość względem spodziewania się od Nich rowney wzaiemnosci do reassumowania Konferencyi y na nichże w przytomnosci Xcia Jmc Prymasa tudziesz Jchmc PP.Ministrow w wynikaiących okolicznosciach traktowania, naznaczaią Stany ad conferendum z Ministrami /:tych wszystkich, ktorych Sessya przedonegdaysza sub 16. ptis odprawiona circumscribit:/zalecaiąc onymże, aby tak wzgledem desideriorum Wwdztw o satisfakcyą iako tesz intuitu Wolnosci Polskich y Kraiu, aby Jmsię zadna Krzywda y uszczerbek niedział, tudziesz ratione Sądow Pogranicznych ustanowienia, y w punktualnosci obwarowania, conferakt, gdy do przyznania tytułow przyszło, aby też Tytuły Krajowi, własnosciom y Granicom jure et legaliter nalezącym od Polski nieszkodziły, zaraz wszyscy nieomal, Posłowie dalsze czytanie przerwawszy, aby te

[128]

słowa: jure et legaliter wyrzucone, a na ich mieysce: uti in possessione polonica, wpisane zostały, dopominali się. Nastąpiła dalsza czytania tegosz Projektu Kontynuacya, ale kiedy przyszło do tego Punktu, aby Jchmc Conferentes na przyszłym Electionis Seymie de tractatis et resolutis informationem, Stanibus Reipubl.uczynili; iterum Jchmc Posłowie z tym insurrexerunt domaganiem się, aby Klauzula salva approbatione vel reprobatione dołozona została, tudziesz intuitu Tytułow Rewersalia et Diplomata Authentica dopominane były.

Kiedy z Projektu tego wszczęta Lukta podpadała racyom coraz większey Kwestyi, Xże Jmc Prymas głos zabrawszy, aby ten Projektpro ulteriori deliberatione na Poniedziałek był odłozony, ainterea dalsze Materye resolvantur podług wydanych Propozycyi intimando ie tym sposobem sub N=ro 5to. determinationem czasu iak prętko y iakim spo-

[129]

sobem ma się odprawic Elekcya. Sub N=ro 6to Krol przyszły non quis lecz qualis być ma. Sub N=ro 7mo Kondycye albo Pakta Conventa kiedy y przez Kogo bydź maią układane. Sub Nr. 8vo Seymikow Relationis opisanie, Sub N=ro 9no Seymu przyszłego Elekcyinego czasu oznaczenie, o cierpliwość tym czasem dopraszał się, aby względem internae securitatis na sprawiedliwosci etiam funduiącey się wysłuchany był Projekt na ten Koniec wygotowany.

Lecz Jmc P. Rzewuski Pisarz Kor. a Poseł Halicki odezwawszy się intulit, ze podobno Xże Jmc Prymas przepomiał iż Jnteress Skarbu Koronnego naypilnieyszy, zamiast na poczatku, aż na Koniec Sub N=ro 18vo w Propozycyach swoich położył.

Domawiali się y inni względem Skarbu tegosz, aby Calculus de Perceptis et expensis nieodwłocznie recipiatur, lecz część Posłow nierownie w większey liczbie temu sprzeciwiaiąca się gdy oczytanie Projektu juxta ordinem Propozycyi serio instabant y Xże Jmc Prymas pluralitatem sequendo, ze w Po-

[130]

niedziałek nieodkładnie do Skarbu Korongo przystępuiąc prorecipiendo calculo tam ex Senatu q'm Equestri Ordine Deputatos pewnie wyznaczy, Jmci P. Halickiemu reposuit, nastąpiło de omnium Consensu czytanie Projektu intuitu securitatis in justitia fundantis, ktory nie sprawiedliwość hucus'q po Subselliach tak dalece panuiącą, że ani Korrektura Trybunału w swoiey zachowuiesię mocy przez Zagęszczony po Seymikach nierząd y utrzymywanie Pseudo Elektorow w poczatkach swoich naganiaiąc, y aby sprawiedliwość z Sądu wygnana do swoiey wrociła się istnosci, teraznieyszey Ustawy opisaniem chcąc mieć za skuteczność, zupełnego przy honorze, fortunie y własnosci bespieczenstwa, aby na fundamencie 1610. 1631. 1685. y wiele innych dawnieyszych Konstytucyi wszelkie Elekcye Posłow, Deputatow, pluralitate Votorum absolvantur, Osoby zas niemniey iak 24. lat maiące eligantur. Constutuit oraz, gdyby rowność Kresek zdarzyła się, tedy aby ieden

[131]

drugiemu pierwey za Kondydata podanemu ustąpił, Zaś Starostowie Grodowi a w niebytnosci Urzędy Ziemskie de Nomine et Cognomine Szlachtę pluralitatem formuiącą w Regestr zapisywały, zas Kreski u Stolnika Marszałek Konnotował sub paena quingentaru Marcarum injungit. Laudum y Vota aby zaraz w Kosciele przez Marszałka y Szesciu Assessorow podpisane były, Seymiki zaś nie raniey iak o osmey godzinie zaczynały się, disponit.

Krzyknęli iedni zgadzaiąc się na ten Projekt, lecz drudzy powiększey częsci sprzeciwiaiąc się, iedni o głosy, inni o turnum dopraszali się.

A w tym rozgoworze Jmc P. Wwda Pomorski głos zabrawszy, o Podskarbich y Jch Sukcessorach skoro zaczął mowic, od Posłow, iż głos swoy extra Materiam dyrigował, praeruptus nieco zatrzymać się muszący tande intulit, iż iako nalezy się Rzpltey pilnie weyrzeć w Rachunek Percept, iuz to z zna-

[132]

cznych y kazdemu wiadomych Prowieniencyi, iuż też z zmieniania Pieniędzy, Podatkow z Cełł y Komor wybierania do Skarbu wchodzących a z niego niewiedzieć gdzie się podziewaiących, takaby Osoby Zagraniczne et Civitatenses na Urzędach Skarbu tegosz ziako to Tyli y Schwartz tudziesz wiele innych tymże podobnych ktore ad praesens conservantur, w dalszy czas non foveantur, nowego ustanowienia y zabronienia zyczył.

Jmc P. Zbyyewski Kasztellan Kaliski z nie dochodzących przez zrywanie Seymow Rzpltey Rad, wszystkie złe, doswiadczeniem wywodząc skutki, aby sposob Konkludowania Obrad był nieodwłocznie wynaleziony, wielo animabat reflexyami.

Jmc P. Dzieduszycki Podkomorzy y Poseł Halicki w zględem zagęszczonych w Jurisdykcyach niesprawiedliwosci przeczytany Projekt sądząc być generalney approbacyi godnym, aby ieszcze sequentia do niego przydane były, instabat, iako to, aby Suffragia przez ządaią-

[133]

cych Funkcyi zakupowane niebyły, y na sprzedaiących ie paenalitas constibuatur, 2do Seymicki aby na mieyscach zwyczaynych a niegdzie indziey peragantur, 3tis Aby advenae z innych Wwdztw dopoty careant Activitate, poki przed Grodem w Regestr wpisani własnych miec nie będą possessyi 4to Aby obrany przysięgał, że o Kreski niestaraiący się ani że kupił, ani obiecał za nie 5to Gdy zbieranie Suffragiorum niemałego potrzebuie czasu a Elekcye są dziełem dnia iednego, przeto, aby przynaymniey dzień ieszcze drugi, kiedy nie trzeci Seymikom był przydany, tudziesz, aby oppozycya przeciwko niemaiącemu possessyi valeat, - proposuit. 6to Aby dla przyspieszenia odległym Wwdztwom Sprawiedliwosci trzecia z Trybunału Kadencya we Lwowie agitowała się, Ustawy Prawa exposcebat.

Jmc P. Stolnik Litew Poseł Warszaw. dla doskonałego o tey Materyi traktowania przeczytany Projekt od Xcia Jmc Prymasa pro-

[134]

ulteriori deliberatione na Poniedziałek odłożony aby copiatim przez Xcia Jmci Marszałka był na Generały Wwdztw oddany instando, dziękował Jmci Panu Haliskiemu za wiele rzeczy do niegosz potrzebnych przydatek, hoc excepto, aby przysięga 1726.Deputatowi iako nic niewziął przydana skutku zadnego nieodbieraiąca y iednak Boga tylko obrazaiąca dla niesprowadzenia większey od tego Pana na Kray za Krzywoprzysięstwa Zemsty non statuatur inna, gdy popularitate o funkcye starać się wolno, Kazdy więcey w affektach zyskać może układnoscią, a nizeli Kresek zakupowaniem.

Jmc P. Sosnowski Poseł Brzeski Litt. niechcąc ani mysląc dobrego przerywać Projektu, kiedy Jmc P. Stolnik podał sposob aby na pismie był Generałom rozdany intuitu obwarowania Pluralitatis, oExekucyą Prawa de modo Concludendorum Consiliorum ustanowionego dopominał się Auctionem Sit Rzpltey

[135]

sądząć być per omnia necessariam.

Jmc P. Męcinski Poseł Wielunski Jnstrukcyą pojazuiąc Liberum Veto ostrzegał.

Jmc P. Dłuski Poseł z Jnfland Koron. dość chwalebną Trybunału Ustawę wywodząc y względem Sprawiedliwosci cedere unicui'q quod suum est, nie drogę prostować, lecz zdroznosci Sumienia zapobiedz życząc, Prawo 1578. o obieraniu Sędziow ustanowione, aby Osoba godna, Cnotliwa, osiadła y Zwyczaiow Sądowych wiadoma eligatur, a Trybunał z dobrego wyboru fundetur et juramenta non multiplicentur, poszedł in Sensum Jmc P. Mazowieckiego ad illationem Jmc P. Halickiego, tego nonnisi do dawney przysięgi przydania Punktu ex optando, iako o funkcyą zadnym nie starał się sposobem.

Powstało na ten Punkt wielu Posłow szemranie, w ktorym Jmc P.Lassocki Poseł y Stta Gostynski głos zabrawszy y zdanie JPanaMazowieckiego pochwaliwszy, circa Liberu Veto ut pupillam Libertatis dłuzszey życzył uwagi

[136]

Jmc P. Kossowski Poseł Brzeski Kujawski przez Liberum Veto wszelkiey niedopuszczaiące Rady zrywanie Seymow naganiaiąc, do ustanowienia większosci głosow zdanie Swoie conformavit.

Xże Jmc Prymas względem tego Projektu iako na Poniedziałek odłozonego, dalszego głosow zabierania niszcząc przystąpienie do piątego Propozycyi Punktu Elekcya kiedy, y iak się ma odprawic, soasit.

Jmc P. Bukowski Poseł Sanocki Sentyment wspaniałey Duszy: Amicidiem perdidimus, w Xciu Jmci Prymasie wielbiąc, iak o przystąpienie do proponowanego względem Elekcyi Punktu istabat, tak intuitu przeczytanego y ad deliberandum odłozonego Projektu przymowił się, aby nieprzysięgali na to, że o funkcyą niestarali się, lecz iako za Kreski niepłacili.

Jmc P. Piaskowski Poseł Wołynski vinculo Jnstrukcyi swoiey obstrictus poty do odmiany Generalnego Rzpltey Rządu przystępo-

[137]

wać dissvadebat, poki nowy Krol niebędzie obrany.

Jmc P. Stolnik Litt. Poseł Warszaw. z Wwdztwa Mazowieckiego reposuit Jmc Panu Wołynskiemu, iż dobrze uczynił, że mentem Jnstrukcyi swoiey adimplevit, tey więkrzosci głosow przeszkodzic niemogący, ktora na teraznieyszym Seymie wszystko concludit.

Jmc P. Ossolinski Stta y Poseł Drohicki do Projektu pluralitatem na Seymiki wprowadzaiącego przymawiaiąc się, chętnieby na niegosz zezwolic oswiadczył się gdyby Go Jnstrukcya w tym na Sumieniu dyspensować mogła, ktora że koniecznie contra praemissam pluralitatem ostawać rozkazuie, pozwalać na nią niemogący wziął się ad referendum do pozostałych w Domach Braci Ziemi Swoiey.

Jmc P. Małachowski Poseł Sieracki po Smierci Krola Zygmunta intuitu Conferentiarum 1632. zaszłe Prawu zachować zycząc, do przeczytanego Projektu to też etia superaddi radził, aby Elekcya względem

[138]

Deputatow przepisana do Podkomorzego y Urzędu Ziemskiego, tudziesz Wwdztw y Starostw Elekcyi podpadaiących rownie sciągała się a Jnnotescencye czyli Uniwersały dwiema Niedzielami przed terminem Elekcyi nie zawodnie oblatowane były, oraz zamiast lat 24. etiam Lat 16. maiący capaces byli funkcyi, przeto że y w tych Leciech doskonałość Sentymentow być może doyrzała.

Jmc P. Bystry Poseł Zakroczymski reponendo Jmc P. Drohickiemu iak pluralittem radził być koniecznie potrzebną, tak o ułożonego względem nieyże przez Jmc P. Wilczewskiego Posła WiskiegoProjektu y mowy na Generały rozdanie przymowił się.

Jmc P. Szadurski Poseł Infland Litewskich gdy Zadne Panstwo stać długo bez Rady nie moze, a czas teraznieyszy naypożądanszy iest do radzenia o Dobru publicznym, zas zrywanie Seymow znosi equalitatem Juris et paenae y wprowadza Depotyzm zakazuiący dobrze czynic Oyczyznie, pozwoliwszy mianą w tym

[139]

punkcie przez Jmc P. Wwdę Jnowrocławskiego wzbudzaiącą ad medendum malis mowę, obligowany Jnstrukcyą Wwdztwa swego prosił, aby Sposob dochodzenia Seymow był opisany per Pluralitatem circumscripta, et limitatam ile y od JPana Wilczewskiego Posła Wizkiego uformowany Projekt otwiera do tego prostą drogę, teraz zgromadzone Stany szczęsliwie prowadzic maiącą, kiedy Pluralitas Pluralitate Stabiliri powinna.

Jmc P. Dobiecki Poseł Sandomirski odezwał się z tym głosem, iż iako Rzeka na częsci podzielona małe sprawuie Strumiki, tak rozłączone Krolestwo osycha y niszczeie, a przeto przez miłość Dobra publicznego zdało Mu się, aby kiedy niemożna unanimitate, to Pluralitate concludantur wszelkie Obrady.

Xiąże Jmc Prymas dla ułatwienia zachodzących względem Projektu Pluralitatis trudnosci wyznaczywszy po 3. do kazdey Prowincyi Senatorow, do Projektu wzglę-

[140]

dem piątego Propozycyi Punktu animando wysłuchanie, że Aż Jchmc Senatorowie y Jmc P. Wizkiego Projekt stratynuią, declarovit.

A zatym przeczytał Jmc P. Sekretarz Seymowy Projekt intuitu piątego Propozycyi Punktu uformowany, Czas Seymu Elekcyi dla wygody electoris Populi na obranie przyszłego Krola na dzien Poniedziałkowy post Assumptionis in Caelum GV. M'ae naypierwszy, to iest 20. Sierpnia wyznaczaiący, y Na ten termin ziazd Samey Szlachcie tym, ktorzy mocą Prawa ad Activitatem należą nie viritim, lecz pod pewną liczbą dla tych Wwdztw, ktoreby uchwałą Swoią tak się dysponowały approbuiący. Jak się zaś ten Seym odprawować ma y gdzie Konstytucyią 1633. Konfederacyą 1644. przez teraznieyszą Konfederacyą odnawiaiący, a pod warunkiem Konfederacyi 1733. Konstytucyą 1736. utwierdzoney mieysce między Wolą, y Warszawą

[141]

ostrzegaiący, Marszałek Stanu Rycerskiego aby był przez Posłow od Wwdztw do Okopow wysłanych obrany, sposob przepisuiący.

Gdy ten Projekt przeczytany został, a Jchmc Posłowie przymawiaćsię do Niego in stabant, Xże Jmc Prymas Onymże ze na dniu Poniedziałkowym względem wszystkich Projektow decydować będą mieć czas wystarczaiący odpowiedziawszy intuitu Seymikow Relationissub N=ro 8vo et intuitu Krola sub N=ro 6to Non quis sed qualis bydz ma interea deliberare recommendavit y Sessyą solwował na dzien Poniedzialkowy.

Sessya Dwunasta

d. 21. Maji

Xiąże Jmc Marszałek Sessyą dzisieyszą zagaiaiąc względem przystąpienia do podpisania przeczytanego na dniu onegdayszym intuitu Konferencyi Projektu o zgodę Przeswietnych Stanow percontabatur, na co Jchmc Posłowie respondentes gdy iedni cum assensu

[142]

odzywali się, a inni o powtorzenie przeczytania dopominali się, zabrał Jmc X. Biskup Kyyowski pierwszy raz do Senatu na dniu dzisieyszym przybyły następuiący głos, daiąc w nim przyczyny, ze oddalony a Corpore Reipulicae, wraca na Łono Oneyze Mutando Consilium in melius, z uznania y poznania tego, iako consulere Patria est maxima virtus, a rozsiane o Nim Zoila Krytyki w wieczney grzebiąc niepamięci, za heroiczną rzecz osądził bene agere et male audire co do pierwszey cząstki podpisania się Jegosz na Manifescie, Amicus personarum, a do drugiey inimicus modi agendi, kiedy furor Arma ministrabat, a Rady Wolne sub Armis odprawiać się niepowinny, 2vis fuit horrendos primos qui protulitenses? horrendus gladius ferreus ipse fuit. Protestował się przed Bogiem, ze Familią Kochaiąc bardziey niż siebie, a Dobro Oyczyzny, nizli Krewnych swoich, miał racyą obawiania się aby nonKonformistow niezdał się być conformis własnie w tym czasie, kiedy Jchmc Dissidentes

[143]

Projekt swoy wielo niesłusznemi napchwaszy prozbami, do sprawiedliwey go w zbudzali boiazni, nefides in Regno dominans detrimentum patiatur. Lecz kiedy mimo tychże Dypydentow usiłowanie Wiara S. zachowaniem Praw dawnych ubespieczona, y Miłosci Braci Skonfederowaney nierozerwany Związek ciągnie go do wspołecznosci, iak ią chętnie amplectitur, tak instanter prosi, aby pierwszy porwania się do Oręza Author czyli iuż wiadomy, czyli dopiero znalesc się maiący, tanq'm maledictu Candela extinctor, capite plectatur, et quisqu ille fuerit, niech będzie na niego Dekret gotowy, nikogo w tym niegorszący, ze Zelo pro Domo Libertatis zelatus mowic musi nie iak Biskup, lecz iako Senator, aby paena Capitis przypłaciła capitale crimen, Ktoremu tak haniebnie sławny Narod szpecącemu występkowi, aby ukaraniem skutecznie zabiegło się, a Jchmość Arbitri by też w Cyrkuł Jchmciow Posłow niemieszali się, godziwego Szlachcie Szabel noszenia, a bardziey z Pistoletami do Jzby

[144]

wchodzenia na swoich Braci iakby na żubry, nieużywali, ut non luat, surowey zycząc na Seymie teraznieyszym Ustawy, przywodził oraz z rozroznionych partyi sectorum Malorum liczne przykłady, aby odłączonych za domową niezgodą a Republica Braci, więcey miłoscią anizeli nienawiscią ad unionem iednaiąc, przynaymniey raz ieszczedo Nich naznaczone było á Statibus Poselstwo, ktore przemagaiących Reflexyi pełne zagrodziłoby drogę cywilney Woynie, Krwi rozlania wiele, a Tryumfu zadnego podług pospolitego przysłowia: Sive Vinco sive vincor, semper tamen maculor, przyniesc niemogący.

Xże Jmc Prymas temusz Jmc X. Biskupowi ze Go Rzplta w zbłąkanym od Trzody Baranku za godnego Senatora y Pasterza niemniey mile, iak z wszelkim ukontentowaniem przyimuie, oswiadczywszy, iż w statecznych dla Nieyże trwać będzie Sentymentach, pewne wyraził Stanom Zgromadzonym spodziewanie a iako na dniu onegdayszym rekomendował Stanowi Rycerskiemu, aby ułatwiaiąc iedną Rad

[145]

teraznieyszych Materyą, wrywaniem się do innych, czasu niewycienczał, tak ponieważ przeczytane Projekta oczekuią decyzyi względem podpisania onychże, dla zniesienia zachodzących o przyznanie Tytułow trudnosci, rekwirowawszy Jchmc Dworu Peterburskiego Ministrow, odebrał od Nich Rewers taki, iaki dla informowania się Stanow by był przeczytanym, przyniosł do Senatu z sobą. Zaś Jchmc Ministrowie Pruscy rownie o podobnesz Rzpltey upewnienie rekwirowani, ponieważ referuią się do dawney Deklaracyi swoiey o stwierdzenie iey dopiero do Monarchy pisać maiący, przeto aby y tasz deklaracya ieszcze raz przeczytaną została, osądziwszy za rzecz potrzebną, zdało Mu się tym czasem przestać na pomienionych dowodach, gdy Jchmc do Konferencyi naznaczeni powinni będą przerzeczonym Jchmc Ministrom nieodstępnie wraz z nim dopomnieć się, aby Jch oswiadczenia niezawodny odebrały skutek.

A zatym nastąpiło czytanie Rewersu

[146]

od Jchm PP. Rossyiskich Ministrow Hrabi Keyzerlinga y Xcia Repnina podpisanego w brzmieniu takowym, że Jmperatorowa JeymcRossyiska Tytułu Całey Rossyi uzywaiąca, iako pod tymże nazwiskiem do zadnych Gruntow Ziem, Possessyi y własnosci Rusi Polskich naymieyszey pretensyi zakładać niepowinna, tak owszem przeciwko wszelkim uzurpatorom gwarrancyą czyniąca osobliwszey wtym punkcie deklaracyi w Niedzielach siedmiu własną swą Ręką podpisać nie zaniedba.

Po takowego Jchmc PP. Ministrow Rossyiskich oswiadczenia przeczytaniu, nastąpiło przeczytanie daney od Jmc P. RezydentaPrusgo w Respons Xciu Jmci Prymasowi Noty, ktorey Contenta, że się iuż w wyzszey namieniły Sessyi w mieyscu tym nieznayduią potrzeby.

Czytał daley Jmc P. Sekretarz Seymowy Projekt względem reassumowania Konferencyi ułozony, et de Contentis w onegdayszey Sessyi wytknięty, w ktorym Słow Jure et legaliter wy-

[147]

razonych że niewygluzowano, dopominali się Jchmc Posłowie, aby zamiast Jch podług Sojuszow y Traktatu Grzymałtowskiego expressum było. Chcieli o to zabierać głosy, lecz ponieważ to ublizono dopominaiącym się, interlocutorié tylko przeto przeczytany Projekt naganiali niektorzy Posłowie, iż w Nim ani salva Tytułow Krolowi Polskiemu nalezących się była ostrzezona, ani Rewersow dopomienie się zaleconym zostało.

Lecz skoro tenże Projekt in ejusmodi sensum poprawiono, że tesz Tytuły aby Granicom, Gruntom y Własnosciom Rzpltey Polskiey, tudziesz Tytułom Krolewskim aby żadnego uszczerbku nieprzyniosły od Samych Monarchow Jchmc ad Conferentias deputati podpisane Rewersały ad mentem teyze Konstytucyi otrzymaią Za okrzykniętą Zgodą tak Xże Jmc Prymas, iako y Xże Marszałek podpisali się.

Po zaspokoieniu tego Projektu względem

[148]

czasu Seymu Elekcyi przeczytanym został rowny iak poprzedzaiący w Sessyi onegdayszey wyrazony z tym przydatkiem, aby iak nayprędzey Seym Electionis odprawic się mogący nad czas Seymom Ordynaryinym w 6. Niedzielach przepisany, dłuzey nieprzeciągał się.

Na ten Projekt iak generalna zaszła Zgoda, tak nieomieszkanie przez Xiązęcia Jchmc Prymasa podpisany został.

Y dopiero po podpisaniu zabrał głos Jmc P. Kuczynski Stolnik yPoseł Mielnicki, w ktorym osieroconey Oyczyznie iak nayprętszego zycząc obrania Krola, że iednak Wwdztwo Podlaskie pospolitym ruszeniem 10. Chorągwi na Elekcyą wysłać powinne na dostateczne rosporządzenie niemałego potrzebować musi czasu, a więcey ieszcze inne od Warszawy odlegleysze, dwudziesty dzień Sierpnia Seymowi naznaczony, aby przynaymniey Tygodniem mogł bydź spoznionym, indiem post Bartholomei dopraszał się tudziesz Stroy francuzki polskiey Sukni Krzywdę przez wsty-

[149]

dzenie się iey czyniący, zarzuconym został, a przyszły Regnant nie tylko na Elekcyą, lecz semel pro semper wraz z Senatem Polskiego Kontusza y Zupana uzywał, na fundamencie poprzysięzoney Jnstrukcyi warunku tey okolicznosci inter Pacta Conventa mieszczącego się efflagitabat, excypuiąc iedynie tych, ktorzy Woyskową w Cudzoziemskim Authoramencie słuzbą obowiązani nie mogą odmienic Munduru swego. Oraz aby Jchmc XX Biskupi tak, iak się praktykowało nominować Krola zadney mocy niemaiący, przywłaszczyć iey sobie tym pewniey niewazyli się im mocnieysze w tey mierze obostrzenie abusus powinnoby Jch arcere od sameyze uwłaczaiącey mysli Powadze Xcia Jmci Prymasa. Ten Zaś aby tesz niewprzod podał Kamdydata do Korony, poki generalney ab Electore populo nieusłyszy zgody, nowego ostrzezenia zyczył.

Jmc P. Poleinowski Poseł Halicki ad mentem Jnstrukcyi swoiey przymawiaiąc się czytał ią w następuiących punktach, aby kiedy praktyki y Jntrygi Cudzoniemskie zwykły Seymy zrywać y wycienczać, Jchmc Posłowie iak nayusilniey starali się de modo Concludendorum Consilioru

[150]

aby Ekonomia publiczna Skarbu Koron'go obwarowanie y inne Materye przewłoki nieucierpiące non nisi za ustanowieniem dochodzenia Obrad, odłozonemi były do Seymu Ordynaryinego.

Przerwał głos takowy Jmc P. Krajewski Jnstygator Kor. Poseł Ciechanowski aby w inne niewdaiąc się Jnstrukcyi Materye, Xże Jmc Marszałek Projekt powszechną Zgodą znayduiący się podpisał.

Jmc P. Dzieduszycki Pod Komorzy y Poseł Halicki Jmci P. Ciechanowskiemu respondendo ze Seymu teraznieyszego istota iest exorbitantias uspokaiać, a pod ten punkt niedochodzenie Seymow Jnstrukcyą iest zalecone, ut modus Concludendorum Consilioru stabiliatur, czytanie Jnstrukcyi od Kollegi Jego sądząc być non extra Materiam, o satisfakcyą oneyże dopominał się.

Jmc P. Sosnowski Pisarz W. Litt. y Poseł Brzeski Litt. Propozycye podane do rozwazenia de modo Concludendorum Consiliorum et Pluralitatis na Seymach sądząc bydź wyciągaiącemi dłuzszey deliberacyi po podpisanym względe Seymu Electionis Projekcie do Propozycyi, nie Kto, lecz iaki ma bydź za Krola obrany, przystą-

[151]

pienia zyczył, aby w czasie swoim po cudzych iakoby po żebraninie nie biegaiąc Krajach, ad Mentem Prawa: Rex Catholicus esto, a za iego przydatkiem: Sapiens, fortis et Magnanimus, z pomiędzy Polakow wybrać iednego z Matki y Oyca Polakow urodzonego, w Prawach Oyczystych wychowanego, a nie tylko doskonałego, ale tesz, iżby do dzwigania Rządu był zdolnieyszym, Laty nieobciążonego, do Berła wezwać, y wezwanego na Tronie pro decoru ac felicitate Gentis osadzic.

Po skonczonym tym głosie Xże Jmc Marszałek Stanu Rycerskiego mentes exquirebat, iezeli zupełna zachodzi zgoda, aby Projekt względem Seymu przez Xcia Jmci Prymasa ex resonatu iuż podpisany, on go tesz pro nomine Jzby Poselskiey podpisał, na co gdy reposuerunt generali assensu Xże Jmc Marszałek podpisał się.

Jmc P. Horaim Poseł Wilenski tylko do Jmc P. Brzeskiego Litt. łącząc zdanie swoie, gdy z Jnstrukcyą, aby przyszły Regant, nie Cudzoziemskiego, lecz Polskiego uzywał stroju, odezwał

[152]

się, tudziesz nie zagraniczny, lecz rodowity Polak Berłem rządził, ex mente wspomioney Jnstrukcyi o Warunek dopraszał się.

Xże Jmc Prymas iak reposuit, iż ta Materya Seorsive traktowana będzie, tak względem Relationis Seymikow wysłuchania Projektu domagał się.

Jakosz nastąpiło czytanie Projektu tegosz lecz skoro usłyszeli w Nim dzien 9. Lipca dla tychże Seymikow przypadaiący, iako wiele o odmienienie iego instabant, tak na sprzeczkach nie mało upłynęło czasu dla tey samey przyczynym, że Xięstw Zatorskiego y Oswiecimskiego, tudziesz Ziemi Halickiey ordynaryinie 8. dniami prędzey przed innemi Wwdztwy w tymże Projekcie niewyrazono. Ktora Dysputa przez ruszonych z mieysc swoich Senatorow, y Samegosz Xcia Jmci Prymasa, gdy tundem ułatwioną została poprawiony Projekt, Seymiki Relationis y Ante Elekcyine Wwdztwom, Ziemiom y Powiatom tak w Koronie, iako y w W. X. Litt. tudziesz Xsięstwom Zatorskiemu y Oswiecimskiemu, oraz Ziemi Halickiey na dzien 9. Lipca w Roku teraznieyszym naznaczaiący.

[153]

Ze zaś Generał Ziem Pruskich Przed Konwokacyiny niedoszedł, y Sądy Kapturowe nie są ustanowionemi, przeto tak dla ustanowienia teyże Jurisdykcyi, iako też dla rosporządzenia iakim sposobem nanastępuiący Electionis Seym też Ziemie stawić się będą miały Generał tymże Wwdztwom Pruskim na przerzeczony Miesiąca Lipca dzien dziewiąty, Ktoren poprzedzic maią po Wwdztwach Seymiki, determinuiący, gdy przeczytanym został za powszechną zgodą podpisany iest od Xcia Jmci Prymasa.

Lecz Jmc P. Stolnik Litt. Poseł Warszawski do Jmc P. Wwdy Pomorskiego odezwawszy się, skoro wniosł, aby z Ziem Pruskich niezmierna Posłow Liczba za zwyczay na Seymach z Krzywdą innych quantitatem zachowuiących Prowincyi praktykuiąca się ad certum redukowana była numerum confirmarunt hancee illationem JchmcKrajewski Jnstygator Kor. Poseł z Ziemi Ciechanowskiey, Małachowski Stta Piotrkowski z Wwdztwa Sieradzkiego, y inni tak z Xięstwa Mazowiec'go, iako tesz y innych Wwdztw Posłowie, aby tollendo Ziem Pruskich abusum

[154]

reducere Posłow ad illam quantilatem, ktoraby innych Prowincyi nieprzewyższaiąca equiparetur imże, kiedy nie przez powszechne zezwolenie to aby niezdało się praecipiter agere; przez Turni decyzyą.

Jmc P. Wwda Pomorski pro integritate Woiewodztw Swoich Pruskich obstaiącym aby Prowincya Pruska dla niecierpienia nowey Krzywdy przy Prawach y dawnych swoich zwyczaiach hucus'q nienaruszonie obwarowanych zachowana została, Łaski Przeswietnych Stanow dopraszał się.

Ale kiedy Jchmc Posłowie non consentientes o wyznaczenie Turni w tey Materyi instabant, zaczęli Turnum in favorem Wwdztw Pruskich, aby ta okoliczność do dalszego suspendatur czasu, 4. tylko Kresek w Senacie, a iednę in Equestri Ordine, zas, aby certus numerus constituatur ad Mentem Konstytucyi 1641. abieranie Posłow z Lemburgskiego, y Bitowskiego Powiatow po dwoch tylko nakazuiącey by Ziemie Pruskie z Koroną y W. X. Litt. Diplomate incorporationis spoione w rozneyże

[155]

z Wielkopolską, Małąpolską y Litewską Prowincyami zostaiąc Posłow swoich liczbie w Senacie 23. Krysek, a w Stanie Rycerskim excepto iedney generalnie wszystkie in unum confluentes, aby tylko z kazdego Powiatu po 2. Posłow rzeczone Wwdztwa opisanych sobie ex veris indigenis et possessionatis miały, conclusit w 12. Wotach ad illatione Xcia Jmci Strażnika Kor. Posła Sandomirskiego tegotesz dopominaiąc się aby Jchmc Prussacy po swych Wwdztwach Urzędyy Sttwa trzymaiący a u siebie nikomu miescic się pod pretextem pretendowanego Jndygenatu niepozwalaiący nieczynili dalszey dla tych Krzywdy z ktoremi in unum Corpus Rzpltey są uniti takowych zdan liczba co do Senatu przez Jm X. Sekretarza Koronnego, a co do Stanu Rycersgo przez Jmc P. Sekretarza Seymowego, gdy w głos Stanom opowiedzianą została meliorationem Projektu Xże Jmc Prymasna jutrzeyszy dzień deklarowawszy solwowanie Sessyi Jmc P.Marszałkowi W. Litt. zalecił, qd. subsecutum est.

[156]

Sessya Trzynasta

d. 33. Maja.

Xże Jmc Marszałek na dniu dzisieyszym głos zabieraiąc iak na dniu wczorayszym stanęła powszechna Zgoda intuitu Ziem Pruskich non pro Arbitris Sui, lecz podług opisu Prawa na Seymy przez Posłow in quantitate Warowanych przybywania, tak iezeli communis Przeswietnych Stanow na przeczytanie wygotowanego w tey mierze Projektu zachodzi assensus, mentem exquirebat.

Lecz pomiędzy Jnnemi Jchmc Posłami zgodę okrzykuiącemi Jmc P.Glinka Podkomorzy y Poseł Łomzynski intuitu Skarbu Koronnego odezwawszy się, aby podług wniesioney na dniu Sobotnim illacyi na dzien wczorayszy rezolucya odłozona, a w niepamięc puszczona przynaymniey dzis determinari mogła, o skutek ządania swego iak pilnie dopominał się tak gdyby ob absentiam Jmc P. Podskarbiego W. K. retardari miała, aby pro interea ad Mentem Statutu Alexandri Jmc P. Podskarbi

[157]

Nadw. Kor. Regestra Skarbu Rzpltey trzymał, prosic go Jmieniem Obudwoch Stanow oswiadczył się.

Jn similem sensum idący Jmc P. Kossowski Generał Major Poseł Brzeski Kujawski praecavebat w głosie swoim, aby po przeczytanym Ziem Pruskich Projekcie deklarowane na dniu przed onegdayszym Skarbu Koron. rostrząsnienia tym pilniey wzięte było, im słuszniey y Sukcessorom zmarłych Podskarbich oddanie Rachunkow upomniec nalezy się, do zadney inney przystąpic oswiadczaiąc się, Materyi poki ad recipiendum Calculum Deputowani ex Senatu et Equestri Ordine nie będą.

A przeto nastąpiło wyżey wyrazonego Projektu czytanie Ktorem Woiewodztwom Ziem Pruskich przez samego zwyczaiu przywłaszczone używanie bez zadnego Prawa, owszem cum de rogatione aequalitatis innych Prowincyi, wiele Jm się podoba Posłow, wysyłaiącym, ze Generały ichże niedochodzą, y rzadko circa activitatem w Jzbach Poselskich na Seymie znayduią się, activitate onychze concludendo a do Konstytucyi 1641. Titulo Ordynacya Lemburgskiego

[158]

y Bitowskiego Powiatow, przychilaiąc się per Palatinatus Culmensem, Marienburgensem, et Pomeranie, po dwoch z kazdego Powiatu Posłow ab hinc aby miewały, ninieyszą determinuią Konstytucyą.

Po przeczytanym tym Projekcie odezwał się Jmc P. Glinka Podkomorzy y Poseł Łomzynski z tym wniesieniem, aby kiedy Wwdztwom Pruskim determinat Prawo teraznieysze po dwoch Posłow z kazdego Powiatu Jego też Wwdztwu Mazowieckiemu circiter 50. Powiatow w sobie zawieraiącemu, rowna z kazdego Powiatu Posłow quantitas decernatur.

Zkąd wszczęła się Dysputa, y gdy ią cytowaniem Artnocha y Lengnicha circa particulare colloquium zaspokoili; nastąpiło czytanie Projektu o mieyscu y porządku Seymu Electionis wygotowanego, nie tylko Konfederacyą 1733. ale y Konstytucyą 1736. ostrzeżone między Wolą y Warszawą Seymowi Elekcyinemu mieysce etiam teraznieyszą Konfederacyą upewniaiącego, y wszystkie Rady tamże anie gdzie indziey agitari chcącego

[159]

tudziesz obieranie Stanu Rycerskiego Marszałka, by wiele czasu niezabierało y ułatwiania innych Materyi niezatrudniało aby Wwdztwa z pomiędzy siebie Posłow do Okopow wysławszy, tamze go sobie przez nich nominowali zalecaiącego, a co się do Wwdztw Ziem Pruskich sciąga, aby to Prawu Nowo ustanowionemu zadość uczyniły, waruiącego.

Gdy w wyrazony Sens pomieniony Projekt przeczytanym został, Jchmc Posłowie z Prowincyi Litew. aby im alternata do Laski maneat ostrzezona, dopominali się.

Zas Jmc P. Wysłouch Miecznik y Poseł Brzeski Litt. aby Elekcya Marszałka przed następuiącym Krola obraniem tym prędzey effectuari mogła, zamiast duplicati Posłow do Okopow numeri, triplicatum dopraszał się.

Jmc P. Horaim Podkomorzy y Poseł Wilen. o Alternaty in partem Prowincyi Litt. dołozenie przymawiaiąc się w przeczytanym Proiekcie, aby etiam to, iżby przez Xcia Jmci Prymasa zaden inny Biskup Krola nominować niewazył się, caveatur, wniosł.

[160]

A zatym pytał się Xże Jmc Marszałek o zgodę, iezeli wszystkich zachodzi pozwolenie tak względem triplikowania Posłow do Okopow, iako tesz intuitu ostrzezenia Alternaty dla Prowincyi Litew.

Lecz niepozwalaiącego Jmc P. Bukowskiego Posła Sanockiego confirmando Jmc P. Glinka Podkomorzy y Poseł Łomzynski, aby Wwdztwo Mazowieckie osobliwszemi zaszczycaiące się exceptami, takowemu niepodpadało Prawu, dopominał się.

Jednakze ad desideria innych Posłow numerosiora adjectum est do przerzeczonego Projektu, ut in triplicato numero stawali w Okopach Wwdztw Posłowie salva Alternata Prowincyi Litt, względemElekcyi Stanu Rycerskiego Marszałka.

A kiedy tym sposobem satisfactum est ządaiącym przydatku intuitu Posłow, y Alternaty, nastąpiło czytanie Projektu intuitu ciągnienia na Elekcyą y zachowania się na nieyże, iak inne Prawa, tak osobliwiey 1640. pod temisz Samemi Warunkami y rigorem, iakie u nich są opisanemi reassumuiącego.

[161]

Gdy wyzey wspomione Proiekta zupełnie zaspokoionemi, y tak przez Xcia Jmci Prymasa, iako tesz Xcia Jmci Marszałka podpisanemi zostały, zabrawszy głos tenże Xże Jmc Prymas, wyraził w nim, aby ieszcze ieden Projekt względem Krola non quis sed qualis być ma, przeczytany był.

A przeto przeczytany głosem ordynaryinym, o tych nauczył Audytora Kontentach, iż ten iest osobliwy wolnego Narodu Zaszczyt, ze sobie Krola nie przez Sukcessyą lecz przez dobrowolne Wota y Suffragia na Tron osadza, a dla uszczęsliwienia Oyczyzny, nie innego, tylko z Oyca y Matki Polakow w Wierze Katolickiey zrodzonego, w Prawach Oyczystych ku zachowaniu onychże wychowanego, doskonałoscią Sentymentow wprowidowanego, y Labami nieobciązonego Stany Rzpltey na Seym Elekcyi pro 20. Augusti in Anno praesenti determinowany ziechawszy się, z pomiędzy siebie obiorą y na rządzenie Berłem Polskim wywyszszą.

Po przeczytaniu takowym Projekcie Xże Jmc Prymas głos zabrawszy, aby czasu na wymowach nietrawic, życzył w nim przystąpic do ułozenia Projektu Pactorum Conventorum dla przyszłego

[162]

Regnanta, ktore ze zwyczaynie na przyszlym Seymie Elekcyinym czytane, a na teraznieyszym ułożone być powinny, aby przeto doformowania Jchże tam ex Senatu, q'm ex Equestri Ordine nominarentur Delegati, Zdawała Mu się rzecz być potrzebna iednostaynego zezwolenia.

Jmc P. Kopowski Poseł Drohicki z wrodzoney miłosci, z przywiązania, y obowiązku Jnstrukcyi Swoiey, nie kogo innego, tylko Polaka do Korony zycząc, iako o tym wyiawił na dniu wczorayszym Kollega Jego Jmc P. Mielnicki, aby Krol z Oyca y Matki z Polakow urodzony nie innego, lecz tylko Polskiego uzywał stroiu, o dołozenie tego w Projekcie przeczytanym do praszał się, a względem Paktow Konwentow, aby te per Delegatos układane były cum referentia ad Status, przymowił się.

Jmc P. Małachowski Stta Ostrołęcki Poseł Łomżynski rozumieiąc że Reges sunt mortales, Respublica aeterna, Xciu Jmci Prymasowi ze w czasie osierociałey Oyczyzny nie zaniedbywa staranności na wskrzeszenie Synom Oyca po-

[163]

wszechnego, a Senatowi, że odłączony od Kąkolu Wybor Ziarna in Augusto wszelkich pomyslnosci obfite przyniesie Zniwo, dziękczynienie oswiadczywszy, ad mentem wykonaney Przysięgi Nikogo Jnnego, tylko ex Patre et Matre Natum, Młodego y w Prawdach doskonałego Krolem miec chcą Polaka, czytał Jnstrukcyą, aby tenze przyszły Krol rodowity Polak zacząwszy od Koronacyi, aż do Smierci Suknią Polską na sobie nosił, y Zagranicznych et Dipidentes tak na Dworze swoim, iako tesz y w Dobrach Ekonomicznych niechował, na co gdyby wszystkich zayisc niemiała zgoda generalna odstąpic od illacyi swoiey niemogący, prosił o naznaczenie Turni.

Jmc P. Horaim Poseł Wilenski pobudzony tak wczorayszym Jmc P.Podlaskiego, iako tesz dzisieyszym Kollegi Jego głosem, aby Krol Polski tam in publico qm in provato inszego nieuzywał stroiu tylko Polskiego, czytał Jnstrukcyą.

Jmc P. Gurowski Poseł Poznanski trzydziesto letnie łaskawego Krola Panowanie w Smierc zamienione, że do odmiany Cudzoziemca czas wolny zostawia, aby postronne Na-

[164]

rody dziedzicznym Kraju Polskiego niezwały Panstwem Splendor lustra w Piascie iasnieiącego odnowic Sądził, Polaka, a nie innego na Tron pragnieniem, a iako obowiązek Jnstrukcyi y pozostałey w Domu Braci zaleta zniewala go do tego, aby przyszły Regnant Polak polskiego uzywał stroiu, tak domawiać się o to muszący gdy w odmianie zwyczaiu pozwala się Dobrodzieystwo dla zostaiących in possessione, że Sam francuzkiey używa Sukni o ustanowienia Prawa salvis modernis Possessoribus prosił.

Jmc P. Dobiecki Poseł Sandomirski głos zabrawszy, wyraził w nimże nigdy szczęsliwszą nazwać się niemoże Oyczyzna iak pod Panowaniem Piasta. A znaiąc Chrobrego y Krzywoustego wspaniałeWalecznosci, zaś Jana Kazimierza pełne Łaski nadania, nieznalazł, ani wyczytał, aby Jch Stroy Polski zalecał, gdy Stroy oczy Kontentkie, a Osoba Łask Bozych darem uprowidowane Serca szczęsliwoscią nasyca.

Jmc P. Małachowski Poseł Łomżynski rozumiał, ze kiedy Stany skonfederowane na Krola

[165]

ex Patre et Matre Natum pozwalaią, y Strojowi Polskiemu przeciwic się nie będą. Lecz ponieważ Jmc P. Sandomirski wniosł, ze względem tegosz Stroiu naymieyszą rzecz bydz sądzi, przeto aby w tey okolicznosci naznaczony był Turnus, upraszał.

Dopominali się o Turnum y inni liczni Posłowie, lecz gdy Xże Jmc Prymas głos zabrawszy, ze ta Materya dla tego Samego, iż niemożna ieszcze wiedziec o Kandydacie do Korony, ad Pacta Conventa odłozoną, a inne większey wagi Materye przedsięwzięte były, wyraził.

Zabrał głos Jmc P. Kossowski Generał Major Poseł Brzeski Kujawski, sumienną, y potrzebną uczynił Reflexyą, aby irrepatabilem temporis jacturam omni aestimatione pretiosissimam non causando, aby Krol Głowę do Korony miał sposobną, o stroiu zgodził się z Jmc P. Sandomirskim, zycząc aby tą dłużey nietracąc czasu Materyą, gdy w przeciągu dwoch Niedziel nic ieszcze in perpetuum niepostanowiło się, a podpisane Ac-

[166]

cidentiae Projekta niepowinny były tak długo bawic, przystąpiły Stany do radzenia de Modo Concludendorum Consiliorum, izby Seymy nie rwały się, do pomyslenia o Aukcyi Woyska izby Rzplta w Granicach swoich obszerna przynaymniey cokolwiek licznieyszym ubespieczać Je mogła Zołnierzem do expedyowania na teraznieyszym Seymie Podskarbinskich Rachunkow, iżby Stanom innotescat, co za Prowent wchodzi do Skarbu, y gdzie się podziewa z niegosz, do przeczytania na Koniec Senatus Consilibrum, iżby Prawu de reddenda ratione ustanowionemu zadosyć się stało.

Jmc P. Kraszewski Poseł Jnowrocławski, idąc za powodem Xcia Jmci Prymasa y zdaniem Jmc P. Brzeskiego Kujaws'go iak rownienie zyczył wycięczania czasu bagatelnemi Dysputami, obawiaiąc się owego Rzymianina Censury: post vigiles curas et insomnes Noctes erubescite Cives aby za iednym głosem trzy razem Materye decydowały się, intulit pierwszą Materyą Szopy w

[167]

Polu, y Mostu na Wisle na Elekcyą potrzebnego, drugą, aby exofficio in officiosum et ruinosum Gospodarzom onus skassowac, Trzecią: aby Sądy Kapturowe przez podwoynosc bespieczenstwa w Jurysdykcyi swoiey niemaiące przez Xcia Jmci Regimentarza wspartemi były. Czwartą Materyą: aby kiedy per beneplacitum Jzby Stroy Krola decidi niemoże, per Turnum decidatur pluralitate z osoby swoiey z tym się protestuiąc oswiadczeniem, iż gdyby go mysl ad Exoticum na Tron, a nie do rodowitego Polaka ciągnęła, żytki prućby sobie kazał na podobienstwo owego, Ktoren Mieczem chcąc ranic nienawisnego, gdy go chybiwszy w innego trafił, Ręce sobie palił wołaiąc: hic est Cato his Achilles est Athlasq' Salutis Romana. A po Janie Trzecim przez Cudzoziemskie panowania nader wszelkie obyczaie zepsucie się sądząc, aby przyszłemu Regnantowi Polakowi Obcego Narodu Sukni uzywaiącemu tak iak Alexandrowi Krolowi Macedonskiemu Persarum te Ve-

[168]

stis et disciplina delectat Patrios mores exosus es, niepowiedziano; na Polski Stroy zgadzaiąc się z poprzedzonemi przez sobą głosami; Przytoczył iak Cudzoziemscy Kamerdynerowie y Lokaie wiele Kosztuią, tych, Ktorzy onychze za wielkie Pieniądze trzymaiący Stan Szlachecki do mizerney przywadzą Situacyi, ze niemogący się miescic za Dworzanina, za Pokoiowego y za Chlopca lub innego, Zagona w Domu pilnować, lub w lecie /:na co ięzyk w wyrazeniu od żalu drętwieie:/ niegodziwego do zycia sposobu szukać musi. Jak nie Szpada, lecz Polska Szabla rozszerzyła Granice po Moskwie, Szwecyi, y Danyy honoru szukała, jak lex sumptuaria z Karbu swego wypręzona na Brabanckie Koronki, modne Galony, y inne Polakowi niepotrzebne zbytki do obcych Narodow Pieniądze z Kraju az do zniszczenia wprowadziła?

Jmc P. Sosnowski Pisarz y Poseł Brzeski Litt. intuitu Pactorum Conventorum

[169]

mowiąc, aby też y Materya Stroiu tamze ułatwiła się, życzył.

Jmc P. Rostkowski Stta y Poseł Wizki Krola nie innego, tylko rodowitego Polaka na Tronie widziec pragnąc ze pod panowaniem Jego melignitas temporum poprawiona, y sława z Krolem Janem III. w Grob pochowana wskrzeszona zostanie, ullegabit.

Po tych głosach gdy osobliwiey Jchmc PP. Poznanscy o Turnum instabant, Xże Jmc Prymas dla nieprętkiego tegosz turni odprawienia się, a Słonca ku zachodowi zblizaiącego się widząc Kres iuż nadchodzący, injunxit solwowanie Sessyi na dzien jutrzeyszy, qua in forma Sessya solwowana.

Sessya Czternasta

d. 23. Maja.

Xiąze Jmc Marszałek w dzisieyszey Sessyi zagaiania, że iako strata rzeczy kazdey nadgrodę swoią zawsze odebrać może, taku płynienie czasu nigdy się niewraca, zachęcał Przeswietny Stan Rycerski, aby

[170]

aby wczorayszy y onegdayszy dzień nie wiele Materyi ułatwieniu strawiony niebył dzisieyszemu rowny w Samych Dysputach y głosow zabieraniu.

Xże Jmc Prymas rozumieiąc iż Materya względem Stroiu na dniu wczorayszym ad turnu wniesiona, musiała zreflektować dopominaiących się na nią rezolucyi, że nie do Projektu wczoray przeczytanego, lecz ad Pacta Conventa odłożono być powinno, upewniwszy o tym Stan Rycerski, ze ioz yysdem Pactis Conventiscum Satisfactione desideriorum pewnie miescic się będzie, do większey Wagi Materyi uspokoienia promowował przystąpienie.

Jmc X. Biskup Kyyowski głos zabrawszy, wyraził w Nim sequentia, że czytaiąc w Historyach Regens Romanos Gentemq Togatam rosprzestrzenienie Granic Narodu tego nie przez Szable, lecz więcey przez rostropne rządzenia się y wspaniałosc Umysłow wyczytał, bo wygrana niezawisła od Wulkanowego Żelaza, lecz od Marsowego Serca; A gdyby Lex Sumptuaria

[171]

opisaniem Stroiu dla przyszłego Krola wzięła skutek zniesienia Zbytkow, pierwszy by się pisał na Kontusz; lecz kiedy etiam Vestis Talaris wyprowadza z Szkatuły wiele Talarow, etiam in Pactis Conventis Pana nieradził mięszać do Zupana.

Jmc P. Chodkiewicz Poseł Żmuydzki Krola Polaka zycząc rozumem; Cnotą, y Urodzeniem, a nie Suknią przybranego, szczęsliwszego Rzpltey ominował.

Jmc P. Wallinowski Poseł Poznanski in sensum JP. Kraszewskiego Posła Jnowrocławsgo na dniu wczorayszym dostatecznie się wyexplikowanego idący, aby Krol przyszły nie ustannie uzywał Stroiu Polskiego instabat, z tey samey przyczyny, że Liczba Dworzanow pomnozona zniesie Podkomorzych y Szambellanow za dawnych krolow Polskich nigdy niesłychanych.

Dopominali się Jchmc Posłowie w tey Materyi o turnum, lecz Jmc P.Dłuski Poseł z Jnfland Koron. głos zabrawszy względem stroiu aby na teraznieyszym Seymie niebył decy-

[172]

dowany pro ratione Status et honore Patriae osądził zostawić tę Materyą, ad Pacta Conventa.

Jmc P. Bystry Poseł Zakroczymski wnosząc tey Materyi in praesenti być potrzebne dla tego Samego, aby na następuiących Relationis Seymikach było co doniesc oczekuiącym w Domach Braci do opisu też Jnstrukcyi swoiey przymowił się, aby Koronacya pro hoc sola vica nie w Krakowie, lecz w Warszawie determinetur, y Korony advehantur. Grodowe Starostwo Zakroczymskie per aventa avulsa uszczuplone większemi dochodami augeatur, ukrzywdzony a clero Jmc P. Bielecki Sędzia Zakroczymski przyspieszeniem Sprawiedliwosci provideatur.

Jmc P. Skorzewski Poseł Wielunski czytał Jnstrukcyą, aby obrany Krol był Zdolny, Czerstwy do rządzenia Berłem, oraz pamiętny naczyniących w Oyczyznie Usługi z hażardem Substancyi swoiey, aby Xze Jmc Prymas do Nominacyi Krola nieprzystępował poki Generalna electoris Populi nie

[173]

zaydzie zgoda, oraz aby tenze podczas Elekcyi w Większey po Woiewodztwach nieiezdził Assistencyi nad 5. lub 6. Osob; a na ostatek aby Pacta Conventa na Seymie teraznieyszym ułozone y spisane były.

Xże Jmc Marszałek Widząc, że dzien dzisieyszy na samych głosach trawionym zostaie odezwał się do Stanu Rycerskiego, ze nieposzlakowany w skutkach Xcia Jmci Prymasa deklaracyi daiąc Kredyt, powinienby na tym przestać wpewnieniu, iż opisanie Stroiu Krolewskiego miescic się będzie in Pactis Conventis, a przeto tą okolicznoscią dalszego niewycienczaią czasu aby do innych przystąpił Materyi, recommendavit.

Jmc P. Rzewuski Pisarz Pol. Koron. Poseł Halicki odezwał się aby Materya Skarbu Koronnego ieszcze na dniu Sobotnim wniesiona przynaymniey dzis przedsięwziętą została podług Deklaracyi Samegosz Xcia Jmci Prymasa.

Gdy o to y inni Posłowie dopominać się

[174]

zaczęli Xze Jmc Prymas upewniaiąc Stany że okolicznosc Sukni Krolewskiey niezawodnie circa Pacta Conventa decydowana będzie ad mentem Deklaracyi swoiey do odebrania Rachunkow tak od Jmc P.Podskarbiego WK. y W. WXLit. oraz od Sukcessorow w tym Urzędzie zmarłych, iako tesz Żupp Bochenskich y Wieliczkich Wielkorządow Krakowskich y Ekonomyy w Koronie y Prowincyi Litt. znayduiących się per Provincias na kazdą po 3. z Senatu Senatorow nominavit kilka razy dla dopominaiących się Posłow o głos w wyliczaniu tychze Senatorow przerwany.

Skoro taż Denominacya skonczyła się, ex Ore Xcia Jmci Prymasa zaraz Posłowie dopominali się o głosy, ale tych Xże Jmc Marszałek ublizaiąc nominował wprzod ad recipiendum Calculum Stanu Rycerskiego po 6. z kazdey Prowincyi Posłow, a dopiero skonczywszy tę nominacyą dał głos Jmc Panu Podlaskiemu, ktoren zabrawszy ad mentem wydaney publicae od Xcia Jmci Prymasa Deklaracyi, aby niewprzod inna Materya wchodziła in disquisitionem poki się pierwsza nieuspokoi,

[175]

względem Stroju Krolewskiego o turnum instabat.

Jmc P. Malicki Poseł Sanocki Krolem zycząc Polaka ad Mentem Jnstrukcyi swoiey dopominał się, aby Ziemia Jego Generałem Ruskim w Wisni Seymikowac musząca dla oddalenia tey niewygody, ktora częstokroć Obywatelow, gnębi złą y odległa drogą w Sanoku Seymikować mogła, tudziesz aby Zydzi osobliwiey w tamtym Kraju wszelkim handlem bawiący się, przynaymniey od frymarczenia Końmi, Wołami y Winami arceantur.

Jmc P. Glinka Poseł Łomzynski dziękuiąc za wyznaczenie Deputatorum ad recipiendum Calculun, a nierozumieiąc, aby się zadość zupełnie stać mogło teyże Kalkulacyi przez wyznaczonych po kilku Posłow z Prowincyi, aby z kazdego Wwdztwa ieden Poseł assignet. instabat, tudziesz z nowo wymyslonego od Zydow podatku, iż kazdy Zyd srebrne noszący Hafftki, 3. #. płacic do Skarbu musi, wiele Jmc P. Podskarbi wybrał Prowentu, aby go przysiągł, proposuit.

[176]

Te wniesienie uczyniło w Jzbie murmurationem Posłow, lecz Jmc P.Wda Pomorski głos zabrawszy, Jmc P. Łomzynski iako nieparcyalnie, lecz sprawiedliwie mowiącego, confirmavit, aby z kazdego Wwdztwa naznaczony był do Rachunkow ieden Poseł dla lepszego informowania co się gdzie dzieie ex parte Jmc P. Podskarbiego.

Słowo nieparcyalnosci uraźiło Jmc Pana Dembinskiego Posła Krakowskiego, że nietylko sam ieden iest taki Jmc P. Łomzynski Jmc P. Wwdzie odpowiedaiącego.

Jmc P. Wilczewski Poseł Wiski głos zabrawszy, instabat ex vinculo Jnstrukcyi swoiey Sumieniem y honorem zaprzysięzoney aby zabiegaiąc nieszczęsliwosciom przez rwanie Seymow na Oyczyznę spadaiącym, de modo Concludendorum Consiliorum ad Mentem podanego Projektu Jego, Pluralitatis Materya zagaiona et non interruptéper Turnum traktowana była.

Jmc P. Potocki Poseł Halicki illationem

[177]

Jmci P. Wiskiego approbando, aby czasu nadaremnie nietrawic o pozwolenie w tey Materyi Turni dopraszał się.

Jmc P. Ossolinski Poseł Nurski 1738. z Ossolinskim Podskarbim pod Prezydencyą JXdza dzisieyszego Arcy Biskupa Lwowskiego expedyowane Rachunki allegando, ze Kwit na nie przez niedochodzenie Seymow ieszcze nie zaszedł y niespodziewany Dokumentow ex Archivo Jmc P. Wwdy Wołynskiego nieprzywiozł z sobą inferendo, Łasce Stanow Zgromadzonych rekomendował się.

Jmc P. Jelenski Poseł Mozyrski z mieysca swego y Jnstrykcyi Krolem Polaka a nie innego Zagranicznego z przyczyny tey, że Reges alienigeni hoc tantum curare, ut suis Dominyys faciantbene, przez punkt samego honoru Os de ossibus Nostris zycząc, a względem stroiu, gdy ta okolicznosc inter Pacta Conventa dołozona zostanie, ani Turni, ani pluralitatis potrzeby znayduiąc, gdy na Oko kazdemu widzieć się daie, gdy w Wolnym Narodzie rownie zasługuiącym się non eadem sors est nadgrody,

[178]

aby przyszły Regnant miał sobie praescriptum aequilibrium meritoru dopraszał się.

Jmc P. Lassocki Poseł Sochaczewski pro parte Jmc P. Podskarbiego prawem militando, cytował Konstytucye de tenore sequenti, aby tenże Jmc P. Podskarbi nie na teraznieyszym Convocationis Seymie, lecz na Ordynaryinym rachował się.

Jmc P. Kuczynski Poseł Mielnicki na doswiadczenie, iezeli głos Posła taką, iako Mu przypisuią, miec może moc względem zakonczenia wniesioney o Stroiu Materyi, o Turnum prosił, lecz gdy Xże Jmc Marszałek reposuit, że ta okoliczność iest deklarowana przez Xcia Jmci Prymasa ad Pacta Conventa.

Zabrał głos P. Kossowski Poseł Brzeski Kujawski, w ktorym aby się niezdał bydz rationem Deo radditurus nad stratą czasu indolendo, względem Rachunkow, iż po Ossolinskim, Czapskim, Moszynskim, Grabowskim y Siedlenickim a Successoribus nalezą się Rzpltey, swiadczył się wielo na Rachunkach Ossolins-

[179]

kiego przytomnemi, iż te sprawiedliwie inkwirowane zakwitowania tylko oczekuią a Kwestyą przez Jmc P. Sochaczewskiego wniesioną za upadaiącą bydź sądząc, illatione Jmci P. Wwdy Pomorskiego utwierdzał. Zaś de Vestitu dyspotować, gdy Bog moze Nam na Tronie tego osadzic, Ktory teraz aktualnie w Kontuszu chodzi niewidząc przyczyny, de Modo Concludendorum Consilioram, o obwarowaniu Seymikow, o ubespieczeniu Sprawiedliwosci radzic rekomendował.

W tym mieyscu przypadał głos na Jmc Pana Mrokowskiego Posła Czerskiego dawniey po razy kilka o głos dopominaiącego się, lecz kiedy nieczekaiąc z Jzby wyszedł, zabrał głos na Jmc Pana Czerskiego przypadaiący JP. Skorzewski Poseł Wielunski, ktory Konstytucyą 1552. y Konfederacyą 1587., ze Podskarbowie nie na teraznieyszym, lecz na ordynaryinym Seymie przed trzema Rzpltey Stanami rachować się powinni cytuiąc oswiadczył się libentius niemiec Krola, a nizeli na bezprawne skutki ze

[180]

zwolic.

Zaczęto z takowego oswiadczenia smiać się w cichosci przytaczaiąc Komorę Wielunską. Za Jmc P. Podskarbiem odezwał się był ieszcze ieden Poseł Podlaski, aby do Rachunkow nieprzystępować, gdy on Sam wkrotce przybędzie z Kluczem otwierać Serca Przeswietnych Stanow. Ta illacya iak ciekawosci, tak y smiechu wielu nabawiła.

W tym głos zabrawszy Jmc P. Szadurski Poseł Jnflandski iako dawniey tak y dzisiay de modo Concludendorum Consiliorum dopraszaiąc się, aby projekt przez Jmc P. Wiskiego w tey okolicznosci uformowany został do rostrząsnienia Stanow zaleconym cytowane przez Jmc P. Wielunskiego in favorem Jmc P. Podskarbiego Konstytucye, że od Rachunkow na teraznieyszym Seymie nieuwalniaią, allegavit.

Jmc P. Gomolinski Poseł Łęczycki uznaiąc liberum Veto naywiększą być przyczyną wszelkich dla Oyczyzny przez zrywanie Seymow nieszczęsliwosci, a niezycząc go iednym zamachem przez postanowienie pluralitatis de integro nieść, aby

[181]

na Seymiki Relationis podane były z Praw Kardynalnych wypisane do teyze głosow większosci sciągaiące się Articuli proposuit.

Jmc P. Alexandrowicz Poseł Lidzki nasluchawszy się multos libros, ubolewał nad stratą czasu mnieyszey wagi Materyami wycięczonego a desideria Wwdztw y Exorbitantiaes, ktore confundunt et evertunt Statu Reipublicae rekomenduiąc wziąść sub decisionem. Odpowiedział Jmc P. Wielunskiemu, ze kiedy Jmc P. Podskarbi niechce uznawać zgromadzonych Stanow za Rzpltą, przed ktorą rachować się powinien, Administracya Skarbu Koro. aby Komu innemu oddaną została; Zakonczył głos swoy podziękowaniem Jmc P. Podskarbiemu Litt. ze ten cum Statibus znayduiący się, nieunika tego, co ex munere funkcyi Jego nalezy się.

Jmc P. Skorzewski Poseł Wielunski tacité migravit z Jzby, a gdy ieszcze inni Posłowie dopominali się o głosy, Xże Jmc Prymas odezwawszy się, intulit, iż poniewaz trzeci Tydzien na nieczym własnie schodzi, a Seym niewiemy iak długo trwać będzie, aby przynay-

[182]

na następuiące dni wielomowstwa ustały, rekomenduiąc tym czasem Sessyą solwować Jmc P. Marszałka W. Litt. upraszał, y stało się, że na samych głosow pro et contra zabieraniu czas spełznął, y Sessya solwowana została.

Sessya Piętnasta.

d. 24. Maja.

W zagaieniu Sessyi dzisieyszey Xże Jmc Marszałek nad stratą czasu, ktory dzien za dzien bezuzytecznym upływa wyraziwszy uzalenie, y aby Stan Rycerski pilniey w Obradach postępował, pragnienie Oyczyzny przełozywszy, gdy ieszcze na dniu wczorayszym do zrewidowania Ekonomyy Deputatos niewyznaczył, dnia dzisieyszego za raz Jch in continenti, iako to do Zupp Solnych Krakowskich, do Niepołomskiey, do Sandomirskiey y Koziennickiey; do Samborskiey, do Malborskiey y Rogozinskiey; do Grodzinskiey y Brzeskiey Litt. do Lidzkiey, do

[183]

Mohilowskiey Ekonomyy, a na Koniec do Rewizyi Kleynotow et Archivi Zamku Krakowskiego po 6. z kazdey Prowincyi Posłow nominował.

Chciał Jmc P. Mrokowski Poseł Czerski zabrać głos, lecz Xże Prymas mowic maiący, zastanowiwszy Go, wyraził żal, ze przez siedmnascie dni sedentaria Stanow na Obradach teraznieyszych trwaiąca nic ieszcze nieustanowiła takowego, z czegoby uszczęsliwienie Oyczyzna brać mogła, Ktora bez Krola, bez Woyska, bez pieniędzy y dobrego Rządu; bez sprawiedliwosci, y bez ozdoby zostaiąca, iako żąda w podzwignieniu swoim nieodwłocznego ratunku, tak zgromadzone Stany znaydzie teraz w czasie y mocy podparcia Jey, by tylko na okolicznosci Stroiu daley nieupieraiące się wziąwszy przed się potrzeby, na ktorych gruntuie się uszczęsliwienie Rzpltey czasu niegubiły y niewycienczali na Samych Rozmowach y Dysputach. Względem czego

[184]

na miłosc Boga, Dobra Oyczyzny, y Domow własnych prosząc, obliguiąc, zaklinaiąc y Replikuiąc, a w korzenione Liberum Veto nie łatwo evelli rozumieiąc, proponowawszy, aby interea ad deferendum na Seymiki wzięte było w Paktach Konwentach przydać osądził. Aby zaraz po Koronacyi Seym Exorbitantiarum tak względem Niego, iako tesz Reformy Trybunału y innych Jurisdykcyi, tudziesz haracz Pogłownego na inny sposob mogł być odmieniony, y Skarb wwiększe dochody pomnozony, futurg Regnans sub Vinculo Confoederationis złożył, a tym czasem determinentur ex Senatu et Equestri Ordine ad Mentem Prawa Rezydenci tak dla Rad swoich ingruentibus necessitatibus dawania, iako tesz exorbitantiarum Sądow od prawowania.

Skoro skonczył Xże Jmc Prymas, pomieniony Jmc P. Mrokowski Poseł Czerski Seym teraznieyszy, ac si bellum sine hoste gestum wnosząc, aby wniesiona Materya iedna po drugiey decidatur, prosił o Turnum.

[185]

Lecz nastąpiło czytanie Projektu Krola nie zkąd inąd, tylko z Oyca y Matki Polakow w Wierze S. Katolickiey Zrodzonego, y w Prawach Oyczystych wychowanego na Tronie Polskim miec chcące.

Potym Projekt ułozenia Pactorum Conventorum ad Mentem Konfederacyi 1733. to tesz dokładaiący, aby Krol Jmc przyszły Polskiego uzywał Stroju.

Jmc P. Gliszczynski Poseł Poznanski do przeczytanego Projektu, qualis ma być Rex, aby Kto ważył się zagraniecznego promowować, lub pieniądze na Niego rozdawać, pro hoste Patriae declaretur, y Substancya Jego in fiscum eat, Projekt czytał, y o podpisanie iegosz dopraszeł się.

Tę prozbę stwierdziło y innych wielu Posłow y przeczytany Projekt odebrany iest przez Jmc P. Seymowego Sekretarza na ten czas przy podpisaniu wyżey rzeczonych Projektow stoiącego.

A po tym przeczytano Projekt na Rewizyą Kleynotow przez Deputacyą Konstytucyi 1766. przy Jmc P. Podskarbim y Kustoszu Koronnym spisa-

[186]

nych Comissarios naznaczaiący revisionem yysd tychze Kleynotow według Rewizyi z Konfederacyi 1733. zaszłey perficiendam, et relationem na przyszłym Seymie faciendam zalecaiący.

Do tego Projektu odezwał się Jmc P. Krzycki Podstoli Poznanski, aby Ciż Komissarze upomieli się o Archiwum przez XX. Piarow nadrukowanie Codicis Diplomatici ex Resultato Senatus Consilyy Wschowensis pozyczone.

Zas Jmc P. Męcinski Poseł Wielunski intulit, że ex Archivo Regniy do Jnteressu Kurlandskiego wiele Dokumentow potrzebowano, a podobno ich ieszcze nieoddano.

Tenze aby ad Pacta Conventa z Senatu przez Xcia Jmci Prymasa, a ze Stanu Rycerskiego przez Xcia Jmci Marszałka nominentur, dopraszał się.

Lecz Jmc P. Mrokowski Poseł Czerski reposuit, aby niewprzod tasz Nominacya nastąpiła, poki dawnieysze Pacta Conventa przeczytane niebędą.

Przeczytano potym Projekt Komisyi tak do Zup Wielkorządow Krakowskich, iako tesz y do innych

[187]

wyzey mianowanych Ekonomyy Cumissaries naznaczaiący, y aby Jnwentarz opisali, Statum zrewidiwali, y relationem praecomissirum na przyszłym Seymie uczynili Skarbowi Krzywdy, a poddanym cięszkosci nieczynili, zalecaiącący.

Na Koniec Projekt względem Mostu y Szopy aby wczesnie wystawione były, mocą Praw dawnych Jchmc PP. Podskarbich obowiązuiący. Do ktorego Xże Jmc Prymas, aby tenze Most nie na czas tylko Elekcyi, lecz na zawsze został wybudowanym, skoro przymowił się, okrzyknięto zgodę.

A przeto po podpisanych wyżey namienionych Projektach gdy ostatni poprawiać zaczęto w wielkim Posłow szemraniu y rozmowach, zabrał głos Jmc P. Wwda Podlaski nayprzod w nim ustawiczne głosow zabieranie, y ich przerywanie, Szeptanie y Kłocenie się zgorszeniem sądząc aby lepszym porządkiem Obrady kontynuowały się, Xcia Jmci Prymasa y Xia Jmci Marszałka obligował, aby pierwszy Senatowi, a drugi Stanowi Rycerskiemu to rekomendowali, iżby tesz obydwa Stany czasu głosami niewycienczaiąc, dały sobie słowo, iako tylko ex

[188]

Turno głosy zabieraiąc, Komplementow uzywać, y do innych nieproponowanych Materyi w trącac się niebędą, a potym rostropne Mostu rosporządzenie chwaląc, aby Jeymc Pani Krakowska na Przewoz Przywiley maiąca y Prawent z niegosz odbieraiąca, za upadnieniem przez tenze Most Przewozu rekompensę obmyslaną sobie miała, instabat.

Czytano poprawiony Projekt tenże Most aby Jmc P. Podskarbi sumptem Rzpltey z znaznaczenia Mostowey exakcyi od Konia po gd.3. od Człowieka po gd. 1. nemine excepto, oprocz przeiezdzaiących na Seym Elekcyi y wyiezdzaiących z niegosz, in perpetuum utrzymywał, naznaczaiący y Possessorowi Przywileiem na przewoz zaszczycaiącemu się, aby Skarb Koron. provent ten, iak disiay zniego bierze ad vitae tempora co Rocznie wypłacał, nakazuiący, a po Smierci rzeczonego Possessora, aby takowy Przywiley niewychodził, Krolow sub nullitate obowiązuiący.

Zrazu odezwał się Jmc P. Wwda Podlaski za opisanie Mostu tego dziękuiący, y według pierwszego dopraszania się Jego aby Stany dały sobie

[189]

słowo Xcia Jmci Prymasa y Xcia Jmci Marszałka upraszaiąc.

Lecz inni Posłowie do przeczytanego Projektu przymawiaiąc się, iedni o Nawigacyą Statkow, drudzy de reddendo Rzpltey z Prowentu Mostowego Calculo, inni o powiększenie Exakcyi y Przywileju namionionego dokładnieysze opisanie instabant.

Jakosz poprawiony Projekt trzeci raz przeczytano in verba sequentia: Tenże Most aby Skarb Koronny Kosztem Rzpltey utrzymywał na zawsze z znaznaczenia na to Exakcyi od Konia y Bydlęcia po groszy 3. od Człeka pieszego przechodzącego po groszu iednym nemine excepto oprocz przyiezdzaiącego na Seym Elekcyiny y z niego wracaiących, et sine impedimento Nawigacyi, salva tamen solutione za podnoszenie Mostu od Statkow wszelkich na doł y dogory idących Szlacheckich po złotych 4. a od Kupieckich po złł.8. naznaczamy. A że Possessorka zaszczyca się Przywileiem na przewoz y roczny Prowent z Niego, odbiera przeto Kwotę tę, iaką wybiera tera-

[190]

znieyszy Administrator, lub Dzierżawca przez Niegosz zaprzysięzoną ten Skarb Koronny wypłacac będzie co rocznie ad vitae tempora teyże Possessorki wytracaiąc Kwartę z Przewozu należącą salvo Calculo Reipublicae reddendo. A po Smierci pomienioney Possessorki, aby Przywiley takowy niewychodził, in Pactis Conventis dołozono bydz powinno sub nullitate Jego, lub Consensu.

Po przeczytanym tym Projekcie Jmc P. Gomulinski Podkomorzy y Poseł Łęczycki odezwał się aby kiedy Prawo zabrania quatuor Jura Communicativa miec iedney Damie Na Krolewszczyzny salva praecustoditione pomieniony z Przewozu Prowent wyplacony był.

A Jmc P. Wilczewski Podkomorzy y Poseł Wiski, aby też Tratwy, Belki, y inne Towary Leszna solucyą od podnoszenia Mostu płaciły.

Te Dwie illacye iak wstrzymały podpis rzeczonego Projektu, tak odłozonym iest na dzien iutrzeyszy.

A Jmc P. Wwda Podlaski, aby spytać

[191]

się o to Stanow, iako extra Turnu głosu zaden zabierać nie będzie po trzeci raz Xcia Jmci Prymasa y Xcia Jmci Marszałka dopraszał się.

Jmc P. Dzieduszycki Podkomorzy y Poseł Halicki illationem Jmc P.Wwdy Podlaskiego approbando, kiedy zadość się stało Jnstrukcyi że nie kto inny, tylko Polak Krolem powinien być obrany, y okolicznosć Stroju Jego in Pactis Conventis assekurowana warunkiem iest iuż ułatwiona, aby do innych Materyi per Turnum przystępować, Zas delegowani do ułożenia Ekonomiki z Seymikow pomnożenia sił y wspomożenia Miast, aby relationem gestorum suorum przynaymniey na dniu iutrzeyszym referant, dopraszał się.

Potwierdzili to inni Posłowie, a Jmc Pan Wwda Podlaski nieprzestawał dopominać się o zadość uczynienie illacyi swoiey, tak Xze Jmc Prymas pytał się Senatu iezeli iest super praemissis przez Jmc P. Wwdę Podlaskiego illatis zgoda, et non contravenit Onymże Senat wraz z Posłami to tylko sobie ostrzegaiącemi aby na każdą Materyą Turnus wypadał.

[192]

Jmc P. Trzebicki Poseł Brzeski Kujawski obszernie wywodząc poczatek rwania Seymow przez Sicinskiego stworzony, a nigdzie in Volumine Legum nieczytaiąc de Verbo Rumpo, aby od Satisfactionem Konstytucyi 1595. Projekt pluralitatis był uformowany, upraszał.

Jmc P. Kasztellan Jnowroclawski Ktoby tylko chciał Cudzoziemca miec Krolem, za Nieprzyiaciela go Oyczyzny sądząc, skutecznieysze w Radach postępywanie zalecał.

Jmc P. Sosnowski Pisarz y Poseł Brzeski Litt. ządany przez wielu ex Senatu et Equestri Ordine intuitu Concludendoru Consiliorum sposob, aby był przedsiewziętym dla tey etiam upraszał przyczyny gdyby na teraznieyszym, względem ustanowienia Pluralitatis zupełna nienastąpiła zgoda, przynaymniey na nadchodzących Relationis Seymikach Jchmc Posłowie tym skuteczniey referant, aby podług wielkiego Xcia Jmci Prymasa zdania na warowanym in Pactis Conventis post Coronationem Exorbitantiarum Seymie snadniey doskutku przywieść mozna było.

[193]

Xże Jmc Prymas, że deleguiąc do ułozenia Ekonomiki y innych potrzeb przepomiał Materyą względem ugruntowania sprawiedliwosci naypotrzebnieyszą, aby tedy do tey okolicznosci wygotowany został Projekt, do uformowania iegosz zaprosił JX. Biskupa Smolenskiego y Jchmciow Kasztellana Wilenskiego, Jnowrocławskiego y Pomorskiego Wwdow, Jnowrocławskiego y Oswiecimskiego Kasztellanow, a gdy Jmc P. Kasztellan Wilenski wymawiać się zaczął, JP. Wwda Jnowrocławski o Xcia Jmci Kanclerza Litt. iako Ministra w tey okolicznosci naybiegleyszego domowił się y zaproszony iest Xże Jmc Kanclerz Litt.

Zas wczorayszey Deklaracyi swoiey tenze Xże Jmc Prymas zadość czyniąc, do układania Pactorum Conventorum nominavit z Senatu Jchmć Wilenskiego y Kujawskiego Biskupow, Kasztellana Wilenskiego, Sandomirskiego, Jnowrocławskiego, Plockiego, Pomorskiego y Mscisławsgo Woiewodow; Poznanskiego, Kaliskiego, Jnowrocławsgo, Oswie-

[194]

cimskiego y Bracławskiego Kasztellanow.

Jmc P. Kossowski Poseł Drohicki ieszcze to na dniu wczorayszym wniosłszy że Pacta Conventa niemogą bydź per Delegatos układane, czytał Jnstrukcyą wspieraiącą illationem Jego, na fundamencie Ktorey dotych ze Paktow Konwentow, aby przynaymniey z kazdego Wwdztwa Poseł był delegowany, instabat.

Jmc P. Wwda Jnowroclawski odezwawszy się exquirebat Sensu Stanow, iezeli iest zgoda, aby Delegowani ad Pacta Conventa przysięgę wykonali, na co Jchmc Posłowie respondentes, gdy też Pacta relativé do przyszłego Seymu układane bydź powinny, ze przysięga nie iest potrzebna, intulerunt.

A Jmc P. Drohickiemu Jmc P. Małachowski Poseł Sieradzki reponendo, aby podług Michała y Jana Krolow ex Equestri Ordine deputantur po 12. z Prowincyi Posłow, pociągnął in eunde Sensum wielu mowiących za Sobą Posłow.

[195]

Jakosz Xże Jmc Marszałek zaleciwszy słuchanie głosu swego, do układania praerecensitorum Pactorum Conventorum od Stanu Rycerskiego z Małey Polski Jchmc PP. Xcia Lubomirskiego Sandomirskiego, Morskiego Przemyskiego, Bukowskiego Sanockiego, Rzewuskiego, Dzieduszyckiego, Potockiego, Halickich, Xcia Czrtoryiskiego, Piaskowskiego Wotynskich, Głogowskiego Belzkiego, Komorowskiego Chełmskiego, Kuczynskiego Mielnickiego; Z Prowincyi Wielkopolskiey Gurowskiego Raczynskiego Poznanskich, Kossowskiego Brzeskiego Kujawskiego, Skarbka Jnowrocławskiego, Niszczyckiego Płockiego, Szydłowskiego Warszawsgo, Rostkowskiego Wiskiego, Podoskiego, Krajewskiego Ciechanowskich, Glinkę, Małachowskiego Łomzynskich; Łuszczewskiego Sochaczewskiego; a z Prowincyi Litt.Horaima Wilenskiego, Wawrzeckiego Bracławskiego, Scipiona Lidzkiego, Tyzenhauza, Chrebtowicza, Grodzien-

[196]

skich; Zabiełłę Kowinskiego, Chodkiewicza Zmuydzkiego, Wiesiołowskiego Nowogrodzkiego, Olędzkiego Wołkowyskiego, Sosnowskiego Brzeskiego Litt; Przezdzieckiego Minskiego, Oskierkę Mozyrskiego Posłow nominavit.

Natym mieyscu Xże Jmc Prymas proposuit, aby in locum exkuzuiącego się, á Pactis Conventis Jmc P. Wwdy Sandomirskiego, był naznaczonym Jmc P. Wwda Jnflandski, ktoren lubo dla słabosci swoiey nie iest przytomnymi, iednakze pisał List, aby ad Pacta Conventa był naznaczony.

Reposuit na to Jmc P. Gomulinski Poseł Łęczycki, iż Prawo disponit, aby absentes caseant Activitate, co y inni Posłowie confirmarunt.

Jmc P. Gurowski Poseł Poznanski zabrawszy głos, wyraził w nim, aby Xże Jmc Prymas nomine zgromadzonych Rzpltey Stanow napisać raczył List o dług Rzpltey z Warowanych od Krola Jmci per Pacta Conventa na Szkołę Rycerską co rocznych Sto Tysięcy Złotych, a przez 30. lat Panowania Jego w nay-

[197]

mnieyszey liczbie niewyplaconych, 3. Milliony Sto Tysięcy wynoszący, Regencya Saska lub zapłaciła, lub znayduiącego się tu w Warszawie Pałacu odstąpiła, et in casum renitentiae, aby promunere sui Jmc P. Jnstygator Koronny agat, proposuit.

Naco gdy Jchmc Posłowie Jnni respondentes, że do Domu Saskiego nietylko ta iest pretensya od Rzpltey, a Jmc P. Czerski Mrokowski o czytanie Pactorum Conventorum domawiał się, Xże Jmc Prymas, aby z przeczytania tychże Pactorum Conventoru więcey nieurodziło się Pieniędzy, ktorychby dzis niemozna było porachować, prosił o solwowanie Sessyi, y solwowana iest sposobem zwyczaynym.

Sessya Szesnasta.

d. 25. Maja.

Według ordynaryinego zwyczaiu Xże Jmc Marszałek y dzis Sessyą zagaiaiący z doswiadczenia nauczony, ze dzis hesternus et

[198]

Magister hodiernus. Spodziewaiąc się po Przeswietnym Stanie Rycerskim, iż po wyznaczeniu Seymikow Relationis do zostaiących in Magno Numero Materyi accedere zechce, pytał się o zgodę, iezeli wszystkich zachodzi zupełne zezwolenie na przeczytanie Projektu względem Mostu na zawsze erigi maiącego podług affektacyi wczorayszey wygotowanego.

Naco gdy wszyscy z proźbą odezwali się przeczytał tenże Projekt JP. Sekretarz Seymowy z przydaniem niektorych Votis Jchmc Posłow Korresponduiących Klauzul na dniu wczorayszym wniesionych; Lecz gdy Jmc Pan Wilczewski Podkomorzy y Poseł Wiski, aby forum było dołozone sub quingentis Marcis na Jmc Pana Podskarbiego in casum więcey supra Constitutum na Exakcyą wyciągania instabat.

Zas Jmc P. Glinka Podkomorzy y Poseł Łomzynski, aby Summy dla Jmc P. Krakowskiego niewyznaczać, ponieważ przewoz iest Avulsum od Sttwa Warszawskiego, a Avulsa recuperaeri po-

[199]

winny, proponebat, super ad ditum est do tegosz przeczytanego Projektu, aby od Konia y Bydlęcia po groszy 3. Od Człeka pieszego, od Skopow y Wieprzow po groszu, nemine excepto, brano. Oprocz przeiezdzaiących na Seym Elekcyiny przed Niedziel 2. przed nimze, y wracaiących z niegoz do dwoch niedziel po nimże, od Statkow y Tratew Szlacheckich po Złł. 4. a Kupieckich po 8. płacono, et in casum renitentiae w wypłaceniu, lub depaktacyi nadto wybieraniu forum ad respondendum Sądu Grodźkiego Ziemskiego, lub potocznych Warszawskich cum rigore quingentarum Marcarum determinatur, Zas po Smierci teraznieyszey Przewozu Possessorki iako dla nikogo na rzeczony Przewoz Przywiley, tak do ustąpienia dla żyiących Consensus niepowinien dari.

Gdy zupełna zaszła zgoda, ad Mentem iey przeczytany Projekt tak od Xcia Jmci Prymasa, iako y od Xcia Jmci Marszałka podpisany został, przeczytano Addytament do Projektu Elekcyi Krola, do Ktorego gdy wielu przymawiało się Posłow iuż niektore

[200]

punkta przydaiących, iuż zawieraiące się w nim słowa odmieniaiących.

Jmc P. Wwda Podlaski głos zabrawszy, y nic sprawiedliwszego nadto, aby sama godność Prymasowska Nominowała Krola, osądziwszy, nie tylko względem teyże Nominacyi, lecz y w wszelkich Preeminencyi Prymasowskich nalezytoscią upewnienia domagał się, aby Jchmc XX. Biskupi tak iak y do Uniwersałow wydania porwać się zamyslaią, nietylko do tychze Uniwersałow, lecz y do naymnieyszych Powadze nalezących się rzeczy nie interessowali. Kiedy na Osobach Kary odniesc niemogą, aby Dobra Jch sequestrationi podpadały, proposuit, et in casum infirmitatis Xcia Jmci Prymasa mieysce Jego aby ten tylko Biskup zastępował, ktoremu Onże Sam według rozumienia swego pozwolic zechce.

Te wniesienie utwierdzało wielu Posłow przymawianiem się swoim, ieden tylko Jmc P. Mrokowski Poseł Czerski, ia-

[201]

ko wczoray sobie zamowił, o Turnum domawiał się, na co gdy Mu inni Posłowie reposuerunt, iż w tey Materyi oppositiones dla siebie nieznayduiący, iako Turnus nie iest potrzebny, tak oprzeczytanie poprawionego Projektu instabant. A kiedy niektore ieszcze słowa opuszczone im się bydź zdały, y dołozenie Jmc X.Biskupa Kujawskiego in casum infirmitatis za mniey potrzebnie bydź osądziłi, raz ieszcze poprawiony Projekt iest przeczytany de tenore sequenti.

A iezeliby się Kto taki w Koronie, lub WX. Litt. znalazł, Ktoby pretendenta Cudzoziemca na Tron Polski promowował y na utrzymanie Onegosz Pieniądze brał, abyłoby Mu to iawnie dowiedziono, tedy ex nunc pro hoste Patriae declaratur, y Substancya Jego fisco podpadać ma Salvis Summis Creditorum, et Juribus Uxoreis; Jako zas do JO. Xcia Jmci Prymasa iedynie nalezy Nominacya y Koronacya przyszłego Krola, tak zachowuiąc podług Konstytucyi 1736. innych Praw dawniey-

[202]

szych całosc Prerogatywy Jego tak względem Nominacyi y Koronacyi, iako tesz et aliorum officiorum słuzące na Uymę ich niedopusciemy, a gdyby Ktory kolwiek Jchmc XX. Arcy Biskupa Lwowskiego y innych Biskupow in volando in jus Primatiale nominowac, albo Koronowac Krola, czyli iakimkolwiek sposobem wdawać się y Uniwersały na publiczne iakie Ziazdy podpisywać y wydawać, albo Dystinkcyi osobliwie uzywania Baldachymu pretendować wazył się, na takiego rigor dawnych Praw y Konfederacyi dawnieyszych ponawiamy y sciągamy, a mianowicie Konfiskacyą Dobr Dziedzicznych y Sekwestracyą Prowentow z Dobr Duchownych przez zwierzchnosc przyzwoitą naznaczamy, a in Casum infirmitatis, strzez Boże, Xcia Jmci Prymasa, na ten czas pierwszy Biskup z Prowincyi Wielkopolskiey przytomny ma zastąpic mieysce Jego, nie inaczey iednak, tylko za wyraznym Xcia Jmci Prymasa oswiadczeniem. Niewprzod zaś tenze

[203]

Xże Jmc Prymas do prawnego ogłoszenia Krola przystąpi, aż się wprzod potrzykroć razy o zgodę Electorem Populum spyta. A obrany Krol wszystkie Prawa Wolnosci y Przywileie od Nayiasnieyszych Monarchow Koronie Polskiey, W. X. Litt. oraz przyłączonym y inkorporowanym do nichże Prowincyom, łaskawie nadane, tudziesz Pacta Conventa, ktore Mu podane y wzaiemnie umowione będą, nic Przysięgi przez Krolow Henryka, Zygmunta III. Władysława IV. Stefana, Jana Kazimierza, Michała, Jana III. Augusta II. y Augusta III. swiezo zeszłego wykonaney nieodmieniaiąc, poprzysięze, y to wszystko Konstytucyą approbować będzie.

Na takowy Projekt gdy generalna zaszła zgoda, y podpisanym został, zabrał głos Jmc P. Stadnicki Poseł Belzki wyrazaiąc w nimaby kiedy Jnteressa po częsci znaczney zakonkludowały się y Seymteż Konczy się, wolno

[204]

Mu było przymowic się, aby Jchmc ad Pacta Conventa delegowani Przysięgę taką, iaką zawsze czyniono, wypełnili.

Confirmavit to w głosie swoim Jmc Pan Kochanowski Kasztallan Czechowski, aby tasz Przysięga wykonana była rekomendował oraz Stanom Zgromadzonym nieiakiego JPana Staszenskiego Rotmistrza sprawiedliwą iakąś pretensyą maiącego.

Potych głosach nastąpiło czytanie Projektu Expensa wszystkich ktorekolwiek pod czas tego Bez Krolewia przypadać będą, aby Jchmc Podskarbowie utrius'q Gentis za assygnacyami przez Xcia Jmci Prymasa z przytomney Rady wydanemi ze Skarbu Rzpltey zastępowali, zalecaiącego, y przyiąc ie in Rationibus na przyszłym Seymie deklaruiącego.

Ten Proiekt powszechne znalazłszy zezwolenie, podpisanym został.

Przeczytany iest inny na zniesienie Exofficiorum in hancce sucum opisuiący,

[205]

że ponieważ Miasta są ozdobą Krolestwa a w Ruinach znayduiące się nieprzychodzą do reparacyi przez racyą Exofficiorum, zaczym Cięzar ten w Miastach: Krakowie, Lwowie, Warszawie, Lublinie,Radomiu, Piotrkowie, Poznaniu, Grodnie, Wilnie y Jnny chteraznieyszą Konfederacyą Stany Rzpltey znoszą, y Jch Possessye,Ulice, Grunta ab Exofficio zupełnie uwalniaią na Wszelkie publiczne Ziazdy, tym Warunkiem, aby Stancyi do naięcia na Funkcyach Zostaiący potrzebuiąc niedrozey ie płacili, iak podług proporcyi Taxy Domow po 15. od sta nieprzenosząc wyzey.

Przeczytany ten Projekt gdy pomiędzy iednemu zupełnie go approbuiącemi, a innemi totaliter reprobuiącemi, zaś trzecimy y Czwartemi względem innych Miast expresse nazwiskiem dołozenia przymawiaiącemi się wielkiego nabawił Posłow y Senat intantum rozmawiania się, iż wielu z mieysc swoich ruszyło, odłozonym iest, a na mieysce Jego przeczytanym został inny o Ważnosci Dekre-

[206]

tow y zapisow in hance sonantiam uformowany, iż w nim wszelkie Dekreta w Trybunałach, Grodach, Ziemstwach, y innych Subselliach od dnia Smierci Krolewskiey, aż do publikowania stanowienia Xcia Jmci Prymasa Jnterregnum ogłaszaiących Uniwersałow stanowiona wyiąwszy zaoczne y te, Ktore vim Legis sapiunt in pleno robore przez teraznieyszą Konfederacyą approbantur a w otwartych Xięgach wszelkie poczynione Zapisy, Relacye, Roboracye, Manifesta y inne cujus vis Nominis transakcye mocą Zgromadzonych Stanow confirmantur, gdzieby zas dotąd Księgi zawarte były, Uchwałą Seymu ninieyszego ut referantur, moc pozwala się.

Po przeczytanym tym Projekcie odezwał się Jmc P. Bystry Poseł Zakroczymski haec inferendo formalia: a o tym Manifescie co mowiemy ktoren iest swiezo w Grodzie Warszawskim przeciwko Nam Samym uczyniony.

Z Wwdztwa Poznanskiego skoro się Poseł

[207]

odezwał względem rozdwoionych Tamecznym y Kaliskim Wwdztwach Sądow Kapturowych o przyięcie Projektu dopraszaiąc się dał okazyą drugim Posłom do wyznania, że podobnesz Sądy y w innych, iako to Wołynskim, Brzeskim Kujaw., Jnowrocławskim, Bracławskim Wwdztwach oraz Prowincyi Litt. rownie podwoyne znayduią się.

Jmc P. Wwda Podlaski głosu uprosiwszy, wyraził, iż iako to iest dawnym przysłowiem utwierdzona, ze flere et manifestare cuiq liect, tak o Manifestach Warszawskich nic by niemowił, gdyby te przeciwko komu Jnnemu, a nie Rzpltey uczynione były; lecz ponieważ te przeciwko Skonfederowanym Stanom na zaszkodzenie Jm są umysnie zaniesione, przeto aby annihilowane et pro irritis oddalone zostały, sądził być za rzecz koniecznie potrzebną.

Jmc P. Piaskowski Poseł Wołynski iezeli Stta Warszawski po uczynionym in 1762. Ao coram Actis Metrices Regni, pod Ktoren czas był takze z wielo tu przytomnemi na funkcyi

[208]

Manifescie miał moc otwierać Grody y Akta Jego bez pozwolenia Rzpltey o rezolucyą wraz z Jmc P. Męcinskim Posłem Wielunskim instabat.

Jmc P. Gurowski Poseł Poznanski, że Stany poszły in Confederationem, Kassowania Manifestu Warszawskiego niezyczył.

Jmc P. Małachowski Poseł Łomzynski przytaczaiąc 1696. Roku przykład w Ktorym P. Ortynski rownie, iak się teraz stało uczynił był przeciwko Convocationis Seymowi Manifest, a przeciesz Rzpltanie skassowała go, wniosł, aby Manifestowi Warszawskiemu dać pokoy.

Z Wwdztwa Poznanskiego Poseł annihilowania Manifestu Warszawskiego iako w czasie dopiero zaczynaiącego się Seymu uczynionego niezycząc o skassowanie ad Acta Zakroczymensia przez Xcia Jmci Biskupa Krakowskiego bardziey instando, retulit, iż ten pressé przeciwko skonfederowaney iuż

[209]

Rzpltey uczynionym został.

Jmc P. Szydłowski Poseł Warszawski Jmc P. Wołynskiemu refutando, explikował, że Susceptant nie od Stty, lecz od Pisarza dependuie, niemozna było daley wyrozumiec, bo Jmc P. Wwda Podlaski o głos dla siebie dopominaiący się przeszkadzał Jmc P. Warszawskiemu y audyencyą na pretendowany głos ziednawszy sobie, tenże Jmc P.Wwda explikował się, iż nie z inszych racyi, szczegulnie tylko z tey okolicznosci, że przeczytanym Projektem kiedy też excepcyi wszystkie approbantur Manifesta, toć y Warszawskie pod tę Approbatę podpadać mogące, powszechnego Dobra miłoscią wzbudziły go do odezwania się, aby Przeswietnym Stanom uczynił w tey Mierze z obowiązku Sumienia pochodzącą Reflexyą podaiąc ią sub decisionem, iako znaiący się obowiązanym być Rzpltey, gotow iest zawsze pluralitatem Sequi.

[210]

Jmc P. Sosnowski Poseł Brzeski Kujaw. głos intuitu Projektu Comissionis do Zupp tak Krakowskich, iako tesz y Sandomirskich ieszcze na dniu wczorayszym zamowiony dzis zabrawszy względem soli Suchedniowey z Szamburskich Zupp na Wwdztwa nalezącey się pro enucleanda quantitate cytował Konstytucyą 1576. y inne, tudziesz, aby podwyzszona tasz sol więcey niebyła, izby Cenę Comissaryy raz na zawsze trwaiącą opisali y ustanowili dopominaiąc się in transgressores paenam in mille Marcarum statuendam proposuit, aby w zględem praemissorum uformowany Projekt przeczytanym został, dopraszał się.

Jakosz przeczytany iest Projekt Sekretarzowi Seymowemu oddany; a skoro czytanie Jego skonczyło się, odezwał się za raz z prozbą do Tey Materyi o głos Jmc P. Dobiecki Poseł Sandomirski, ktoren in Sensum Jmc P. Brzeskiego Kujawsgo idący względem Soli Suchodniowey na Powiaty, y Folwarki Wwdztwa Sandomirskiego seor-

[211]

sivé nalezącey Konstytucye 1601. 1623. et 1654. cytuiąc pro executione ich aby też od Wwdztwa przyięty był Projekt, dopraszałsię.

Jmc P. Kasztellan Poznanski większego nierozumieiąc nieporządku iako iedną Materyą rospocząwszy, do drugiey, trzeciey, Czwartey postępować, dziesięc zacząc, a iedney nieskonczyć prosił o decyzyą w zględem rozdwoionych sądow, aby wniesiony przez Jmc P. Poznanskiego Projekt pro informatione Rzpltey był przeczytany, a dla utrzymania sprawiedliwosci Xcia Jmci Biskupa Poznanskiego Prerogatywy, approbowanym został.

Jmc P. Stolnik Litt. Poseł Warszaw. Jmc P. Brzeskiemu Litt.contrarie odpowiedaiąc, że potrzebna iest Dekretow y Transakcyi wszelkich á die obitus Regis ad denunciationem Uniwersałami Jnterregni w Grodzkich, Ziemskich, y Trybunalskich Jurysdykcyach zaszłych approbacya, allegavit racyą, że przez omylne Niektorych Obywate-

[212]

low zdania o niewazność Jch pozachodziły Manifesta słowo tylko z tey approbacyi, Manifesta wyrzucic zycząc co się tyczę sprawiedliwego Jchmc PP. Poznanskich y Kaliskich ządania, aby Sądy podwoyone iedne w drugich Jurysdykcyą niewpadały, a tym Samym Sprawiedliwosci nieoddalały złączył zdanie z niemiż, aby względem tychze Projekt był przeczytany.

Jmc P. Dłuski Poseł z Jnfland Koronn. odezwawszy się, proposuit, aby Projekt przeczytany to w sobie zawierał wyrazenie, iż Susceptę Manifestow, a nie istność Jch, ktore zawsze w Sądzie exrationibus Juris cassari mogą approbuie.

Jmc P. Ostrowski Poseł Bracławski zniesienie Kancellaryi, ktore sobie w Wwdztwie prywatne poczynili domawiaiąc się aby też od Wwdztwa Jego Projekt był przyjęty dopraszał się.

Nastąpiło czytanie Projektu od Jch

[213]

mość PP. Poznanskich uformowanego, Ktoren Sądy Kapturowe z pierwszego od Xcia Jmci Biskupa Poznans'go zagaienia approbuiący, Sędziow z pod zagaienia Xcia Jmci Wwdy Poznanskiego kassuie y w Jurysdykcyi - ich zaszłe Dekreta y Processa annihiluie.

Po przeczytanym tym Projekcie Xiąże Jmc Prymas w głosie swoim, aby kiedy od Wwdztw Poznanskiego y Kaliskiego podany Proiekt znayduie swoią u Stanow Rzpltey akceptacyą, y inne tez Wwdztwa rozne Sądy maiące, podobne Projekta na dzien jutrzeyszy wygotowały, wyraziwszy, Sessyą solwować rekommendaował.

Sessya Siedemnasta

d. 26. Maja.

Za przybyciem dnia dzisieyszego Xcia Jmci Prymasa do Senatu, Xże Jmc Marszałek o nieczekanie Wielu nienadeszłych ieszcze Jch

[214]

Mosciow Senatorow y Posłow, od Niegosz pobudzony Sessyą zagaiaiąc, a do kontynuowania Obrad przyspieszaiąc, iezeli zupełna Stanow Zachodzi Zgoda na przeczytanie Projektu o Waznosci Dekretow y Zapisow na dniu wczorayszym czytanego, a na dzisieyszey podług wniesionych illacyi poprawionego, et ad mundum przepisanego zupełne zachodzi pozwolenie.

Jmc P. Glinka Poseł Łomzynski iak na dniu onegdayszym upraszałaby do Skarbu Koronnego odbieranie Rachunkow z kazdego Wwdztwa był deputowany Poseł, tak o tosz samo y na dniu dzisieyszym supplikował Xciu Jmc Prymasowi tę czyniąc Reflexyą ze do nalezytosci upomnienia się o zostaiące u Sukcessorow Zmarłych Podskarbich Prependowskiego, Ossolinskiego, Czapskiego, Moszynskiego, Grabowskiego y Siedlnickiego Rzepltey Summy, gdy lubo są dla pierwszych Rachunki podpisane, Kwity iednak niezaszły niemałego potrzebuiąc czasu trzeba będzie Jchmciom Depu-

[215]

towanym zabawic się y z teraznietszym Jmc P. Podskarbim chcąc rzecz tak dobrze wyexaminować, iak po kilku z Prowincyi wyznaczonych nie będą mogli wystarczyć, w zupełnym powinnosciom swoim zadość uczynieniu.

Jmc P. Dembinski Poseł Krakowski, że iuż stanęła z Senatu przez Xcia Jmci Prymasa, a ze Stanu Rycerskiego przez Xcia Jmci Marszałka Deputowanych do Skarbu Koronnego przezorna Nominacya, odmieniać iey nie zyczył.

Jmc P. Kossowski Poseł Brzeski Kujaw. przychylaiąc się do zdania Jm P. Łomzynskiego, utwierdził ie tym przełozeniem, że nie tylko do Rachunkow pozostałych post vita functos Thesaurarios Sukcessorow teraznieyszego Jmc P. Podskarbiego, co do Prowentow Rzpltey, ale tesz y tych, ktore teraz post obitu Regis ex Bonis Mensae Regiae do Rąk Jego wchodzą, pilnie Rzpltey weyrzeć nalezy się. A iako słyszeć Mu się daie, ze Jmc P. Podskarbi

[216]

ma się tu znaydować przytomnym, y tylko tych przez ktorych Jnteres na stronę swoią kierować usiłuie, do widzenia siebie przypuszczaiący, tak proposuit, ażeby, iezeli iest, dał się widzieć Rzpltey Stanom, a iezeli nie iest, to przypomniec de absente Thesaurario Prawo oswiadczył się.

Jmc P. Wilczewski Poseł Wiski postanowienia od Stanow, czyli Jchmc Podskarbiowie z Ryczałtowey Summy czyli tesz ex asse Calculum reddere maią, dopominaiąc się, z Ekonomyy czyli Dobr Stołu Krolewskiego wchodzące Jntraty, że przyszłemu Regnantowi dochować y Jemuż oddać Rachunek z nich powinien, allegavit.

Jmc P. Małachowski Poseł Sieradzki Jmc P. Wiskiemu respondendo, intulit, że co zalegało w Skarbie za Zycia Krola, to Sukcessorom Jego cedere powinno, a co post vita functos do tegosz Skarbu z dochodow Zawakowanych Dobr weszło, to przy Ciele na Pogrzeb y inne potrzeby Rzpltey własciwie nalezy się.

[217]

Po tych Kontrowersyach przeczytany iest Projekt o Ważnosci Dekretow y Zapisow uformowany, ktoren wszystkie Dekreta wewszystkich Subselliach od dnia zaszłey Smierci Krolewskiey az do publikacyi Uniwersałow Xcia Jmci Prymasa Bez Krolewie ogłaszaiących, zaszłe, aby taką ważność dla mocy exekwuiącey miały, iakby Stante vita Regia stanowione były, oprocz tych, ktoreby Kondyktem pomiedzy dwiema Osobami cum prae judicio trzeciey nastąpiły, oraz po wszystkich otworzonych Grodach Ziemstwach Zapisow wszelkich Transakcyi przyimowanie nieprzydaiącym Waznosci, mianowicie przeciwko Prawu uczynionym, approbuiąc, y mocą teraznieyszey Konfederacyi utwierdzaiąc Ksiąg, ktoreby ieszcze zamknięte były reserationem pozwala y nakazuie.

Po przeczytanym tym Projekcie Jmc Pan Wwda Pomorski, aby wyłączenie Grodu Warszawskiego przydane było, odezwał się.

Lecz skoro Xże Jmc Marszałek o zgodę, ie-

[218]

żeli ma bydź tenże Projekt podpisany, Stanu Rycerskiego spytał się, a generalne usłyszał zezwolenie, nieomieszkanie sposobem,iak się w Wyższych Sessyach względem innnych Projektow wyraziło, podpisanym został.

Nastąpiło zatym czytanie innego o rozdwoionych Sądach Kapturowych Projektu, ktoren Wwdztwom Poznanskiemu, Kaliskiemu, Wołynskiemu, Bracławskiemu, Brzeskiemu Kujawskiemu y Jnowrocławskiemu, oraz Dobrzynskiey, Łomzynskiey y Gostynskiey Ziemiom Sądy z Laudum tego, z ktorego Posłowie na teraznieyszym Seymie zasiadaią, approbuiąc y utwierdzaiąc, Sądy z Laudu drugiego, z ktorego Posłowie w Jzbie Posselskiey ex ipsa facti Conscientia niepokazali się, mocą teraznieyszey Konfederacyi Kassuie, y Processa w Nich otrzymane pro nullis, et irritis deklaruie, y aby daley Jurysdykcye takoweż kontynuowane niebyły, zaleca y zakazuie.

Jmc P. Wallinowski Poseł Poznanski po

[219]

przeczytaniu tego Projektu, aby in casum nie słuchania per adversos teraznieyszey Ustawy dla Exekucyi Jey media provideantur, proposuit.

Jmc P. Stolnik Poseł Warszawski głos zabrawszy iezeliby się to zdawało Stanom, aby dla sprzeciwiących się teraznieyszey ustawie Forum w tychże samych Kapturach, ktore mnieyszą approbantur Konstytucyą dołozone cum rigore było, sądził za rzecz skuteczną.

Jmc P. Gurowski Poseł Podolski dołozenie Fori approbuiąc, aby inne, a nie Kapturowe determinetur dawał przyczynę, iżby tenze Sąd przeciwko Przeciwnikom swoim czyniący niezdawał się bydz oraz vindex et Judex Sprawy Swoiey.

Jmc P. Stolnik Lit. Poseł Warszawski Jmc P. Podolskiemu explikuiąc się reposuit, że gdyby abhinc przeciwne Kaptury chciały exercere Juris dictionem sua, to Prawem teraznieyszym skassowane sprzeciwiałyby się

[220]

Onemusz, a sprzeciwiaiący się iak respondere powinni, tak w czasie teraznieyszym nie do innego tylko approbowanego nalezyć maią Kapturu.

Jmc P. Ostrowski Poseł Bracławski, że podczas teraznieyszego Jnterregnum Sądow innych niema, allegando forum Sądu Kapturowego efficaciter ad in ventum approbował.

Jmc P. Gurowski Poseł Podolski iterum forum Kapturow pro incompetenti w takowych okolicznosciach Judicis rozumieiąc, aby Adversantes w Generalnym Kapturze judicent, proposuit.

Na co y Jnni Jchmc Posłowie ze teraz Generalnego Kapturu niema respondentes, Jmc P. Czosnowski Poseł Bracławski odezwał się, że lepszy nie może determinari Sąd nad Kapturowy teraznieyszą Konfederacyą approbowany, a względem Projektu in rem Woiewodztwa Swego podług zaszłego na dniu wczorayszym od Xcia Jmci Prymasa zalecenia wygotowanego przymawiaiąc się, o prze-

[221]

czytanie Jegosz upraszał.

Jakosz przeczytał go Jmc P. Sekretarz Seymowy przez Jmc P. Bracławskiego sobie oddany, Sędziow y Posłow pod Dyrekcyą Xiązęcia Swatopełka Czetwertynskiego Podsędka obranych approbuiący, a Sędziow y Posłow in contrario Laudo wyrazonych kassuiący, Respectu zas probatarum injuriarum forum Kapturu approbowanego naznaczaiący y amnestyą, izby nikogo sprzeciwiaiącego się niezasłaniała znoszący, oraz Cancellariae privata authoritate cum praejudicio wymyslone annihiluiąc.

Gdy takowy Projekt przeczytanym został, exquirebat Sensum Xże Jmc Marszałek iezeli na podpisanie iego zachodzi zgoda, lecz pomiędzy innemi zezwalaiącemi, a Jnnemi kontradykuiącemi zabrawszy głos Jmc P. Stolnik Litt. Poseł Warszaw. expressit w nim zdanie swoie iż, kiedy nietylko w Bracławskim, lecz y innych Wwdztwach z rownego Seymikow rozdwoienia podobnesz nastąpiły Krzywdy, byłoby superfluum distinctam dla Wwdztwa Bracławskiego pisać Con-

[222]

stitutionem, gdy similis ustanawia się dla Jnnych, in calce ktorey etiam partykularna pomienionego Wwdztwa Krzywda wytknięta bydz może.

Certabant długo Jchmc PP. Bracławscy osobliwie y z Jmc P. Podolskim, a tym czasem o wyzey wspomionych rozdwoionych Sądach poprawiony Projekt Wwdztwo Bracławskie wraz z innemi łącząc, a Litweską Prowincyą excypuiąc, przeczytano, w ktorym ze o Kancellaryach y Amnestyi ad petita Woiewdztwa Bracławskiego nie nierzeczono, Jchmc PP. Braclawscy o dołozenie tych dwoch Klauzul instabant.

A zatym poprawiono ieszcze raz, lecz skoro in favorem Ziemi Łomzynskiey superadditu est że Elekcya Pisarza Łomzynskiego illegatimé zaszła wraz z Przywileiem na ten Urząd przez Jmc P. Piotra Godlewskiego wyniesionym cassatur, odezwało się na ten punkt wielu Posłow, że to Jnteress partykularny miescic się circa publicum niepowinien wnoszących.

[223]

Jmc P. Ostrowski Poseł Braclawski, aby też y w Wwdztwie Jego żle obrany Pisarz cassetur, proposuit.

Jmc P. Mrokowski Poseł Czerski, aby non laedendo Osob Elekcyi niekassować, y chyba ie tylko suspendere lub praecovere zyczył.

Jmc P. Stolnik Litt. Poseł Warszawski iako Poseł z Wwdztwa Mazowieckiego przyznaiąc Jmc P. Podkomorzemu y Posłowi Łomzynskiemu Koledze swemu sprawiedliwość Sentymentow, niezyczył iednak dokładać w tey Konstytucyi Kassaty Elekcyi Pisarstwa Łomzynskiego y Przywileiu na nie przez Jmc P. Godlewskiego exportowanego zwazaiąc Cursu Jurisdykcyi Prawami obwarowaney, ze Pseudo zaszłe Elekcye w Trybunale, et ad malam Cancellariae informationem uproszone Przywileie w Sądzie Assessorskim kassowane bydz powinny.

Jmc P. Małachowski Poseł Sieradzki gdy skassowanie Elekcyi y Przywileiu na Pisarstwo Łomzynskie nastąpic niemoze, a od

[224]

danie Actorum Jmc Staroscie Łomzynskiemu odezwał się.

Naco Jmc Mrokowski Poseł Czerski odpowiadaiąc, że secundum excepta Masoviae Acta do Starosty nienalezą, intulit.

Jmc P. Hriniewiecki Poseł Podolski do wniesioney Materyi głos zabrawszy gdyby nastąpic miała Elekcyi Łomzynskiey Kassata trzy okolicznosci y Prawu y innym Wwdztwom przeciwne sciągnęłaby za sobą Pierwszą Trybunałowi co do złey Elekcyi Assessoryi co do Przywileiu oraz Jmc P. Godlewskiemu, ze Decreta nigdy sine altera parte non profesunt, Drugą innym Wwdztwom podobnesz Elekcye sub Contradictionibus nastąpione w Sobie zamykaiącym, gdy z Konstytucyi Elekcyą Łomzynską kassuiącey rownymby podpadały interpretacyom y niespokoynosciom.

Jmc P. Glinka Podkomorzy y Poseł Łomzynski Jmc P. Podolskiemu respondendo oskarzał Jmc P. Godlewskiego, że Jnnotescentiae subreptitié exportował, ze Nocnym Sposobem

[225]

w szczupłey zebraney z Pokrewienstwa swego Szlachty liczbie obrał się, Przywiley na opaczną Kancellaryi informacyą exportowawszy, Acta zamknięte odbił y broniącego Jmc P. Sttę Łomzynskiego pobił.

Xże Jmc Kanclerz WX. Lit. głos zabrawszy, wyraziwszy w Nim iak upływaią bez skuteczne godziny post pauca peracta remonstruiąc iak multa ieszcze ad perficiendu zostaią do weszley względem Sądow Kapturowych Materyi, gdy weszłą intuitu Elekcyi Łomżynskiey etiam Wwdztwo Bracławskie wzruszaiącą usłyszał, allegando, iż Rzplta maiąca w takowey okolicznosci ustanowiony porządek, niemoze brać na się partem Judicyy, upraszać chciał Jchmc PP.Łomzynskich, aby swey illacyi iuż więcey iak godzinę czasu zabieraiącey odstąpic raczyli.

Jmc P. Glinka Poseł Łomzynski kiedy tak visum est Xciu Jmci Kanclerzowi ze salva approbatione Laudi odstępuie oswiadczył się.

Jmc P. Czosnowski Poseł Bracławski pu-

[226]

publiczne Dobro szacuiąc y honor, aby wszelkie laesivi actus eliminentur, explikował, ze w uformowaney u OO. Dominikanow Winnickich partykularney Kancellaryi cum laesione personarum poczyniono Transakcye, ktore ut cassentur, instabat.

Po zakonczeniu się wypisanych głosow nastąpiło czytanie iuż dostatecznie wykorrigowanego Projektu, ktoren na Sprawiedliwe Posłow uzalenie wzgląd maiąc, a bez prawnosci tranquillitatem wzruszaiącey zabiegaiąc, Lauda tych Seymikow, na ktorych pod Dyrekcyą nizey wyrazonych Urodzonych Marszałkow, iako to w Wwdztwach Poznanskim y Kaliskim pod Urodzonego Raczynskiego, Brzeskim Kujawskim y Jnowrocławskim pod Urodzonego Kossowskiego, w Woiewodztwie Braclawskim pod Urodzonego Xcia Swiatopełka Czetwertynskiego, w Wdztwie Wołynskim pod Urodzonego Steckiego w Ziemi Dobrzynskiey pod Urodzonego Piotra Suminskiego w Ziemi Gostynskiey pod Laską Urodzonego

[227]

Wieszczyckiego, Zas w Ziemi Łomzynskiey pod Urodzonego Przyimskiego Stty Łomzynskiego Laskami, napisane obranych Posłowy Sędziow Kapturowych w sobie wyrazaią tychze Sędziow, iako tesz fundatas od Nich Jurisdictiones Mocą teraznieyszey Konfederacyi utwierdza y approbuie; Drugie zas Lauda pod Jnnemi ac si Marszałkami uformowane y Zaczęte z nich Jurysdykcye cum suis Decretis ac Processibus totaliter kassuie y annihiluie, y aby daley niebyły, miec chce, y zakazuie, et in transgressores Prawa tego, forum w Sądach Kapturowych ninieyszą Ustawą approbowanych ad respondendum naznacza, oraz aby Amnestya gwałtownikow nieokrywała, mocą teraznieyszą postanowienia ostrzega, Kancellarye w Wwdztwie Bracławskim prywatnie uformowane znosząc, y Ordynacye Sądu Generalnego Kapturowego Prawu przeciwne kassuiąc.

Gdy Xże Jmc Marszałek informowany był o zgodzie generalney, Projekt ten

[228]

podpisany został.

Jmc P. Bystry Poseł Zakroczymski o Amnestyi usłyszawszy, aby nie tylko na Sprzeciwiaiących się Prawu przeczytanemu, lecz y na innych Seymu teraznieyszego, Ustaw przestępcow sciągał się, exposcebat.

Zas Jmc P. Małachowski Poseł Sieradzki y Jnni, aby generalny był uformowany Projekt Amnestyi nikomu niedopuszczaiący, instabat.

Gdy Projekt wyżey wypisany Xze Jmc Prymas y Xże Jmc Marszałek podpisywali, a Jchmc PP. Sochaczewscy y Jnni Posłowie z mieysc swoich wyszedłszy, podpisywaniu Projektu tegosz przypatrzyć się chcieli, a Jchmc PP. Wielunski, Sieradzki y Krakowscy Posłowie, aby na mieysca wrocili się, instabant.

Przeczytano potym Projekt do Prowincyi Litt. sciągaiący się, Wwdztwa Wilenskiego pod Dyrekcyą Urodzonego Czyża, tudziesz Rzeczyckiego y Orszanskiego Powiatow Lauda

[229]

tudziesz Sędziow w nichze wyrazonych approbuiący, a drugie Lauda approbowanym przeciwnie y z nich zaczęte Jurysdykcye totaliter kassuiący, a Przeciwnikow Prawa temu pro hostibus Patriae deklaruiący, tudziesz aby na dalszy czas takoweż Jnkonweniencye nie działy się Jnstygatorowi Littmu do generalney Konfederacyi Litewskiey zapozywac, y tamże Legem transgredientes konwinkować rozkazuiący.

Gdy ten Projekt podpisanym został, nastąpiło przeczytanie Projektu Wwdztwu Minskiemu Laudum pod Laską Urodzonego Zyzemberga napisane sposobem, iak się o poprzedzonym Projekcie rzekło approbuiącego, ktoren zadney nieznayduiąc Kontradykcyi, sine mora podpisany iest.

Pytał się Jmc P. Stolnik Litt. Poseł Warszawski Xcia Jmci Marszałka o Projekt Libertatis ab Exofficio na dzien dzisieyszy odłozony, lecz tenże Xże Jmc

[230]

Marszałek, ze ieszcze nie iest wygotowanym, reposuit.

A zatym nastąpiło przeczytanie Projektu względem Jurysdykcyi o suspensach y o exemptach Zołnierskich Konfederacyą 1733 odnawiaiącego y stwierdzaiącego, tudziesz ze też Suspensy do Jchmciow ad Conferentias wyznaczonych sciągać się maią, postanawiaiącego.

Po podpisaniu Projektu tego zabrał głos Jmc P. Kossowski Poseł Brzeski Kuiaw. aby Wwdztwo Jego y Jnowrocławskie, mogły augere numerum Sędziow Kapturowych, dopraszaiący się.

Na co gdy Jnni Posłowie iżby to była novitas, odpowiedzieli JmcP. Trzebicki Kollega Jmc P. Kujawskiego potwierdził żądanie obszernym potrzeby przełozeniem.

Jakosz napisano wkrotce Projekt Woiewdztwom Brzeskiemu Kujawskiemu y Jnowrocławskiemu, iezeliby zyczyli sobie augere

[231]

Sędziow Kapturowych na następuiącym Relationis Seymiku obrać Jch pozwalaiący.

Po tym Projekcie przeczytano inny Seymiki Zatorskie y Oswiecimskie osmio dniami przodkować przed innemi Wwdztwami zwykłe aby odtąd w ten czas kiedy z Wwdztwa Krakowskiego w Proszowicach agitować się będą, oraz w Ziemi Halickiey, aby rownie z Wwdztwa Ruskiego w Wisni peragi zwykłemi, nie prędzey ani pozniey, lecz insimul aequivalenter z Jnnemi Prowincyami eodem die odprawiały się Seymu teraznieyszego ustawą postanowiaiący.

Tak poprzedzaiący, iako y ostatni Projekta gdy podpisanemi zostały, Jmc Pan Piaskowski Poseł Wołynski, aby z Włodzimierza do Łucka Seymik Wwdztwa Jego przeniesionym został, dopraszał się.

Post haec Jmc X. Biskup Kujawski do ułozenia względem sprawiedliwosci wraz z Jnnemi naznaczony, głos zabrawszy, o przeczy-

[232]

tanie Projektu w tey okolicznosci wygotowanego tym chętniey instabat, im pilniey uważaiąc, że na dniu dzisieyszym Projekta Koniec otrzymaią pewnie spodziewał się, iż y przez niego ułozony odrzuconym niezostanie.

Jmc P. Kossowski Poseł Brzeski Kujawski chwaląc illationem Jmc X.Biskupa, intulit, aby pierwey delegowanych do Rachunkow Skarbu Koronnego distingvere iednych do Jmc P. Podskarbiego, drugich do Sukcessorow z przydatkiem naznacziąc.

Czemu gdy Jmc P. Męcinski Poseł Wielunski y z Nim inni Posłowie contradixerant, Tenze Jmc P. Kujawski nieco commotus więcey powiedział gdy niechcąc suspieari o niczyim Sumieniu, aby Ciz delegowani Przysięgę super eo, że sprawiedliwie Calculum likwidować będą, wykonali, instabat, y o Turnum się dopraszał.

Jmc P. Piaskowski Poseł Wołynski dopominanie się Jmc P.Brzeskiego Kujawskiego

[233]

confirmando, aby etiam Jmc P. Podskarbi iako sprawiedliwy podawać będzie Rachunek ad explendum Juramentum stringatur, superaddidit.

Jmc P. Wwda Pomorski rownie Jmc P. Brzeskiego Kujawskiego wspieraiąc, o Turnum domawiał się.

A Xże Jmc Prymas głos zabrawszy do Sukcessorow zmarłych Podskarbich czyniąc praetensam distinctionem wyznaczył z Senatu Jmc X. Biskupa Chełminskiego y Jmc P. Belskiego y Pomorskiego Wwdow, oraz Czechowskiego Kasztellana. Zas Xże Jmc Marszałek ex Ordine Equestri z kazdey Prowincyi po 6. Posłow nominavit y dał głos Jmc P. Morykoniemu Posłowi Wiłkomirskiemu, Ktoren Konstytucyą 1659. ze Skarbu Litt. 344084. Złł. gd. 17. Floryanowi Morykoniemu na Woysko Litt. przez niegosz wydane oddać praevia liquidatione nakazuiącą drugą Konstytucyą 1661. do pier-

[234]

wszey referuiącą się, tudziesz Dekret Komissyi Minskiey tęż Summę podług Konstytucyi 1659 likwiduiący y assekuruiący na tych fundamentach supplices Libellos ad Consules Patriae zanosząc, aby delationem ampluis non dilatandam Stany Skonfederowane resolvendo, oddanie Mu namienioney Summy nakazały.

Jakosz przeczytany iest Projekt pomieniony Dług Dekretem Komissyi Minskiey 1665. mediante liquidatione ferowanym przyznanyUrodzonego Floryana Morykoniego Sukcessorom Marcinowi, Mikołaiowi, y Franciszkowi za widoczną uznaiący Krzywdę, aby dalszey niecierpiała przewłoki pro Satisfactione Dekretu Summa 344084. Złł. gd. 17. Skarbowi Litewskiemu aby z Summy, ktora się znaleść może, przed Seymem Coronationis oddał, zalecaiąc, et inretionibus ią przyiąć obiecuiący.

Po podpisanym tym Projekcie zabraw-

[235]

szy głos Jmc P. Karniewski Poseł Rożanski a w nim głos Jmc P. Brzeskiego Kujawsgo wychwalaiąc y utwierdzaiąc, dopraszał się oTurnum aby y Przysięga dla Jchmciow do Rachunkow Skarbu Koronnego wyznaczonych dyktowana była, y Jmc P. Podskarbi ex Asse rachowałsię.

Jmc P. Dzieduszycki Poseł Halicki potrzebne bydz w Skarbie rospatrzenie się, a potrzebnieysze Kardynalnieyszych Rzpltey potrzeb opatrzenie sądząc, o Radę domawiał się iakby zrywanie Seymow y na Seymikach Tumultow niedzianiu skutecznie zapobiezeć podaiąc w tey mierze napisany przez siebie sub approbationem Stanow Projekt, ktory aby był przeczytanym, prosił.

Lecz Jmc P. Kossowski Poseł Brzeski Kujawski o rezolucyą wniesioney przez się Materyi instando, aby Turnus był pozwolony dopraszał się.

Jmc X. Biskup Kujawski takową Jlla-

[236]

cyą w przeczytaniu ułozonego przez siebie względem sprawiedliwosci Projektu zatamowany iak cum fervore Jmc P.Kujawskiemu iż tanquam Senator przysiągłszy, drugi raz niebędzie, Sumienie Jego nigdzie non publicabatur bo Podskarbim nigdy niebył ani kiedyszkolwiek do niego nalezał, reposuit, tak tenże Jmc P. Brzeski Kujawski rownie tchnięty poki Materya przez niego wniesiona decydowaną niezostanie, do niczego przystąpic oswiadczaiąc się chcącemu Xciu Jmc Prymasowi czytania Projektu niedozwolił, y na tym Solwowana Sessya na Poniedziałek.

Sessya Osmnasta

d 28. Maja.

Na dniu dzisieyszym ob expectationem przybycia do Stanow Jchmciow Wwdy Kaliskiego y Podskarbiego WK. do trzeciey godziny z Południa opozniona Sessya, za

[237]

nadeysciem Onychze iest przez Xcia Jmci Marszałka zagaioną spodziewaniem się meliorum lapsis.

Xiąże Jmc Prymas iako na dniu onegdayszym solwowana iest Sessya na dwoch wniesionych sub decisionem okolicznosciach utpoté pierwszey, aby Jchmc do odbierania z Skarbu Rzpltey Rachunkow Deputowani Przysięgę wykonali, drugiey zas, czyli Jchmc Podskarbowie z Ryczałtowey Summy, czyli ex asse rachować się maią, tak wzgledem Nich przystąpienia Turnum proponendo, gdy o to wszyscy odezwali się, Sam nayprzod otworzył zdanie swoie, że Przysięga dotąd nigdy niebywała, bo nunqm suspicabatur o Sumieniu Rzpltey, a dotego nalezało by się to było wnieść przed Nominacyą Deputowanych, Ktorzy wyznaczeni gdy teraz adiguntur do przysięgi, exkuzuią się z publiczney usługi, bo kazdy Senator Przysięgę wykonawszy nieprzekonany niepowinien być mianym za podeyrzanego y ztąd pretendowa-

[237]

ney dla Senatorow Przysięgi odstąpienia zycząc rownie konkludował, dla wyznaczonych ze Stanu Rycerskiego, aby y Ci z Wwdztw wybrani dostateczną znaydowali Wiarę. Co attinet Rachunkow Skarbu pozostałych Sukcessorow przeszłych Podskarbich, przekładał Stanom Reflexye, aby lenitate z niemi postępować, zeby nieudawano, iż z wynalezionych złosci pretensyi na zyiących scigaią zemsty, ile ze Jmc P. Moszynski zmarły Podskarbi dałdowod szczerey usługi przez pokazanie w Roku 1736. co Skarb importuie, y tenże względem powolnosci, aby Sukcessorum Rzplta oswiadczyła, radził. Rachunki zaś od teraznieyszych Jchmc PP.Podskarbich WK. y WX. Litt. practicato usu examinentur, a na potym Prawo ustanowic, iakim sposobem Podskarbowie calculum reddere maią, proposuit.

Jmc X. Biskup Kujawski uznaiąc zawsze Sentymenta y Sumienie czyste Xcia Jmci Prymasa, stosuiąc się przeto do Nich, y sposob po-

[239]

stępowania z Sukcessorami zmarłych Podskarbich approbuiąc, wierność Senatora przysięgą obowiązanego quidquid nocivi scivero remonstruiąc, zdanie swoie łączył.

Jmc X. Biskup Wilenski w pierwszey co do przysięgi okolicznosci rzecz niezwyczayną, a zatym teraz practicari niepowinną sądząc, a do drugiey przystępuiąc ob loquentiae wszystkich Praw inni xus, za ich powodem Skarbowi Koronnemu co do Szeląga rachować się rozkazuiącym Kwestyą formować illicitum wnosząc et practicatosusus pro abusibus decernendo, że te corrigi a nie allegari maią, sententiavit.

Jmc X. Biskup Płocki kazdą novitatem bydz trudną sądząc abyinusitata á condita Republica praxi Jchmc Deputowani Przysiędzeniepodpadali, judicavit, a Jmc P. Podskarbi ad mentem Konstytucyifavore Moszynskiego zaszłey 120000. pro praemeritis biorący,według powinności rachował się.

[240]

Jmc X. Biskup Chełminski mieysce to, ktore agit de Lege Lata et cudenda za Argument sobie biorąc w okolicznościach rownie konkludował, iż iezeli niemasz Prawa tak względem przysięgania Deputatorum, iako tesz intuitu rachowania się Podskarbich ad Assem trudno pretendować oboyga, sądził, iezeliby zas placeret condore legem, accessit zdaniem do Xcia Jmci Prymasa aby sposob rachowania się Podskarbiego opisuiąc, jungere nalezytą Kalkulacyą.

Jmc X. Biskup Smolenski alleguiąc, że przysięgły Senator żadney do suspicyi niedawszy okazyi, niepowinien być suspikowany, Jurament ad liquidationem Rachunkow wyznaczonym za niepotrzebny osądził. Zas Jmc Pan Podskarbi aby usitata praxi kalkulował się, Sposobem od Antecessorow zastawionym złączył zdanie swoie z Xciem Jmcią Prymasem.

Jmc P. Wwda Kaliski Kwestyą o Przysiędze wydaiącą Mu się za mniey przystoyną tak Senatowi, iako y Stanowi Rycerskiemu sądząc

[241]

reperibili adinventa poszedł in sensu Xcia Jmci Prymasa, aby Zdawanie Rachunkow nie insze, tylko według dawnego zwyczaiu było naznaczone in futurum Nowe Prawo ustanowic zycząc.

Jmc P. Wwda Sieradzki Przysięga aby niebyła, Kalkulacya zas ut ad praxim recipiatur secutus est zdanie Xcia Jmci Prymasa.

Jmc P. Kasztellan Trocki w obydwoch okolicznosciach poszedł insensum Xcia Jmc Prymasa.

Jmc P. Wwda Smolenski naznaczony do Kalkulacyi wypraszał się z tey usługi, gdy z Rady Doktorow do Wod za Granicę wyiezdzać muszący o Dyspęsę prosił. Zas wniesioną Przysięgę za niepotrzebną sądząc czytał Punkt z Przysięgi Senatorskiey et pro posse meo utilitates Reipublicae augmentabo explikował. Ze naprzykład Senator Deputatem na Trybunał obrany przysięga tamże nie iak Senator tylko iak Deputat ex ratione Sententiae decisivae, do rachunkow zas wyznaczony non decisivé, lecz tylko relativé na Seym oneż expeduiący tym pe-

[242]

wniey przysięgac niepowinien, im wczesniey praevenit ten obowiązek: utilitates augmentabo, a iakim sposobem rachować się ma Jmc P. Podskarbi gdy Lex jubet non disputat, czytał Statut Alexandra, aby się ad assem rachował dowodzący.

Jmc P. Wwda Polocki Przysięgę nieprzyzwoitą uznaiąc, co do Podskarbich, Argument załozył takowy, iż iezeli rzecz iest słuszna rachować się ex asse aby się rachowali, aequum judicavit, iezeli zas nienalezy Jm się ex asse rachować, pociągać Jch do tego iniquum sententiavit.

Jmc P. Wwda Belski iako ieden z Delegowanych Przysięgę raz wykonawszy, powtarzać iey nierozumiałby; Zas względem Rachunkow, te aby ad assem expedyowane były, decrevit.

Jmc P. Wwda Płocki że nie tylko quid quid nocivi scisero avertam, ale tesz utilitates augmentabo, obowiązany Senator takową przysięgą, niepowinien bydz pociągany do powtorney Przysięgi allegando, rownie

[243]

y w Stanie Rycerskim ex millibus po Wwdztwach wybranym sentetiavit; Zas względem Skarbu Koronnego, kiedy Amicus Plato magis est amica veritas, niemogąc przestąpic Statutu 1504. aby ex Asse Jmc P. Podskarbi rachował się, mocnieysze Prawo, nizeli zwyczay, affirmavit.

Jmc P. Wwda Witebski od delegacyi z dwoiakiey, z pierwszey ze przysięgać niechce, powtore, ze iest Sukcessorem zmarłego Podskarbiego, przyczyny, wypraszaiąc się, a słysząc cytowane Prawo calculum ex asse nakazuiące, in contra Prawu sądzic niechciał.

Jmc P. Wwda Podlaski co do pierwszey okolicznosci za wysokim idąc Jmc P. Wwdy Kaliskiego zdaniem wspierać pretendowaną przysięgę, Sanym Sobie Krzywdę czynic rozumiał, Co do drugiey, aby Jmc P. Podskarbi rachował się juxta usitatam praxim, zgodził się z Xiązęciem Jmcią Prymasem.

Jmc P. Wwda Mscisławski pierwszy raz na Seymie teraznieyszym głos zabieraiący powinszowawszy sobie, iż ma honor między Zgroma-

[244]

dzonemi znaydywac się Stanami, przysięgę przez poprzedzone przed Nim głosy oddaloną, y on rownie oddalił; Zas aby Jmc P. Podskarbi ex asse rachował się, gdy też głosy tak wyraziły, y On inaczey sądzic niemogł.

Jmc P. Wwda Pomorski Przysiegę utrzymuiąc, addexerat exempla,iako Rzplta wyznaczaiąc Lustratorow, obowiązała Jch Juramentem, aby wiernie Dobr Krolewskich Prowenta Zlustrowali y Kwartę z nich sprawiedliwą opisali. Komissya Radomska maiąca Prezydentem Senatora, odbiera od Niego Przysięgę przez Ziemstwo, lub Grod etc. wnosił, izby tasz Przysięga y Deputowanym do Skarbu nic nieszkodziła, Zas względem Rachunkow słyszawszy Statut przez JmcP. Wwdę Smolenskiego czytany, dowodził y Konstytucyą 1736. aby tak, iak Jan Kanty Moszynski ze wszelkich Prowentow ordynaryinych y extraordynaryinych Jmc P. Podskarbi ad assem rachował się, a zamiast Deputatow, fidelitatem Regestrow zaprzysiągł Superintendentow

[245]

ad mentem wspomnianey Konstytucyi Nobiles et Possessionatos, ktorzyby się co Rok sub Juramento rachowali, na Cłach y Komorach trzymał, Zas Cudzoziemcow, et Plaebeios ex nunc iako to: PP.Schwartza, Tillego y innych oddalił, remonstruiąc Stanom że Jchmość PP. Szamota y Wołunski zacni Ludzie podeymą się słuzyć Rzepltey, ktorych rekommendował.

Jmc P. Kasztellan Poznanski, co się tyczę Przysięgi ad dicta względem iey przez JmP. Wwdę Pomorskiego approbando, in ejusdem Sensum idąc, etiam względem Skarbu Koronnego rekomendowanych zarekomendowawszy, to ieszcze superaddidit w głosie swoim, aby dla niedochodzenia Seymow ob casum Smierci, Zgorzenia Rachunkow utilitati Samych Jchmciow PP. Podskarbich y Rzepltey providendo, etiam po Zerwanym Seymie, aby co dwa Roki Jchmc PP. Poskarbowie rachowali się po 12 z Senatu et ad alterum tantum ex Ordine Equestri wyznaczać zyczył.

[246]

Jmc P. Kasztellan Kaliski, aby iak Senat, tak Stan Rycerski liber został ab onere Przysięgi, decyduiąc, Jchmc Podskarbiowie ut circa antiquum conserventur usum, proposuit.

Jmc P. Kasztellan Sieradzki do Wielkiego Xcia Jmci Prymasa zdania z mieysca swego niemaiąc co przydać, złączył się z Onymze.

Jmc P. Kasztellan Jnowrocławski alleguiąc, iż gdzie się Prawa znayduią, tam zwyczay niema mieysca, kiedy o Przysięgę w takowey mierze zadnego nieczytamy opisu, pretensya iey subesse nieopowinna, a przywiedzione przez Jchmciow Wwdow Smolenskiego y Pomorskiego Prawa kiedy dis ponunt aby Jmc P. Podskarbi ex asse rachował się, niemozna inaczey, tylko ich tenorem trzymać się.

Jmc P. Kasztellan Smolenski bez Przysięgi danie Wiary Wielkim w Oyczyznie Ludziom, alleguiąc, Jmc P. Podskarbi aby wed-

[247]

ług Juramentu swego ex asse rachował się wytrącaiąc sobie rocznią Pensyą, y Sprawiedliwosci y Prawa adimpleri obowiązek decydował.

Jmc P. Kasztellan Lubelski praetensionen Przysięgi tollendo Jmc P. Podskarbi Kor. w Oyczyznie Mąż ex recte factis zasłuzony aby juxta practicatum ab antecessoribus suis usum rachował się, zdaniem swoim przychylił się do głosow przed Nim rownie konkluduiących.

Jmc P. Kasztellan Czechowski w Jmc P. Kasztellanie Jnowrocławskim summum uznaiący judicum et Juris peritiam, secutus est zdanie Jego w obydwoch junctim Kathegoryach.

Jmc P. Kasztellan Oswiecimski co do pierwszego Punktu gdy czas Seymikow zaraz po wyisciu 6. Niedziel przypadaiących nachyla się ku Konkluzyi Seymu, obszernym trawić go niechcąc Materyi explikowaniem, z dązącemi Xcia Jmci Prymasa, ut sit bene Pa-

[248]

triae myslami, złączył się, aby iak Senat, tak Stan Rycerski ex millibus wybrany, nowosci w Radzie niepodpadał; a co do drugiego, powątpiwać niemogł, o nieskaźitelnosci Sumienia Jmc Podskarbiego, aby w naznaczoney godzinie niemiał się wyrachować ad ultimum quadruntem.

Jmc P. Marszałek W. X. Litt. in utroque zgadzaiąc się z Xciem Jmcą Prymasem, zdanie Jego ut bono publico semper salutare approbavit pochwałą.

Gdy na Senacie; albowiem Jmc X. Biskup Kyyowski y Jmc P. Wwda Jnowrocławski niebyli; Zas Xiąta Jchmc Kanclerz W. Litt. y Wwda Ruski iuż na wotuiący Stan Rycerski nadesli, a Jchmc Podskabiowie iako w Sprawie Swoiey mowic niechcieli, Turnus skonczył się, Xże Jmc Marszałek dał głos Woiewodztwu Krakowskiemu, ktore we czterech ore Jmc P. Wielopolskiego pierwszego Posła pociągania do przysięgi Delegatorum niezycząc,

[249]

Jmc P. Podskarbi pro praesenti tempore, aby juxta servatum usum rachował się, et in futurum ad mentem Konstytucyi 1736. z wyznaczeniem Mu roczney pensyi opisanym został, conclusit.

Wwdztwo Poznanskie w szesciu Kreskach poszło za zdaniem Jmc P.Kasztellana swego Poznanskiego quo ad primum przyznaiąc iawneXcia Jmci Prymasa oswiecenie quod autem ad alterum innitendo Konstytucyi 1736. superintendentom przysięgę wykonywać nakazuiącey, aby Jmc P. Podskarbi Kontraktu na Skarb Rzpltey niemaiący, ad assem z niegosz rachował się praevio juramento super justitiam Regestrow comprobando konkluduiąc.

Wwdztwo Wilenskie Jmieniem całego Generału przez Jmc P. Horaima względem niepotrzebnosci przysięgi konkluduiące, radoby się było intuitu rachunkow, do zwyczaiu przychyliło, gdyby tenże zwyczay niewypływał Betzal, ktore Prawem przytłumiaiąc,

[250]

zdanie Rachunku ad assem osądziło.

Z Wdztwa Sandomirskiego Xże Jmc Straznik co do Przysięgi iako ad calculum naznaczony Usta Zamkniete maiący effata Stanow sequi oswiadczył się, co zas do Kalkulacyi militando Konstytucyami1569. 1717. et 1736. aby Jmc P. Podskarbi ad assem rachował się, konkludował, z tym warunkiem, izby Mu Summa 120000. za kazdy Rok przyięta na Kapitulacyą była. Co zas do opisania Skarbu tegosz, do ktorey to pracy wziął obiasnienie z głosow Jchmc PP. Wwdy Pomorskiego y Kasztellana Poznanskiego wraz z Kollegami swemi na ten Koniec wyznaczonemi, w krotce ie Stanom prezentować oswiadczył się.

Z Wwdztwa Kaliskiego Jmc P. Suchorzewski przysięgi pretendowaney odstępuiąc wyrzucał iak niezliczone Milliony przez złą Monetę za nie dozorem Podskarbich są utracone, za ktore że vita functus Siedlnicki

[251]

odpowiada iuż Bogu na strasznym Sądzie, Sukcessor Jego in vivis zostaiący, aby discrimini Sumienia y rowney odpowiedzi niepodpadał z Skarbu nie swego, lecz cudzego aby ad assem rachował się, concludebat, oraz aby Szlachtę, a nie cudzoziemcow na Komorach y Cłach chował iako pro sumenda paena o postanowienie fori, tak odrzucenie a functionibus plebejorum et exoticorum fortiter instabat.

Z Wwdztwa Sieradzkiego Jmc P. Małachowski immutationem Legum nonnisi in emolumentum et commodum Reipublicae allegando, aby Jmc P.Podskarbi ad assem rachował się, nie ustami swemi, lecz Prawem 1504. Anni wyrazonym, y dotąd nie skassowanym mowic praesumpsit.

Jchmc P. P. Wielunscy Męcinski y Skorzewski partes Jmc P.Podskarbiego teundo aby ad praxim usitatam rachował się, instabant.

Z Wwdztwa Łęczyckiego Jmc P. Kossowski za większąscią głosow y Prawem idący collimavit

[252]

zdaniem swoim aby Jmc P. Podskarbi WK. ad assem z wszelkich Prowentow ordynaryinych kazdemu wiadomych, y extraordynaryinych pro solo scitu Jmc P. Podskarbiego przychodzących a Rzpltey in augmentum nalezących rachował się. Do Urzędu zas Podskarbstwa swego Nadwornego przymawiaiąc się czytał Statut Vice Thesauraryys communicationem cum Thesauraryys, et Regestrorum conservationem nakazuiący, ad mentem ktorego, ze się ex parte Jmc P.Podskarbiego nic nie dzieie, y tenże Jmc Pan Podskarbi sam ieden Skarbem szafuiący nigdy nic nie komunikuie przydanemu sobie ad obeundum Munus Vice Thesaurario uskarzał się Rzpltey, y inne przywodząc Prawa sobie słuzące, et in executione dla niezwazania onychze przez Jmc P. Podskarbiego niezostaiące.

Jmc P. Kossowski Poseł Brzeski Kujaw. explikował, iż nie bez fundamentu wniosł Przysięgę, gdy Senator biorący Ministeriom Belli distincta Rota przysięga na Buławę zostaiący Deputatem rownie inszym dyktowaniem przysięga na sprawiedliwe sądzenie, Sędzia

[253]

Ziemski lub Grodzki wybrany na funkcyą nie zostaie się przy tey Samey Przysiędze, ktorą adimplevit na Sęstwo. A ztąd za rzeczsłuszną sądził, aby na Rachunki delegowany wypełnił Jurament, iako ie sprawiedliwie expedyować będzie, gdy iednak niezdaie się to Przeswietnym Stanom przyuczony nigdy contra Pluralitatem nieupierać się przy swym zdaniu, sequi eundem oswiadczył to ostrzegaiąc, aby Jmc P. Podskarbiego Rachunki poty non censeantur za sprawiedliwe, poki generalnie od wszystkich deputowanych podpisanemi niebędą. Adduxit 1562. Prawo sub amissione officyy rachować się Podskarbim nakazuiące et 1786. ze wszelkich ordynaryinych y extra ordynaryinych Percept calculum oddać zalecaiące, bo niepodobna rzecz iest do wierzenia aby Skarb Krolewski 300000. importuiący, Skarb Rzpltey Item tysięcy tylko miał przewyzszać się. Augeri zas non minui zawsze powinien, ile w czasie teraznieyszym znaczne nastąpiły Konfiskaty, z ktorych by on iak oczywiscie wielkiey cudzey Krzywdy

[254]

nic partycypować niechciał, a przeciesz ignotum est, gdzie się podziały, ex Amore Patrae et ex amore christiano musi dopraszaćsię aby Jmc P. Podskarbi ad assem rachował się izby y Prawu zadość się stało, y Dusza Jego nie zginęła.

Jmc P. Kraszewski Poseł Jnowrocławski względem Kalkulacyi nieodstępuiąc Prawa tę czynił Stanom Reflexyą, aby iezeli zyiący Jmc P. Podskarbi rachować się będzie ad assem, y zmarłych Sukcessorowie rownie czynili, gdyż by to wielką było Rzpltey niesprawiedliwoscią iednych głaskać a grugiemu o fenik upominaćsię.

Xże Jmc Marszałek gdy niewyrozumiawszy głosu, iaką daie na Jmc P.Podskarbiego Kreskę, pytał go się czyli ex asse czyli ad praxim powtorzył, iż nieodstępuie Prawa, z tym tylko ostrzezeniem, aby iezeli Successores juxta praxim rachować się będą y Jmc P.Podskarbi roczney podpadał Decyzyi.

[255]

Lecz ieszcze raz pytaiącego się Xcia Jmci Marszałka chcąc juvare Jmc P. Wwda Pomorski odebrał odpowiedz z ferworem do zrozumienia,aby nieodstępowanie od Prawa wytłomaczyć sobie niemogąc, przeczytał ie sobie.

Kontynuowały się daley juxta Turnum głosy Jmc P. Podskarbiego wielce męczące y do niecierpliwosci pobudzaiące, iednek On musząc ich słuchać, siedział attonitus nad zapalczywoscią. A gdy godzina 7. zblizała się, na Jchmc PP. Podlaskich zbytecznych za Rzpltą Patronach, skonczył się dalszy Turnus, gdy Xie Jmc Prymas Sessyą solwować zalecił, solwowaną została na dzien jutrzeyszy.

Sessya Dziewiętnasta

d. 29. Maji.

Jako na dniu wczorayszym w proponowanych dwoch Materyach iezeli Jchmc do Rachunkow delegowani przysięgać maią y Jmc P. Podskarbi WK. czyli z Ryczałtowey Summy, czyli tesz ex asse rachować się powinien,

[256]

ad resolvendum wniesionych, stanął Turnus na Wwdztwie Smolenskim po przewotowanym Podolskim, tak Xże Jmc Marszałek oddania Jemu głosu Sessyą dzisieyszą zagaił.

Zas pomienione Wwdztwa Smolenskie co do przysięgi Jchmciow ad recipiendum calculum delegowanych concludendo ex ipsa consvetudine za mniey ią potrzebną uznali, co zas do Jmc P.Podskarbiego Koronnego, aby ten ex asse et ad assem rachunek scisły oddał, y Szlachtę rodowitą na Komorach y Cłach trzymał, zaś Cudzoziemcow et Plaebeios, a tym więcey Zydow reclamante Lege niechował wnosząc JP. Podskarbiego Litt, za ktorym Konstytucya 1717. militat, aby ten juxta Eontractum rachował się excypowany.

Z Wwdztwa Lubelskiego Jmc P. Jezierski z konserwowania exoticorum Jmc Pana Podskarbiego WK. exkuzuiąc wniosł, że tenze na innych Jchmc PP. Ministrow Zagranicznego Ministra iako Bozyszcze aduruiących zapatrzywszy się nie z Siebie Samego,

[257]

lecz ex custodibus Prawa zaciągnął winę iż to cierpiące exoticam Personam w celnieyszych Rządach otworzyło drogę ciśnienia się podobnymze do Skarbu, ten zas Skarb iak post vita functum był mocno pusty, tak pod Rządem niedawno Jmc P. Podskarbiego dzisieyszego wyciągaiącym do lepszey przyprowadzony sytuacyi gratitudinem non increpationem znaydować powinien, y aby juxta praxim rationem villicationis sua oddał, affirmavit.

Z Wwdztwa Połockiego Jmc P. Sulicki rozumieiąc że Jmc P. Podskarbi Kor. kochaiący Oyczyznę niebędzie refragarius Calculationé ex asse ad assem rachowanie się iak konkludował, tak Juramenta magis peceatum qm emolumentum accelerantia minime esse necessaria judicavit.

Jmc P. Chrapowiecki Kollega Jego Jmc P. Podskarbi, aby juxta usum rachował się concludendo, na Komorach y Cłach iakie chować ma Osoby, reassumptionem Praw zyczył.

Z Wwdzytwa Płockiego Jchmc PP. Dembowski, Rosciszewski y Bąkowski Przysięgę od-

[258]

daiąc, Jmc P. Podskarbi aby juxta usum rachował się konkludowali, Zas Jmc P. Miszczycki czytał Statut y Konstytucye iako w nich słowa ad assem nieznayduie.

Wwdztwo Witebskie pretendowany Jurament oddalaiąc, a Skarb Koronny aby się ad assem rachował za rzecz sprawiedliwą sądząc quo ad reliqua, poszło in sensum Xcia Jmci Straznika Posła Sandomirskiego.

Ziemia Czerska przez Jmc P. Karczewskiego z Xciem Jmcią Prymasem zgadzaiąca się przez Jmc P. Mrokowskiego to superaddiderat, aby in futurum Jchmc PP. Podskarbiowie cora Delectis juratis rachunki czynili.

Jmc P. Stolnik Litt. Poseł Warszawski alleguiąc Sam wybior delegowanych od przysięgi dyspensować się powinny, co do drugiego Punktu, iako zawsze zwykł szacować wysokie przed sobą wielkich Statystow Zdania tak y teraz poddaiąc pluralitati rozumienie swoie o to tylko przymawiał się aby przy naysurowszey Sprawiedliwosci łaskawość u Rzpltey zwykła, in praesenti etiam znaydowała mieysca.

[259]

in futurum zas ustanowione było Prawo, aby Jmc P. Podskarbiego sumienie ubespieczaiąc, y dochody Rzpltey waruiąc, Komissya wyznaczona w dwa Roki expediat Rachunki, ac alienigenis et plaebeis na funkcyach Skarbowych zostawania non admiltat.

Jmc P. Szydłowski rekomendowanych od Jmc P. Wwdy Pomorskiego z mieysca swego rekomendowawszy, in reliquis poszedł in sensum Kollegi.

Jmc P. Wilczewski z Ziemi Wiskiey Poseł Prawa cytuiąc y Kwitami zaszłemi dowodząc, aby Jmc P. Podskarbi ad assem rachował się, konkludował explanando usum, iż według niego Antecessores Skarbu ad quadrantem ex mente Praw y Kwitow Zaszłych rachowali się gdy inaczey subsecuta non pro usu, sed pro gravi abusu reputarentur. Zas względem Dobr Stołu Krolewskiego, iako to Ekonomyy, Zup, Cełł, Portoriorum y innych Prowentow Krolewskich mowiąc, z tych Calculum futuro Regnanti oddać powinni Jchmc PP. tego o dołozenie w Projekcie dopraszał się, aby

[260]

z takowych Jntrat rachunkow teraz nieoddaiąc oddał ie na przyszłym Coronationis Seymie, gdy chcąc miec Krolem Polaka, trzeba aby były y pieniądze gotowe dla Niegoż. Tudziesz tego też Punku w spomionym Projekcie ządał, aby in futurum tak Senatorowie iako y Posłowie ad calculationem wyznaczeni iak naysolemnieyszą wypełniali przysięgę.

Po miedzy następuiącemi Posłami iednych z Zdaniem Xcia Jmci Prymasa, drugich z Jmc P. Stolnikiem Posełm Warszawskim łączącemi się Jmc P. Małachowski Poseł Łomżynski Usum antiquum dowodził1685. Zamoyskiego, 1703. Prebendowskiego 1726. Kwitami iż się ze wszelkich rachowali Prowentow, a przeto y Jmc P. Podskarbi nie inaczey, tylko ad assem calculum oddać powinien.

Jmc P. Szadurski Stolnik y Poseł Jnflandski to tez ad extremum przydaiąc, aby Redukcya wdzięcznosci godna, nie w kazdym iednak mieyscu rowny Kurs maiąca y pretio rerum za zniesieniem pieniędzy wcale nieumieyszone, izby pierwsza ad aequalem po wszystkich general-

[261]

nie Wwdztwach cursum przywiedziona drugie aequirem solutionem sciągnione zostały pomyslenia super praemissis Stanow Rzpltey ządał, oraz aby po ułatwieniu tey Materyi czytany był Projekt od Jmc P. Halickiego intuitu dochodzenia Seymow ufurmowany, dopraszał się.

Po skonczonych Posłow głosach, zabrał głos Jmc X. Sekretarz Koronny Vota Senatu co do pierwszey okolicznosci aby Delegowani do Rachunkow non obstingantur Juramento nad 4 Kresek przeciwko 2. Zas aby ad assem Jmc P. Podskarbi W. K. calculum oddał na 14. przeciwko 12. deklaruiący gdy więcey Votow poszło oboiętnych et Sensum Xcia Jmci Prymasa utrzymuiących.

Jmc P. Ogrodzki Sekretarz Seymowy Vota Stanu Rycerskiego Zabieraiący, aby Jchmc delegati nieprzysięgali 119. przeciwko 20. Zas aby Jmc P. Podskarbi ad assem rachował się 97. przeciwko 32. Kresek promulgavit, et super eo zaraz ruszyli się z mieysc, a w krotkim

[262]

czasie Jmc P. Marszałek W. Litt. Senatowi, zaś Xże Jmc Marszałek Stanowi Rycerskiemu zaleciwszy mieysca, doniesli onymze, iż maią Listy od Xcia Jmci Kurlandskiego Birona ad Status posane, na przeczytanie ktorych, iako tesz wygotowanie w traktowaney Materyi Projektu lubo Jchmosc Posłowie dopominali się o pozwolenia Turni, w ktorymby desideria Jnstrukcyi Swoich promovere mogli, iednak solwowana iest Sessya na dzien jutrzeyszy.

Sessya Dwudziesta.

d. 30. Maji.

W zagaieniu Sessyi dzisieyszey Xże Jmc Marszałek zwazaiąc Termin bliski Seymikow Relacyinych, a interessow ieszcze decyzyi wyciągaiących mnogosci Stanowi Rycerskiemu przypominaiąc, iako na dniu wczorayszym Jmc P. Mar-

[263]

szałek W. Litt. Przeswietny Senat, a On z mieysca Swego Stan Rycerski o nadeszłych od Xcia Jmci Kurlandzkiego Birona Listach uwiadomili, et in declaratione czytania onychze na dniu dzisieyszym solwowana iest Sessya, tak, iezeli na też Listow czytanie zupełne zachodzi pozwolenie, pytał się o zgodę.

Pomiędzy wywoluiącemi zgodę Jchmość Posłami Jmc P. Glinka Poseł Łomzyn. odezwawszy się aby Materya względem Skarbu rospoczęta pierwey concludatur, anizeli Jnteressu Kurlandskiego okoliczność proponatur, instabat.

Na co gdy Mu Xże Marszałek iako na dniu wczorayszym pluralitateVotorum decisum est, aby Jmc P. Podskarbi ad assem rachował się przed wyznaczonemi ad Calculum z przysięgi eadem pluralitate dyspensowanemi odpowiedział, y ze w Piątek uformowany Projekt niezawodnie czytanym będzie, deklarował. Tenze Jmc P. Łom-

[264]

zynski, aby w tymze Projekcie oddalenie á functionibus exoticorum et plebejorum zalecone było, dopominał się a w tym odebrawszy upewnienie, iż requisitum Jego zadość się stanie, podziękował, y na czytanie Listow Kurlandskich zezwolił.

Jakosz Jmc X. Horaim Referendarz Litt. ob absentiam Jmc X. Kierskiego Sekretarza Koron. do Xcia Jmc Prymasa Senatu pisane Listy od Xcia Jmci Birona et tota Nobilitte Ducatus Curlandiae czytał, pierwszy sonabat obięcie w possessyą te Xięstwa mediante infeudatione sui 1736. expedita z wyrazenie Rekognicyi JO Xcia Jmci Prymasowi y Całemu Senatowi protekcyonalney Jch zalecaiąc się Manutenencyi, Drugi ukontentowanie oswiadczaiący z przywroconego do Xięstw swoich Xcia rité et legitime na toż Xięstwo Jnwestytuowanego wyrazaiąc podziękowanie, iż mutente et vertente rerum fortuna utrzymywać go przy teyze infeudacyi raczył. Po przeczytaniu Listow do Senatu

[265]

takowych zaczął czytać Jmc P. Sekretarz Seymowy expedycye do Xcia Jmci Marszałka y Całego Stanu Rycerskiego przysłane podobnesz w sobie tak od Xcia Jmci, iako et a Nobilitate Curlandiae wyrazaiące oswiadczenia z rowną insinuiąc się Rekognicyą Statibus Confaederatis.

Skoro takowych originalnych Listow przeczytanie skonczyło się, zaraz dany iest głos Jmc Panu Sosnowskiemu Posłowi Brzeskiemu Litt. ktoren wnosząc iak znacznemi za Kazimierza, a znacznieyszemi ieszcze za Ludwika Węgrzyna postąpilismy Krokami w swobodach, pod panowaniem Jagiellonskim w obfitsze uprowidowalismy się Nadania y Zaszczyty, ad Statum praesentem allegabat, iak w następuiących czasach po skonczoney w Rządach Jagiellow Family przyszlismy, ponizeniem dotego, ze teraz Samych siebie w sobie Rzymu w Rzymie niewidziemy. Widział nie dawno z Swiata zeszły Krol August na Seymie Pacificationis 1736. Stan

[266]

Rycerski daiący sobie moc inwestyowania na Xięstwo Kurlandzkie nowego Xcia in casu fatorum Kietlera ostatniego w Domu tym ex mosculo Sexu Latami obciązonego uzył tey mocy wczesnie; Kiedy ieszcze przed zaszłą Konstytucyą upewniał na ten czas Graffem tylko będącego Birona licznemi Listami, ze Mu na zawdzięczenie pomocy w czasie starania się Jegosz o Tron Nasz u Dworu Peterburskiego czynioney niezawodnie wyrobi feudum Kurlandskie, dał Jnwestyturę w solemney uroczystosci, podpisał Dyploma, y podpisane oddał nie tylko Jemu ale y następcom Jego słuzące. Przyiął od Plenipotenta Finkenszteyna etiam z ublizeniem Prawa nalezące in Persona Ducis Homagium, wypisał Mu do mentem Kommissyi Gdanskiey Kondycye, iako to wykupienie zastanych Dobr in rem feudi, wystawienie Ludzi 200. Koni, lub 500. Piechoty na potrzebę Rzepltey etc. A kiedy adversantis fortunae casu tenze Xże Jmc Biron

[267]

za aresztowanym został, Krol Jmc chcąc dla Krolewicza Jmci profitować, zaczął budować w tymze Xięstwie niepewny dla Niego przybytek za iedną Senatu Radą, ktora niepowinna była wdawać się w takowy Jnteress, bo ten wielo Prawami sub decisionem trzech Stanow ostrzezony nienalezał bez Stanu Rycerskiego resolvi. Zas Senatus Consilium Prawo 1717. przestępuiąc, na tym tylko fundamencie zasadziło się, iż ob rationes Status Panstwa Rossyiskiego tenże Xże Jmc Biron, una cum stirpe sua mascula nigdy wynisc niemiał z aresztu. Ale kiedy to wszystko secus stałosię za usunieniem przeto podwaliny, lub węgielnego Kamienia, y naywspanialszy Dom upadać musi. Koncząc głos swoy, swiadczył iak będąc na Senatu Radzie 1758. słyszał Xcia Jmci Kanclerza WX.Litt. z przytoczeniem licznego Prawa gorliwie za Stanem Rycerskim, ze ta Materya wszystkich trzech Rzpltey Stanow tycząca się, suspendi do Seymu powinna była, stawiącego się, Ktorego

[268]

wdzięcznosci godnego Ministra stałosc pogrozkami niełaski Krolewskiey niewzruszona, że wieczną pamięc znaydywać powinna Zas ze Krol mogł zapomieć o Stanie Rycerskim przez 28. lat w społeczney go niewidzący Radzie, Senat iednak niepowinien był pluralitate decydować Status Materiam bez młodszych Braci swoich, kładący conclusionem, aby to czas teraznieyszy ocalił, y podniosł, co dawnieyszego okoliczność nadwyrężyła, y przypadek obalił, dopraszał się nadgrodzenia Krzywdy, y tey hanby srogiey, ktora per Resultata 1758. et 1763. Stanowi Rycerskiemu uczyniona uchyleniem ich restitui salvis Juribus Xcia Jmci, et Conditionibus iezeli non adimpletis, tedy adimplendis powinna.

Jmc P. Tyminski Poseł Sandomirski przytaczaiąc Pacta Abjectionis Xięstwo Kurlandskiego y Semigalskiego, ze juxta desideria sui a dominante Republica Xcia miec powinny wspieraiąc się Konstytucyą 1736. że ad mentem Jey Graff Biron inoestitus iest na

[269]

Xięstwo, oraz Konstytucyą 1560. aby Senatus Consilia in Materias Status niewdawały się przywodząc, approbando Sensum Jmc P. Brzeskiego, Dyploma 1758. aby sine robore zostało, instabat.

Jmc P. Kasztellan Wislicki obwiniony exkuzuiąc Senat, iż ten względem feudi Kurlandskiego zawsze według Woli Dworu Rossyiskiego cedentis et 1758. Ao decyduiąc, nie zbłądził, gdy mu per rationem Status et Religionis, iż Kurlandya przez niemały wakuiąca czas, wszystkie Jntraty do Skarbu Peterburskiego importowała, Xże Biron bez dołozenia się Rzpltey Prawa swego wlewek uczynił na Jerzego Xcia Administratora Olsztynskiego contracta Culpa siedział w Arescie bez nadziei Kiedyżkolwiek z Niego wraz z Synami swemi wyiscia, za oswieadczeniem Jmperatorowey Jeymci Elżbiety zdało się Krolewica Jmci Karola investire na Xięstwo, aby a Jure et supremo Rzpltey Dominio praemissis ex causis nieod-

[270]

padało. Jako zas Jnteres ten potissimum iest zakonkludowany przez tych, ktorzy a Corpore Rzpltey ad praesens oddalili się, aby więc przytrzymać go do ich decyzyi dla prętszego Onychze ad unionem zachęcenia, sądził za rzecz iak sprawiedliwą, tak y pozyteczną.

Jmc P. Gurowski Poseł Poznanski in Sensum idąc Jmc P. Brzeskiego Litt. iak dawniey Xciu Bironowi na Kurlandyą nadanego Prawa utwierdzenia tym wczesnieyszego zyczył, iżby prędzey Woyska Rossyiskie z Karaju tamteyszego umknęły. Przysięgi zas niewykonaney in Persona, poniewaz Sam Xże iuż ob provectam aetatem wykonać niemoże, aby Starszy Syn Jego post decessum onegosz następuiący, wraz za siebie y za Oyca wypełnił ią, nierozumiał tym sposobem stać się zadość Prawu ad Persona przepisanemu, a dyspensą uchwalonemu.

Xże Jmc Lubomirski Poseł Sandomirski alleguiąc rozsądne Rzpltey rosporządzenie 1662. Granice Senatowi, ze w Sprawy

[271]

Seymowi nalezące wdawać się niepowinien, opisuiące, oraz przytaczaiąc iak Xięstwom Kurlandyi y Semigalyy od panowania Zygmunta Augusta Pierwszego do czasu teraznieyszego pod rządemnie Senatu, lecz Całey Rzpltey zostaiącym przez Kommissarzow Rzpltey, nie kto inny tylko Graff Biron Za Xcia iest przyznanym, kiedy Konstytucya 1607. wyraznie obliquitur, aby o tychze Xięstwach na Seymach tylko zachodziło rosporządzenie nauką Jmc P. Poznanskiego obiasniony, że Prawo intuitu praestandi in Persona homagyy uchylone odebrać może satisfactionem przez Syna za siebie, y Oyca personaliter przysięgaiącego, dziękował Jmc P. Brzeskiemu Litt. za gorliwość około prerogatywy Stanu Rycerskiego okazaną, oraz aby zagaioną Materyą konkludował, y Projekt względem niey podał, z mieysca Swego prosił.

Jmc P. Kasztellan Poznanski Znaio-

[272]

mość Praw Senatowi przyznaiąc, swiadczył, iako na Senatu Radzie1758. agitowaney będąc przytomny pobudzony dopomaganiem się Posłow Kurlandskich o nadanie Jm nowego Xcia, przyłączył zdanie swoie in favorem Krolewica Jmci Karola na tym fundamencie, że dzisieyszy Xie Jmc Biron nigdy z potomstwem swoim wrocic się niemiał na wolność z Aresztu, y że Diploma Jemu na Xięstwo dane wroconym być miało Krolewicowi Jmci Karolowi, Lecz kiedy teraz mutata est facies rerum, za sprawiedliwą rzecz sądząc, aby primus w Nadania pozyskaniu potior był w uzywaniu, in reliquo złączyłsię z Jmc P. Poznanskim.

Jmc P. Bukowski Poseł Sanocki głosem swoim to confirmabat, aby, kiedy Xiąze Jmc Biron oddanego sobie Diploma nie wrocił y Recessu żadnego nieuczynił, kiedy opieraiący się przeciwko bezprawiu Senatorowie w Nielaskę u Krola popadli, Pierw-

[273]

sze Prawo potwierdzonym zostało teraznieyszą Ustawą z tym Warunkiem, aby Senat in futurum w tey Materyi bez Stanu Rycerskiego niedecydował.

Jmc P. Wwda Połocki Hetman Pol. Lit. exkuzuiąc Senat na Deklaracyach omylony, za wroceniem się Xcia Birona ad possessionem oddanych sobie promitivé Xięstw, sądził to in reassumendis z Posłami conferentyys tractari, aby Conditiones in rem feudi przez utwierdzonego adimpleantur.

Jmc P. Małachowski Poseł Krakowski przepraszaiąc Jmc P.Brzeskiego Litt. ze za własnego instynktu powodem idący przeciwnie zdaniu Jego głos zabierać musiał, wrzuconą Kurlandyi Materyą do Seymu Coronationis zestawić pro resolutione radząc ad duxerut te motiva, iż przyszły Elekt mogłby na to narzekać, ze Vasallus do niego potissimum nalezący iest porywczo decydowany, a Stany Kurlandzkie querimonia

[274]

przeciwko Xciu znoszące, mogą nie bez żalosci sarknąć, że Jnteress Jch Seym teraznieyszy bez przypozwu y wiadomosci osądzonym został.

Jmc P. Stolnik Litt. Poseł Warszawski głos Jmc P. Brzeskiego Litt. y innych wychwalaiąc iż Mu się tym hasłem zdał bydz brzmiący, Ktoren budzi Stan Rycerski do uczesnictwa dzieł totalitatem Rzpltey tyczących się, nie zmieyszym poważaniem wspomina Senatorow od zdania tego, Ktorym całosc Prerogatywy upatrywali w nieodwracaiących się za nalezytość sądził, iż będący na Senatu Radzie 1758. agitowaney, słyszał Xcia Jmci Kanclerza y z Nim wielu przy Stanie Rycerskim obstawaiących, aby Materya Kurlandyi do Seymu zatrzymaną została. Lecz kiedy aliter sentientibus zdało się civiliter umorzyć Xiązęcia Jmci Birona, zas tenże Xże Jmc nietylko do wolnego Stanu wrocony, ale y w Possessyi Xięstw zostaie, niemogąc tylko uznawać Possessorem iegosz samego, a niekogo

[275]

innego, rozumiał nic zostawac, tylko utwierdzic Konstytucyą 1736.Do tego zas iż przyszły Krol mogłby upatrywać powagi swoiey uszczerbek, spodziewa się nalezytość wnosząc po Łasce Naywyzszego Pana, iż tenże futurus Regnans bedzie raczył isc za zdaniem y Prerogatywą Stanu tego, od ktorego będzie obranym, względem Kondycyi feudi dopełnienia o przymowienie się na Konferencyach, teraz zas, aby Jmc P. Brzeski Litt. Projekt oswiadczony lub sam przeczytał, lub do Laski oddał, upraszał.

Jmc P. Piaskowski Poseł Wołynski dowodząc Jnstrukcyą Wwdztwa Swego, aby się Senatus Consilia in materias status nie wdawały, cytował Prawo de reddenda Senatus Consiliorum ratione ustanowione, aby przeciwko Niemu wypadłe Resultata, osobliwiey 1758. cum suis effectibus cassentur instando.

Xże Jmc Kanclerz Litt. nie przez chełpliwość, ale przez miłosc Dobra publicznego

[276]

od Roku 1722. maiąc honor umieszczonym być w Senacie, ze zawsze remonstrował to Krolowi, iako Rzplta na Narodowym iestestwie Stanu Rycerskiego zawisła, swiadczył się Ordynacyą Ostrogską, iako ta przez pozbierane po Stancyach Senatorow podpisy oddana w Administracyą obarczona Komissyą podzielona na Administratorow wrociła się do dawnego Stanu Swego za Reskryptem w ten czas podpisanym, kiedy łaskawy Krol pozwolił sobie prawdę Prawa wyexplikować, y Jnteressu słusznosc przełozyć. Gdy nastąpił Jnteress Kurlandzki 1736. dysponować Xięstwami Krolowi pozwolony, oddał ie Graffowi Bironowi, homagium odebrał non ex persona wprawdzie, lecz naprawa defektu tego nastąpic może sposobem przez Jmc P. Poznanskiego podanym ex infortanio Xcia Birona chciał potym na Radzie Senatu ubespieczyć Syna swego w Xięstwach ile maiąc liczne sposoby concilianda pluralitatis czemu na ten czas z obowiązku Ministeryy Sui sprze-

[277]

ciwiaiący się y teraz konkludować niemogł, tylko utwierdzic Xcia Jmci Birona Prawa praeferentiam czyniąc nad bezprawie; Zas na głosy ad Coronationem odłozyć tę Materyą zyczące explikuiąc incertitudinem Seymow judicavit, aby co się Prawnie stało, to nieodkładnie subsistat, a co bez prawnie, to nieomieszkanie ruat.

Xże Jmc Prymas explikuiąc się z podpisania swego na Resultatum1758. ze singulariter na ostatniey Radzie, aby Materya Kurlandyi do Seymu Zawieszoną była, mowił, allegabat nieznać się do tego,aby iakowey podpadał Censurzę. I teraz zdaniem swoim sądziłby zatrzymać się z tą okolicznoscią ad Coronationem, lecz ponieważ pluralitati przeciwic się niezwykł, in sensus magnos isć oswiadczaiąc się, doniosł Stanom, iako pro informatione ichze kazał przynieść oryginalną Kommissyą.

A zatym przeczytana iest tasz Kommissya w Gdansku 21. 9bns 1736. z Jmc P. Finkenszteynem Plenipotentem Xcia Birona

[278]

z iedney, a Jchmc Komissarzami Rzpltey o wykupno Dobr, wystawienie Ludzi y wiele Kondycyi innych wypełnienie z drugiey strony expedyowana.

Po tey Kommissyi gdy projekt ad mentem Konstytucyi 1736. Jana Ernesta Xcia Birona circa Jus et possessionem na Xięstwo Kurlandzkie y Semigalskie obtentam cum stirpe ejus Mascula utwierdzaiący, zaszłe zaś bez wiadomosci Stanu Rycerskiego ex Resultatis Senatus Consiliorum 1758. et 1763. Dyspozycye y wydane Diplomata Prawu przeciwne żeby obstare niemogły iako niepowinny pro insubsistentibus et nihil operare valentibus deklaruiący, tudziesz Szlachcie, aby legitime Duci suo posłuszenstwo pełniła, nakazuiący, przeczytanym został.

Jmć P. Jezierski Poseł Lubelski Zabrał głos, w ktorym przychodzących dwoch z Prawami swemi Xiąząt Kurlandzkich nieznaiąc ktoren z Nich iest lepszym, aby Kurlandya y Semigallia na Wwdztwa podzielona była, propone-

[279]

bat wspieraiąc te wniesienie racyami iak mniey uwagi, tak więcey smiechu godnemi bo tez po kilka razy smiech w innych Posłach hasło daiący, ani go w dalszey mowie słyszeć pozwolił.

Jmc P. Stolnik Litt. Poseł Warszawski do przeczytanego Projektu to superaddi ządał, aby homagium przez Xcia Birona in persona niewypełnione, albo Sam przez Siebie, albo przez Syna Następcę Swego futuro Regnanti osobiscie stawiaiącego się wykonał.Tudziesz aby po wygasłey Krwi Bironowskiey in Sexu masculino Xięstwa nie do kogo innego, tylko iedynie do Rzpltey sub dispositionem wrociły się.

Jmc P. Dzieduszycki Poseł Halicki z doznaney praktyki swiezey nauczony dopominał się tego tesz punktu sub nexionem, aby iak teraznieyszy Xże Kurlandzki, tak y Jego Succedanei de lumbis procedentes Xiązęta w zadnym amplius niezostawali słuzbach.

Jmc P. Młocki Stta Zakroczymski instabat, aby niewypełnione in rem fexdi Kondycye assekurowanemi zostały przez Dwor Rossyiski allegando, iż za teraznieyszym u-

[280]

twierdzeniem Xże Kurlandzki pewny zostanie w Kurlandyi, a Rzplta zawiedzie się na tych Kondycyach, ktore in usq niewykonane niewezmą skutku, iezeli Dwor Peterburski nieubespieczy ich.

Jmc P. Piaskowski Poseł Wołynski aby przeczytana Komissya ingrossowaną została in Volumen Legum, z wielo innemi Posłami odezwał się.

Z Prowincyi Litwskiey Posłowie ze Graniczącym Wwdztwom w Gruntach Xiąze Kurlandzki Krzywdę czyni na Rzece Dzwina zwaney cła uciemięzliwe constituit, uskarzali się.

A zatym dodana iest do pomienionego Projektu sequentia: A ze tenze Xże Jmc Jan Ernest przez Plenipotenta swego 1739. oddaiąc homagium nieuczynił zadość Konstytucyi 1683. in Persona nakazuiącey, przeto przywracaiąc uszczerbek Prawa, aby tenze Xże iezeli Mu czas y lata pozwolą, Sam in Persona, lub Syn Jego Starszy za Niegoż y Za

[281]

Siebie toz homagium indilate wypełnił, ostrzegamy, oraz, aby odtąd słuzby zadney zagraniczney Sam y Synowie Następcy Jego nigdzie niemiewali czyli nieprzyimowali; Zas po wygasłey w Linyy męskiey Krwi Bironskiey, Xięstwa Kurlandyi y Semigallyy ad liberam Rzepltey dispositionem wrociły się, waruiemy, a Kommissyą w Gdansku 26. 9bris 1736. Ao z Plenipotentem Xcia Jmci przez Komissarzow Rzpltey o zyszczenie Kondycyi expedyowaną pro majoriejus robore in Volumen Legum zaingrossować zlecaiąc gdy rozmaite od Wwdztw y Powiatow WX. Litt. tudziesz Ziemi Jnflandskiey o Granice y Cła uciemięzliwe zachodzą uzalenia, więc aby Komissya ab eligendo Rege wyznaczona była, starać się będziemy.

Po przeczytanym takowym Projektu wyzey rzeczonego dołozeniu gdy wszystkich zgoda zaszła na podpisanie, Xże Jmc Prymas y Xże JmcMarszałek podpisali się. Zaś kiedy iuż sol vergebat ad occasum, Xże Jmc

[282]

Prymas doniosłszy Stanom, iż na Piątek czytany będzie Projekt względem Ekonomiki przez Jmc X. Biskupa Płockiego ułozony solwowana iest Sessya.

Sossya Dwudziesta Pierwsza.

d. 1. Junyy.

Dzisieysza Sessya onegday na czytaniu Projektow zalimitowana zagaiona iest od tegosz, y za powszechną Zgodą przeczytany iest Proiekt do Rachunkow Skarbu Koronnego Comissarios wyznaczaiący.

Gdy ten Projekt wielu Posłom niezdawał się, domawiali się iedni o przydanie Forum, drudzy o relegowanie á functionibus plebeiosum et acatholicorum. A zatym gdy poprawiono, przeczytany iest powtornie in sequentia: Ponieważ przez teraznieyszą Konfederacyą WJmc P. Podskarbi WK. obligowany iest do Rachunkow, aby nie tak, iak inni Podskarbiowie, że 400000. roczney Proweniencyi rachowali się, lecz ad normam zmarłych Podskar-

[283]

bich Moszynskiego y Grabowskiego, ex asse kalkulacyą uczynił, deleguiemy przeto z Senatu NN. Ze Stanu Rycerskiego NN. aby obaczywszy wszystkie Percepty y dochody, oneż dempta Pensione 120000. in recompensam Meritorum na każdy Rok naznaczamy. Expensa wszystkie Ordynaryine na zapłatę Officyalistom y extraordynaryine na potrzeby et pro Commodo Rzepltey tudziesz mediantibus Resultatis, y Za Assygnacyami Xcia Jmci Prymasa w czasie teraznieyszego Bez Krolewia wydane przyiąwszy, Rachunki nieodwłocznie expedyowali dla iak nayprętszego Rzepltey informowania, co się w Skarbie znaydować może, stosuią się zaś do Konfederacyi 1733. W. Podskarbi W. K. z Administracyi Dobr Stołowych y Zup Solnych na przyszłym Coronationis Seymie, a iezeliby do tego nieprzyszło, tedy na Senatus Consiliu oddać Calculum powinien będzie. A iako na wszelkich Officyach Skarbu Kor. wielo Prawami cautum est, aby tylko Sama Szlachta conservetur, tak aby odtąd Dissidentes Osoby plebejae Conditionis, y Zydzi

[284]

pod zadnym pretextem chowani nie byli sub paena 1000. Marcarum in quovis foro competenti waruiemy.

Po przeczytanym tym Projekcie gdy go do Stolika dla podpisania zaniesiono, Jmc P. Wallinowski Poseł Poznanski za podanym sobie memoryałem instabat, aby P. Teodor Dessau, ktory powołany, y przez Xcia Jmci Biskupa Poznanskiego przywiedziony do Wiary S. innego niemaiąc do Zycia Sposobu za 577. #. Komorę Zakroczymską kupił Sobie za posrednictwem Prawa Litewskiego Neophitum słuzącego utrzymał się przy nichze.

Lecz gdy inni Posłowie reponebant, aby tenże Pan Dessau ad Evictorem o pieniądze swoie recurrat, Jmc P. Krajewski Poseł Ciechanowski aby do Projektu tego ad Norma Konstytucyi 1736. napisanego dołozono było, izby Superintendenci praevio juramento rachowali się, instabat.

Jmc P. Wallinowski Poseł Poznan. exquirebat Sensum, iezeli zachodzi zgoda, aby Projekt względem rzeczonego Neo-

[285]

phyty był podpisany.

Lecz Jmc P. Małachowski Poseł Sieradzki contradicendo temu, iż nie nowe to Prawo constituitur, lecz stare tylko reassumitur, aby na Komorach sama iedynie miesciła się Szlachta, reposuit.

Xże Jmc Marszałek pytał się, Stanu Rycerskiego, iezeli zupełne zachodzi zezwolenie, aby przeczytany Projekt został podpisany.

Lecz Jmc P. Krajewski Poseł Ciechanowski przy illacyi swoiey obstaiąc, aby Superintendenci ad sonum Konstytucyi 1736. Regestra swoie zaprzysięgali, o dołozenie warunku tego w Projekcie dopominał się a Jnni Posłowie, aby tenze Projekt do jutra ieszcze pro deliberatione zatrzymanym został, domawiali się.

Ruszyli się przeto z mieysc ad persvadendum, y gdy się pomienione obstawanie ułatwiło, podpisanym rzeczony Projekt został w uspokoieniu JP. Poznanskiego,

[286]

ktoremu za P. Dessau obstawaiącemu Xże Prymas oswiadczył się, iż wydane za Komorę Pieniądze ze Skarbu wrocic się muszą.

Więc przystąpiono do przeczytania Projektu intuitu Rachunkow a Successoribus Zmarłych Podskarbich odebrania, w ktorym ze niebyło ex asse dołozono, przeto zabrał głos Jmc X. Biskup Kujawski, aby Rachunki Sukcessorow in eadem forma expedyowane były iak zyiącego Jmc P. Podskarbiego dopraszaiąc się, co y Jnni Posłowie confirmarunt.

Jmc P. Lasocki Poseł Sochaczewski chcąc głos zabrać, a maiąc gosobie osobliwiey od Jmc Pana Piaskowskiego Posła Wołynskiego tamowany gdy interlocutorié zaczął justifikować się, że in aequali activitate zasiadaiący, a innych mowiących Posłow, iako y Samego Jmc P. Wołynskiego pilnie słuchaiący rownie powinien bydz słuchany.

Jmc P. Piaskowski Poseł Wołynski

[287]

Jmc P. Sochaczewskiemu serio reposuit, że Poborca ad mentem Prawa niema Activitate.

Jmc P. Małachowski Poseł Sieradzki tosz samo confirmando Jmc P. Sochaczewskiemu Kwitem ręcznym zasłaniaiącemu się, aby Grodowy pokazał, iak intulerat, tak wszczął się motus tak dalece, iż Xże Jmc Kanclerz W. X. Lit. wziął na się Prowincyą prosic Jchmciow contradicentes, aby głosu Jmc P. Sochaczewskiemu nietamowali.

Jakosz zaczął znowu mowic Jmc P. Sochaczewski, lecz od Jmc P. Wołynskiego rownie iak za pierwszą razą przerwany, powtornie ruszył z mieysca Xcia Jmci Kanclerza, że Tenze do Jmc P. Wołynskiego zaszedłszy, iterum o supersedowanie obligavit Onegoż.

A gdy Contradictiones iuż zupełnie sopitae zostały pomieniony Jmc P. Sochaczewski in activa Voce expressit, aby Jchmc zmarłych Podskarbich Sukcessorowie rowny oddali Rachunek ex asse, do iakiego

[288]

obligatur in vivis extans Jmc P. Podskarbi, łącząc w tym zdanie swoie z Jmc X. Biskupem Kujawskim.

Okrzyknięto Zgodę na te Rachunki, ktore ieszcze nie są a Comissaryys Rzpltey podpisane, a zatym gdy Xże Jmc Marszałek percontabatur ordinem Equestrem, iezeli zgadza się, aby do przeczytanego Projektu względem Sukcessorow przyłozona była Klauzula, iżby ad normam zyiącego Jmc P. Podskarbiego ex asse rachowali się, po między iednemi Jchmc Posłami zgodę wywołuiącemi, a drugiemi aby tylko Ci Sukcessorowie Prawu teraznieyszemu podpadali, Ktorzy Rachunkow podpisanych ieszcze niemaią ostrzegaiącemi Jnnemi zas aby Ci wszyscy subsint ex asse rachunkom, Ktorzy tylko Kwitow od Rzepltey niemaią, a ostatniem aby yydem Successores za Anteccessorow Swoich non respondeant tam stricte dopominaiącemi się.

[289]

Jmc P. Małachowski Poseł Sieradzki, aby, nizeli disceptatio intuitu Sukcessorum ułatwi się y Projekt przeformowanym zostanie, interea Projekt Ekonomiczny został przeczytanym, instabat.

Jmc P. Krajewski Poseł Ciechanowski aby termin był wyznaczony tak dla Sukcessorow, iako tesz delegowanych, na ktoren czas, y gdzie stawic się będą musieli, tudzież przepisany był sposob iak z niemi tymże Delegatis postępować się będzie należało, dopominał się.

Jmc P. Dłuski Poseł z Jnfland Koron. za Rzecz Sprawiedliwą sądząc, aby dla iednego ustanowione Prawo rownie sciągało się do drugich, tę przydał Stanom reflexyą, iż zyiący Jmc P. Podskarbiwie co wybrał, y z czego rachować się powinien, Zaś zmarłych Sukcessorowie nie wiedząc co Jch Antycessorowie robili; gdy za rzecz przykrą miec pewnie będą, aby ex asse rachowali się medium tenere naysłuszniey

[290]

rozumiałby, aby tylko Regestra Komportowawszy, zaprzysięgli oneż, iako są własciwe post vita functus zostawione y w niczym niepoprawione.

Jmc P. Męcinski Poseł Wielunski czyniąc relacyą Stanom, iako zasiadaiącemu na Rachunkach Czapskiego o 760000. demptis expensis tenze Jmc P. Czapski in rem Reiplae przyznał się pokazuiąc dwa Rachunki, ieden na pomienione quantum, gdyby Mu Rzplta justam meritorum recompensam wyznaczyła, wyprowadzony, a drugi na daleko mieyszą Kwotę ex eo ułozony, że sobie za pracę y fatygę potrącic musiał, illationem Jmc Jnflandskiego, aby tylko ze 400000 Succeessores rachowali się za niepowinną utrzymać się allegabat.

Jmc P. Sosnowski Poseł Brzeski Litt. do Materyi wniesioney, aby tak Sukcessorowie, iak Podskarbi dzisieyszy ex asse rachowali się slyniąc distinctionem in re distincta, ze zyiący Jmc P. Podskarbi

[291]

nietylko wszystkie Regestra miec powinien ale tez Superintendentow et Officiales Skarbu w kazdym czasie wezwać może, zaś zmarłych Sukcessorowie iezeli Regestra maią disordine sobie zastawione, niemogą zasiągnąć wsparcia od zeszłych z Swiata Officyalistow, ani od tychze samych przez ktorych są ułozone Reflexyą, ktorą Mu mysl nasunęła salvo meliori judicio Stanow, o ktorych z Spartenczykiem mowic może, Gaudeo quod recentes habeat Patria Cives me ineliores otwierał, aby iak Sukcessorowie, tak y dzisieyszy Jmc P. Podskarbi pro praeterito ze 400000. Zas pro futuro ad ultimum quadrantem rachowali się.

Przeczytano zatym Projekt Successorum praevio Juramento Regestra Komportowac, et ad assem rachować się nakazać delegatis zlecaiący, iże też Rachunki w czasie teraznieyszym expediri niemogą, aby po skonczonym Seymie rospoczęte y konkludowane były, moc de

[292]

delegatis daiący.

Jmc P. Sosnowski Poseł Brzeski Litt. Kwestyą wnosił do rezolucyi Stanow, non pro re evincenti, sed pro re informanti, co się ma stać z Rachunkami temi, ktore są iuż przez dawnieyszych delegowanych expedyowane, y podpisane.

Odłozony przeto ten Projekt iest pro ulteriori deliberatione, et interea przeczytano Projekt przez Jmc X. Biskupa Płockiego, y tak z Senatu, iako też z Stanu Rycerskiego przydanych mu do Komissyi Skarbu Kor. ułozony względem naydoskonalszego w Skarbie porządku uczynienia, y Dochodow Jego pomnożenia Radę Comissionis vim maiącą Consilium Economicum zowiącą się ustanawiaiący, y Komissarzow do niey z Senatu et Ex Equestri Ordine z obowiązkiem pro 20. Aug. in Ao praesenti przysięgi wypełnienia naznaczaiący. Ci zas Komissarze w zasiadaniu tey Rady sub praesidentia WJ Pana

[293]

WK. lub Senatora, vel Podskarbiego Nadwor. Koronnego, alboli tez in absentia Jch wyższego ex ordine Equestri Komissarza w kazdym Kwartale ut pote pro 1. Augusti. 1. 9bris. 1. Februaryy et 1. Maji cadentias reassumuiący y w Zamku tuteyszym Sessye swoie odprawiaiący nayprzod Jnstruktarz nowy ułozyć, a ułozony po Wwdztwach do Grodow rozeslać, takze miarę iedną do Korca Warszawskiego stosuiącą się, spodem y Wierschem okowaną y Pieczęcią Skarbu naznaczoną do Komor y Miast głownieyszych, aby w całym Kraju iedna była, Kosztem Skarbu rozesłać, Trakty aby Furmani Kupcy Komor niemijali; opisać, Rzeki aby wszędzie navigabiles były, obstacula amovere officiales z Stanu Szlacheckiego z opisaniem Jm powinnosci postanowic, Ludzi dla Jnteressu Skarbowego słuzących obmyslic, Regestra iaki Towar iak liczny, y zkąd idący iaką ma czynic importatę uformować przychodzące pieniądze in Archivo Economi co za trzema Kluczami W. y Nadwornego Podskarbich Koronnych, oraz iednego z Komis-

[294]

sarzow składać, tudziesz Pieniądze ad mentem Konstytucyi 1641. z Stanow y Dzierzaw sub administrationem podpadaiących in eodem Archivo lokować Possessorow o Cła wszelkie zapozywać, y iezeliby contra Legem postanowione były, kassować, zaś ktoreby za Przywilejami były, te ad decursum 20. Lat Possessoribus zapłaciwszy in rem Skarbu na zawsze odbierać Podskarbiemu W.Litt. tantum modo teraznieyszemu ad mentem Konstytucyi 1736. corocznie po 120. tysięcy, Następcom zas po złł. 80000. a Komissarzom po 12000. Kwartałami wypłacac Wszelkie Paszporty y Protekcye skassowac etcetc.etc. maią y powinni będą opisuiący a podatkow nowych zeby Ciz Komissarze et Senatus Consilia nie stanowili, ostrzegaiący.

Po przeczytanym takowym Proiekcie zabrał głos Jmc P. Hryniewiecki Poseł Podlaski iako do ułozenia Ekonomiki Skarbu wyznaczony, iż dogadzaiąc desideryys Przeswietnych Stanow ułozywszy

[295]

wraz z Jnnemi do tey pracy wyznaczonemi przeczytany Projekt maiąc ieszcze inne do pomnozenia Skarbu dochodow iako to: do Pogłownego Żydowskiego, lustrowania Dobr y opisania z nich Kwarty sprawiedliwey, y inne pod prezydencyą Jmc X. Biskupa Płockiego ułozone, o przeczytanie onych dopraszał się.

Jmc P. Kasztellan Wilenski przyiąc ten Projekt in Provincias oswiadczył się byle tylko płaca Woyskowa nimże nienaruszyła się. Na ktorą illacyą gdy Mu wyexplikowano, iż w pomienionym Projekcie względem płacy Woyskowey naymnieysza niezawiera się wzmianka; przeczytano drugi Projekt Miarę i Wagę generalną ustanawiaiący, Korzec na 32. Garce, Łokiec 24. cale, Beczka 72. Garce. Bareła36. garcy, Kamien 32. funtow, Funt, Łotow 34. redukuiący etcetc.aby te miary y Wagi Ekonomiczna Rada po wszystkich Wwdztwach rozeslała, zas podlug rozeslanych Jchmc Podwoiewodzowie sub pana duon millium Marcarum ad effectum

[296]

przyprowadzili, nakazuiący, A że Meszne y Ospy starą miarą mierzyć się zwykły, przeto dla uniknienia Kłotni tez Meszne y Ospy z Miary Starey na nową zredukować y nową odmierzać ostrzegaiący.

Po tym Projekcie czytano Projekt w zględem uformowania sprawiedliwey Kwarty Lustratores do Sttw, Dzierzaw, y Woytostw generaliter wszystkich Woiewdztw wyznaczaiący, y aby Ciż lustratorowie nayprzod Przysięgę iako wiernie y sprawiedliwie ani respektem ani podarunkami nieuwodzący się statum Dobr Jnwentarze y wszelkie tak z gotowisci iako też z Panszczyzny proweniencye opiszą et quartam partem wyprowadzą Sub 1ma Februaryy inimminenti 1765 Anno wykonawszy Prowintiam sui, a d. 15. Febru. zaczęli et circa ultimos Augusti zakonczyli, Sufficyencyi dla siebie nie więcey iak na 12. Koni wyciągaiąc, zalecaiący.

Jmc P. Wallinowski Poseł Poznan. potym Projekcie odezwawszy się o zniesienie z Wwdztw Poznans'go y Kaliskiego, Poglownego

[297]

do dwoch Lat tylko przyiętego a dotąd z Cięszkoscią trwaiącego, instabat.

Na co gdy Mu odpowiedziano, iż względem tey Materyi inny będzie Projekt Jmc P. Kasztellan Poznanski maiąc upewnienie od Stanow iż Pogłowne w inną płacy odmieni się naturę, zaczym zyczył aby wprzod te projekta przeczytane y podpisane były, a potym dopomiec się o Wwdztw Poznanskiego y Kaliskiego Krzywdę, iak Materya podatkow takowych Decydowac się będzie.

Jmc P. Piaskowski Poseł Wołynski interlocutorie radząc Jchmc Poznanskim y Kaliskim Posłom, aby do Koekwacyi Projektu byli cierpliwi reposuerunt Mu ze się myli, kiedy Koekwacyą podatki Wwdztw nazywa, bo bardziey sądzą za haracz nie za podatki iuż przez wiek blisko panuiący.

Tandem po tych Umowach czytano Projekt względem Warunku Miast Prowincyi Litt., iako to: Wilna, Grodna, Minska, Nowogrodka, Witebska, Kowna, ktore że przez czę-

[298]

ste pożary zniszczone zostały, a przez Exofficia coraz bardziey pustoszeią, więc w pomienionych Miastach Exofficia skassowano, y aby odtąd Kontraktami naymowali, obwarowano, a in casu gdyby Kto Kontraktu niedotrzymał, takowy w Trybunale Skarbowym karany bydź ma, y za szkody poczynione dupplice damnorum refusione w tymże Sądzie adstringet. Wartom tylko Marszałkowskim, lub innym Komenderowanym dla bespieczenstwa na Przedmiesciach Exofficia pozwolone tak iednak, aby Gemeyn y Officer z Gospodarzem miesciłsię oprocz Komendantow, ktorym osobne deklarowano Stancye, itidem Klasztory utriusq' Sexus et Ritus, aby Gruntow mieyskich nienabywały, Testamentowe Dyspozycye y Legacye Dobr mieyskich nieobciązały y niealienowały, Zas Wyderkaffy y Czynsze tollantur, a Ziemianie zadnych Domow y Placow od tąd w Miastach aby nienabywali, ostrzezono, y gdzieby post Constitutionem 1717. takowe pozachodziły na Dobrach Mieyskich zapisy, za nie

[299]

ważne deklarowano. Tymze Miastom Legem Sumptuariam 1620. Scisle zachowac rozkazano, y oprocz Magistratowym noszenia Szabel zabroniono. A kiedy Ktory z Mieszczanow Dom y Grunta swoie długami obciązy, takowego Substancyą cum bonis Mobilibus et immobilibus, plus offerenti przedac determinowano. Kamienic y Placow, spustoszonych, iezeliby się do nich praetensores w Rok a data praese. Constitutionis nieodezwą, Miastom Wolną Dyspozycyą zostawiono.

Po tym Projekcie warunek Miast Koronnych takze Projektem opisany, czytano, Ktorym Miasta Wszystkie Obradom y Ziazdom publicznym podpadaiące ab Exofficio cujusvis praeminentiae hospitibus liberantur, et Possessores, aby w naymowaniu Stancyi niedepaktowali praecaventur sub responsione in foro Sądow Marszałkowskich lub Ziemskich y Chorągwiom tylko do Assystencyi y bespieczenstwa publicznego Kommenderowanym Exofficia na Przedmiesciach reservantur.

[300]

Po przeczytanym tym Projekcie wielu domawiało się Jchmc Posłowaby taxa Stancyi naznaczona była, lecz dla innych Jchmciow Posłow trudność w taxowaniu Stancyi explikuiących nihil decisivi evenit.

Jmc P. Rzewuski Poseł Halicki stosuiąc się do przeczytanegoProjektu Prowincyi Litt. instabat, aby Projekt Miast Koronnych conformiter ad sonunt Litt. poprawiony był na pretendowaną Domow taxę odpowiadaiąc iż Kto go ma w Miescie aby tak naymował, iak będzie mogł zgodzic się, a o Stancyą Kontraktuiący tak ią zapłacił, iak bedzie mogł umowic się.

Jmc P. Piaskowski Poseł Wołynski wnosił, aby kassowanie Exofficiorum na Seymy Ordynaryine iasniey praescribatur, iezeli sciągać się ma lub nie do Seymow Elekcyinych, ile swieżo zaszła Konstytucya względem Mostu przeiazdu na Seym Electionis bez płacy Mostowego pozwalaiąca moze być okazyą kwestyonowania Exofficiorum.

Jmc P. Horaim Poseł Wilenski na

[301]

Projektu względem Miast uformowanego podpisanie niezgadzaiąc, o kommunikacyą onegoż dla rospatrzenia się w nim, upraszał.

Jmc P. Wilczewski Poseł Wiski w projekcie Litt. usłyszawszy Domow Szlacheckich Kassatę, aby do Koronnego Projektu wciągana niebyła, praecustodiebat, allegando, iż kazdy Szlachcic na funcyi zostaiący może miec Dom Swoy w mieyscu tym, gdzie ustawicznie przemieszkować musi.

Jmc P. Trzebicki Poseł Brzeski Kujaw. nad utratą czasu, iż Sessya rebus infectis na samych dysputach zeszła condolendo, aby przynaymniey na dniu iutrzeyszym Projekt po Projekcie ordine mimo innych Materyi decidatur, desiderabat od Stanow unaninictatem.

Na co Xże Jamc Prymas odpowiadaiąc do ządaney iednosci to też przydał, aby Przeswietne Stany przynaymniey małe Projekta do przeczytania gotowe y Kontradykcyom podpadać niepowinne, podpisanemi zostały.

[302]

Jakosz przeczytano Projekt Dokumenta ex Archivo Rzepltey często brane zrewidować, et cum clenodyys opisac zalecaiący, na co iak Jchmc względem Skarbu Ekonomikę układaiący iż ten punkt w Jch Projektach miescic się niebędzie, odpowiedzieli, tak przeczytano inny Projekt o Kapturach, aby in Cognitionem Jurium nie wdawały się, sub nullitate Decretorum ostrzegaiący, oraz Proiekt oExekucyi Dekretow Trybunalskich ktore dotąd in suspenso ob casum Jnterregni zostaią, aby per congruos Juris gradus exequantur, nakazuiący, tudzież Projekt Konfederacye Partykularne po Woiewdztwach Prawem nienagannie uchwalone cum Suis Laudis approbuiący.

Jmc P. Kossowski Poseł Brzeski Kuiaw. hoc loco odezwawszy się wnosił, aby Lauda recommendationem Osob do Nobilitacyi y Jndygenatu zawierać w sobie mogące approbentur conditionaté, iżby takowym rekomendacyom bardziey droga zagrodzona, anizeli utwierdzona została.

Xże Jmc Prymas głos zabrawszy, doniosł Statibus, iako będący u Niego Jmc P. Wwda Smolenski actu wyiezdza dla poratowania Zdrowia swego do Wod Za Granicę upraszaiąc Rzepltey iako o dyspensę w tey mierze, tak o zostawienie mieysca na Konfederacyi teraznieyszey, iżby Ją za powrotem swoim podpisał. Na takie ządanie gdy Wszyscy generalnie zgodzili się, Jmc P. Wwda Podlaski głos zabrawszy iak wyrazał w nim liczność Szlachty ubogiey przed Plebejami do niczego docisnąc się niemogącey po Wwdztwach znayduiąca się, tak illationem Jmc P. Brzeskiego Kujaws'go zdaniem swoim wspierał, aby w Projekcie ostatnim per expressum to cavere, iż rekomendacye Plebejorum ad Nobilitatem nihil operare będą.

Po skonczonym głosie Jmc P. Woiewody dwa przed ostatnie Projekta, przeciwko ktorym zadna nie zaszła opozycya wraz Xże Jmc Prymas z Xciem Marszałkiem

[304]

podpisawszy, o solwowanie Sessyi upraszał, zalecaiąc na dzien jutrzeyszy continuationem Projektow względem Ekonomiki Skarbu Koronnego ieszcze de integro nieczytanych, y Sessya solwowana na dzien jutrzeyszy.

Sessya

Dwudziesta Druga

die 2. Junyy

Xiąze Jmc Marszałek dzisieysze reassumendo Obrady, iak dnia wczorayszego zalimitowane są na wziętey sub decisionem Materyi względem ułozenia Skarbu Koronnego Ekonomiki, tak aby dzis qua efficacissimé tractatur, exquirebat sensum iezeli iest zgoda na przeczytanie pozostałych, a do tey okolicznosci sciągaiących się dalszych Projektow.

Lecz Xże Jmc Prymas głos zabrawszy expressit, iż kiedy był czytany Projekt do Konferencyi uformowany uwazał Ządania Stanu Rycerskiego, aby Rewersa intuitu Tytulow inducerentur Konstitucyą, ktore na Minis-

[305]

trach wymozone dokładniey poprawione y podpisane, ze ad satisfactionem desideriorum includuntur teraz w Projekt Konstytucyi przeto aby tenze Projekt przeczytanym naypierwey został, proponebat Statubus.

Jchmc PP. Kasztellan Wilenski y Krajewski Poseł Ciechanowski instando, aby rospoczęta Materya względem Ekonomiki non interturbetur innemi Propozycyami, contradixerant namienionemu od Xcia Jmci Prymasa Projektowi. Zas Jmc P. Suchorzewski y Jmc P. Stolnik Litt. Warszawski, tudziesz inni Posłowie, aby Konferencyi Projekt pilnieyszy nad inne Materye przeczytanym został pro primo domawiaiących się juvit.

Xże Jmc Prymas odezwaniem się swoim allegando racyą nieodkładney potrzeby iż pomienieni Ministrowie poty niechcą zacząc Konferencyi, poki rzeczone Tytuły dostatecznie przyznane Monarchom Jch nie będą.

A zatym acquiererunt Contradicentes, y wspomionych Konferencyi Projekt przeczytanym iest in ejusmodi sequentia, iż

[306]

względem Tytułu Całey Rossyi przez Ministrow Nayiasniey. Jmperatorowey Jeymci Rossyiskiey ządanego, ponieważ dali Deklaracyą, Ktora słowo w słowo inducitur: Nos Hermanus, Kayserling, Sacri Romani Jmperyy Comes etc. et Nicolaus Sacri Romani Jmperyy Princeps Repnin etc. Esti Tractatus signanter 1687. Ao inter Polonae Regnum et Rossiae Dominium initus satisabunde enumerat Provincias et Ditiones, quae á Polonia possessae et possidendae sunt, et intentvi Suae Jmperialis Mttis saepeReipublicae testata certiorem reddit eandem Jurium Libertatum ac Granicierum suarum esse securam, ne vero haecce optima mens trahatur in aliquam contrariam opinionem infrascripti vigore hujus spondemus suam Jmperialem Mttem ex Usu Tituli tituis Russiae nihil sibi esse vindicaturam, imo gvarrantiam in omnibus Reipubl'ae Juribus, Privilegyys ac Libertatibus, Ditionibus, Terris, ac Limitibus, qua possidendae sunt, vel possidentur, inviolabiliter servandis contra quosvis conatus appromittit etc. Actum

[307]

Varsaviae 23. Maji 1764. Hermanus Kayserling, Nicolaus Repnin, y oraz przyrzekli w czasie 7. Tygodni prokurować Podpis od Samey Jmperatorowey Jeymci, aby takowy Tytuł nic nieszkodził Granicom,Własnosciom, y Gruntom w Possesyi Polskiey Zostaiącym, oraz Tytułem Krolewskim dotąd uzywanym domawiać się o Rewers od Sameyze Jmperatorowey Jeymci podpisany, Wielmożni y Urodzeni do Konferencyi wyznaczeni maią, y aby tak z względem ubespieczenia, Sądow Pogranicznych, iako tez o Satisfakcyą Krzywd privatorum et desideriorum Wwdztw, ktore od Posłow in Scriptis podane sobie będą mieli upomnieli się, obligantur.

Podobnymze sposobem napisany względem Konferencyi z Ministrami Dworu Berlinskiego Projekt Rewers względem Tytułu Krola Pruskiego od tychze Ministrow cum declaratione illa: Usum Tituli, neque Titulis Regiae Mttis Poloniae, neque

[308]

Terris, ditionibus, ac Limitibus Reipublicae quidq'm posse nocere, quin potius quarrantiam, et Libertatum manutentionem ex parte Ssimi Regis Prussiae Polonis esse certam spondemus, podpisany inkluduiący w sobie, et ut paemissum est o Rossyiskich Konferencyach sub simili sonantia aby przyznanie takowego TytułuGranicom, Possessyom, y Własnosciom Korony Polskiey, oraz Prowincyi do Niey przyłączonych nic nieszkodziło z Dworem Berlinskim Konferencye zacząc zalecaiący przeczytany iest.

Po wysłuchaniu ktorego Jmc X. Biskup Chełminski, a za nim Jmc X. Biskup Kijowski, aby salvis juribus Prussiae Polonae clausula dołozona była domawiali się, Jmc P. Stolnik Litt. Poseł Warszaw. reposuit, iż w Traktatach dostatecznie są obwarowane Prussy Polskie.

Zas Jmc P. Małachowski Poseł Sieradzki słow Terrarum Prusiae dokładać nie zycząc, allegabat, iż specialitas derogaret

[309]

generalitati gdy gvarrantiam nie szczegulnie tylko do Pruss, ale y innych Wwdztw z Panstwami Krola Jmci Pruskiego graniczących miec chcemy, y tak iest praecautum w przeczytanym Projekcie.

Kiedy zatym Jchmc XX. uspokoieni odstąpili pretensyi swoiey poprzedzaiące Projekta insimul podpisane są tak od Xiązęcia Jmci Prymasa, iako y Xcia Jmci Marszałka.

Zaś Jmc P. Hryniewiecki Poseł Podolski do wczorayszych Ekonomicznych intuitu Skarbu Koronnego Projektow przymawiaiąc się o przeczytanie pozostałych ieszcze do teyze Materyi sciągaiących się iak instabat, tak z Rąk Jegoż Jmc Panu Sekretarzowi Seymowemu oddane, Nayprzod przeczytanym został Projekt Cło generalne Wzorem Konstytucyi 1663. ustanawiaiący, a wszelkie partykularne Cła, Komory, y Przykomorki Prawu przeciwne Lodowe niesłychanym Prawem, aby przez Lod przeiezdzaiąc lub przechodząc płacili, zniwen-

[310]

towane, tudziesz wszelkie Extorsye abusivé wymyslone zupełnie znoszący. Pomienione zas Cło Generalne nemine excepto począwszy od Nayias'go Krola, aż do ostatniego Człeka według Jnstruktarzaprzez Komissyą Skarbową Ekonomiczną z Allewiacyą, czyli Mollifikacyą cięszkosci ustanowionego płacic rozkazuiący, Victualia tylko na Targi, Zboze z Dobr do Dobr przewozic się, y Konie lub Bydło z iedney do drugiey maiętnosci przeganiać się maiące excypuiący. A Mosty y Groble Konstytucyami 1726. et 1736. po Domach dziedzicznych, Krolewskich y Duchownych znayduiące się obwarowano w uzywaniu wybierania Mostowego y Grobelnego zostawuiąc na reperacyą onych że po gd. 3. od Konia, a nie więcey y tylko gdzie większe y lepsze są, brać pozwalaiący, a od tegoż Mostowego y Grobelnego rownie iak od Cła na Targ iadąc Podwody, przepędzane z Dobr do Dobr Stada, y Zboza przewożone uwalniaiący. Monety zas Kurs, aby w Gdansku y innych Miastach podwyższany nie

[311]

był, ale wszędzie iednakowa była Kurrencya, przykazuiący.

Skoro ten Projekt przeczytanym został, zaraz Jmc P. Wilczowski Poseł Wiski, aby wybieraiący Mostowe y Grobelne też przeprawy punktualnie reparowali odezwawszy się, względem od Miasta Gdanskain magna voce exclamans dzieiące się absolutnosci y Jnkonweniencye aby na poskromienie ich distinste wyznaczona była Komissya, instabat.

Jmc P. Krajewski Poseł Ciechanowski in similem idący sensum, oraz alleguiący, że Miasto Gdansk y Torun ex Dominio Rzepltey wyzuc się usiłuią, aby osobnym Projektem z dokładną dla Komissarzow Jnstrukcyą opisane były, domiawiał się.

Jmc Pan Piaskowski Poseł Wołynski od Statutu Krola Albrychta do1717. Roku Konstytucyi alleguiąc Prawa Wwdztwo Wołynskie od płacenia Cła Brzeskiego Litt. uwalniaiące, a dotąd in executione sui przez Skarb Litt. ze do niegosz toż Cło płacic muszą, niezachowane, skoro zaczął ostrzegac,

[312]

aby ejusmodi uciązliwe Cło teraznieyszym Seymem zniesione było, zraz Jmc P. Suchorzewski Poseł Kaliski, a przy nim y inni Posłowie contraditionem okrzynęli y skonczyć Jmc P. Wołynskiemu niedali.

Gdy tedy nader wielki wszczął się hałas y Posłow iak Pszczoł szemranie, Jmc P. Małachowski Poseł Sieradzki clara voce odezwał się, ad contradicentes, aby w głosy niewpadali, gdy tym sposobem mowiąc, piersi zerwać przyszłoby, a ieden drugiego nigdyby niezrozumiał.

Zaczął czytac Jmc P. Piaskowski Poseł Wołynski 1717. Prawo, aby od zadnych Statkow Bugiem przechodzących Szlachta nie płaciła ostrzegaiące, lecz rownie y tu Jmc P. Suchorzewski proncipaliter contravenerat, a zatym Jmc P. Wołynski illationem suam chcąc dawnieyszemi wesprzec Prawami dopraszał się u Jmc P. Sekretarza Seymowego o 3. Tom Voluminis Legum interea wraz z Xciem Czartoryiskim Kollegą swoim nie tylko pro parte iednego, ale piąciu Woiewodztw Wołynskiego, Podolskiego, Kyyowskiego,

[313]

Bracławskiego y Bełzkiego explikuiąc się, iż te wszystkie dwa razy płacic muszą Cło od iednego Statku uciązliwe 130. w Brzesciu, a 30. złł. w Fordonie mniey do Skarbu Koronnego, a daleko więcey do Liit=o za to iż częscią Prowincyi Litt. Brzescia nieminie.

Jmc P. Wwd'a Podlaski głos zabrawszy rozwodził się w Nim, iak iest na co słusznie ubolewać, gdy czas Seymu skracaiący się niena przyspieszaniu Decyzyi, lecz głosow zabierania extenuatur. A iakow dawnieyszey Sessyi upominał się był, aby skonfederowene Stany dały sobie stipulatam manum niewpadania ieden drugiemu w głos zabrany, tak y dzis o toż samo Amore Patriae obligował, aby hałasow nie czyniąc, kazdy wolnym ustom władzę odjął dobrowolnie, et hoc in loco Jmc P. Skorzewski Poseł Kaliski przerwał dalszy dyskurs in haec odzywając się formalia: iż Mci Panie Wwd'a iestes Senatorem, a Ja Posłem, niemozesz Mi przeto Ust zawięzywać. Porwał się Wwd'a z mieysca z explikacyą iako niechce tego, aby Posłowi nie było wolno mowic, o to tylko dopomina się, aby zachowuiąc formę Rad,

[314]

a nie zwady, ieden drugiemu w głos zabrany niewpadał, iak sam czyni, kazdego mowiącego pilnie słuchaiąc.

Xże Jmc Czartoryiski Poseł Wołynski, aby głosy Senatorskie od JmcP. Marszałka Litt., a Stanu Rycerskiego od Xcia Jmci Marszałka swego zabierane były, a interlocutoria locum non habeant, dopominał się.

Gdy Dysputa między Jchmc PP. Wwdą y Suchorzewskim zakonczyła się, Jmc P. Hryniewiecki Poseł Podolski niezałuiąc czasu tam gdzie go uzyć nalezy się wniesioną illacyą przez Jchmc P.P. Wołynskich nietylko Wwdztwo Jch, ale y Podolskie, tudziesz inne za dotykaiącą, iak allegabat tak wyexplikowawszy że od Pola Sokalskiego ruszaiące Statki, raz w Brzesciu Litt, a drugi raz w Fordonie niesłusznie płacic muszą, instabat, aby lub Skarb Koronny Litewskiemu zupełnego z Bugu Cła odbierania, lub też Litewski Koronnemu ustąpił, albolitez pomiędzy sobą zniosłszy się, aequali medio obydwa

[315]

kontentowały się, do czego nim przyidzie, aby interea Projekt względem Pogłownego Zydowskiego takze do Ekonomiczney Komissyi sciągaiący się przeczytanym został, o wysłuchanie prosił.

Jmc P. Wwda Pomorski do illacyi Cła Brzeskiego odezwawszy się aby dwie częsci na Skarb Koronny, a trzecia na Skarb Litt. odtąd placiła się, proposuit.

Zas Jmc P. Małachowski Poseł Sieradzki reposuit, iż Wwdztwo Wołynskie chętnie zgodziłoby się y na to, aby Skarb Litt. niewyciągał więcey, iak bierze bez Kwestyonowania Korony.

Po tych odezwach przeczytano Projekt pomienione Pogłowne Zydowskie na 220000. Złotych Konstytucyą 1717. ustanowione, Ze Zydzi nierownie więcey wybieraią, y wybrane pieniądze na swoy pozytek z pognębieniem drugich a uymą Rzepltey znoszący, a przychylaiąc się do Konstytucyi 1624. tez Pogłowne po Miastach y Wsiach Dziedzicznych, Krolewskich y Duchownych Znayduiący sięZydzi, aby odtąd á d. 1. Januaryy 1765. Zyd Kazdy Zonaty od głowy po złł. 4. inkluduiąc Synow po lat 13. maiących, y Corki po lat 11. co rocznie wypłacał, lub bez

[316]

zadney axepcyi tak od starszey, iako tez y nayłodszey głowy całe Zydostwo co go bydz może po złł. 3. z osobna rachuiąc, co rocznie wypłacano nakazuiący. Zby zaś wszystkich Żydow zregestrowanie exnunc nastąpiło, Komissarzow z kazdego Wwdztwa naznaczaiący, a gdyby Zyd Ktoren chciał się na Wies wzgledem trzymania Arędy udać, aby Mu to bronionym nie było pod 1000. Grzywien ostrzegaiący excepto gdyby winnym zostawał. Komissarze aby wszystkich Zydow w czym Starostowie y Tenutaryuszowie et quocunq' Titulo Possessorowie przszkadzac niemaią, po wszystkich generalnie Miastach, Miasteczkach, y Wsiach rewizya iak naydoskonalsza nastąpiła, Rabinom, a gdzieby Jch nie było, Szkolnikom przekazali iednego z Katolokow harce ad effectum zgodnego przydali, izby z nimże nieodstępnie wszystkie mieszkania y w nich Osoby etiam w podrozy znayduiące się specyfikacyą Jmiony Nazwisk Regestrem wypisali zlecaiący, a Rewizirowie aby Regestrami czysto wypisanemi do Grodow na dzien 10. Stycznia ziechali y Jurament przed Komissarzami in

[317]

Rotam praeseriptam iako w Rachowaniu Mieszkania y Osob niespuszczał, y zadnym faworem y boiaznią lub darem nieuwiodł się. Co do Katolika, co zas do Zyda, iako od naystarszey głowy do naymnieyszey zadnego Zyda, ani Zydowki nieopuscił, faworu zadnego nie zachował etc. wykonali, przykazuiący, Panow zas Duchownych y Swieckich, iz gdyby takowey Rewizyi bronili, lub bronic kazali, że Duchowny w Kapitule, a Swiecki na Seymikach y funkcyach omni activitate carere ma, y zapozwany ad cujusvis instantiam przed Ekonomiczną Komissyą respondere powinien, ostrzegaiący. Komissarzow zas do Kazdego Wwdztwa z obowiązkiem aby do Kancellaryi Grodzkiey lub Ziemskiey ziachawszy, przysięgę wykonali, a podług niey z wyzey rzeczoney Rewizyi Regestrem Sprawiedliwą Tariffę wypisali, a wypisaną Seorcivé ad Acta Grodu per Oblatam, a na drugą Rękę na nayblizszą Komorę oddali,determinuiąc. Ktoby zas z PP. Komissarzow na czas opisany nieziechał, ze nietylko Activitate carere

[318]

ale et pro negligentia 1000. Grzywien y Siedzeniem 4. Niedziel Wiezy /:oprocz legalnych racyi, ktore wyprobować powinien:/ karany bydz ma zkazuiący. Kazdemu zaś ten Komiss pełniącemu, izby Extorsyi zadnych sub paenis arbitrareis irremissi biliter extendendis nie czynił, po 1000. złł. ze Skarbu Koronnego naznaczaiący.

Gdy Projektu tego przeczytanie zakonczyło się Xże Jmc Czartoryiski Poseł Wołynski expressit, iż iako kazdy Podat publiczny powinien mieć niezawodną powinnośc swoią tak iezeli Lustracya Zydow gdy w iednym Roku większa Jch quantitas, a w drugim mieysza nieuchybnie bydz może, co Rok ponowiona będzie, tudziesz kto będzie gdy nikomu nic iest tayno, iak Zydzi są inonerowani decess za Nich placił chcąc zostać uwiadomionym konkludował, aby iak Zydow, tak y długow inychże co roczna bywała Lustracya.

Jmc P. Hryniewiecki Poseł Podolski przez Xcia Jmc Prymasa ad respondendum pobudzony zabrawszy głos, raponebat Xciu Jmci

[319]

Posłowi Wołynskiemu, iż niewiedząc iaki sposob do Pogłownego mogłby się ustanowic nad Rewizyą niezawodniedyszy deliberabat z Kollegami do niey przykładaiącemi się iż iezeli umrze Żyd ieden, na mieysce iego urodzi się drugi, nie iest zas Konsekwencya, aby Fundusz wypadł, gdy dawne Pogłowne przez lat 100. we 220000 wypłacaiąc Zydzi do Skarbu Million wyciągniony y corocznie niewiedziec gdzie się podziewa. Dwa zas sposoby ieden po złł. 4.a drugi po złł. 3. z kazdego Zyda miec chcący podał sub decisionem Rzpltey, aby ktoren z nich zdawać się będzie uzutecznieyszy, costituatur ille.

Xże Jmc Wołynski przestaiąc iuż na pewnosci takowego podatku, prosił o Warunek aby in casum niewypłacenia się Zydow, Szlachta non respondeat za nichze przez konfiskowanie Jm domow.

Jmc P. Suchorzewski Poseł Kaliski odezwawszy się proctamavit: iż My Szlachta tak cięszki cierpiemy haracz, a Zydzi obronienie znayduią.

Jmc P. Wwda Pomorski Xciu Jmci Wołynskiemu, aby kiedy Wolny Narod ponosic musiał

[320]

przez lat 70. tak ciężki haracz, Zydowie przynaymniey do lat 10. lub 5. z cierpieli go, odpowiedziawszy, daley wniosł, aby ponieważ z tąd Woysko dostarczaiącey ieszcze miec niebędzie mogło płacy, sposob ultimae Consumentiae ad effectum przyprowadzony został, iżby od Beczki Piwa, Gorzałki, Miodu etc. constitulam na Woysko płacono quantitatem; Wzgledem zaś lustrowania Dobr y wyciągania z nich Kwarty sprawiedliwey przymawiaiąc się aby na Sttwa osobliwiey w Prowincyi Wielkopolskiey przy szczupłych dochodach znayduiące się, a z Grodowey Jurisdykcyi wielo obowiązkom podpadaiące Miary był wzgląd, iż Jchmc XX. Biskupi z Dobr swoich duchownych do dzwignienia publicznego cięzaru przyłozyć się Kwartą zechcą, rozumiał na Zydow iezeliby punktualnie ad mentem utozoney Tariffy wypłacac pogłownego niechcieli, paenam criminalem praecavendam superaddi do przeczytanego Projektu zycząc. Na koniec proposuit ustanowienie podatku z Łanow po iednemu Złotemu z Łanu Szlacheckiego

[321]

a po dwa Duchownego chcąc miec solvendum trubutum.

Jmc P. Kuczynski Poseł Mielnicki Wyznaczenie Lustratorow do układania Kwarty iż się bez znaczney Skarbu Expensy obeyisc niebędzie mogło niesądząc za godne przyięcie nietylko zdaniem, ale y obowiązkiem Jnstrukcyi przeciwic mu się oswiadczył ten podaiąc sposob, aby Jchmc PP. Starostowie do Grodow zaproszeni podług opisaney przez Przeswitne Stany Rothy przysięgę wykonawszy sua sponte sprawiedliwą Kwartę przyznali, y przyznaną do Skarbu importowali, alleguiąc, iż kiedy Jchmciom nie przykro było dla miłosci swoiey odległą Za Granicę do Drezna odprawić drogę, po Starostwa, niechze niebędzie za markotno przez Szacunek Oyczyzny przeiechać się do Ziemstwa lub Grodu, swiadcząc się oraz przykładem z Siebie, iż od znayduiących się in Collegio Stanow Jmc P. Chorązego Posła Warszawskiego kupiwszy Krolewszczyznęgotow iest przysiądz, y podług przysięgi Kwartę płacic. Aby zas tym pewniey abominabile onus do czasu tylko na Wwdztwo przyięte, tolli mogło, Czopowe y Szelę-

[322]

zne, ut aerario publico adseribatur, proposuit. Tudziesz aby Regiment Łanowy ad mentem Konstytucyi 1726. w zupełnym zostawał Komplecie, a Dozywocia aby od tąd dla Nikogo na Krolewszczyzny Koncem prętszego zasług nadgrody doczekania się niepozwalane były, obostrzenia Prawa dopominał się.

Jmc P. Kossowski Poseł Brzeski Kujawski JP. Mielnickiemu za wspomnienie Regimentu Łanowego podziękowawszy, y danie wiadomosci w iakim go odebrał Stanie, y iaką bierze płacę na potym zostawiwszy, podziękował oraz za ułozenie Collegyy Aeconomici Zas do Pogłownego plurimum Prowincyą Wielkopolską obciązaiącego przystępuiąc allegabat agitowaną pod Prymasem Potockim Komissyą,a podatku ultimae Consumentiae, ktoren uzytecznym bydź dla Rzpltey sądząc, iżby do ułozenia zaleconym został Concilio Aeconomico proposuerat racyą potrzeby, ze Zydow z mieysca na mieysce usuwaiących się niewystarczałoby decydowac, et interea Zawod płacy pewnie nasceretur przed allewiacyą, ktora

[323]

musiałaby nastąpic czasu, Casu quo Zydostwo w długi niezmierne zabrnęłoby. O Karcie że ią Prawa zlecaią wypłacac sprawiedliwie nihil novi constitui rozumiałby, kiedy kazdy do Sądu zapozwany musiałby adimplere. Przepis Prawa dawnego, o Regimencie Łanowym nakoniec mowiąc, explikował, iak Chorągwie iego po 16. a naywięcey po 17. Gemeynow w nim zastawszy, przy prowadził ie do Liczby 30. iak usilnie starał się aby broń złą maiący przy lepszey przecież zostawał, iak po kilku Gemeynow o wybieranie płacy ode Wsi do Wsi wysyłaiąc podleyszemi staią się od Chwestarzow więcey po Dworach zyskuiących, gdy w iednym Starostwie Łany po rozbierane na Grunta Chłopskie, w drugim na Folwarki Staroscinskie, w trzecim Lasem zarosłe nic albo mało co płacą. Co iak iest niby znaczną na pozor, a trudną w istocie płacą, tak aby wraz z Kwartą do Skarbu odtąd importowaną, a ze Skarbu Regimentowi wydawaną była, o ustawę tey okolicznosci dopraszał się.

Jmc P. Stolnik Litt. Poseł Warszaw. wspieraiąc Jmc P. Brzeskiego Kujaw. expressit, iż lubo

[324]

teraz niema honoru zostawac w tym Regimencie lecz kiedy w nim był, swiadkiem tego iest iako Jmc P. Brzeski Cheff onegoż usilnie starał się aby Originalna Rzepltey fundacya ad pristinum Statum redire mogła, iak na Komissyi Radomskiey pracował, aby mogł był wydobyć punktualną płącę, lecz przeszkadzali temu Ci Sami, ktorzy naywięcey dopomagac powinni byli; Zas ustanowienie sprawiedliwey Kwarty allegando za naysposobnieyszy y naydoskonalszy wynalazek pomnozenia dochodow Skarbu Koron'go, iż iednoczyć Stany powinneby ku przywodzeniu do nieodkładanego skutku tego, bez czego zniesienie uciązliwego pogłownego nastąpic niemoze, sądził miec reflexyą nad zblizaiącym się Seymu Terminem, przed nadeysciem ktorego, aby Obrady rebus infectis nie zakonczyły się przeczytane Komissyi Skarbowey Cła Generalnego wyprowadzenia Kwarty, y Pogłownego Zydowskiego Projekta, iak zdaniem Jego dostatecznie są ułozone, tak aby podpisanemi zostały, rozumiałby dalszey nieczynic względem nich przewłoki.

Jmc P. Potocki Poseł Halicki

[325]

względem Kwarty przymawiaiąc się Starostwo swoie Glinianskieobiasniał Statibus iak dochody iego arcy szczupłe, tym szczupleysze ieszcze będą, kiedy y Kwartę zapłacic przidzie, y Propinacya Miasta Przywileiami pozwolona Approbatione Privilegiorum Miast confirmabit z uymą Prowentu Staroscinskiego,o ktoren Sprawa w Assessoryi pendet.

Jmc P. Suchorzewski Poseł Kaliski Pogłownego Naturę haraczem na Wwdztwa Wielkopolskie do przyszłego tylko Seymu włozoną, a przeto 70. Lat z niepoiętą y piekielną cięszkoscią dotąd irremissibiliter trwaiącą allegando za Jarzmo niewoli w Wolnym Narodzie, gdyby inne sposoby z Pogłownego Zydow, Konmi, Wołmi et omnibus generibus Towarami handluiących obmyslone nie zostały Mentem Jnstrukcyi Posłom od Wwdztwa Poznanskiego y Kaliskiego daney aperuit, aby ad Acta poszli y Manifesta zaniesli iż dalszego haraczu znosic niebędą przycisnieni niesprawiedliwym Jarzmem tego skutkiem, y iuż kilka Wsi in dominium Woyska za przewiedzionym o Pogłowne Processem, zabrano, kiedy Fol-

[326]

wark 100. Kop Zyta ledwie zebrac mogący, 200. Złł. płacic musi.

Xiąże Jmc Prymas wysłuchawszy tylo głosow z Cierpliwoscią, na ostatek odezwawszy się proposuerat Statibus, aby tak u Stanow, iako y Całey Oyczyzny wdzięczność znaydować powinne Projekta wzgledem Skarbowey Komissyi Cła Generalnego Kwarty sprawiedliwey, y Pogłownego pracowicie ułozone podpisawszy iżby haracz odmienionym został w inny podatkowania sposob Projekt ultimae Consumentiae od dawnego czasu ządany był przeczytanym.

Lecz Xże Jmc Czartoryiski Poseł Wołynski aby in casum punktualnego Zydow niewypłacenia się Szlachta niebyła in responsione, y Domy Konfiskatom niepodpadały, dołozenia tey Kondycyi domagał się wprzod, nizby podpisanie nastąpiło. Na co Xże Jmc Prymas odpowiadaiąc, iż kiedy nie zachodzi zgoda na podpisanie, to aby czasu daremnie nie trawic, Turnum zyczył.

Jmc P. Wallinowski Poseł Poznanski nie pozwalaiąc na zadnegoProjektu podpisanie, za-

[327]

trzymac się z Niemi do Poniedziałku radził.

Jmc P. Męcinski Poseł Wielunski aby tym porządkiem Seymowac, iako wprzod wnidzie pro resolutione materya, y do Pogłownego przymawiaiąc się, a explikuiąc iż niesprawiedliwy zdaie Mu sięaby od głowy bardziey po 3. Złł. Zydzi płacili in mentem zdania swego, iż Zyd bogaty dwoie tylko miec może, a ubogi 15. Dzieci z Domow, a nie od głowy wybieranie Pogłownego juxta valorem proponebat.

Jmc P. Dzieduszycki Poseł Halicki Ekonomikę wewnętrzną chwaląc et Consilium Aeconomicum to iest Podskarbiego cum Consilio Aeconomico zasiadaiącego na Seymie, et in casum iego niedoyiscia na Senatus Consilium ze 3. Stanow iako to: Krola, Senatu, y Posłow po iednym tylko z Wwdztwa przybieraiąc złozonym sprawic się obowiązanego, Zas przerzeczone Aeconomicum Consilium niedłuzey, iak przez dwa Roki od Seymu do Seymu trwać maiące dostateczney ustanowic y okryslic /:aby Senat nieprzystąpił Opisow Prawa, y zostawioną Mu głosow większoscią w czasie non exclu-

[328]

dat Stanu Rycerskiego niedbaiąc o dochodzenie Seymow od Rad Statum tyczących się:/ zycząc y aby przynaymniey Elekcyą Marszałka assekurować, izby na pierwszym dniu non obstantibus alyys Materyys obrany na drugi dzien do wysłuchania Podskarbiego et Aeconomici Consilyy łączył się, a po ułatwieniu tey Materyi do traktowania o innych nazad do Jzby Poselskiey wracał się radząc iako Koncem tego miec wygotowany Projekt oswiadczył się, tak, aby dla Jnformacyi przeczytanym został, dopraszał się.

Jmc P. Wysłouch Poseł Brzeski Litt. Projekta względem Skarbu Pogłownego Cła Generalnego y Kwarty ułozone chwaląc aby ad Normam Jch dla Prowincyi Litt. rownie ułozono, dopraszaiąc się doKomissyi Skarbowey, tę tylko czynił Reflexyą, aby Stanowi Szlacheckiemu naycelnieyszy waruiąc Przywoley sprawianie się Consilyy Aeconomici nie przed Senatem, lecz przed zupełnemi trzema Rzepltey Stanami cavere, tudzież aby do obrania Marszałka Activitas y łączenia się Jzby Poselskiey z Senatem pod zadnym pretextem tamowana

[329]

niebyła, ułozony od Jmc P. Halickiego huncee ad effectum Projekt, aby przeczytanym został, dopraszał się.

Po między Wielo Jednemi o podpisanie czytanych Projektow, a Drugiemi o przeczytanie nowo uformowanego y oswiadczonego dopominaiącemi się Jmc P. Szadurski Poseł Jnflandski głos zabrawszy iak ułozenie Komissyi Skarbowey co do pomnozenia Prowentow, approbabat, tak gdy Consilium Aeconomicum z Szafunku przed Senatem tylko sprawiać się maiące zdaie się grozic, aby pluralitate Senatu Prawa de reddenda Conclusorum ratione nieupadły, y Seymowe dochodzenie zadnemu niepodpadało staraniu instabat o Warunek, izby Jzba Poselska do konkludowania Jnteressow Ekonomicznych wraz z Senatem nalezała, a po ułatwieniu Jch nazad do siebie wracała, oraz aby tak rzeczona Komissya Skarbowa, iako y Senatus Consliliu w nowych Podatkow Stanowienie, iako też et in alias Status materias niewdawały się.

Gdy iterum Jedni o podpisanie Komissyi drudzy zas o przeczytanie oswiadczonego Pro-

[330]

jektu, a trzeci o Turnum prosili, Xze Jmc Prymas exquirebat sensu iezeli iest zgoda, zacząc Turnum.

Lecz Xże Jmc Kanclerz W. Litt. głos zabrawszy iako osądził nim doskonałosc Osob, ktore pracowicie uformowały przeczytane Projekta znaydować wdzięczość powinnych, tak gdy Jchmc PP.Halicki Brzeski Litt. y Jnflandski Posłowie dostatecznie remonstrowali, aby nowa Rady Senatu nie była forma z czasem Stanom Rzepltey szkodliwa gdy Komissya za trudną do wzięcia na dniu dzisieyszym skutku osądzili, dopominanie się przytym, aby ad mentem Konstytucyi 1699. Obranie Marszałka zadnemi non praeripiatur Kontradykcyami iest arcy sprawiedliwe y w zględem sposobu od Jmc P. Halickiego wynalezionego kiedy ieszcze restat rozmowienie się Pogłowne praeaggravant Żydow na 2. milliony sładaiących się, a protekcyi zadney nieuznaiących powinno decidi quam perspicacissimé Projekta Prowincyi Litt. niewygotowane exposcientur ad Normam Koronnych, Cło Brzeskie Litt. ad illationem wielu Woiewodztw Kathegoryczney wyciąga rezolucyi, aby przez to te

[331]

wszystkie okkurrencye dostatecznie zaradzonemi zostały, odłozenia ich do Poniedziałku iak zyczył, tak o solwowanie Sessyi domowiłsię.

A zatym Xze Jmc Prymas oswiadczywszy ze w Poniedziałek zaraz in ordine decydowania przeczytanych Projektow przystąpi ad turnum Sam Solwował Sessyą.

Sessya Dwudziesta Trzecia

Dnia 4. Czerwca.

Za zgromadzeniem się dnia dzisieyszego Senatu y Stanu Rycerskiego do Kontinuacyi Obrad, Xże Jmc Prymas głos zabrawszy expréssit pewne rozumienie, iż Przeswietne Stany przed zagaieniem Sessyi zechcą zezwolic na to, aby przybyły Jmc Pan Siemianowski Kasztellan Rawski Privilegiatus et ob intercessa Regis fata necdum Juratus, przysięgę wykonał.

Jakosz accedente universali consensu tenże Jmc P. Kasztellan do Xcia Jmci Prymasa zblizywszy się y u Taboretu huncce ad effectum z Krucyfixem nagotowanego przyklęknąwszy za dyktowaniem sobie od Xcia Jmci Kanclerza Litt. zwyczay-

[332]

ney Senatorom Rothy pomieniony Jurament wypełnił.

A po Nim Xże Jmc Marszałek Sessyą zagaiaiąc y czas skracaiący się na zazycie in emolumentum Oyczyzny oraz tych krotkich momentow, ktore do dalszych Obrad supersunt na obrocenie ułatwienia przeczytanych Zrodłowych Projektow zalecaiąc, aby w inne Materye nie wdaiąc się akceleracya rospoczątego dzieła względem Ekonomiki Skarbu Koronnego Koniec brała, animabat.

Xże Jmc Prymas wyrazaiąc iako solwowana na dniu onegdayszym Sessya na zmollifikowanie przeczytanych Projektow od przeczytania onych ze dzisieysza zaczynacby się bez Kontradykcyi powinna tym zywszą ochotą prętkiego ich ułatwienia, im coraz bardziey zblizaiący się Seymu teraznieyszego Termin, trzy dni tylko doradzenia, a Piątek y Sobotę do podpisywania się na Generalney Konfederacyi zostawia gdy osądził do skutkowania ułozoney Ekonomiki Skarbu potrzeby być warunek Seymu, uformowany Koncem tego przez Jmc P. Halickiego Projekt, aby pro primo przeczytanym został, proposuit.

Odezwano się powrzechnie z prozbą o czytanie tegosz Projektu, lecz JX. Biskup Kyyjowski niewiele

[333]

czasu zabrac obiecuiący się iak o głos instabat, tak go zabrawszy radził nayprzod tak kierować do uszczęsliwienia Samych Siebie y Oyczyzny dązące Obrady, aby Poloni quaerentes Libertatem nimiam non amittant integram, ile dawna Wolnosc Złota Zamieniła się teraz w ciemny y nikczemny Liczman per verbum rumpo. Zgadzać się super pluralitatem oswiadczył, ktoraby in triplo przewyzszaiąca iedną Kreską tak Narodu nie zdradziła, iak się Wiara Kalwinska w Parlamencie Londynskim osadziła. A wydaną przez siebie pluralitatem per Vota Secreta ad inventam obiasniaiąc bydz nayskutecznieyszym dochodzenia Seymow Sposobem, pro reliquo do Zydow Materyi przystąpiwszy iak w niey obszernie z dowodzeniem wielu od tych wypływaiących na Swiat Złosci rozwodził się tak chwaląc Jmc X. Biskupa Kamienieckiego że Jch w Kamiencu Podolskimnie cierpi, a exkuzuiąc się ze w Dyecezyi Jego te viperarum germina ut malum necessariu izby za wypędzeniem onychze Miasta pustkami zostały, cierpieni bydz muszą, Naganiaiąc zas, że tenze obrzydły Narod etiam w tutecznym Miescie Warszawie znayduiący się nietylko od-

[334]

biera Zysk Rzemiesnikom, Kupcom, Kradzież po Pałacach pod pretextem Starzyzny skupowania chodząc, upatruie y pomnaza, ale co większa, do tey przychodzi zuchwałosci, ze w podrozy nieiakiego Roguskiego Ziemianina tuteyszego horrende zamordował y w Piasecznie niemiłosierniey z pewną Szlachcianką postąpił; Konkludował na ostatek, aby toż Zydostwo z Miasta tegoż semel pro semper oddalic sub paena irremissibiliter nawracaiących się extendenda nie w ten sposob, iakim iakoby Komedyą wyprawiaiąc, z Kosztem 500. # Miasta nieraz iedną Ręką wyganiano a drugą przyczymowano. Excerpt z Synodu Poznanskiego 1720. Anni ze tenze Lud exul é Patria; naywiększą zas konwikcyą przytoczywszy secundum excepta Masoviae z naydować się niepowinien nietylko w Warszawie ale y w okolicach Oneyze per totum Ducatum. Co do Pogłownego nie zycząc przywięzywać się z Nim ani do Osob, ani do Domow Kahały taxowac radził, aby te na obmierzłych dyspartyment czyniły.

Po skonczonym tym głosie przeczytano Jmc P. Halickiego Projekt, Konstytucye liczne

[335]

do Exekucyi obierania Marszałka Seymowego przywodzący aby po zagaieniu przez Starey Laski Marszałka, lub w niebytnosci Jego przez pierwszego z Prowincyi tey u ktorey Laska zostaie Posła, nastąpionym, tenze zgaiaiąc dał głos pierwszemu ex turno Wwdz. na wotowanie Elekcyi Nowego Marszałka. To zas wotowanie od pierwszego zaczęte, aby do ostatniego poty, non obstantibus quibusvis Contradictionibus kontynuowało się, poki na pierwszym dniu chocby przy Swiecach Marszałek nie zostanie obranym, ktorego to wotowania przerzeczone Kontradykcye by nie zatrudniały, obyycientes przywiezione Processa, Manifesta, y Kondemnaty Posłom tamować Activitatem maiący, przed zaczęciem Seymu na dwa dni lub 3. Starey Laski Marszałkowi oddać powinni, aby Jm ten poty głosu wolnego niedopuszczał, poki oppozycyi nieuspokoią. Jak zas Elekcya Marszałka, tak y rugow odprawowanie Semotis Arbitris dziać się powinno; A po obraniu Marszałka y Rugow ułatwieniu Jzba Poselska na powitanie Krola Jmci naydaley w 3. dni odłączyły się się z Senatem powinna, y złączona ante omnia do

[336]

słuchania Rachunkow W. Podskarbiego et Consilyy Aeconomici e medio sui deputować ma nie odstępnie. Po ułatwieniu za spomienionych Rachunkow taż Jzba Poselska nazad do siebie wracać się, y tamze przez Deputowanych do Konstytucyi wraz z Marszałkiem nayprzod Projekta układać, a potym desideria Jnstrukcyi ułatwiać ma. Ad mentem zas Konstytucyi 1690. gdy w teraznieyszym czasie de medio Concludendoru Consiliorum nic ustanowic nieprzyszło, okoliczność ta do przyszłego zostaie się Seymu, a Przysięga od Wwdztw iż na dalsze Seymy niema obowiązywać Posłow zakazuie.

Gdy ten Projekt przeczytanym został, Xże Jmc Marszałek exquirebat Sensum iezeli, iest Zgoda na podpisanie iegoż. A kiedy okrzyknięto zgodę, poszedł do Xcia Jmci Prumasa podpisac go y w hałasie niezrozumianym Jmc P. Wawrzecki Poseł Bracławski o głos de Semovitis Arbitris dopominaiący się tę odebrał rezolucyą iż iuż Projekt iest podpisany. Ze iednak ut semper praedicatur za wdawaniem się u podpisu Senatorow y niektorych Posłow poprawionym

[337]

został, co odmieniono y przydano, przeczytano oraz ieszcze, iż gdyby objiciens zarzucił Posłowi aliquam illegitimitatem, a niedowiodł iey, tedy Poseł cum Objiciente ma się udać do Sądu Marszałkowskiego fine urgendarum tamże z niego paenarum. Ze złączone Stany maią nayprzod wziąsc przed siebie ułatwienie Komissyi Skarbowey y innych. Ze zaden Poseł inney nie powinien wnosic Materyi, iezeli pierwey proponowana, lub dostatecznie uspokoiona, lub odrzucona nie zostanie. Wołali Jchmc PP.Małachowski Sieradzki, y Męcinski Wielunski Sttwie y Posłowie, aby nie tylko Poseł, ale y Senator nie wtrącał drugiey Materyi przed nieuspokoieniem iedney. Aby dalsze Projekta przy bronieniu Posłom głosow podpisanemi niebyły.

Lecz spytawszy się Xże Marszałek iezeli zachodzi zgoda na to co iest odmienionym, y przy danym po między extraordynaryiney Wrzawie zgodę wywołuiącemi, a Jmci P. Wawrzeckiemu Posłowi Bracławskiemu o głos dopominaiącemu się niepozwalam wykrzykuiącemi, Jn-

[338]

nemi zas o Komissyi Skarbowey y innych te ostatnie słowo coby znaczyć miało szemrzącemi, Xże Jmc Marszałek do Jmc P. Bracławskiego odezwawszy się iż gdy przeczytany Projekt powszechną znalazł aprobacyą, prozno y nadaremnie dopomina się popodpisaniu iegoż o głos, reposuit, tenze Jmc P. Bracławski odstąpił. Ale kiedy iuż za uspokoieniem się motus Jmc P. Wwda Sieradzki do Xcia Jmci Marszałka cum praecustoditione odezwał się, Tenże Jmc P. do Xcia Jmci Biskupa Poznanskiego iakoby obudzony exklamant, że iako przy czytaniu Projektu Kurlandzkiego chcący o Krzywdy od Xcia Birona Prowincyi Litt. na Pograniczu et Signanter Powiatowi Bracławskiemu przymowic się assekurowany, iż Komissya zaparagraffowana zostanie, uspokoił się takowym upewnieniem, tak gdy novi casus novas formant Leges do podpisanego Projektu miał racyą upraszania o głos, aby non obstante contra dictione, et semotis Arbitris wyrazenia inaczey okryslonemi zostały alleguiąc Siebie Samego Za przykład, iż zrąbany y pokrzywdzony na Seymi-

[339]

ku, kiedy na Seymie upominał się mało co w Krzywdzie Swoiey doszedł sprawiedliwosci, a iakze teraz ukrzywdzony będzie mogł dopomiec się o Satisfakcyą Zagrodzoną non obstante Contradictione et Semotis Arbitris maiący drogę. Powtore ze do rostrząsnienia Skarbowey Komissyi dołożoney y to słowo Jnnych coby znaczyć miało zrozumiec się niedaie. Po trzecie Juramentu Punkt zdawał Mu się bydz mniey potrzebnym Co Pocciwy Staraiący Się o funkcyą niepowinien wzdrygać się wszelkich obowiązkow dla Oyczyzny wypełnienia, a iezeliby recusaret, na mieysce Jego kilka moze być zgodnych w Wwdztwie czyli Powiecie Gdy odpowiedziano Mu, iż to iest w Projekcie, czego głosem swoim dopomina się przeczytano na Sessyi dwudziestey pierwszey czytany Komissyi Skarbowey Projekt w tym poprawiony, ze W. Podskarbiemu Komissarzow 4. z Senatorow a 12. ex Equstri Ordine przydaie. Ze Pieniądze chować maią in Consilio Aeconomico w Zamku za 3. Kluczami: iednym

[340]

Podskarbiego, drugim delegowanych Senatorow, a trzecim delegowanych ex Equestri Ordine Ze Sessye swoie tesz Consilium Aeconomicum pluralitate Votorum odprawiac ma, A gdyby paritas daretur, tedy Podskarbi lub na mieyscu Jego innny prezyduiący drugi raz wotować moze z przychyleniem się do tey strony, ktora Mu Sprawiedliwiey decyduiąca zdawac się będzie. Jako za spomienione Consilium Aeconomicu rachunki swoie na Seymieodprawiac ma, tak od Seymu do Seymu tylko trwaiące na tymze Seymie, lub z innych Osob pluralitate Votorum obrane, lub z tychze Samych ktore in Exercitio funkcyi zostawały approbowane byc powinno. A ponieważ ta Komissya Skarbowa wszelkie Spraw Jnteressa utrzymywać powinna, przeto wszystkie Podskarbiego Prerogatywy y powinnosci na nią transfunduntur, aby Podskarbi bez niey niczym niewładnął. Pensye zas wyznaczone takowym odbierać maią sposobem. W. Podskarbi y Komisarze aby ktoren z nich na Sessyi

[341]

Kwartalney Co Kwartał 4. Niedziele trwac maiącey niebędzie, za to tylko wziąsc będzie powinien, co zasłuzy, zasiadaniem z Jnnemi, a wytrącona reszta zostać się ma in emolumentum Rzepltey. Zas Podskarbi Nad. maiący sobie Privilegyys assekurowaną z Dobr Stołu Krolewskiego Summę 30003 Złł. gd. 20. tym się kontentować powinien.

Po przeczytaniu takowego Projektu Jedni o podpisanie iegoż, a Jmc P. Suchorzewki o głos dopominaiący się wielką uczynili Wrzawę tak dalece, ze razem wołaiących niemozna było zrozumieć czego kto pretendował.

Allaborabant PP. Senatorowie nad JP. Kaliskim, aby odstąpił pretendowanego głosu, lecz ten go maiąc na Arkuszu wypisany upierał się schowac go a Jmc P. Krajewski Poseł Ciechanowski wraz z Jnnemi na zadne niepozwalaiąc glosy, aby lub Projekt przeczytany podpisanym, lub Turnus pozwolonym został, dopominał się.

[342]

Po tym halasie Xże Prymas odezwawszy się a za ułozenie tak przezornego y pracowitego Projektu podziękowawszy, aby Jmc P.Podskarbi excipowanym byc mogł od prezencyi na agituiących się co Kwartał cztero Niedzielney Sessyi y na znaczną pensyą ut ante Legem latam in Ministerio zostaiącey et ad praesens ex asse rachuiący się co rocznie bez wytrącenia odbierał, o zezwolenie Stanow prosił.

Jakosz okrzyknięta iest od wszystkich zgoda Jmc P. Suchorzewski tylko o głos upornie domagaiący się, że ledwie Senatorom dał się ubłagac w odstąpieniu Jegoz. Poprawiono Punkt o Podskarbim, a Jmc P. Wallinowski Poseł Poznanski ze Komissya względem Cła allewiacyą uczynic ma Wwdztwom obciązonym in locum uspokoionego Jmc P. Suchorzewskiego iterum excitavit motu nie allewiacyą lecz o zniesienie Pogłownego dopominaiący się. Gdy tedy wyperswadowano Mu iż intuitu zniesienia Pogłownego inny będzie Projekt, przeczytano Projekt do JP. Podskarbiego w ten Sens poprawiony. Wiednak Podskarbiemu teraznieyszemu ut ante Legem latam in

[343]

Ministerio zostaiącemu chociazby się absentował co Kwartał, odbierać zupełną pensyą naznaczamy Jemu tylko Samemu to pozwalaiąc, co Następcom Jego słuzyc nie ma, gdy za niebytnosci Jego rownie quantum iak Komissarzom Jnnym wytrącone być z 80000 powinno. Okrzyknięto zgodę y za pytaniem się Xcia Jmci Marszałka iezeli może podpisac się, o iak nayprętsze podpisanie natarczywie proszony podpisał się praecedente subscriptione Primatiali.

Więc czytano potym Projekt Cło generalne po wszystkich Wwdztwach, ziemiach y Powiatach tak Koron. iako tez y Prowincyi Brzeskiey ustanawiaiący do przeczytania na Sessyi 21. to przydaiącey aby Cło Wwdztwa Wołyns'go y innych tamże specyfikowanych przez połowę w Brzesciu na Litt. a przez połowę w Fordonie na Koron. Skarb sub refusione więcey wziętego, et duorum millium paena in partem depuctantem podług Jnstruktarza przez Komissyą ustanowionego, wybierano.

Gdy się czytanie Projektu tego zakonczyło, wołali iedni o podpisanie iegoż,

[344]

Zas Poznanscy y Kaliscy Posłowie niepozwalaiąc na podpisanie o zniesienie tymze Cłom Pogłownego urgebant. A zatym wrzawa wielka gdy etiam Xciu Jmci Prymasowi dołozenie ządanego Pogłownego proponuiącemu reposuerunt, aby z Nim zatrzymać się ieszcze do Projektow Pogłownego Zydowskiego Kwarty y obmyslenia funduszu na płacę Woyska, gdy z Cła Rzeplta niemoże w prętce zostac wiadomą iak znaczna będzie proweniencya.

Jn motu haud breviter durante Xże Prymas odezwawszy się proposuit, aby Jmc P. Kasztellan Poznanski uczynił explicationem Statibus a tenze głos zabrawszy, aby za ustanowieniem Cła y Pogłownego Zydowskiego caveant zniesienie Pogłownego Szlacheckiego y iak dług płacic się ma determinetur czasu przeciąg expressit.

Przeczytano za tym Punkt ktoren miał byc dodanym ad satisfactionem upominaiących się o zniesienie Posłow z Prowincyi Wielko Polskiey przytym Projekcie o zniesienie Pogłownego domawiaiących się za przyprowa-

[345]

dzeniem tegoz Cła do Exekucyi iak nayprętszey znieść toż Pogłowne upewniaiący, lecz y z tego niekontenci Poznanscy y Kaliscy Signanter Posłowie excitarunt magnum motum.

A zatym innym dodaniem Klauzułyy Kontentować Jch chciano iako to: To zas Woiewodztwom Prowincyi Wielkopolskiey y Mało Polskiey Waruiemy iż iako za staraniem się Komissyi Skarbowey rozumiemy miec znacznieyszą proweniencyą z generalnego Cła, tak o zniesienie Pogłownego Szlacheckiego starać się będzie taż Komissya y z tego rownie iak pierwszego Addytamentu nie kontenci exclamabant poty do niczego nieprzystąpic, poki wniesione pogłowne totaliter non syfferetur.

A zatym Xże Jmc Prymas odezwawszy się Sessyą solwować oswiadczył się aby w niezgodzie nic czynic niepozwalaiący czasu nadaremnienie trwawic.

Jmc P. Dobiecki Poseł Sandomirski za uproszeniem Xcia Jmci Prymasa o przytrzymanie Sessyi głos zabrawszy, refutabat Jchmć PP. Poznanskim y Kaliskim, aby w przod obmyslili spo-

[346]

sob podatkowania, a nizeli zniesc Pogłowne usiłowali.

Za przerwaniem Mu dalszego głosu Jmc P. Stolnik Litt. Poseł Warszaw. głos zabrawszy porozumiec się radził aby do trzech Rat tylko przeciągnione Pogłowne daley płacone niebyło.

Lecz y na to w niezachodzącey zgodzie Jmc P. Poninski Poseł Kaliski aby tesz pogłowne zaraz od Seymu teraznieyszego ustało, domawiał się chyba tylko na dwie Raty pozwolic oswiadczaiąc się.

Jmc P. Małachowski Poseł Sieradzki respondemdo Jmc P. Kaliskiemu ad duxerat Wwdztwo swoie rowny cięzar ponoszące, a przecież o to w oczekiwaniu przyszłego Seymu teraz niedomagaiące się co subsequi bez obmyslenia sposobu niemoże. Gdy zatym pro et contra nihil operari valentes dalsze chciały iśc głosy, Xże Prymas solwował Sessyą prożnym niedaiąc mieysca nie tak dysputom, iak nader przykrey Wrzawie.

Sessya Dwudziesta Czwarta

Dnia 5. Junyy.

[347]

Sessyą dzisieyszą zagaiaiąc, Xże Jmc Marszałek, a ospieszenie się w Obradach zalecaiąc zyczył Stanowi Rycerskiemu, aby przez Szacunek czasu y konsyderowanie powagi Senatowi nalezącey do wniesioney materyi razem nieodzywaiący się Wwdztwa przez iednegoz pomiędzy siebie wybranego przymawiały się, y do expedyowania na dniu wczorayszym przeczytanych Projektow alliciendo dał nayprzod głos Jmc P. Szadurskiemu Posłowi Jnflandskiemu, Ktoren względem Xięstwa swego Jnflandskiego o Dobra przymawiaiąc się wyprowadzał originem onychze iako od Krzyzakow Lennoscią nadane a po odpadnieniu wielu Ziem do Panstwa Rossyiskiego przez Rzepltą w Dziedzictwo obrocone nie wiadomoscią Praw Kardynalnych, ut pote Pactorum Subjectionis 1598. et Constitutionis 1601. na wieczność stabilitae wprowadziły w Xięstwo Jnflandskie errorem, ze Juribus caducis in non modica purte są porozrywane. A iako natura haereditatis niepowinna podpadać Juri Majestatico, tak gdy Krolowie znaiąc Jura Majestatica niemaią racyi rozezna-

[348]

wać Jura petendi, exposcebat á Statibus, aby intuitu tychże Dobr ad Jus Promitivum przywrocenia wyszła Deklaracya, y uformowany Koncem tego Projekt, przeczytanym został.

Jakosz Xże Jmc Prymas annuendo Votis Jmc P. Jnflandckiego aby tenże projekt wysłuchanym a Statibus został nierozumieiąc aby mu się Kto miał sprzeciwiać, animabat.

Lecz Jmc P. Kasztellan Poznanski wniesioną illacyą za godną Konsideracyi uznał, tak kiedy rospoczęta na dniu wczorayszym Cła generalnego Materya skutku niewzięła, aby ante omnia taż sama, a nie inna decidatur, in stabat tę czyniąc Stanom nadzieię, żeWoiewdztwa Wielkopolskie wczoray trudniące dzis do zgody przystąpią.

Wszakze zmolifikowany perswazyą Xiązęcia Jmci Prymasa, iż rzeczonego Cła generalnego Projekt nie iest ieszcze dostatecznie skorrigowany, acquievit tenże Jmc Pan Kasztellan Poznanski, a wspomnianego Jmci P. Jnflandckiego Projekt Xięstwu Jnflandckiemu nayprzod Kadencye Sądow ze Stycznia

[349]

y Marca in Junium, et Julium przenoszący daley Dobra za Ziemskie/:excepto czterech Sttw Lucynskiego, Dyneburskiego, marynhawskiego y Rzezyckiego:/ na wieczność ad Jus promitivum przywracaiący, y Przywileia na nież, aby in posterum niewychodziły, Pieczętarzow ostrzegaiący, a na ostatek Kosciołowi Dyneburskiemu od Starostwa Dyneburskiego Folwark przyłączony, y Grunta od Miasta wydzielone utwierdzaiący iak przeczytanym został, tak Kontradykcyi zadney na pytanie od Xcia Jmci Marszałka o zgodę niepodpadaiący podpisany iest.

Po podpisanym tym Projekcie Jmc P. Sekretarz Seymowy o czytanie Projektu Cła Generalnego wczoray Pogłownym zakwestyowanego multoties requisitus adjecta względem tegoż Pogłownego securitatem przeczytał in sensum sequentem: To zas Wwdztwom, ziemiom y Powiatom tak Prowincyi Wielkopolskiey, iako y Małopolskiey Pogłowne y Podymne płacącym waruiemy, ze z tego Podatku nayprzod do zniesienia Pogłownego umowilismy

[350]

się, y iak prędko Proweniencya na zapłatę Woysku wystarczaiąca będzie, nieodkładnie Komissya Skarbowa umiarkuie Ulgę w tymże Pogłownym Wwdztwa płacące dyspartymentowi zadość uczynic powinne będą.

Po przeczytanym tym addytamencie Jmc P. Gómulinski Poseł Łęczycki głos zabrawszy na dniu wczorayszym Kwestyą wszczętą y tym dołozeniem za niemogącą uspokoic się sądząc wynalezionego sposobu Pogłownego Zydowskiego y Cła generalnego niepoymować oswiadczył się czyli on do umiarkowania, czyli do podatkowania iest napisany, bo iezeli zaraz po Seymie pomienione podatki płacone być maią a Pogłowne dopiero ma być przez Komissyą in parte ulzone, to zamiast folgi, o ktorą się Wwdztwa dopominaią, większy dla nich zostanie cięzar. Przyimuie Stan Szlachecki Cło, lecz tą myslą, aby sobie uczynił ulgę w Podatkach innego gatunku, bierze na siebie cięzar nie dla augmento-

[351]

wania Skarbu, lecz na zastąpienie Pogłownego. Na Komissyą spuszczac się niechce, bo ta mogłaby zamiast allewiacyi, większe stanowic ieszcze podatki exkuzuiąc się iż w Skarbie pieniędzy niema, a zas nic statuere, Statuta tylko exequi powinna; Pozwala na Cło y Kwartę, lecz niechce aby Komissya miarkowała, gdy byłoby to Materiam Status sub decisionem Jey oddawać secus cierpiec dawny Zwyczay do przyszłego Seymu, a niezli na nowe podatki pozwolic maluit.

Jmc P. Dłuski Poseł z Jnfland Koron. alleguiąc Prowincyą Wielkopolską 600000. Pogłownego wypłacac muszącą więcey interessować Małą, anizeli Wielkąpolskę wnosił, ze zas ulga inaczey nastąpicby niemogła, gdyby Komissya wprzod niemiała Nowoustanowionych Podatkow, ktoremi ze cavetur zniesc w czasie sposobnym Pogłowne, przeto przeczytany Projekt aby podpisany został zwłoki czasu niezycząc, z miey-

[352]

sca swego upraszał.

Lecz pomiędzy Jnnemi na to nieprzystaiącemi Jmc P. Sosnowski głos zabrawszy rostropney dokładne pod prezydencyą Jmc X. Biskupa Płockiego otworzone Dzieło znaydywaniem wdzięcznosci y Sieybą Zniwo obfite dla Oyczyzny obiecuiącą allegando, iako że pochwaliły Stany na dniu wczorayszym przez zezwolenie podpisania Komissyi nad tym tylko aby cięzar Pogłownego mogł bydź złozonym zastanowiwszy się tak adduxit podobienstwo, że nikt nierzuca Domu Starego niepostawiwszy nowego. A kiedy iuż aktualnie stanowi się inny Podatek, była by Krzywda aby Komissya Skarbowa rosporządzona nieuczyniła ulgi nakazaney, o ktorey ze ieszcze powątpiewanie zachodzi, y niepodoba się dufać oneyze inna generalna Komissya z Wysłanych od Wwdztw złożona, aby satisfaciat modis adinventis powszechnemu zniesienia Pogłownego ządaniu sądził za rzecz ułatwic Kontradykcye winną.

[353]

Jmc P. Męcinski Poseł Wielunski approbował illationem Jmci Pana Brzeskiego Litewsgo.

Zas Jmc P. Bukowski Poseł Sanocki Projekt Commissionis podpisany allegando, o podpisanie Projektu Cła generalnego instabat.

Jmc P. Kossowski Poseł Brzeski Kujawski Zelum Jmc P. Łęczyckiego znieść Pogłowne usiluiącego chwaląc sam by z Nim łączyć się pragnął, gdy Konstytucyą 1717. obmyslona Woysku sufficyencya mogła pewnie fundować się na stanowiących się teraznieyszych Podatkach, ktore iako to Cło generalne, że zwazyć Komissyi będzie nalezało się, aby za kazdym Szlachcicem od niego wolnym Kupcom też była obmyslona, kiedy Jch obciązaiąc sami Cięzar dzwigac musielibysmy drogo onymże placąc Towary. Pogłowne Zydowskie, że dwa Kroć sto tysięcy wynoszące, lubo ad alteru tantum augeri z teraznieyszey ustawy spodziewać się nalezy, ale y Szesc kroc stotysięcy nie wystarczy ieszcze na Woysko, Kwarta ze zaraz niemoze się ułatwic, a Żołnierz punktu-

[354]

alnego wyciąga Lennungu explikuiąc zniesienia z tąd Pogłownego, aby Woysku niepłatnemu nierozwiązać Ręku do szukania sobie chleba, nie zycząc, zatrzymac się z nim do Seymu tym pilniey radził, im pewnieyszą teraz doyiscia iegoż Karmiec się nadzieią mozna, ze przy warowaney Marszałka Elekcyi y łaczeniu się Jzby Poselskiey z Senatem, mozna będzie w ten czas Rzepltey skuteczniey pomyslic, kiedy miec będzie nie zawodny fundusz zupełnie sobie przez Komissyą Ekonomiczną wyprowadzony.

Po skonczonym tym głosie Xże Jmc Marszałek pytał się iezeli iest zgoda na podpisanie Projektu, a kiedy in maximo numero zgodę exclamabant, niektorzy tylko, iako to proncipaliter Jmc P.Gomulinski Poseł Łęczycki y Glinka Łomzynski obstabant conttudicentes to o głosy, to o turnum dopominaiący się za podpisaniem się Xcia Jmci Prymasa podpisał się y Xże Jmc Marszałek.

Wrzawa powstała po między Posłami, y Jmc P. Łomzynski niepozwalaiąc exclamabat, iż

[355]

kiedy Posła głos niec niewazy, y robią co tylko podoba się z ponizeniem Wolnosci, isc z Manifestem oswiadczał się, Zas zmieysca Swego do Xcia Jmci Prymasa wyszedłszy, gdy osobliwiey Jmc P. Małachowski Poseł Sieradzki aby się na mieysce wrocił, wołac z Jnnemi zaczął, redux czytania Projektu o Kwarcie negował.

Na dopominanie się Jnnych Posłow trzy razy Jmc P. Sekretarz Seymowy zaczynał czytać pomienioney Kwarty Projekt, lecz Jmc P. Glinka za kazdym razem z Niewielo Mazowieckiemi Posłami y Jmc P. Gomulinskim odzywaiąc się, za kazdym razem tamował ie, a z tąd większy coraz powstawał hałas, az Xże Jmc Prymas do niecierpliwosci pobudzony porwawszy się z Krzesła, y do Stanow z passyą, aby Ci Bogu cięszki rachunek oddali za stratę czasu, ktorzy na przeciwko wszystkim w kilku Osobach tamuią dalszą Obrad kontinuacyą wyrzekłszy ządał po Xciu Jmci Marszałku aby On rownie ze Stanem Rycerskim postąpił, iak Sam kazdego z osobna pytał się juxta Turnu Senatora, iezeli na czytanie Projektu Kwarty zgadza się.

[356]

A gdy Jchmc Senatorowie ieden po drugim oprocz Jmc P. Wwdy Pomorskiego, rownie zgadzać się zaczęli Jmc P. Łomzynski permotus evidenti pluralitate, że superseduie od Kontradykcyi Xciu Jmci Marszałkowi, oswiadczył się.

A zatym przeczytano tylo razy wspomniany Projekt wszystkie generalnie Dobra Krolewskie nawet Juribus Emphiteuseos, et Hypothecae podpadaiące zlustrowac, y Kwartę z nich spawiedliwą pro expensa fundi nie inkluduiąc w nią reparacyi, ani Konserwacyi Budynkow justam quantitatem zostawiwszy wyprowadzic, a Kozakow Horodowych alias Czynszowych zniesc nakazuiący, iako sięobszerniey iuż wyraziło w Sessyi 21. To tylko ieszcze przydano, że kazdemu Lustratorowi Skarb Kor. po 4.000 Złł. zapłacic powinien, y Ktoby się wazył tę Lustracyą impedire, Regestrow y Jnwemtarza Sam przez siebie, Kommissarza lub Dyspozytora nie Komportować, y Juramentu niewypełnic, ten omni ma carere activitate, y Komissya Sttwo iego pro vacanti declarabit; Zegdyby interstitis Lustracyi czasu Lustrator umarł, ad primanotitiam Komissya na mieysce Jego innego wyznaczyc te-

[357]

netur; Ze possessor Krolewszczyzny Lustracyą praeaggravatus w 4. Niedziel uczyniwszy Manifest powinien agere na Komissyi, a Komissya innego Lustratora do zweryfikowania wysłac moc miec będzie; Ze gdyby Lustratorowie niechcieli zadość uczynic powinnosci swoiey, carere activitate, et paenam duoru Millium Marcarum luere maią. Ze na Koniec Starostowie Grodowi miec powinni sufficyencyą na zadośc uczynienie obowiązkom Swoim, przeto Lustratorowie wypisac wszystkie powinni relativé na Seym przyszły, aby Rzeplta obmysliła pomnożenie dochodow. Ze ułozona z Lustracyi nowa Kwarty Taryffa do 5. lat tylko ma trwać, a powynisciu ich inna lustracya wyznaczona będzie, oprocz gdyby Seym niedoszedł.

Po przeczytanym tym Projekcie Xże Jmc Prymas sposobem iuż praktikowanym chciał zgodę wyrozumieć, y po między Senatem na podpisanie iegoż ogolnie zezwalaiącym, Jmc P. Wwda Podlaski rownie nie kontradykuiąc głos zabrał, w ktorym przywodząc sobie y wszyskim na pamięc głos Jmc P. Wwdy Pomorskiego

[358]

pamięci y poparcia godny aby iuż non sub titulo subsidyy charitativi Jchmc XX. Biskupi rownie przykładali się do Skarbu, allegabat iż Osoby u Nas szacowne y czczone mogą roznic się, ale Ziemia wszędzie iednakowa podobnemuż winna podpadać Trybutowi. Nierozumieiąc oraz, aby Swięci Ludzie dla dania z siebie przykładu, Sami oswiadczyć się nie mieli, iak się maią przyłączyć do dzwigania z Bracią Swemi cięzaru, excypował Xcia Jmci Prymasa, przydać ieszcze, a nie uymowac per rationem ustawiczney Jego pro publico Expensy zycząc.

Okrzyknięto zgodę y proźbę, aby się Jchm XX. Biskupi przykładali, y kiedy Xże Jmc Marszałek pytał się iezeli zachodzi zupełne zezwolenie na podpisanie przeczytanego projektu zgadzali się wszyscy, lecz o dołozenie subsidyy dopominali się.

Chcieli Jchmc Posłowie zabierac do tey okolicznosci głosy, ale kiedy Xże Jmc Marszałek upewnił, iż seorsivé ta Materya zaraz popodpisanym Kwarty Projekcie traktowana

[359]

będzie acquieoerunt, Projekt sine intertur batione podpisany mzostał.

Po podpisanym zas Jmc P. Męcinski Poseł y Starosta Grodowy Wielunski Sttwo Swoie na pograniczu o 6. Tysiącach tylko importancyi znayduiące się allegando, y iż obowiązkom Stty Grodowego y Pogranicznego zadość uczynic niemoże, explicando osobliwie w wyprowadzeniu Saletry Za Granicę y innych handlow Prawami Zabronionych, czytał napisany proiekt, aby na Wzor Krakowskiego Sttwo Wielunskie per Avulsa uszczuplone co rocznie Z Skarbu Koron. na Konserwacyą 60. Ludzi po 20000. odbierało, ostrzegaiąc oraz, iż ta Chorągiew przed Kasztellanem Ziemi Wielunskiey y Urzędnikami popisywać się będzie.

Nie znalazł przyięcia ten Projekt, a Jmc P. Młocki Poseł Zakroczymski dawno o głos dopominaiący się, y dopiero go teraz zabrawszy, instabat, aby, kiedy teraz Stan Szlachecki pod tak uciązliwym Pogłownem Zosta-

[360]

iący przyimuie na się wszystkie genera podatkow, Jchmc XX.Biskupi, et Clerus uzywaiący zaszczytow chciał jure merito compati, secus postrzedz się w pozwolonych Projektach wraz z innemi maiąc.

Jmc P. Borzęcki Poseł Ruski allegando iż rosnie pociecha, gdy Stan Rycerski wykonywa tę Sprawiedliwość, na ktorey Oyczyzna funduie się, a że y Duchowienstwo exkuzować się niepowinno od wdzięcznosci dla teyże Oyczyzny, w ktorey zyiąc wzor z sielne Swieckim obowiązane zostaie excipiendo Xcia Jmci Prymasa, iż Jchmc XX. Biskupi rownie ze Stanem Szlacheckim Bracią swemi zechcą contibuere do Skarbu Koronnego w niezawodney Nadziei głos zakonczył.

Jmc P. Golejewski Poseł Halicki, iako teraznieyszą Konstytucyą ustanowiaią się podatki na Zniesienie Pogłownego, tak aby y JchmcXX. Biskupi od tegoz cięzaru uwolnic się pragnący accedere chcieli subsidio do Kwarty exposuit.

Jmc P. Kossowski Poseł Brzeski Kujawski

[361]

Chwałę Bogu, ze do Kwarty od 100. Lat oczekiwaney przyszlismy, oswiadczaiąc, a dalszy głos favore Jchmc XX. Biskupom kieruiąc, na propozycyą y prozbę do Nichze wniesioną reponebat, iż doczytał się iako w czasie, kiedy Rzeplta calamitatibus premebatur, przykładali się do Podatkow non ex impositione, ale ex subsidio charitativo. Zas od Konstytucyi 1717. Sors Duchownych stała się deterior nad Zydow, kiedy Zydzi 220000. Pogłownego płacą, a Duchowni 380000. a zatym kiedy na Komissyi pokaze się proweniencya, że pogłowne z Dobr Swieckich, a per consequens y Duchownych zniesione będzie, niewątpiąc iż na ow czas Jchmc XX.Biskupi po uczynionym do Rzymu rekursie contribuere zechcą ad publicum onus, interea aby Projekt Pogłownego Zydowskiego był czytanym, instabat.

Jmc P. Potocki Poseł Halicki, że od Jchmciow XX. Biskupow charitatem Stan Rycerski uczyć się winny przewroconym miłosci dowodem przyimuie na się cięzar podatkow, aby kiedy non pcedentur, przynaymniey tedy con-

[362]

sequentur Ciż Jchmc XX. Biskupi chcieli juvare dzwigaiących instabat.

Jmc P. Bukowski Poseł Sanocki allegando szczęsliwość, iż pluralitate złączona iednomyslność pisze sobie Prawa iako Pani, a ztąd Rzeplta wygraiąca Cło y sprawiedliwą Kwartę ze tez od JchmcXX. Biskupow niemaiących animositatem suffragabitur, praevidendo ostrzegł aby przynaymniey znoszący się z Dobr Szlacheckich Pogłownego podatek od nich zawsze był wypłacany.

Jmc P. Wwda Podlaski na głos Jmc P. Brzeskiego Kujawskiego odpowiadaiąc, intulit, iż nie zabierałby czasu, gdyby wniesioney o Jchmc XX. Biskupach cum Clero Materyi pierwszym nie był autorem, Ktoren ze szanuie Godne Osoby, z Zydami ich przeto niemiesza, lecz do rownego z Rowną Bracią obligu pociąga, a do dalszego czasu gdy z pomiędzy 12. Apostołow ieden ladaco wydał Pana swego, na wzor ktorego z nieprzytomnych tu Jchmc XX.Biskupow, moze potym naylepsze psować intencye, odkładać tę materyą disvadendo recursum do

[363]

Rzymu minus necessarium esse allegando, y ze nie od osob swoich, ale od Ziemi takiey że, od iakiey Szlachta płacic musi, subsidiu importowac powinni convincebat.

Jmc P. Wwda Połocki do ułozonych Projektow na dostatecznieysze Skarbu pomnozenie podatek ultimae consumentiae zalecaiąc, y że Jchmc XX. Biskupi zachcą aemulare z Stanem Rycerskim w nadziei zostaiąc, na ostatek podawał ieszcze ieden Projekt, aby Largicye na Buławy, Pisarstwa y Straznikostwa przychodzące, do Skarbu odtąd wchodziły, a tymże Urzędem tak, iak Artylleryi Litt.Starostwa przyłączone były.

Jmc P. Krajewski Poseł Ciechanowski, aby projekt Pogłownego Zydowskiego przeczytanym został, dopraszał się.

Zaczęto interlocutorie Kwestyonowac, alleguiąc, iż Starsi Xięza od Zydow pierwey ułatwieni w wniesioney okolicznosci powinni zostać, iednakze za prędkim wszystkich uspokoieniem się przeczytano wspomnionego Pogłownego Zydowskiego Projekt, Aby też Pogłowne

[364]

wszyscy generalnie Zydzi, płacąc Gospodarze po 2 Złł. a Synowie y Corki ich praeter ablactatos, tudzież słuzący po 1 Złotym corocznie dwiema Ratami punktualnie oddawali, nakazuiący, et circaalia in superiori Sessione ad ducta, aby ułozona od Komissarzow Taryffa do Lat 5. tylko trwała, a po wyisciu ich inna wypisana była, tudzież gdyby Zydzi w ktorym miescie umrzec mieli, aby praevio Possessoris juramento fundus wolny był od tego podatku, a względem długow od Wwdztw zaciągnionych aby Starsi Zydzi na Skarbową Komissyą z Regestrami pro liquidatione et alleviatione ich ziezdzali, ostrzegaiący.

Po przeczytanym tym Projekcie Jmc P. Trzebicki Poseł Brzeski Kujawski, dwoch y iednego Złotych quantitatem difficilem do odebrania allegando, aby Commissaryy Ryczałtową na Gospodarzow pro qualitate ich maiątkow Summę wkładali, proponebat.

Jmc P. Wallinowski Poseł Poznanski, że mała iest liczba, aby tylko po 2 Zlote płacili

[365]

Gospodarze, iżby po 3 Złote oddawali, dawał racyą, iż nie tylko upada 2. Kroc stu tysięcy wypłacanie, ale tez y Stan Szlachecki przez długi czasu przeciąg płacił ten podatek.

Ruszyli się zatym z mieysc dla radzenia iaką maią wyznaczyć quantitatem, y gdy długo in turbido zostawali, tandem po zasiądzeniu mieysc pytaiącemu się o Zgodę Xciu Jmci Marszalkowi gdy Jmc P. Poninski Poseł Kaliski reposuit, aby kiedy przeczytany Projekt po 2. Złote tylko od głowy naznaczaiący Znacznąby uczynił Krzywdę w assekurowaney dawno od nich Summie, po 2. Złote na iedną a po drugie dwa na drugą wypłacali ratę, lub też ogolnie na Milion składali się. Jnni zas Posłowie contradicendo temu, aby tylko po 2. Złote placili, instabant.

Xiąże Jmc Prymas nayprzod Senatu pytał się iak chce miec od głowy czyli po dwa czyli po 3. czyli tez po 4. Złote na Rok, a kiedy Kreski Senatu zebrano, rownym Xiąze Jmc Marszałek animatus sposobem, z Rege-

[366]

strzykiem Posłow, a Sekretarz Seymowy z piorem y papierem juxta turnum Woiewodztwa obchodząc zbierał Kreski.

Po skonczoney tey o Kreskach indagacyi co do Senatu Jmc X.Sekretarz Kor. deklarował pluralitatem na 2 Złote w 16. Wotach przeciwko 13. formuiącą się, Zas co do Stanu Rycerskiego Jmc P. Sekretarz Seymowy na 2. Złote 66. konkluduiących Kresek przeciwko37. na 3. Złote danym promulgavit.

A zatym poprawiony Projekt przeczytano, aby od tąd po wyplaceniu dawnego Pogłownego na dalsze czasy to iest á 1. Januaryy 1765. wszyscy nemine excepto Zydzi sextus utriusq od głowy co rocznie po 2. Złł. dwiema Ratami pod exekucyą Skarbową y Woyskową wypłacali, y do Skarbu Koron. na Komissyą odwozili.

Po podpisanym tym Projekcie zabrał głos Jmc Xże Kanclerz W. Litt., a wyrazaiąc w nim iak przezornoscią Xcia Jmci Prymasa do uformowania przeczytanych projektow wyznaczeni przyniesli dla Oyczyzny zyzny

[367]

prac swoich profit, iż opisania ich Stany Rzepltey approbowawszy rem Publico utilem viventibus et posteris jucundam postanowili, nim Prowincya Litt. z rownym okaze się staraniem, teraz z Urzędu swego iako Praw tak y Miast Stroża upraszał, aby Projekt dla Miast Litt. uformowany, a y Koronie spodobać się mogący przeczytanym został.

Jakoż in instanti przeczytany iest tenze Projekt w wyzszey Sessyi ex Contentis przywiedziony, Na ktorego podpisanie gdy Xże JmcMarszałek o zgodę pytał się Jmc P. Zyberg Poseł Inflandski na punkt następuiący /:a gdzieby po Konstytucyi 1717. na Domy y Dobra nieruchome Mieyskie zapisy y Donacye, lub Testamentowe Dyspozycye pozachodziły, te iako Prawu przeciwne znosiemy et rehabitionem tychze Domow y Dobr Miastom praevia adcitatione do Sądu Mieyskiego waruiemy:/ odezwawszy się, aby wprzod Komissya na uznanie tey okolicznosci wyznaczona była, iak wielo racyami domawiał się

[368]

tak tenze projekt na dzien iutrzeyszy wraz z Sessyą iest odłozony.

Sessya Dwudziesta Piąta

Die 6ta Junyy.

Przy zagaieniu Sessyi dzisieyszey Xże Jmc Marszałek głos od uszczęsliwiaiącey, bo continuationem dalszych Obrad pozwalaiącey pory zabieraiąc, zostaiący się czas convertere svadebat na uprzątnienie gwałtownych potrzeb ułatwienie wołaiących, y iako Sessya wczoraysza solwowana iest na przeczytanym Miast Prowincyi Litt. Projekcie, tak iezeli na podpisanie iegoż zupełna zachodzi zgoda, pytał się.

Xiąze Jmc Prymas, iako iuż częstokroć upraszał, tak y dzis ponawiał ządze, aby przynaymniey w konczących się Obradach przyspieszały Status decyzye, gdy mnogość Jnteressow zachodząca wyciąga nie dysputy, lecz rezolucyi, Ktore to Jnteressa, że w czasie Seymu teraznieyszego razem wszystkie optato sortiri niemogą effectu, iż do przyszłego post Coronationem exorbitantiarum Seymu in Pactis conventis

[369]

caveri maiącego pozostać się muszą, wyraziwszy, a do expedyowania gwałtownieyszych potrzeb danie czasu rekomenduiąc, oraz ad negligendum privatum, et arripiendu publicu zachęcaiąc, aby Jchmc Posłowie ieden drugiemu w głos nie wpadali, a przeto do dysputy okazyi niedawali, y z mieyisc Swoich niewychodzili, upraszał.

Powtornie Xże Jmc Marszałek exquirebat sensum Stanu Rycerskiego, iezeli na podpisanie przeczytanego wczoray intuitu Miast Litt. Projektu zachodzi communis assensus.

A gdy przy niektorych tylko o głosy dopominaiących się cały prawie Stan Rycerski zezwalaiąc, o podpisanie urgebat, zas Jchmc Małachowski Sieradzki, y Męcinski Wielunski Posłowie aby ad normam przeczytanego do Miast Koronnych rownie sciągaiący się napisany był Projekt, lub czasu niezabieraiąc tenze sam Litewski do Korony aplikowany został, instabat, Xże Jmc Prymas iezeli wpomienionym Projekcie niema co dla Koscioła S. praejudiciosum, certior reddi chciał od Jmc X.

[370]

Biskupa Wilenskiego, Ktoren temuż Xciu Jmci explikuiąc, iż nie od Niego, lecz od Stanow Prowincyi rzecz potissimum zawisła, gdy visum est onych dawne Prawa do exekucyi przyprowadzic dosc uczyniły na wdawanie się iegoż, kiedy po Konstytucyi ostatniey 1726 ponabywane w Miastach a Spiritualibus Possessye, Zapisy y Testamentowe Legacye kassuiąc mediu do utracenia, et medium do odzyskania ostrzegły. Obiasnienie takowe daiąc z Siebie na ostatek subjecit ie sub Judicium Xcia Jmci Prymasa, A ten gdy wyrzekł, iż będąc Korony Polskiey, a oraz y Litewskiey Prymasem musi dołozyć clausulam Salvis Juribus Romanae Ecclesiae.

Jmc P. Wwda Jnowrocławski Duchowienstwa ostrzeganiem się pobudzony przydał, et Regni, a Jchmc Posłowie Litt: ac Magni Ducatus Lithoaniae, allegando, iż kiedy Duchownym wolno warować Prawa swoie, liceat et Statui saeculari.

Jmc P. Stolnik Litt. Poseł Warszaw. audientiam Projektu do Miast Koronnych wa-

[371]

runek opisuiącego Stanom rekomenduiąc, o czytanie iegoż prosił.

Zas Jmc X. Biskup Chełminski o głos dopominał się, Ktoremu iż odpowiedziano, że go mieć będzie po Projekcie przeczytanym, zaczynaiący obstawać przy swey rekwizycyi, tandem wyperswadowany acquievit.

Więc przeczytany iest tenże Projekt ad Normam Litewskiego huncce in Sensum uformowany: Ze Miasta dla roznych przyczyn uciemiężenia do upadku przychodzą, przeto nayprzod wszystkie Jurysdykcye excepto originalnych przez Xiąząt Dziedzicow ustanowionych y Prawami Rzepltey autoryzowanych znosiemy, y aby Mieszkancy do Juryscykcyi Miast należeli, przykazuiemy. A lubo warowano iest wielo ustawami, aby Szlachta maiąca Possesiones w Miescie, respondeat in Jurisdictione Civili non ex Persona sed ex Bonis, ze iednak exorbitatum w tym iest haud semel, przeto Prawa wszystkie w tey mierze znayduiące się reassumuiemy, y aby tak też Szlachta, iako y Duchowni Szynkow zadnych

[372]

nietrzymali, executionem Magistratibus prae committimus. A kiedy Duchowni y w tym wielką czynią Krzywdę że Dobr Mieyskich przez Zapisy, Legacye Testamentowe nabywaią, przeto też Zapisy Prawu 1635. przeciwne Kassuiemy, y Wyder Kaffy ad dimidium valoris redukuiemy exceptis promitive fundationibus; Placow y Kamienic rehabitionem praevia adcitatione Possessorum pozwalamy. Zagęszczone rozne handle y Szynkowania annihilando, a Konstytucyą 1638. do skutku przywodząc Samych Mieszczan circa facultatem mercando, braxandi, et distillandi zachowuiemy etc. Jako w Projekcie Litt. Legem sumptuariam vigore Constitutionis 1628. Aby Mieszczanie Szabel y Szpad, tudziesz innych Urzędowych Stroiow niezazywali reassumuiemy, Starą y Nową Warszawę, Krakow, Poznan, kalisz, Piotrkow, Lublin, Radom, Lwow, y inne Miasta, w ktorychby się publiczne odprawiały ziazdy, ab Exofficio Dworow Krolewskiego y Senatorskiego, tudzież Deputatow Posłow Marszałkowskich,

[373]

a podczas Jnterregnum Kapturowych Sędziow uwalniamy y znosiemy, y aby Stancye naymuiąc płacili, postanawiamy, Zas Possessores, aby nie depaktowali forum, gdzie Seymy agituią się Sądu Marszałkowskiego, a gdzie Trybunały, Sądow Potocznych, naznaczamy. Na Seymiki Ziezdzaiący się rownie Stancye sobie naymować powinni. Assystencya iednak Trybunalska y Choragwie Marszałkowskie przez Urząd Miasta po Przed-Miesciach lokowane bydz maią, y tak Gemein, iako y officer z Gospodarzem miescic się powinien exepto Komendanta Ktoremu osobna ma bydz wyznaczona Stancya, a Gospodarz daiący Stancyą allewiacyą w Podatku mieć od Magistratu obmyśloną powinien. Caventur przytym, aby Jchmc Marszałkowie utriusq' Gentis pod pretextem Ludzi Woyskowych, swoim, lub przyiacioł swych Ludziom Stancyi Exofficium niedawali. Ta zas Wolność ab Exofficio dopiero po Seymie Elekcyi zaczynaćsię

[374]

powinna, y z tey przyczyny Jchmc Marszałkowie obligantur, aby dawnym zwyczaiem Stancye dla Posłow wyznaczone były, a na ten raz dogadzaiąc potrzebie Wszelkie Libertacye, Protekcye, y Serwitoraty znosiemy excepto tych Kamienic y Domow, Ktore są Konstytucyami Libertowane.

Po przeczytanym tym Projekcie odezwał się Jmc P. Mrokowski Poseł Czerski, aby kiedy w Projekcie Koronnym wyrazono iest ustiusque Gentis, y w Litewskim rownie superadditu było.

Jmc X. Biskup Chełminski przed Proiektem ieszcze o głos dopominaiący się teraz go dopiero zabrawszy expressit, iż nieporządkiem idą Obrady, kiedy On do wysłuchania y rezolwowania desideriorum Miast wyznaczony wypisał wraz z przydanemi sobie Projekt inszy, y aby go Jmc P. Gliszczynski Poseł Poznanski dopiora w tey okolicznosci uproszony przeczytał, nalezytoscią sądził, ile iako Biskup za Duchownemi w pierwszym Projekcie odnabycia Zapisow y donacyi Dobr oddalaiącemi się uymuiący czynił Statibus tę reflexyą, że Jnteressa doczesne zawsze dązyć maią do Konca Wiecznosci.

[375]

Upraszali Jchmc Posłowie in majori numero o podpisanie przeczytanego Projektu, a nie ktorzy osobliwiey do Miast deputowani o czytanie aliter przez siebie ułozonego instabant.

Co zabranym głosem confirmavit lepiey Jmc P. Kasztellan Kaliski że wyznaczony wraz z Jnnemi ad Collegium wysłuchania pro resolutione desideriorum Miast niepowinien podpadac tey Krzywdzie aby praca w ułozeniu Projektu miała ab audientia amoveri przeczytanym Projektem per partem niewiedziec quam uformowanym, ktorego Contenta iż są dotknięte w Projekcie in manibus Jmc P. Poznanskiego ranquam huncce ad laborem z piorem uproszonego znayduiącym się, aby przeto wraz z Jnnemi favore tychże Miast Praw Opisaniami od Rzepltey decidantur, o czytanie sui et Collegarum operis instabat.

Contra dixerant temu niektorzy, aby czasu infructuose nietrawiąc przeczytany Projekt był podpisany, zas inni plerum'q licznieysi annuendo votis Jmc P. Kasztellana na czytanie ządanego Projektu zezwalaiąc,

[376]

Contradicentibus reposuerant, ze niepodobna rzecz iest, aby usługa pro Publico czyniona przynaymniey wysłuchaną niezostała.

A zatym nastąpiło czytanie drugiego projektu, Tytuł Miast Prowincyi Wielkoposkiey y Małopolskiey Desideriorum resolutio utrzymuiącego in illa sequentia: Ponieważ Miasta do Stanow recurrunt, ze do Grodow, Ziemstw y Trybunałow evocantur, przeto przychylaiąc się do Konstytucyi 1611. 1633. 1658. nakazuiemy aby nikt od tąd tychże Miast ad eadem subsellia pociągać niewazył się, ale kazdy Mieszczanin aby w Sądzie Mieyskim respondeat oprocz Spraw temuż Sądowi nalezących się miec Chcemy y wszelkie Processa evocatione otrzymane Kassuiemy. Szlachcie y Duchowienstwu wszelkich Trunkow, Szynkowania, Warzenia Piwa, Sycenia, Miodu, y Palenia Gorzałek w Miastach zakazuiemy y Konstytucyą 1658. reassumuiąc forum Sądu mieyskiego ad respondendum naznaczamy non derogando iednak Przedmiesciom, ktore seorsiva maią super praemissis Privilegia. Miasta Starą y Nową Warszawę circa Jura zachowuiąc wszelkie Serwitoraty, pod

[377]

pretextem ktorych handle exercentur bez przykładania się do podatkow, znosiemy, et Disidentes, ac possessionem non habentes, aby in Juribus Miasta nieprzeszkadzali, Waruiemy. Jus Caducum post steriliter decedentes personas Jurisdictioni Civili subjectas Miastom słuzyć ma, y explikatywy wszelkie kassuiemy, domy Wszelkie Szlacheckie aby sufferant Onera Civitatensia, nakazuiemy. Fundusze y Legata cum alienatione Haeredum Subsecuta Kassuiemy, y aby legitimi haeredes doyisc mogli proprietatem sui ad citandos Possessores, miec chcemy. Aby do kupna Gruntow lub Domu w Miescie zawsze bliższy był Mieszczanom, ostrzegamy. Exakcye, Daniny, y wymuszania dla Podwoiewodzich Samą Pensyą kontentować się maiących Kassuiemy, oraz Aby Starostowie tych ze Danin y Exakcyi ultra lustrationes niewymuszali, praecavemus.

Przywileja na Jarmarki nadane, a dotąd zaniedbane approbuiemy, y exercitiu Onychże pozwalamy. Libertacye Miastom od Stanowisk Żołnierskich Prawami dawnemi

[378]

pozwolone reassumuiemy, y z Krakowa aby Artyllerya Koronna w Kamiencu consistere zwykła wyciągnioną była W. Xcia Regimentarza teraznieyszego obliguiemy, co się ma sciągac y do WW. Hetmanow. Miasta Rachunki dochodow swoich przed Starostami czyniące aby punktualnie ie oddawali, obstrin guntur, Ktore zas dotąd nieczyniły, aby do nichze pociągane nie były, Starostowie praecaventur. Legem sumptuariam w Miastach sine intermissione chcąc miec servandam, Konstytucye 1659. 1683. reassumuiemy, y tych Konstytucyi aby exekucya post Electionem Regis zaczynała się, nakazuiemy. Cechy circa Jura sua approbuiemy, y Dekret Miastu Warszawie tudziesz Konstytucyą 1717. słuzącą in toto, et in quavis parte reassumendo, aby Kupcy Cudzoziemcy super fidelitate przysięgali, onera znosili, a Dobr nabytych sub confiscatione za Granicę niewywozili, przykazuiemy. Miasto Krakow circa Pacta originaliter z Zydami inita Konserwuiemy. Szkołę Strzelecką Miastu Warszawie ad

[379]

Normam et formam Miasta Krakowa fundować, y od przyszłego Regnanta Przywiley na nią uprosic pozwalamy, oraz toz Miasto Warszawę z Prawami y Prerogatywami Miasta Krakowa coéquamus, Miasto Lwow do Prerogatywy obierania Krola inherendo Anterioribus Legibus admittimus y Traktat aby Go Kupcy niemyyali. Przerwano tu dalsze czytanie allegando, iż to iuż iest do Komissyi Skarbowey odesłano, y pod Koekwacyą Miasta Warszawy z Krakowem mogłyby praetendi Nobilitacye, na Ktore zadney niemasz zgody.

Gdy Warszawa powstała po między Posłami Jednemi o Kontynuacyą czytania, a drugiemi iżby też czytanie y za godzonę ieszcze nieskonczyło się, o podpisanie pierwszego Projektu dopominaiącemi się, Xże Jmc Prymas odezwawszy się czyli pierwszy albo drugi Projekt podpisac, lub tez aby obydwa skonfrontowane zostały, tychze Samych, Ktorzy go układali, delegować ma, sensum exquirebat.

[380]

Lecz kiedy wszyscy razem dozwalaiąc y Kontradykuiąc odpowiadali, tenze Xże Jmc Prymas repositiones zrozumiec niemogący, powtornie pytał się na ktorego podpisanie powszechna zachodzi zgoda proponuiąc Stanom, aby Jmc P. Sekretarz do pierwszego to dołozył, co bydz może potrzebnego.

Okrzyknięto zgodę z tą Kondycyą aby porownianie w Prawach Warszawy z Krakowem niepretendowało w Czasie Nobilitationem Osob Warszawskich.

A przeto za interessuiącym się u Stolika proncipaliter Jmc P. Wwdą Pomorskim do pierwszego Projektu przydano następuiący Punkt: A ponieważ Stołeczne Miasto Warszawa, w ktorym się Seymy odprawiaią, częstym Ogniom podpadać zwykła, za czym tak dla ubespieczenia Stanow, iako też propter decentiam Miasta postanowiamy, aby Domy drewniane po Ulicach przy Kosciołach singulariter znayduiące się exnunc zniesione były.

To słowo: exnunc, wszczęło Wrzawę alle-

[381]

guiących impossibilitatem, tudziesz radzących aby takowa okoliczność do Komissyi Skarbowey zaleconą została.

Zas gdy uciszyło się, zabrał głos Xże Jmc Kanclerz W. Litt. w ktorym wielką y essencyalną przed Bogiem zasługę allegando dla Stanow, że Prowent Rzepltey opisały do zostaiącey się Materyi względem ustanowienia Sprawiedliwosci kazdego tak co do Osoby, iako też co do fortuny tutum et securum czynic powinney przystępuiąc, przywiodł na pamięc, iak prerogatywa Sądow Assessorskich w decyzyi Swoiey naywyzsza podpadac musiała ex Judicato suo przesądzeniu Trybunalskiemu. Jak Kanclerze Sami decisivam w Osobie Krolewskiey maiąc sententiam tutantur wielo Prawami. Jednakze nieprzyzwyczaiony do miłosci Siebie, lub charakteru Swego lubo zawsze godnych y sprawiedliwych na Pieczetarstwie widział Sędziow, y Sam nigdy Justitiam naymnieyszym wybaczeniem nieobraził, atoli kiedy Prawa Samemu Krolowi ex pluralitate w Sądach y Radach postępo-

[382]

wac kazą y na przyszły czas warować się należy, chętnie Sam ustępuie słuzącey Pieczentarzom w Sądzie Władzy, aby względem niey na Assessorow rownie iak na Pieczętarza sciągaiącey się uformowany Projekt przeczytanym został, dopraszaiąc się, Koncem tego, aby tychze Sądow Assessorskich teraznieysze rosporządzenie dołozonym było in Pactis Conventis dla przyszłego Krola conscribendis.

Na ktorego to Projektu o Sądach Assessorskich wypisanego czytanie gdy generalna zaszła zgoda przeczytanym został, wielu odezwało się Posłow niepozwalaiących. A przeto Jmc P. Bukowski Poseł Sanocki głos zabrawszy, iak w nim uchwalił virtutem Xcia Jmci Kanclerza dobrowolnie á potestate illa, quae soli ipsi data est, odstępuiącego tak naganiaiąc Trybunał w przesądzanie Dekretow Assessorskich w dawaiący się przykład na wielkim w Oyczyznie Ministrze S. P. Kanclerzu W. K. zyszczony, aby na zagrodzenie dalszemu bezprawiu zniszczonym został, przeczytał Projekt w tey okolicznosci wygotowany wielkie mani-

[383]

festa y Relacye przeciwko S. P. W. Janowi Małachowskiemu Kanclerzowi W. Koronnemu ex Ministerio uczynione, tudziesz Dekret w Trybunale 1759. zaszły ad tenorem Konstytucyi 1602. 1699. et 1736. pro nullo et ex nunc ad cujusvis ex Actis eliminando deklaruiący.

Pytał się Xże Jmc Marszałek iezeli na takowego Projektu podpisanie zupełna zachodzi zgoda Wszyscy iednostaynie zezwalali, pierwszego tylko zatrzymanie ostrzegaiąc podpisanym iest, tak od Xcia Jmci Prymasa, iako y od Xcia Jmci Marszałka.

Po podpisanym tym Projekcie Jmc P. Sosnowski Poseł Brzeski Litt. głos zabrawszym y nayprzod w niem przykładną y do nasladowania trudną Cnotę y przymiot Bogu miły w Xciu Jmci Kanclerzu pochwaliwszy, oraz za wystawiony w tym momencie Cnoty Jegoz Koloss do potomnosci przechodzący nietylko Sam, ale y Prowincyi Litewskiey Jmieniem rekognicyą uczyniwszy, przystąpił w dalszym dyskursie z wielbieniem Cnot, y wyliczaniem zasług do Jmc X. Biskupa Wilenskiego, et explicabat Prowin-

[384]

cyi Litewskiey nie tak o wywyzszenie tegoż Kapłana na Arcybiskupstwo Wilenskie, iako bardziey o przyczynienie się za Nimże do Stolicy Apostolskiey żądania tą niepłonnie Karmiąc się nadzieią, ze Prowincye Koronne dwoch Arcybiskupow Gnieznienskiego y Lwowskiego maiąc, a w sprawiedliwey Szali rowność dla Prowincyi Litewskiey zachowuiąc, zazdroscic jej niebędą trzeciego Wilenskiego.

Wszyscy Litwscy Posłowie Krzyknęli zgoda, Zas Koronni iako temu contradixerant, tak hałas Litwy z Jnstrukcyami popisuiącey się.

A zatym dobrze nagotowany Jmc P. Chreptowicz Poseł Grodzienski głos zabrawszy, przywodząc, że Litwska Prowincya maiąca Swoich Hetmanow, Marszałkow, Pieczątarzow, Podskarbich y wszystkich Senatorow Dignitarzow Koronnym rownych na Seymie Pacificationis obwarowaną altematę Laski powinna miec y Arcybiskupa iuż to dla zaszczytu Prowincyi, iuż dla porządku Koscioła Bozego, konkludował, aby Biskupstwo Wilen-

[385]

skie wyniesione było na Godnosc y Prerogatywę Arcy Biskupa.

Dopominali się per interlocutoria Jchmc Posłowie Litewscy, aby hoc in passu czytany był Projekt z pomiędzy zas Koronnych Posłowwniesieniu takowemu sprzeciwiaiących się Jmc P. Dzieduszycki Poseł Halicki głos zabrawszy, iak upokorzenie się Xcia Jmci Konclerza w Ustępywaniu władzy Sądowey Jmci X. Biskupowi Wilenskiemu, aby Jnteress partykularnego podwyzszenia nietamował publicznego sprawiedliwosci ustanowienia przytaczał za przykład sequi powinny, tak kiedy Stany Przeswietne chcą y stanowią, aby Miasta coz kolwiek przyszły do Stanu lepszego allegabat Projekt względem Trybunału z Jmc X. Biskupem Kujawskim, Xciem Jmcią Kanclerzem y Jmc P. Wwdą Jnowrocławskim, oraz innemi ułozony być pilnieyszy nad Arcybiskupstwo.

Zas Jmc P. Jezierski Poseł Lubelski exclamando, iż iednego niekoncząc, a drugie zaczynaiąc czas nadaremnie upływa y Posłow głosy uszanowania zadnego nieznayduią Pre-

[386]

tensyą Arcybiskupstwa Wilenskiego zbyyał licznemi dowodami iak Schyzma naywięcey szerzyła się przez Biskupow coraz nowych dla siebie Prerogatyw dopominaiących się, iak wiadomo byc powinno lepiey z Hystoryi Rzymskiey Duchownemu, a nizeli Swieckiemu Stanowi, ze Jan Biskup Konstantynopolitanski przypisywał sobieTytuł Economici Episcopi, to iest powszechnego Biskupa, a Grzegorz Piąty Papież przez modestyą Servus Servorum pisał się, iak Rzeplta dopiero rodząca się chodzic ieszcze niemoże, iak bardziey cudzey słozemy fortunie, anizeli publicum uwazać chcemy.

A gdy z takowego głosu Jego smiać się zaczęto extra materiam wypaść musiał, allegando, iż w Jzbie Rad Kalwinskich, a nizeli w Naszey wszelkiey chwały godna iest Rewerencya, kiedy nade Drzwiami Lingvam compescere disce, u Nas zas same Smiechy, Wrzaway hałasy contra omnes bonos mores za powszechnosc wzięte, co nec decet, nec licet. Daley zas głos swoy przecią-

[387]

gaiąc, a Projekt względem Miast podpisany, ze w Nim te Konstytucye są cytowane, ktore wcale nie są ad Casum naganiaiąc, na miłość Boską zaklinał, aby iedney materyi nie ułatwiwszy, do innych nieprzystępywano.

A kiedy Jchmc Posłowie Litewscy o ustanowienie Arcy Biskupstwa Wilenskiego instabant z oswiadczeniem się, iż do niczego poty nieprzystąpią, poki Jch Projekt w teyże Materyi przeczytany y podpisany nie będzie, Xże Jmc Prymas zażalony solwował Sessyą.

Sessya

Dwudziesta Szosta

die 7ma Junyy

W zagaieniu Sessyi dzisieyszey Xże Jmc Marszałek do dalszego Obrad biegu przystępuiąc, iak obszerną wymową drogiego wycięczać niechciał czasu, tak zaraz dał głos Jmci Panu Wallinowskiemu Posłowi Poznanskiemu.

[388]

Lecz Prowincya Litew. od wniesioney przez się na dniu wczorayszym względem wynieszenia Biskupstwa Wilens'go na Arcybiskupstwo Materyi odstąpic nieintencyonowana przeszkadzała danemu głosowi opierwsze projektu swgo przeczytanie dopominaiąc się.

Dysputa pomiędzy Jchmc Posłami Koronnemi o nietamowanie głosu, a między Litewskiemi o pozwolenie czytania projektu obstaiącemi wszęta trwała bez wyrozumienia iednego od drugiego, Zas Jmc P. Poznanski oswiadczaiąc się, iż Jzba złączona z Senatem iako powinna wolny zawsze miec głos, tak przez bronienie Mu onegoż Krzywdy dzieiącey się przyczynę, za niechcenie na nic pozwolic deklarował.

Uspokoiaiący contradictionem gdy nic nie zyskali, zabrał głos XżeJmc Marszałek, w ktorym naganiaiąc gorszący przykład Stanu Rycerskiego, nie iednoscią, ale siłą piersi y głosow certuiącego, ze unikaiąc straty czasu Prowincya Litt. niezechce daley bronic Jmc P. Poznanskiemu zabranego y danego od Laski głosu wyraził oswiadczenie spodziewania się.

[389]

Jakoż pozwolili Jchmc PP. Litewscy Jmc P. Poznanskiemu tę ostrzegaiąc sobie Kondycyą, aby po skonczonym głosie zaraz Jch proiekt został przeczytanym.

A zatym tenze Jmc P. Poznanski głosu pozwolonego uzywaiąc na explikacyą zachodzących między Marszałkowskiemi z iedney, a Kapturowemi z drugiey Strony Kollizyi, ne jurisdictiones confundantur, o przeczytanie ułozonego do tey okolicznosci projektu Jmc P. Sekretarza Seymowego upraszał.

Contradixerat temu Prowincya Litt. o pierwsze swego projektu przeczytanie instando, aciterum wszczętego hałasu gdy mediatores ułatwic niemogli, Jmc X. Biskup głos zabrawszy: iak Prowincya Jego Litewską niegdyś Woyną y Pokoiem sławną, a zawsze w rownosci z Koronnemi Prowincyami zostawać powinną, za dotknietą przez ublizenie jey na dniu wczorayszym tego, co Osobie iedney stacby się nie powinno było, y za Kontradykowanie tego, o czym ieszcze mysl dostatecznie wyexplikowana niebyła, wyrazał, tak spodziewaiąc się,

[390]

iż zale swoie przytrzymac zechce, aby czasu nadaremnie nietrawiąc dnia dzisieyszego na ułatwienie Projektow Koronie uzyczyła, z mieysca swego o snadność upraszał.

A zatym oswiadczyli się Jchmc Posłowie Litewscy, że na dniu dzisieyszym odstępuiąc Materyi swoiey nie do iedney Osoby, ale do całey Prowincyi sciągaiącey się jutro ią ante omnia decisam et resolutam miec powinni będą.

Jmc P. Stadnicki Poseł Podolski przywodząc na pamięc Xciu Jmci Prymasowi wyznaczonych do obmyslenia sposobow iakiemyby Rzeplta wrocic mogła do pierwszey sławy, y przychodzic do iak naylepszey pory y uregulowania Sądowey Sprawiedliwosci ad mentem propozycyi sub Nro 15. wyrazoney, aby Ciż wyznaczeni, między ktoremi tanq'm Deputatus y On Sam przykładać pro publico starania non intermisit, wywiedli Stanom prace swoie, o czytanie w tych punktach ułożonych projektow instabat.

Jmc P. Stolnik Litt. Poseł Warszaw. aby względem zachodzących między Marszałkows-

[391]

kiemi y Kapturowemi Sądami Kollizyi Projekt ułozony przeczytanym został, Jnstrukcyą Ziemi Swoiey bydź o te dopominanie się obowiązanym testabatur.

Zas Jchmc Posłowie Litt. aby Jm Projekt pretendowany na dzien jutrzeyszy był deklarowany o Arcybiskupstwo w ręku Jmc P. Sekretarza Seymowego zostaiący, instabant.

Jednakze deklaracyi zadney nie dano, a projekt o Jurosdykcyi Marszałkowskiey y Kapturowey przeczytano in sequentia: Jż ułatwiaiąc Kollizye między Marszałkowskiemi a Kapturowemi Sądami zachodzi zwykle, dla tym większego bespieczenstwa przez W. Marszałka WWX. Litt. wraz z Namy zasiadaiącego, Sądy Marszałkowskie za wiadomoscią Naszą odprawuiące się approbuiemy, oraz wszelkiey Jurysdykcyi y prerogatywy Marszałkowskiey, tudziesz generalnego w czasie Elekcyi Kapturu sądzenia pozwalamy non praejudicando quidq'm Marszałkowi W. K. po szczęsliwey Koronacyi y zupełnym Rzepltey zaspokoieniu, z tym ostrzeze-

[392]

niem, aby Causae Juris et facti po Ziemi Warszawskiey zdarzaiącesię do Sądu Kapturowego, a zaś recentis Criminis w Okregu Miasta przypadaiące do Sądow Marszałkowskich nalezeli excepto Jndigenarum, ktorzy takze do Kapturow spectare mają.

Gdy na podpisanie tego Projektu generalna zaszła zgoda, Xże JmcPrymas exquirebat Sensum Statuum, iezeliby razem niemogł podpisac etiam Projektu względem Jurisdykcyi Sądow Assessorskich od Xcia Jmci Kanclerza uformowanego. Lecz gdy contravenerunt temu, popodpisaniu o Sądach Marszałkowskich tylko projekcie, nastąpiło czytanie projektu o sprawiedliwosci względem Trybunału Koronnego in ejusmodi Sonantiam: Jż chcąc aby sprawiedliwość pewnieysza y prętsza dla kazdego była, dla lepszey litigantium wygody Trybunał Wielkopolski od Małopolskiego rozdzielamy, a Kadencye do Sądzenia á Feria 2da post Francisci ad Zm'am Februaryy, w Poznaniu ad ultimam Martyy, w Toruniu etc.

W Prowincyi Małopolskiey w Lu-

[393]

blinie od Kwietniey Niedzieli a we Lwowie in Vigilia Ferti S.Thomae limitowali. Gdy zas przez Prowincye Sądzący się Trybunał trzech wyciąga Kompletow, przeto przychylaiąc się do Konstytucyi 1598. 1611. 1613. et 1685. ktore pluralitatem votorum na Seymiku determinowały, Wwdztwom y Ziemiom NN Deputatow przydaiemy, y aby abhinc Seymiki niezrywane były, Deputatow y Ziemstwa pluralitate obierać nakazuiemy, et liberum Veto tym tylko, Ktorzy sub nexu Juris Zostaią impedire do Funkcyi powinno. Obrani zas Deputanci dla uniknienia tumultu w Piotrkowie nie raz praktykowanego, zaraz na Seymiku przed Senatorem, lub Wwdztwu albo Ziemi zagaiaiącym Urzędnikiem przysięgę wykonać maią.

Hoc loco Jmc P. Młocki Poseł Zakroczymski czytanie przerwawszy, o głos dopominał się, zas Jnni o dalsze Projektu czytanie instando contradixerant zabieraniu mowy zostawiaiąc ią na potym, aby razem o początek, Srzodek, y Koniec Projektu domowił się, gdy Mu się co nie zdawac będzie.

[394]

A zatym po uspokoieniu się Jmc P. Zakroczymskiego czytano daley w zględem Deputatow y Ziemstw pluralitate same Wwdztwa sposob obmysleć sobie maią y przysięgę opiszą to dolozywszy: Zamiast tego iakom się nie starał, iako Votum niezakupowałem, y rekomendowanych Spraw zadnych nieprzyimowałem etc. Zas takowa przysięga w Laudum inserowana, y Laudum nieodwłocznie do Akt oddane bydz ma. A jezeliby się pierwszego dnia nieskonczył Seymik, tedy drugiego kontynuować się może, a trzeciego koniecznie konkludować się powinien, et in crastino Seymik Gospodarski następywać będzie. A gdzieby się tumult iakowy wszczął, tedy Grod przed Kadencyą Sądy swoie reassumowawszy tumultuntes karać ma sine moderamine paenarum. Azeby zas Wszyscy Deputaci in unum niezgadzaiący się paritate Votorum Sprawiedliwosci nie tamowali, maią brać Losy okrągłe, Sądzenie y nie sądzenie oznaczaiące y Ktoren Los niesadzenia wezmie, zaraz ex Collegio wynieść powinien, a pozostali poty niewynidą,

[395]

poki Sprawy na Stole zostaiącey nieodsądzą Chociazby Kompletu Duchownych niebyło, Sądzic Duchowny Regestr Swieccy maią, a Prezydentow od tąd dwoch bydz powinno Gnieznienski y Lwowski Regestr Expulsionum y takowy manutenetur, oraz ponieważ Komissya Radomska iest zniesiona przez Komissyi Skarbowey postanowienie Causae Militares z Regestru fisci sądzone bydź maią, a Dekreta Ziemstwa lub Grod pisać będą. Acta zas Wwdztw Regenci conservabutur, do czego względem Ruskiego Wwdztwa teraznieyszy Regent Lwowski attentis mentis manutenetur. Grzywny pro parte Judicyy wynikaiące przez Pisarzow Skarbowych Trybunalskich servari et colligi maią, a Pensya Deputatom z nichze solvidebabit Regestra dawne cassantur, Kommunikacya Zaś Dokumentow Praevio Juramento per Copias Deputatom per partem uczyniona będzie. Konnexye wszystkie abrogantur zachowuiąc w tym stricté Konstyucyą 1726. do ułozenia Minorum Subselliorum

[396]

y opisania Juris Successionis ex Senatu et ordine Equestri assignantur, zas Ciż wyznaczeni na przyszłym Seymie gestae Prowincye relationem uczynic maią. A że Młodzi Szlacheckiey znaczna liczba wstępuie do roznych Zakonow y Dobra na siebie spadaiące lub Zapisuie Zakonom, lub pro libitu Jnnym przedaie, przeto aby się Domom Krzywda nie działa, kazdy Ordines biorącyzaraz po Professyi przed Aktami wyrok uczynic powinien ze nad dziesiątą część więcey nic pretendować niemoże. A ze Wwdztwa Mazowieckie y Rawskie dotąd Generałem Deputatow obieraią, przeto aby odtąd per Terras salva alternata obierały, statuitur, y taz alternata teraz od Ziem Wiskiey y Wyszogrodzkiey, ponieważ iuż Czerska y Warszawska na niedoszły Trybunał Deputatow obierały, zaczynać się ma. Regestrarianismi po Trybunałach wszystkich, gdy tego potrzeba będzie, ante omnes Causas ma być obrany, a po Nim następuiące Wwdztwa, Ziemie y Powiaty juxta antiquum ordinem, ktore gdy za-

[397]

częto wyliczac, Jmc P. Małachowski Poseł Krakow. aby czytany Projekt per Copias Generałom był kommunikowany, aby Prowincya Małopolska tylez miała Kadencyi ile Wielopolska, instabat.

Zas Jmc P. Walinowski Poseł Poznan. reposuerat, ze tylez iest Kadencyi dla Obydwu Prowincyi, gdy w Toruniu dla Prowincyi Pruskiey Trybunał przypada.

A Jmc P. Krakowski vicissim odpowiadaiąc inferebat, iż Wwdztwa Pruskie, nie liczą się za Prowincyą.

Jmc P. Dobiecki Poseł Sandomirski gradus Juris dictionum explikuiąc, że z Grodu do Ziemstwa do Trybunału Sprawy wychodzą, aby pierwey minora subsellia, a potym altiora circum seribantur, dopominał się y upraszaiąc, aby Wwdztwu Sandomirskiemu Sprawiedliwosc prędsza tutetur czytał Projekt do Ziemstwa Sandomirskiego, Ziemstwo Radomskie w Radomiu a dla Ziemi Stęzyckiey w Stęzycy dodaiący, tudziesz Powiaty Wyslicki y Pilzninski razem w No-

[398]

wym Miescie, a druga dla Pilzninskiego w Pilznie sądzone przez Grod Nowomieyski były, dysponuiący et Conservationem Actorum distinctam nakazuiący.

Contradixerant temu Niektorzy, lecz Jmc P. Sandomirski respondendo, że w tey mierze specialitas niemoze rerogare generalitati, dopraszał się, aby to beneficium dla Wwdztwa Jego negowane nie było.

Jmc P. Borzęcki Poseł Ruski approbuiąc Projekt Jmc P. Sandomirskiego, o przeczytanie Projektu in rem Wwdztwa Swego iak instabat, tak go przeczytał, aby kazda Ziemia u Siebie Deputatow obierały, y Powiat Zydaczewski we Lwowie miewał swoie Seymiki, ustanawiaiący.

Jmc P. Kobierzycki Poseł Sieradzki oswiadczaiąc się obowiązanym być Jnstrukcyą o ustanowienie niezawodney sprawiedliwosci poprawy tylko, y czasu przedłuzenia, a nie rozdzielania Trybunału zyczył, z przykładaniem racyi, ze tez rozdzielenie miasto przyspieszenia, zwłokę przyniesie propter scientes

[399]

Justitiam nie pomiarkowanych, gdzie czego szukac po partykularnych Trybunalach będą mieli.

Gdy wszywscy niemal z Promocyą Projektow swoich o głosy dopominali się, Xże Jmc Marszałek zdawać mu się w głosie swoim wyraził, aby pierwey decydowanym został Generalny Projekt, anizeli partykularne rownie utrzymać się nie bedą mogły.

Na co respondentes Posłowie per Jnterlocutoria, gdy Jedni o turnum intuitu poprawy y dostatecznieyszego opisania, drudzy o deputacyą względem pogodzenia tychze Projektow, a trzeci o odłozenie ad referendum domawiali się, Xże Jmc Prymas dla ułatwienia znayduiących się perplexitatum per Provintias zycząc decisionem, huncae ad effectum nominavit Senatorow, aby Ci na Prowincyonalnych Sessyach discutiant wszelkie difficultates.

Jmc P. Kuczynski Poseł Mielnicki stosuiąc się do głosu Jmc P. Ruskiego, aby Woiewodztwo Podlaskie Generałem Deputatow

[400]

w Drohyczynie obieraiące, odtąd per Terras Ziemia Bielska w Bransku, a Mielnicka w Mielniku po iednym non derogando Generałowi Drohiczynskiemu, Deputacie y Komissarzu obierały, podawał Projekt, instando o przyięcie iegoż.

Jmc P. Wwda Jnowrocław remonstruiąc Stanom Rzepltey iak Ministeria, a osobliwie y Buławy absoluta utuntur potestate Regiam excedenti, że Krol Woyny wypowiedac bez Rzepltey pozwolenia, zaciągać Zołnierza bez jey Konsensu, otwierać Mennic bez Jey zgody, Urzędow rozdawać bez dołozenia się Rady, Senatus Consilia składac bez zgadzaiących się ad Latus Rezydentow, Seymow Extraordynaryinych wyznaczac bez poprzedzaiącego Senatu zdania niemoze, y w Sądach ad pluralitalem przywiązywać się powinien; Zas Ministeria nieograniczoney uzywaiące władzy, iako Jmc P. Podskarbi opisany iest przez Komissyi Skarbowey ustanowienie, Xze Jmc Kanclerz Sam na Siebie, co do Sądow Assessorskich podaie włozony przezornie Projekt, tak aby Urząd Hetmanow w scisleyszey został sferze, o prze-

[401]

czytanie uformowanego do tey Materyi Projektu sprawiedliwego dopraszał oswiadczaiąc wdzięczność Hetmanom Litewskim, iż Ci Oyczyznie sprzyiaiący, y razem cum bene sentientibus zasiadaiącynie zechcą kontradykować temu, co widząc z Koronnych, aby to succesu temporis nie działo się z Litewskich Następcow, bydz pewnemi niemogący.

Jmc P. Kasztellan Wilenski alleguiąc, iż zawsze Rzeplta wystrzegała się wszelkich nowosci, y doznawała wiernosci Hetmanow oraz ze Osoba grzesząca Sama karana, a nie Urząd Jey bydz powinien Projektu o władzę Hetmanow wniesionego, nie tylko nieczytać, ale y niesłyszeć o Nim oswiadczał się contra secus agenda, etiam in Actis zostawic uzalenie declarando.

Jmc P. Piaskowski Poseł Wołynski przytaczaiąc na początkach Seymu dostatecznie wyłuszczone contra Rempublicam okazuiące się z JmcP. Hetmana ad sensibilitatem przywodzące postępki, ze dalszey ich cięszkosci znosic niechcąc, Komendę odebrać

[402]

decydowała, opisac granice władzy Hetmanskiey tym prędzey zyczył, im pewniey oglądać się należy na dalsze czasy, aby bezprawiom droga zagrodziła się.

Jmc P. Chreptowicz Poseł Grodzinski iak wniesioną od Jmc P. Wwdy Jnowrocławs'go Materyi wielkiey bydz wagi szacował, tak super nocere valentem novitatem ani myslic deklarował się, aby Urzędy Hetmanskie wielo Prawami wsparte w czymkolwiek umieyszane bydz miały.

Jmc P. Rzewuski Poseł Halicki, iż nie iest novitas zadna zabiegac wszelkim rozwiązłosciom odpowiedaiąc, aby proiekt wniesiony był czytanym, instabat.

Jmc P. Kasztellan Jnowrocławski wyrazaiąc wdzięczność y podziękowanie Xciu Jmci Kanclerzowi za powolność sua sponte względem opisania Ministeryy Pieczętarstwa okazaną, przytaczaiąc oraz ukoronowaną głowę pod Prawa poddaiącą się, y Jmc P. Podskarbiego od Jnnych Ministrow zacnoscią nierozniącego się, a przecież dispositionem Rzepltey akceptuiącego Osob na Koniec Hetmanskich puszczac na los

[403]

szczęscia nieradząc; iak o opisanie władzy Jch dopominał się, tak aby też Hetmani Litewscy przez wzgląd miłosci Oyczyzny niesprzeciwiali się Żądzom Stanom Sprawiedliwym animabat OnychżeWielbieniem y Szacowaniem.

Jmc P. Kasztellan Przemyski in similem idący sensum o toz samogłos swoy dirigabat, aby absoluta Hetmanow potestas znała Granice rządzenia się.

Jmc P. Borzęcki Poseł Ruski wyznaiąc iż Projekt musi bydz sprawiedliwie od Jmc P. Woiewody Jnowrocławskiego ułozony o przeczytanie iegoż tym pilniey instabat, im skuteczniey, y przezorniey opatrzyć się Rzeplta svadebat, aby pod obarczeniem władzy Hetmanskiey tak niezostawała, iak opisana nieutraci swey wolnosci y Prerogatywy przez uięcie rządu samego.

Jmc P. Wawrzecki Poseł Brasławski defunduiąc uięcia Władzy Hetmanow adduxerat Prawo, iż Hetmani Komendy nikomu ustępować niemaią, oraz względem Sądow Assesorskich na przeczytany Projekt niezgadzaiąc się Jurysdykcyą przy Pieczętarzu Samym zostaiacą sprawiedli-

[404]

wszą allegabat, anizeli tych, ktorzy za Przywileiem ad velle Monarchy Kreowani ruynować mogą naysprawiedliwsze Status Ministra Sentymenta.

Jmc P. Kasztellan Oswiecimski allegando potrzebę nowey na Hetmanow ustawy, kiedy in antecedenti zlało się Rzepltey przenieść Komendę od Jm P. Hetmana do Xcia Jmci Wwdy Ruskiego, in consequenti tym mnieyszą powinną być trudność bronienia czytania projektu tego, ktoren potępionym być niema, gdy same Prawa sine scrutinio nikogo niepotępiaią explicabat, aby to wszystko na Seymie teraznieyszym poprawic co tylko ex orbita Legum wypadło.

Jmc P. Gurowski y JP. Bukowski Poznan. y Sanocki Posłowie distincté lecz similiter o opisanie Władzy Hetmanskiey instando, o przeczytanie Projektu domawiali się.

Zaś Jchmc Wawrzecki Bracławski y Giedroyc Wilenski Posłowie circa Jura idu cum obstando, niepozwalali na czytanie Projektu alleguiąc, iż skoroby Hetmanow Władza zmieyszona została, disciplina Militaris pewnieby upadła, Ktora Konstytucyą 1677. opisana gdyby z Granic swo-

[405]

ich wyszła na ukrzywdzenie Kogozkolwiek refusio od Hetmanow praecauta est.

Jmc P. Stolnik Litt. Poseł Warszaw. wszystkie głosy przeciwne refutando, że Osoby występne, a nie Urząd karać nalezy, czynił reflexyą, iż też Osoby nigdyby niezdrozyły, gdyby spokoynosci w Ręku niemiały, a daley wywodząc nieiednemu uprzykrzone Jmc P. Hetmana Koron. Kroki, y alleguiąc, iż y w Litwie za dawnieyszym czasem rowne z Rzepltą czynili Scissye, uważać zalecał, iż iezeli Hetmanow władza podczas Woyny tylko groźna, ale w pokoiu civiliter servari powinna nieopisze się, Samą Siebie Rzeplta na niebespieczenstwo wystawi się, koncząc głos swoy do czytania Projektu zmierzaiący, aby salvis modernis Possessoribus Prowincyi Litt. Hetmanow Buławy circum scribantur, instabat.

Jmc P. Wawrzecki etiam na Salwę niepozwalał alleguiąc, iż Stany Nowe Stanowiąc Ustawy, Starych Praw observantiam przestrzegać powinny.

Jmc P. Bukowski Poseł Sanocki proposuit aby kiedy Prowincya Litt.chce Koronie we wszyst-

[406]

kim praedominari, Turnus pozwolony został.

Jmc P. Kasztellan Wilenski, że y na turnu niepozwoli, odezwałsię.

Jmc P. Kasztellan Przemyski głos zabrawszy y z początku wolniey mowic zacząwszy, na Koniec z mieysca powstał, y Xcia Jmci Prymasa ferventer obligował, aby względem Sługi Rzepltey in Confise niezostawaiąc, lub Projekt czytać kazał, lub turnu pozwolił.

Zaś Xże Jmc Prymas widząc coraz zawsze dopominania się a Kontradykcye nieustaiące, aby Sen lepszą na jutrzeyszy dzien sprawił in Statibus zgodę, solwował Sessyą.

Sessya Dwudziesta Siodma

d. 8va Junyy.

Xże Jmc Marszałek dzisieysze reassumuiąc Obrady początkowa ich pociechę przynosząca iednomyslnosc, aby przy konczeniu się takiey, iak martwiącą na dniu onegdayszym y wczorayszym cierpiała, Sentymentow rozwdoionych odmianie niepodpadała, wzywał pomocy y błogosławienstwa Boga, aby prace y Starania teraznieysze

[407]

były tak skuteczną dla Oyczyzny ofiarą, izby za czas marnie strawiony cięzko odpowiedziec nieprzyszło.

Rownie postępuiąc Xże Jmc Prymas, y nie chcąc w głosie swoim drogiego czasu, za ktorego utratę na strasznym Sądzie z kazdego momentu cięzki rachunek oddac allegabat, słowami skracac, do materyi wczoray wniesioney acceedendo, aby Projekt przez Jmc P. Wwdę Jnowrocławs'go do Laski oddany przeczytanym został, proposuit.

Gdy z Litewskich Posłow Niektorzy, aby tenże projekt dla przeyrzenia się y rozwazenia Contentorum iego pierwey był komunikowanym, anizeli ma być infructuosé czytany, odezwali się, zabrał głos Jmc X. Biskup Wilenski, et ac si włozony na się obowiązek wypełniaiąc, donosił o niewierności postępku XięstwaLitt. przez zatamowany Mu na dniu onegdayszym głos krzywdę znoszącego, a przecież za przyisciem do rozwagi na dniu wczorayszym od prywatnych względow swoich przeto miłosci Dobra publicznego odstępuiącego, y czasu naydrozszego do radzenia Prowincyom Koronnym

[408]

nie broniącego, od ktorychże wypadł straszny Projekt tym większey deliberacyi wyciągaiący, im mocnieyszey będącey wagi etiam ad deliberandu w propozycyach podanych, materyą tą niemiescił się, aby Seym teraznieyszy Urzędy przemieniał y przepisywał, okolicznosci tey sprawiedliwe od Xięstwa zatamowanie allegando, gdy ią tylko Sam Jmc P. Wwda Jnowrosławski opisał, słuszne bydz sądził dopominanie się, aby kommunikowana znalazła czas rostrząsania, o co z mieysca swego instando, aby interea inne Prowincyi Litt. Projekta czytane były, rekomendował.

Po skonczonym tym głosie exquirebat sensum Xże Jmc Prymas, iezeli zachodzi na to wszystkich rowna zgoda, aby rzeczony Projekt był kommunikowany, interea zaś czytanie Projektow Prowincyi Litt. nastąpiło.

Na co gdy iednostaynie zezwolono przeczytano Projekt Komissyi Skarbu W. X. Litt. in eandem sonatiam et similes conditiones do Koronnego conformiter ułozony, y w niektorych tylko mieyscach czasu y liczby Komissarzow opisem rozniący się, scilicet Radę

[409]

Ekonomiczną Commissionis vim maiącą ustanawiaiący, tym zas Komissarzom, aby do Grodna ziechawszy się in supplementum przysięgi swoiey Jurament in Rotam praescriptam wykonali, a powykonaniu Sessye swoie sub praesidentia W. Podskarbiego, lub in casum legalis ejus impedimenti, Senatora, a gdyby y tego niebyło, pierwszego z Urzędu od Stanu Rycerskiego Komissarza niezwazaiąc na nieprzytomnych, aby ich tylko 5. było, zrana do 12. Godziny dwoma w Rok Kadencyami po 6. Niedziel w sobie zawieraiącemi, excepto gdyby Spraw niestawało, punktualnie odprawiali, Regenta Skarbowego zgodnego y przysięgłego, a od Skarbowego Litt.dependuiącego ustanowili, Akta gdzie tylko znaydować się mogą Skarb Litt. interessuiące y do Prowincyi nalezące ad Consilium Aeconomicum sprowadzili, Jnstruktarz nowy nieuciązliwy z przeyrzenia się w dawnieyszych wyprowadzony spisali, y spisany po Wwdztwach y Komorach rozesłali, Miarę od Korca do Garca, Wagę od Kamienia do Łota, y Łokiec sprawiedliwy ustanowili, y po Wwdztwach y Miastach

[410]

znacznieyszych kosztem Skarbu Rzepltey rozesłali, Trakty dla Ludzi Kupiectwem bawiących się przez wysłanych od siebie Rewizorow opisali, Rzeki portowe aby navigabiles były, od wszelkich przeszkod starali się, Officyalistow Skarbowych Szlachtę y Katolikow postanowili, na kazdą rekwizycyą nieodwłocznie się maiących, Zołnierzy dla wygody y doyrzenia

Skarbu kosztem iegoż trzymali, a trzymanych na prywatną usługę niezazywali, oraz iezeliby kiedy więcey potrzeba było Zołnierza, aby go WW. Hetmani dodawali, Cokolwiek zas pieniędzy będzie, abyie Ciż Komissarze in Consilyy Aeconomici Archivo za trzema Kluczami składali, a złozonych bez dyspozycyi Seymu niekomu niewydawali. Ponieważ zas Sukcessorowie po zmarłym Dobr Krolewskich possessorze krzywdę od odbieraiących ie w administracyą częstokroć nienadgrodzoną cierpią, przeto aby odtąd yydem Successores Vacantiarum Administratorami zostawali, a Jntratę ab Actu Vacantiae ad Datum Privilegyy wybraną do Skarbu oddawali, y poddanych nie depaktowali, tudzież Dobr niepusto-

[411]

szyli, Skargi y depaktacye Kupcow zwracania Jch z Traktow na kogożkolwiek zachodzące za poprzedzaiącemi na Niedziel 4. w Grodzie, lub Mieyskich Księgach wydanych pozwow relacyami decydowali, y satisfakcyą, iaka Komu od Kogo nalezeć będzie, naznaczali, et in casum niestawienia się zapozwaney strony, za drugą Kondemnatą Executionem etiam cum adhibito adminiculo czynili, Possessores Cełł aby zapozywali, y Zapozwani aby Prawa swoie ukazali, ukazane zas, iezeli złe, y zmyslone, aby kassowali, a iezeli dobre, ad vitae tempora aby z Cła przychodzący prowent płacili, a same Cło na Skarb odebrali, zaś o nadane od dawnych Krolow y Xiąząt Duchownym Cła Kontrakty czynili etc. etc. zaleca y waruie. Jako zaś pomnienieni Komissarze in functianibus Comissariatus do Seymu tylko zostawać maią, tak naSeymie lub inni obrani, lub Ciż Sami in toto vel in parte approbowani być powinni. A ponieważ wszystkie rządy Podskarbiego do Komissyi należec maią, więc na nią wszystkie prerogatywy zlewaią

[412]

się, aby taż Komissya etiam sub Jnterregnis nieustaiąca Jurisdictionem suam exerceat, statuitur. Podskarbiemu teraznieyszemuad vutae tempora co rocznie po sto 20. tysięcy, a Następcom Jego po 80. Tysięcy, Zas Komissarzom po 8000. pensyi roczney Komissya wypłacac ma sposobem w Komissyi Skarbu Korongo opisanym Podskarbiemu Nadwornemu do teyze Komissyi nalezeć maiącemu z Dobr Stołu Krolewskiego 10. Tysięcy, a z Sakrbu Litt. alterum tantum, aby miał zupełne 20000. wyznacza się. Dla Regenta zas Skarbowego, aby Akta porządnie utrzymywał, 2000. constituunt. Zatamowama dotąd Exemcya Ekonomyy Szawelskiey ponieważ znaczną czyni uymę prowentu Krolewskiego, przeto aby JW. Xciu Jmci Wwdzie Wilen. praevia verificatione pratensyi W. Podskarbiego teraznieyszy z Skarbu Litt. przychodzące Pieniądze w Roku teraznieyszym na dzien 24. Czerwca wypłacił, y tęż Ekonomią in termini solutionis odebrawszy, do Stołu Krolewskiego przyłączył, obligatur.

Po skonczonym czytaniu takowego Projektu

[413]

odezwał się Jmc P. Sosnowski Poseł Brzeski Litt. dwa do przeczytania Projektu rekomenduiąc, Pierwszy z nich zamianę Dobr w Sttwie Homelskim, od Xcia Jmci Kanclerza Litt. Stty Homelskiego approbuiący, drugi zas Przywileia na Lenność nadane Urodzonym Jelenskim konfirmuiący, y tęż lennosc do stawania Linyy Onychze Płci Męskiey przeciągaiący.

Jmc P. Bystry Poseł Zakroczymski o Projekt Komissyi względem Dobr swoich od Stwwa Ziołowskiego rozgraniczonych approbowania oddał Jmc P. Sekretarzowi Seymowemu o przeczytanie dopraszaiąc się, aby maiący haereditatem w Prowincyi Litt. assekurował ią Seymu teraznieyszego ustawą.

Jmc P. Jelenski Poseł Mozyrski uskarzaiąc się na Wwdztwo Kyyowskie w Granicach Powiatowi Jego Konstytucyą 1631. przestępuiąc, Krzywdę czyniące czytał słowa teyze Konstytucyi tenze Powiat z rzeczonym Wwdztwem rozgraniczaiącey, y według zaszłego Dekretu Dobra Kapituły Wilenskiey Kamienszczyzna y Hugortz do Powiatu Mozyrskiego przyłącziącey, dopraszał się oraz, aby na fundamencie tako-

[414]

wey Konstytucyi napisany Projekt exekucyą iey opisuiący, et ratione praerecensitorum Bononum extra Provintiam contra vetanlem Legem zaszłe Dekreta Grodzkie, Trybunalskie y Assessorskie kassuiący przeczytanym y podpisanym został.

Jmc P. Czosnowski Poseł Bracławski niewidząc przytomnych Posłow Kyyowskich, a w Wwdztwie swoim possessye maiący milczec niemogł, aby na pretendowany Projekt miał pozwolic sine Comissione rem Statibus ignotam decyduiący y processa absq' altera parte ad unius instantiam Kassuiący.

Jmc P. Jelenski Poseł Mozyrski respondendo Jmc P. Bracławskiemu argumentabat, iż iezeli Entia sine necessitate non sunt multiplicanda, za coż wyznaczona ma być tam Komissya gdzie tylkoo Exekucyą Prawa zachodzi, ktore iest jawnie Powiatowi Mozyrskiemu słuzące, gdy Konstytucya 1631. nietylko Komissya expedyowaną, ale y Dekret na Seymie 1625. Ao zaszły approbuie, iż Dobra Kamienszczyzna y Hugortz do Powiatu Mozyrskiego nalezą, a przeciwko oczywistosci na Kapitułę Wi-

[415]

lenską w Grodzie Kyyowskim, Trybunale y Assessoryi Koronnych Dekreta przeciwko Prawu extra Provinciam pozachodziły.

Jmc P. Potocki Poseł Halicki explicabat, iż nie o Granice lecz o Szlachtę Mozarowskich od Kapituły Wilenskiey nader wielce ukrzywdzonych dotąd satisfactionem niemaiących chodzi Powiatowi Mozyrskiemu, aby Dekreta justitiam decernentia pod pretextem Granic skassowane zostały.

Jmc P. Czosnowski Poseł Bracławski od JPana Halickiego podparty, powtornie ad Status, aby pomienionym Mozarowskim własnosci Dziedzictwa y swego dochodzącym z Kapitułą Wilenską nie czynic Krzywdy przyięciem pretendowanego Projektu y Krwi wylania exelamavit, Koncząc głos swoy zarliwy tym wyrazeniem: Vos quibus est virtus pressonim, tollite jugum.

Jmc P. Wysłouch Poseł Brzeski Litt. głos zabrawszy, aby do przeczytanego Komissyi Skarbowey projektu jungatur zniesienie podymnego w czasie gdy będzie sufficiens preveniencya na zapłatę woysku wystarczaiąca, nastąpic powinne,

[416]

domawiał się daiąc przyczynę iż iest o to Jnstrukcyą obowiązanym.

Jmc P. Bychowiec Poseł Wolkowyski explicando cięzar Podymnego bydź uciązliwy dla Obywatelow Xięstwa Litt., aby Komissya Skarbowa z prowentu pomnozonego maiąca wystarczaiące dochody, opisaną Konstytucyą 1717. Woysku płacę lub totaliter z zniesieniem rzeczonego Podymnego wypłacała, lub przynaymniey onymże allewiacyą czyniła.

Xże Jmc Marszałek dalszych dawać głosow niechcąc, exquirebat sensum iezeli zachodzi zgoda na podpisanie przeczytanego Komissyi Skarbowey Projektu; Lecz większa częsc o podpisanie wołaiąca, a niektorzy Kontradykuiący pobudzili Jchmc PP. Mozyrskich do odnowienia pretensyi względem przeczytania ich Projektu.

A za tym po długim upieraniu się Posłow tandem przeczytano tenze projekt Dobra Kamienszczyzna y Hugortz do Kapituły Wilenskiey nalezące ad sonum Konstytucyi 1631. y Dekretu 1625. Powiatowi Mozyrskiemu przyłaczone Prowincyi WX.Litt. inkorporuiący, a zaszłe względem nich extra Provinciam w Grodzie Kyyowskim, Trybunale y Assessoryi Koronnych Dekreta Kassuiący, oraz aby in ultra evo catione ad Subsellia Regni noncurrant, nec Decretu ferantur sub nullitate eorum ostrzegaiący y zakazuiący.

Po przeczytanym takowym Projekcie zabrał głos Jmc P. Piaskowski Poseł Wołynski, et allegando Wwdztwo Wołynskie z Kyyowskim acsiunum Corpus esse nie słysząc aby się in defensam iegoż Ktoupominał gdy Posła Kyyowskiego na ten czas przytomnego nie było, czytał w zmiankowaną Konstytucyą 1631. nie dla tego abyprojektowi y Dobrom w nim wyrazonym przeczył, lecz dla teyprzyczyny, iż Dobra Mozary w teyże Konstytucyi niewzmiankowanepowinny per salvam od pomienioney Jnkorporacyi być exkludowane cum suo Processu Ktoren iest prowadzony przez Mozarowskich z Kapitułą Wilenską.

Naco zabrawszy głos Jmc X. Biskup Smolenski przy oswiadczeniu się iż czekał przyczyny,

[418]

dla ktoreyby Xięstwu Litt. a osobliwiey Powiatowi Mozyrskiemu nie tylko w Kamienszczyznie y Hugortz y Dobrach, ale y innychGranicach od Powiatu Owruckiego Krzywdę y ruinę ad in stantiam Dekretow w tymze Powiecie otrzymanych cierpiącemu, y o całosc Prawa swego opponuiącemu się, Kontradykcya zachodziła, cytowaną Konstytucyą explikował, iż niemiała racyi wzmiankowac Wsi Mozarow specialiter, gdy generaliter pisząca o Dobrach Kamienszczyznie etiam Miasteczka Staweczno zwanego nie wytyka, y wiedziec nalezy ze Wsi pod nazwiskiem Kamienszczyzna zadney niema, generalnie tylko cały Klucz pod tym nazwiskiem zamyka się a fundusz oryginalny do Kathedry Wilenskiey Dobra nadaiąc, wylicza per expressum nomine, y na Koncu tychze Wsi, Kładzie Wies Mozary dotąd od kilku set lat w Kapitulney possessyi zostaiącą. Dowidziłoraz iż taż Wies Mozary zawsze Podymne nie do Owruckiego, lecz do Mozyrskiego Powiatu płaciła, y w zaszłey o toż Podymney Sprawie, forowa-

[419]

ny w Trybunale Dekret do Powiatu Mozyrskiego nakazał. Na Koniec zas niechcąc w chodzic w Kognicyą iakiey są Kondycyi Mozarowscy, nie o Ludzi, lecz o Dobra upominaiącą się Kapitułę Wilenską y Powiat Mozyrski adduxerat, y aby Dekreta w Grodzie Owruckim, assessoryi y Trybunale Koronnych za niemaiące mocy uznane były, a Ciż Mozarowscy in foro competenti sprawiedliwosci szukali concluserat.

Jmc P. Hryniewiecki pacificando exorta disceptationem proposuerat affirmantibus et negantibus, medium takowe, aby Projekt Processa y Dekrata ex seryys Partium Controversyys zaszłe, et sine altera parte cassari niemogące Kassuiący, przepisany został in formam Komissyi plenariam disjudicationis potestatem maiącey, aby przez nią intervenientes differentiae cognoscantur et decidantur.

Po tych głosach przeczytał Jmc P. Sekretarz Seymowy Addytament do Komissyi Skarbowey w te słowa następuiący. = Taż Komissya Skarbowa na przyszłym Seymie za obraniem Marszałka Seymowego y złączeniem się Jzby Posel-

[420]

skiey z Senatem ma z kazdych dochodow rachować się a Stany złączone informowane o dochodach naznaczoną fundum na zapłatę, woysku znosząc z Dobr Szlacheckich Podymne.

Okrzyknięto zgodę, y podpisana iest taż Komissya, Jmc X. Biskup Smolenski tylko umawiaiąc się per interlocutoria z Jmc P. Piaskowskim Posłem Wołynskim o Mozarowskich pro et contra wynikaiące racye y defensy zbyyaiąc, na ostatek przypomniawszy sobie iż o zniesieniu Podymnego przeczytany Addytament do Szlacheckich tylko Dobr a nie Duchownych sciąga się, pobiegł do Stolika, y tamże o dołozenie słowa; y Duchownych, starał się Contradixerant temu Niektorzy, ale On perswaduiąc opponentibus ze z Smolenskiego Biskupstwa y grosza Rzplta nie wezmie, na Wilenskie aby był wzgląd miany, remonstrował.

Gdy się Projekt Komissyi dostatecznie uspokoił, ad requisitionem Posłow przeczytany iest proiekt zamianę grontow w Sttwie Homelskim przez Xcia Kanclerza przyłączeniem do Sttwa Siuciłowszczyzny, a oddaniem za nią

[421]

Uroczyszcza Obrąb alias Łąka zwanego przed 20 lat uczynioną y wyszły super eo od Krola Jmci in A'o 1744. Przywiley potwierdzaiący y umacniaiący. Po tym Projekcie przeczytano drugi wraz z pierwszym od Jmc P. Sosnowskiego Posła Brzeskiego Litt. podany Dobra w Powiecie Mozyrskim lezące Prawu Urodzon. Oskierki Marszałka Mozyrskiego ex promitiva natura feudali podległe inhaereditatern zamieniaiący, tudzież Przywileia na Dobra Łopacinki Urodzonym Jelenskim Lenno a vieczyscie nadane approbuiący, y aby Ciż Jelenscy dopokąd Linyy ich ex masculo sexu stawać będzie, pomienione Dobra pacifice trzymali, mieć chcący.

Skoro ten Projekt drugi przeczytanym został, zaraz odezwał się Jmc P. Hryniewiecki Poseł Podolski alleguiąc, iż lubo Kontradykcyi nieznayduie, iednakże aby był zatrzymanym prosząc dawał przyczynę, że y Prowincye Koronne podobnez maią Lennosci, a zatym ta Materya razem traktować się powinna.

Pytał się Xze Jmc Marszałek iezeli iest zgoda na podpisanie przeczytanych projektow, lecz wszyscy iednostaynie zezwalaiąc na pod-

[422]

pisanie pierwszego zamianę approbuiącego, o odłozenie drugiego osobliwie Koronni Posłowie dopraszali się.

A zatym gdy tylko pierwszy podpisanym został, przeczytano projekt Kwartę Sprawiedliwą z Dobr Krolewskich excepto Stołowych, generaliter wszystkich ustanowiaiący, y do wyprowadzenie iey Lustratorow naznaczaiący, a Ci aby 1ma Febryaryy 1765. przysięgę wykonali, a po wykonaney przysiędze sub paena 500. Kop Litt. a 15 ejusdem Lustracyą zaczynali, y zaczętą circa ultimos Augusti z wszelkich Jntrat excepto Puszczonych, Sprawiedliwą Taryffę opisawszy skonczyli, et alia eadem iak iest w Kwarcie Koronn.expressum sprawili, nakazuiący.

Ten Projekt przeciwnosci /:oprocz iż Kwadrupli Litwa niezrozumiała, y aby odmieniona była, dopominała się, a te dopominanie się w krotce zaspokoiło:/ iak mało znalazł, tak podpisanym został.

A po podpisaniu przeczytano Projekt Cła generalnego conformiter do Koronn. ułozo-

[423]

ny, aby nemine exceptu, nieuwazaiąc na zadne Libertacye, serwitoraty, protekcye y wymyslne excepcye wybieranym był, naznaczaiący.

A kiedy ten Projekt oppozycyom niepodpadaiący zgodnie podpisanym został, Xze Jmc Prymas dla wyrozumienia desideriorum Jmc X. Koadjutora Matropolity Lwowskiego wyznaczywszy z Senatu Jmc X. Biskupa Płockiego y Jnnych Senatorow, z Stanu zas Rycerskiego po 3. z kazdey Prowincyi, solwował Sessyą na dzien jutrzeyszy.

Sessya

Dwudziesta Osma

d. 9na Junyy.

Na Sessyi dzisieyszey zagaieniu Xże Jmc Marszałek pozwolonych dla Oyczyzny momentow infructuosé trawienie życząc, animabat Stan Rycerski, aby Kontinuacyi Seymu rozdwoionemi sentimentami zasmucać daley niechciał.

Jmc P. Kasztelan Smolenski zaraz po zagaieniu głos zabrawszy nomine Prowincyi Litt. oswiadczył się poty do niczego nieprzystąpic, poki

[424]

poki podany na dniu onegdayszym od Jmc P. Grodzinskiego Posła Projekt na Satisfakcyą brzmiących o to Jnstrukcyi przeczytanym y podpisanym niezostanie, alleguiąc Alexandra Krola, Ktoren Biskupowi Wilenskiemu Taborowi Tytuł Arcybiskupstwa nadawszy, zostawił tylko staranie się o potwierdzenie iegoż u Stolicy Apostolskiey. Aponieważ te zaniedbanym per incuriam zostało, o ponowienie więc nadania takowego instando, explicabat sensibilitatem Xięstwa Litt. iż przez trzeci dzien staraiące się niewiedziec iakim nieszczęsciem bez skutku usiłowań Swoich zostaie, tudziesz necessitatem, aby Duchowne Sądy tym niezawodnieysze były, im pewnieyszy będzie Arcybiskupi Konsystorz.

Na co Jmc P. Kasztellan Przemyski respondendo Jmci P. Kasztellanowi Smolenskiemu, iż Prowincya Litt. w Samych Seymu początkach odebrawszy przez zaszłą od Rzepltey Konfederacyi dowod powolnosci approbacyą, niepowinnaby uskarzać się y zalow czynic przeciwko oneyże zawsze pilnie słuchana, y w ządzach aby tylko sprawiedliwych skutkuiąca. Jako Arcybiskupstwo Wilen. ad duxerat bydz interessem prywatnym

[425]

niegdy niepretendowanym y dopiero swiezo wykoncypowanym, tak delegacyą do wyrozumienia sposobow iakoby Oyczyzna do pierwszey wrócic się miała sławy, y z wielkiego nierządu do lepszey przyszła pory, tudzież do umiarkowania iakby Woysko szczupłą maiące płacę regularnie się odbierało od Xcia Jmci Prymasa wyznaczoną y z Projektami do tych okolicznosci sub judicum Rzepltey ułozonemi coram Statibus prezentuiącą się y wysłuchania tychze projektow żądaiącą sądząc być gruntem wszystkich propozycyi, aby ta materya dawniey, anizeli Arcybiskupstwo Wilenskie wniesiona, pierwey przed Nimże audiatur, et decidatur, instabat, powtarzaiąc toż samo dzisiay z czym się na dniu onegdayszym oswiadczył, iż do niczego innego nieprzystąpi.

Jmc P. Chalecki Poseł Rzeczycki pobudzony głosem Jmc P. Kasztelana Smolenskiego przymawiaiąc się do Jnstrukcyi od Powiatu Sobie daney, aby rekomendacya a Statibus Reip'lae ad S=m Sedem o Arcybiskupstwo Wilenskie nastąpiła, przeczytania względem tey materyi ułozonego Projektu dopominał się.

[426]

Jmc P. Suchorzewski Poseł Kaliski cytuiąc Prawo 1663. ze Prowincya Litt. nie więcey w Prerogatywach pretendować niepowinna nad dawne Ustawy, explicabat Beneficia, iż dość dla niey pozwolonym iest, kiedy mimo Prowincyi Koronnych Małopolskiey y Wielkopolskiey razem z sobą iednemiż Ministrami kontentuiących się, Ona iedna osobnych ma Pieczętarzow, Hetmanow, Podskarbich y Marszałkow, Biskupow z Prawa pozwolonych, y dla Wilenskiego Biskupa z Poznanskim zwyczaiem sobie przysposobioną Alternatę. A iako nie względem osoby mowił Ktorey nikt honoru y zasług uymować niechce, lecz względem pierszenstwa, ktore w czasie dalszym nie tylko w prerogatywach odmianę, ale przez emulacyą utratę onychże, y Oyczyzny zamieszanie sprowadzic pewnie może; tak kiedy mamy Prymasa rownie dla Xięstwa Litt. iako y Korony nie tylko wieloscią Praw, ale y Wiekow dawnością ubespieczonego, aby o Arcy-BiskupieWilenskim, ktoren ze nietylko od 3. Rzepltey Stanow ustanowionym być powinien, ale y Rzymu dołozyć się ma, wniesiona Materya,

[427]

nie trudniła publicznieyszych Jnteressow y propozycyi, złączył zdanie swoie, z Kolegami swemi przed Nim mowiącemi.

Jmc P. Drohoiewski Poseł Halicki wspaniałą mysli Xcia Jmci Kanclerza Litt. rezygnacyą podzielaiącą na Assessorow Jurisdykcyi władzę iako wiekopomney wdzięcznosci godną być allegabat, tak inferendo, że Rzplta może Krolow obierać, nierządnych y bezprawnych napominać; mogła odebrać Komendę, opisać Ministerium, podskarbstwa, argumentabatur enterro gatorie, za co niemoże uiąc uciązliwey Hetmanow władzy, ulzyć uciskom z nieyze pochodzącym, a nie będąc pewnym za co Następcy Buław będą post vita functos praesentium, przezornie ułozony do tego projekt sądząc być za dostatecznie od wszelkiey boiazni ubespieczaiący, aby przeczytanym został, instabat.

Jmc X. Biskup Smolenski alleguiąc Prowincye Koronne iż kazda z nich ma swego Arcybiskupa, Zaś Prowincya Litt. Arsybiskupstwa Wilenskiego od Krola Alexandra zaszłe Taborowi Biskupowi Wilenskiemu pozwolenie skutku nie

[428]

wzięło, aby wszystkie trzy Prowincye rownemi zaszczycały się prerogatywami iak rownie do utrzymywania Swobod y Wolnosci concurrunt, dopominał się iżby przez Xięstwo Litt. wniesiona względem tego z obowiązku Jnstrukcyi Materya ante omnia decidatur sub approbationem na Seymie Coronationis per fekturum Regnantem in plenis Ordinibus perficiendam.

Jmc P. Stolnik Litt. Poseł Warszaw. niedziwuiąc się temu iż Prowincya Litt. zwawo dopomina się o pomnozenie prerogaty w swoich, y ze chce tego wywyzszyć, ktoremi, gdyby miał sposobność przez Szacunek Urodzenia y zasług w Oyczyznie dziedzictwem licznych, do naywyższych torowałby drogę dostoynosci, a y z tey zarliwosci przeczyć niemogąc, iż dwie Prowincye groźney Hetmanow Władzy chcąc Granice opisać, pierwey publiczną, a nizeli prywatną ułatwic pragnąc Materyą, aby wzaiemnym tamowaniem czytania Projektow dalszego nadaremnie nie trawic czasu, per Turnu tez Kontradykcyiące sobie Prowincye odezwały się, ktoren pierwey Projekt przeczytany y w

[429]

nim wyrażona materya decydiwana byc będzie powinna, proposuerat, explikuiąc zdanie swoie tym głosu zakonczeniem, ze iak Prowincye Koronne Xięstwu Litt, tak rownie Prowincya Litt. Koronnym tamować Turnum nie może.

Jmc P. Kasztelan Wislicki bynaymniey niewzdrygaiąc się novitatem co do Arcy Biskupstwa boiazn allegabat z zrzódkła uniknienia dyffidencyi wytryskuiącą, co zas do opisania Buław, cytował Szwecyą y Danią, w ktorych nie iest tak wielka Wodzow władza, aby Legem bativam non executiva mieli sobie impertitam.

Po tych głosach Xże Jmc Prymas odezwawszy się, dwie Materye tak pogodzic zyczył, aby dalszych Obrad niezatrudniały, względem Hetmanow odwołuiąc się do Jmc P. Kasztelana Wilenskiego Hetmana Litt. spodziewac się iż tenze na dniu wczorayszym wziąwszy okoliczność takową ad communicandu, dzis pewnie da rezolucyą na nią zas względem Arcybiskupstwa, aby ten Jnteress prywatny nietamował publicznych, iż do czasu sposobnieyszego zostanie odłozonym, miłosc Dobra powsze-

[430]

chnego nad prywatę gorowac rozumieiąc.

Jmc P. Kasztellan Wilenski respondendo Xiązęciu Jmci Prymasowi dawał racyą, iż ponieważ niebył wezwanym do układania takowego projektu, y w propozycyach ad deliberandu podanych zadna nieznayduie się o takowey okolicznosci wzmianka, inszey niemogł dac rezolucyi, tylko opponowac się przez wszelki sposob bezprawiu.

Xże Jmc Prymas odpowiadaiąc Jmc P. Kasztellanowi explikował propozycye bespieczenstwo zewnętrzne y wewnętrzne, pomnozenie Sił Rzepltey, y uregulowanie płacy Woysku zalecaiące ize znich nalezy się etiam władzę Hetmanską dla satisfakcyi 3. 4. y 11. Propozycyi punkt okreslic, dowodził.

Jmc P. Kasztelan Wilenski odzywaiąc się iż niema tego w propozycyach, aby prerogatywy Hetmanow opisywac ad velle ułozonemu Projektowi cum maximo praejudicio Buław, nieprzestawać contradicere oswiadczył się.

Jmc P. Wwda Jnowrocławski wyliczywszy tych, ktorych do ułatwienia y ułozenia propo-

[431]

zycyi zleconych miał sobie in facie Stanow wyznaczonych, allegabat iż Rzeplta niemoże kondemnować tego Projektu, do ktorego sua sponte wyznaczyła Delegatos, a Delegati jussa exequentes kiedy niepochwaleni, przynaymniey tedy wysłuchani bydz przez wszelką sprawiedliwość powinni.

Po skonczonym tym głosie Koronni o Turnum, a Litewscy Posłowie niedozwalaiąc Turnum o głosy dopominali się y zaczynaiącemu mowic Xciu Jmci Prymasowi przerwali głos allegando iż go od Laski niema sobie pozwoloney.

Jmc P. Horaim Poseł Wilenski aby Xże Jmc Prymas deputował z Senatu do umollifikowania zachodzących Kontradykcyi proposuerat.

A Xże Jmc Prymas aby dla powzięcia informacyi de Contentis przerzeczonych projektow obydwa ieden po drugim przeczytane były o audyencyą dopraszał się.

Jmc P. Rzewuski Poseł Halicki aby Turnus był zaczęty kontradykuiącym odpowiedział, iż kiedy Stan Rycerski dependuie od Marszałka swego, Senat powinien nalezeć

[432]

do Xcia Jmci Prymasa, ktoren gdy zaczął mowic, tym samym zaczął Turnum maiąc zawsze głos wolny bez zabierania go u Laski.

Gdy Jmc P. Marszałek W. Litt. nie dawać ad Turnum głosow oswiadczył się, ruszyli się z mieysc, et in motu przez długi czas zostawała Jzba, aż nierychło Xże Jmc Prymas odezwawszy się iako iuż raz, tak y powtornie upraszał, aby obydwa przeciwne sobie Projekta dla Satisfakcyi Stron obydwoch przeczytane były, y iezeli po przeczytaniu nieznalazły approbationem, aby projekt o sprawiedliwosci następywał, radził, iżby przynaymniey cokolwiek na Sessyi dzisieyszey zrobionych zostało.

Lecz gdy y temu Jmc P. Kasztelan Wilen. contradixerat niezezwalaiąc na czytanie Projektu o Hetmanach ułozonego, Xże Jmc Prymas obowiązywał Mu się biciem w piersi, iż go podpisywać niebędzie sub oppositionibus.

Jmc P. Sosnowski Poseł Brzeski Litt. Kwestyonowanie czytania projektu przywiedzionym ad exemplum Autorem zbyyaiąc, w ktorey napis był Tytułu tego: Vide et disces multa,

[433]

gdy ią przyszło czytać, sama wysmarzona znaydowała się Retoryka nic dobrego w sobie niezawieraiąca, prosił aby obydwa projekta przeczytane zostały allegando iż Kontradykuiemy, a nie wiemy czemu, y co przez niewiadomość ganiemy, to usłyszawszy pochwalic mozemy.

A zatym po długiey dyspucie tandem przeczytano pierwszy Projekt in formam sequentem: Przychylaiąc się do dawnych Przodkow, Ktorzy ad Consilia Hetmanow ex Senatu, et Equestri Ordine przydawać Consiliarios zwykli byli Consilium bellicum wyznaczaiący, y do niegoż sub praesidentia WW. Hetmanow, vel in casu nie bytnosci ich sub praesidentia pierwszego z Senatu odprawiać się maiącego, czterech ex Ordine Senatorio, a po 4. z Kazdey Prowincyi determinuiący, a determinowani aby zraz po Seymie Coronationis przysięgę swoię przed Hetmanem, iż Ordynansow na znurzenie Zołnierza podpisywać nie będą, y przysięgi Hetmanskiey przestrzegać winni, Senlencyi dawać ku prywacie, ale ią ku dobru

[434]

Publicznemu kierować obligowani będą, przed Hetmanem wykonawszy jurisdykcyą swoią zaczęli y Sessye co Kwartał w Warszawie po Niedziel 4. odbywali, Pisarza ustanowili y ordynanse pod Jmieniem Hetmana wydawali, nakazuiący, Hetmanom pensyą Constitutione 1717. opisaną in toto zostawuiący, a Largicye do Dystrybuty na Woyskowych praevia recemmendatio na Hetmana determinuiący. Teyże Komissyi czyli Canislio bellico, aby do Kazdey Partyi Woyska Sędziego wyznaczyła, a ten Sędzia aby Sprawy woyskowe salvâ na Komissyą appellatione sądził, zalecaiący, oraz iezeliby Poselstwo od Turkow trafiło się, aby przed Kadencyą ziechała, y tegosz Posła przyiąwszy, sufficientiam Mu naznaczyła, nakazuiący, y aby podług ułozenia 1717. Kazdy Regiment Gemeynow, a Towarzysz Pocztow w zupełnym Komplecie trzymał, y iezeliby płaca niewystarczała, aby Consilium bellicum Regulamen podało, a Komissya Skarbowa wypłaciła, sta-

[435]

nowiący; W Obozie zas aby Woysko tak dla Karnosci, iako y posłuszenstwa pod zupełną Hetmanow władzą zostawało, y forsztellacye do nich nalezały, dysponuiący.

Po przeczytanym tym Projekcir gdy o drugi wołać zaczęto, przeczytano go in hunc sensum: Jż na powszechne Prowincyi W. X.Litt. ządze aby z Prowincyami Koronnemi in aequalitate zostawała, y Biskupstwo Wilenskie wywyższonym było na Arcybiskupstwo ile gdy to nie moze być cum praejudicio Primitialis dignitatis, rekomendacya od przyszłego Krola do Stolicy Apostolskiey praesenti Sancito declaratur.

Gdy poprzedzaiące Projekta po przeczytaniu na dalszy czas odłożonemy zostały, Jmc P. Stadnicki Poseł Podolski przeczytał Projekt o Sprawiedliwosci ułozony y w Sessyi 26. wypisany, a dzis w niektorych mieyscach iako to: aby tylko Trybunał w Piotrkowie y Lublinie, Poznaniu y we Lwowie Kadencyami sądził się, na Seymikach Deputaci y Ziemstwa pluralitate eligantur, oprocz Wwdztwa Bracławskiego, Ktorego

[436]

Posłowie ad referendum biorą hancee Materia deputaci Duchowni w Kapitułach przysięgali, y tak Jnstrument Elekcyi, iako tez przysięgi na Trybunał z sobą przywozili, a na Kogoby się pokazało, iżby na Seymiku względem utrzymania się na funkcyi Vota zakupowac miał, taki nie tylko paenis Crumenalibus et personalibus ukarany, ale et pro incapaci omnium functionum osądzony być ma. Deputaci sine cansensu całey Jzby oddalać się niemaią od Sądow. Komplet zas dwoiaki zawsze być powinien rachuiąc w ieden 6. Deputatow y siodmego Prezydenta, Kapituły: Płocka, Kujawska y Poznanska aby po dwoch Deputatow miała, aby Prelatury y Kanonie Kathedry Warminskiey samey Szlachcie rozdawane były, y zeby Kapituła 1. Deputata na Trybunał Wielkopolski obierała, Zas Trybunały aby zadnych Poselstw do nikogo oprocz do Krola y Prymasa niewysyłały etc. przydany y meliorowany.

Po Przeczytanym tym Projekcie zabrał głos Jmc P. Wwda Podlaski et allegando iż

[437]

Rzeplta ze 3. Stanow złozona y Wiarą S. Katolicką uszczęsliwiona niechciała Duchownych miec oddalonych od Rady Senatu gdy ich w nim osadziła y Prymasostwo w ręce Duchownego oddała nigdy spodziewać się niemogąca aby tenze Swiętobliwy Stan coraz większych pretendował dla siebie Urzedow przez Ambicyą iemuż służyć niemogącą, y zabierał władzę zagaienia Seymikow Samemu tylko Stanowi Swieckiemu przyzwoitą, explikował obszerne tychze Seymikow skutki y tumulty szkodzic Duchowienstwu mogące, abyJchmc XX. Biskupi będąc wszelkich wiechęci medyatorami y Wiary S. Obronicielami, niechcieli przynaymniey tey ostatniey Stanowi Swieckiemu odbierać Prerogatywy w Zagaianiu Seymikow od Roku1570. interrupté przy Senatorach, et in absentia Jch pierwszych Urzędnikach trwaiącey y aby prawo sub paenis Marcarum Biskupom na Seymikach bywać zalecaiące, odmienionym, y tez Grzywny skassowanemi zostały, dopraszał się daiąc racyą, iż na Seymikach Narod o

[438]

Wiarę gorliwy pewnie iey nie zatraci, chociaż Biskupow nie będzie przytomnych.

Jmc P. Wwda Pomorski do przeczytanego Projektu przymawiaiąc się, aby dla Prowincyi Pruskiey opuszczony Trybunał w Toruniu w Miescie Bydgoszczy sądził się podług zaszłego z Prowincyą Wielkopolską umowienia się, oraz aby Deputaci Duchowni nie w Kapitułach, lecz w Trybunale na funkcyą przysięgali z racyi Jemu wiadomych, tudzież, ze iak sprawiedliwa rzecz iest, aby w Kathedrze Warminskiey na Prelaturach y Kanoniach rodowita conservetur Szlachta, tak bez Deputata obeysc się nie można allegando, aby pomienione trzy Punkta w Projekcie poprawionemi zostały upraszał enixé.

Xiąze Jmc Biskup Poznanski Jmc Panu Wwdzie Podlaskiemu odpowiadaiąc, wyraził to, iż głos godny poważaiąc stara się, y o Prawa Exekucyą, ktore że bywanie na Seymikach Biskupom zaleca, przeto fortior jure dokładnieyszą Prawa Explikacyą na czas

[439]

spospbnieyszy reservavit.

Xże Jmc Prymas uczyniwszy reflexione iż Sprawiedliwość Swięta naywięcey powinna bydz deliberowana, a dobrze nadaie się gdy Swięta Zesłania Ducha Swiętego inspirare mogą iak naydostatecznieysze iey ugruntowanie, solwować rekommendował Sessyą y solwowana iest na dzien Srzodowy.

Sessya

Dwudziesta Dziewiąta

d. 13tia Junyy.

Sessyą dzisieyszą zagaiaiąc Xże Jmc Marszałek wyraził z Konfederowanym Stanom iak szacowny Obrad Cel zawisł od zgodney Sentymentow iednosci, Ktora aby rozdwoioney niepodpadała niesfornosci, amore Patriae obsecrabat, aby spoiona miłosci powszechnego Dobra ogniwem iednomysność in Consulentibus dodokonczenia tak zbawiennego dzieła usilnie dązyła, ktore dostatecznie skonkludowane pewną w po-

[440]

tomne wieki Mężom Przezacnym uformuie sławę y zostawi wdzięczność wielbienia pewną.

Xże Jmc Prymas oswiadczywszy w głosie swoim nadzieię, iż Ducha S=o natchnienie przysposobiło Serca wszystkich do łączących się in comune bonum Sentymentow iednosci gorącym obtestabatur z Konfederowane Stany proszeniem, aby zostaiące się ieszcze doradzenia o potrzebach Seymu teraznieyszego momenta innemi Materyami y głosow w zględem nich zabieraniami wycięczanenie były, gdy Rada Woienna fortuny y Nas samych ocalaiąca, Reforma Assessoryi Sądową Jurisdykcyą okreslaiąca, a tym samym sprawiedliwość ubespieczaiąca, podział Trybunału wygodę Prowincyom przynoszący, et sitientibus justitiam prędzey satisfakcyi doyscie assekuruiący, iako te trzy Materye są szczegulnieyszym Rzepltey uszczęsliwieniem, tak aby od kilku dni decisionem oczekuiące prae cexteris na dniu dzisieyszym resolvantur, przystąpienie do czytania in ordine ich ułozonych Projektow

[441]

zalecał, obsecrandi, izby ieden po drugim przeczytany y podposany, nie zabierały innych dni na wysłuchanie desideriorum Jnstrukcyi, przeczytanie około Piątku Konstytucyi, a w Sobotę onychze podpisanie potrzebnych.

A zatym praecedentibus petitis utriu'sq Ordinis im promis przeczytany iest Projekt Radę Woienną vim Comissionis maiącą, tak dobrym Woyska rosporządzeniem formuiący, iak wiele Rzepltey na pomnozeniu sił zalezy, prout superius w Sessyi 28. wyraziło się dosyć obszernie.

Po przeczytanym tym Projekcie do Korony szczegulnie sciągaiącym się Skoro Jmc P. Wawrzecki Poseł Brasłowski nieprzecząc Mu w niczym o swoiey tylko Prowincyi Hetmanow tylko ubespieczenie upominaiąc się exclamovit, zaraz przeczytany został drugi in haeccae sequentia: Ze ponieważ Xięstwo Litt. przez Rekognicyą chwalebnych postępkow WW. Massalskiemu Kasztelanowi Wilenskiemu Wielkiemu, y Sapiehy Woiewodzie Połockiemu Polnemu Hetmanom nalezącą się, ząda od Stanow Z Konfederowa-

[442]

nych aby władza tychże WW. Hetmanow Litewskich przy nienaruszonych Prerogatywach zachowama była, więc statuitur, aby przy dawnych Prawach, a mianowicie circa Constitutionem 1717. inviolabiliter zostawali.

Gdy Xże Jmc Marszałek percontabat. iezeli iest wszystkich generalna Zgoda na podpisanie przeczytanych Projektow? Jmc P.Dzieduszycki Podkomorzy Halicki y Poseł głos zabrawszy explikował iak uięcie władzy Hetmanskiey iest pomnożeniem mocy Krolewskiey, ktora dość obszerna przez trzymanie w ręku swoich wszelkich Łask, mniey konsyderować zechce Stany, gdy Hetmana przy nich obawiaćsię nie będzie, a z tąd Constituentibus Consilium Bellicum etiam drugą stronę miarkowac radził, y aby iak władza Hetmanska utrzymuie aequilibrum inter libertatem et Majestatem, tak za zmnieyszeniem iey aby waga rowna była ex parte Majestati proLibertate

[443]

providere temu svadebat przypuszczeniem Rzepltey do podawania Krolowi Kandydatow z ktorychby Sobie upodobanemu, et in Republ. rownie iak u Krola akkredytowanemu zawakowane Krzesło lub Starostwo Grodowe oddał. Gdy albowiem Rzeplta tak rządzic się zechce, dobre będzie Consilium bellicum, że Hetmani Woyskiem Oneyże niebędą mogli cięszkiemi bydź, w społ Braci Swoim, a KrolJmc dystrybutą Wakansow pro ville sui dysponuiący kiedy ab hinctemu że tylko dawać winnym będzie, Kto Mu á Republica zarekomendowanym zostanie, owa straszna moc iego ze łaskamiswemi, iak się niedawno działo, wszystkich na stronę swoią bez Kosztu pociągnąc mogł, y wszystkiego by dokazał, gdyby Mu Hetmanow władza circa libertatem pro obice stawaiąca wstępu nieczyniła, znacznie umnieyszy się ze nikt bez Rzepltey u Krola niezyska; Rzeplta Nikomu nieda bez łaski Krolewskiej. Takowe rosporządzenie judicabat bydz potrzebnym Koniecznie, etiam ztych racyi uwagi godnych, iż przez proponowane Rzepltey ad vacantia przypuszczenie,

[444]

upadnie dyffidencya inter Majestatem et Rempublicam; gdy wszystko czyniąc wraz z sobą etiam Łaskami szafowac conjunctim bedą, zgynie między Domami emulacya częstokroc z tey przyczyny trafiać się zwykła, ze ieden więcey nabrał, drugi nic nieprofitował, a obydwa rownie tak Oyczyźnie iako y Krolowi słuzyli. Ze zas nieswoim to domyslem wnosic rezolwowany, ale od Ziemi przełozyć rzecz tę Przeswietnym Stanom iest obowiązany, czytał Punkt do tey okolicznosci sciągaiący się, a po przeczytaniu Projektu in ordine Materyi takowey, aby po obraniu Marszałka do wakuiącego Krzesła, lub Starostwa Grodowego większey importancyi Kandydaci obierani byli, a z tych Laudo electionis podanych sobie Kandydatow iednemu wakans konferował, przez niegoż ułozony podał do Laski sub judicium Przeswietnych Stanow.

Jmc P. Męcinski Wielunski interlocutorie chwaląc takowy projekt, aby był á Statibus przyiętym y podpisanym, upraszał.

Zas Jmc Pan Karniewski Rozanski głos zabrawszy, pierwey pluralitalem ustano-

[445]

wic, a nizeli Krola w dystrybucie wakansow opisywac radząc, o przeczytanych o Hetmanach.

Jmc P. Dzieduszycki Halicki respondendo Jmc Panu Rozanskiemu explikował się in ejus modi sensum: iż gdyby zgoda nastąpiła na podany od niego proiekt pewnieby y niezawodne Candidatorum obieranie obmysleć się musiało.

Jmc P. Małachowski Krakowski allegando, iż co niegdyś u Rzymianza heroiczne dzieła Statuy wystawiano, to dzis tym większą wdzięcznosc oswiadczac za nalezytość sądził, że miłośc partykularna w Xciu Jmci Kanclerzu daie się przewyzszać miłoscią Oyczyzny w ustąpienia dla niey sponte sua tey prerogatywy, ktorą sobie ma prawem pozwoloną, by w Następcach cięszkosci nieczyniła, opisywać na przykład innym dopuszcza. A iako to nie iest nowina okreslac Stanom Ministeria, tak explikuiąc, iż Rzeplta przydaiący umnieyszaiąc Ministeryys prawa, opisywała Jurisdykcyą Marszałkowską od Roku 1504, az do Roku 1678, Pieczętarzow od Roku 1496. az do 1736. Podskarbich od 1504. usq' ad 1717, Władzę Hetmanow á 1507. ad 1717. Kiedy potrzeba władzy Hetmanskiey poprawę bydz wszyscy sądziemy,?

[446]

za co tego nieuczynic, y przeczytany projekt na co zwłaczac od podpisu allegabat, to superaddi dopraszaiąc się, aby Komissya Woyskowa nie tylko w Warszawie, ale też y we Lwowie dla Konsystuiącego na Rusi Woyska swoie do sądzenia miała wyznaczone Kadencye.

Jmc P. Kuczynski Mielnicki intulerat, aby Ministri belli salvis nonnisi modernis possessoribus niezasiadali Krzeseł równo z Ministrami Pacis, gdyż to zdaią się dwie w iedney Osobie przećiwne sobie znaydować się rzeczy, bydz Sługą Woyskowym u Rzepltey y wziemnie z Panią wchodzic in decisionem Materiarum Status.

Jmc P. Kossowski Brzeski Kujawski Projekt od Jmc P. Halickiego na utrzymywanie inter Majestatem et libertatem aequilibryy uchwalony approbando aby ieszcze ad deliberandum pozostał się do czasu snadnieyszego iak proposuerat, tak aby interea pierwsze projekta podpisanemi zostały, upraszał.

Jmc P. Dzieduszycki Halicki explikuiąc się iż Jego projekt czyli podpisanym czyli odrzuconym zostanie, stanie Mu się przynaymniey satysfakcyą, ze skonwinkowanym u siebie

[447]

długą delibarecyą to promowował, co rozumie być dla Rzepltey koniecznie potrzebnego. Do projektu zas Consilii bellici przymawiaiąc się, że do tey materyi wraz z innemi będąc delegowanym, tanq'm materiam Status układali ią rownie dla Korony iak y dla Litwy, bo iezeli Xięstwo Litt. zaszczyca się diversis Legibus co do Processu, będąc iednym Ciałem z Koroną niema y miec niemoże distinctionem in materia Status, y na Koronnych Hetmanow nowe stanowic Prawa, a Litewskich przy dawnym utrzymywać, iest to złosliwey podpadać censurze, iż odia Personarum et non amore boni publici zachodzi takowe rosporządzenie.

Gdy pro et contra zabierane głosy czas in deciso zabierały, Xże Jmc Prymas odezwawszy się proposuerat Statibus, aby lub ad turnum przystąpiono, lub powszechną zgodą na podpisanie przeczytanych projektow zezwolono, izby materya względem władzy Hetmanow ułatwiona, innym projektom do rostrząsnienia wolny czas zostawiła.

Jmc P. Sosnowski Brzeski Litt. ządaiąc przystąpienia do projektu o assessorach

[448]

ułozonego y oswiadczaiąc wdzięczność Xciu Jmci Kanclerzowi Litt. annotationem Jey w tymże Projekcie zyczył á Statibus Reipublicae.

A zatym gdy za okrzyknięciem generalney zgody aby też wyzey wyrazone Projekta podpisanemi zostały, iz za odezwaniem się Xcia Jmci Prymasa, aby Xciu Jmci Kanclerzowi jungatur sprawiedliwey wdzięcznosci á Statibus oswiadczenie, subsecutum, iż przeczytano Projekt o Sądach Assessorskich, Deputatom do ułozenia Pactorum Conventorum wyznaczonym, aby Ordynacyą Sądow Zadwornych Assessorskich opisali w te wyrazenia zalecaiący: iż lubo Assessorya zaszczyca się Ordynacyą za Krola Jana III Konstytucyą Seymu approbowaną et in volumen Legum za ingrossowaną, że iednak z rożnych przyczyn wyciąga dostatecznego obiasnienia, iako do tego Sam Xże Jmc Kanclerz Litt. tę Jurysdykcyą chwalebnie piastuiący ex amore Patriae, za co Mu na potomne wieki zapisuie się wdzięczność od Stanow Rzpltey Sponte Sua accedit. Nayprzod toma pcaveri,

[449]

ze Dekreta tych Sądow teyże są wagi iak Trybunalskie, Relacyine y Seymowe, zadney appellacyi podpadać niemogące, aiako Krol ad pluralitatem in Judicyys Relationum et Senatus Consilyys łączy się, tak aby odtąd y Pieczętarze wraz z Assessorami pluralitate po nastąpioney nowey Ordynacyi sądzili, Ta zas Ordynacya aby numerum Assessorow z opisaniem przysięgi y obmysleniem nadgrody, tudzież mieysc raz na zawsze wyznaczenie, y Kadencyi przepisem wyznaczyła, Sądzenia pod prezydencyą Pieczętarzow, et in casum ich nieprzytomnosci pierwszego zasiadaiącego Senatora, lub Urzędnika, iżby Sprawiedliwość przewłoki niecierpiała, y Miastom dostatecznie się w Jch uciskach zapobiegło, oraz wszystkie Sprawy Koniec prędzey brały, przepisała, statuitur. Zas ad Natos Assessores oboyga Narodow Referendarzow, Pisarzow Wielkich, podskarbich Nad., Jnstigatorow, lub Vice Jnstygatorow, Regentow Kancllaryi Większey y mnieyszey, iż wolno bedzie

[450]

Krolowi Jmci przydać Osob tak ex Senatu, Ordine Equestri, iako też Civili Statu Juris peritos Osob 20. a naywięcey 24. ktorzyby non nullorum absentia non obstante dummodo szesciu y siodmy prezydent adsit Omnes decisiva Sententia Sądzili. Pisarz na ostatek Dekretowy, lubo siedziec powinien, iednakze Votum tylko informativum non decisivum habeat, concluditur.

Przeczytany takowy Projekt wielu wzbudził do upominania się o to, aby non ex civili statu, lecz Sama szczegulnie Szlachta possessiones maiąca zasiadała na Assessorskich Sądach, co gdy poprawiono, iż tylko sama Szlachta Assessorami bydz powinna.

Jmc P. Szadurski Jnflandski 1677. Ordynacyą dla Xięstwa Jnflandskiego do Assessoryi przyłączonego słuzącą cytuiąc, aby circa Jura activa et solam Pieczątarza decisionem in Cadentyys Maji et Junyy manuteneatur czytał eo nomine napisany projekt. Jmc P. Stadnicki Podolski z Jnstynktu Ducha S=o odzywaiąc się aby Projekt,

[451]

aby sprawiedliwosc suam ex pluralitate sortiatur determinationem, instabat Xciu Jmci Kanclerzowi Litt. in vim melioris gratitudinis wyznaczenia pro bene meritis in ultra continuandis a Statibus pensyi dopominaiąc się.

Jmc P. Małachowski Sieradzki allegando, iż potomne Wieki nie będą mogły tylko wychwalac y wysławiac wspaniałość Xcia Jmci Kanclerza Litt., iż przez lat 40. na tym zostaiący Ministerium, teraz na schyłku lat swoich przebieraiąc numerum assessorow czyni Jch wielo władnosci swoiey uczęstnikami dla uszczęsliwienia Oyczyzny, gdy nie dało się z przeczytanego projektu słyszec, aby ad exemplum Consilyy bellici vel Oeconomici Assessores delegantur a Republica tak z Senatu, iako też y z Stanu Rycerskiego od Seymu do Seymu tylko trwać maiący instabat, aby liczba osob teraz przepisana na Seymie Coronationis determinetur nie w Mocy Krola, lecz u Władzy Rzpltey zostaiąca.

[452]

Na co gdy Jchmc PP. Wawrzecki Bracławski, Piaskowski Wołyn., y inni Posłowie cu approbatione odezwali się Jmc P. Krajewski Poseł Ciechanowski odpowiadaiąc, explicabat iż tego bez uszczerbku powagi y władzy Krola uczynic niemożna, gdy Krolowie wyzuwszy się z jurysdykcyi Trybunału Assessoryą sobie tylko zostawili, gdzie zasiadaiący

Kanclerz, iako Krolewską prezentuie Osobę, taktez y wyznaczenie Assessorow Samemu Krolowi iest własne.

Przeczył temu Jmc P. Małachowski Krakowski y tym wyrazeniem explikuiąc, iż Krolowie Sądy Relacyine tylko Samym Sobie zostawili, y zasiadaiąc na nich in persona, Assessorya zaś na Kanclerzow zdana pod moc Rzepltey iest oddana, iako fusius edocet o tym Konstytucya 1648. et Pacta Conventa niedawno zeszłego Pana; utwierdzał aby numerus Assessorow na teraznieyszym Seymie praescribatur, y niemieli perpeticitatem, lecz tylko od Seymu do Seymu exerceant jurisdictionem w Assessoryy.

Gdy Jmc P. Krajewski Ciechanowski przy illacyi swoiey obstaiąc certabat de Authoritate Kro-

[453]

la, Krakowski, Sieradzki, Łomzynski, Wołyn: y Jnni Posłowie zarzucali Mu, iako Jnstigatorem Koron. zostaiącemu nową Kwestyą, Jż Jnstigatorowie na Sądach Assessorskich non deci sivam, lecz tylko informativam sententiam dawać powinni, gdy niemogą razem być Actores et Judices Spraw ad Jnstantiam Jch intentowanych.

Jmc P. Sosnowski Brzeski Litt. dopraszał się u Stanow Rzepltey, aby przykładne Xcia Jmci Kanclerza w Oyczyznie na tak trudnym urzędzie zasługi ku wdzięcznosci czynione remunerentur przynaymniey taką pensyą, iaka iest naznaczona Podskarbim.

Jmc P. Rhyniewiecki Podlaski in sensum Jmc Pana Brzeskiego Litt. idący, proposuit, aby temuż Xciu Jmci Kanclerzowi ad vitae tempora przynaymniey z tych Starostw ustąpiona była Kwarta, ktore ad praesens trzymaiący musi opłacac do Skarbu Rzepltey. Jak zas dysputa o Jnstygatorach nie ustawała, tak Xże Jmc Prymas odezwawszy się

[454]

expressit żal, ze mniey potrzebnemi argumentami czas skraca się y Projekta podpisanie retardat.

A gdy Jchmc Posłowie od illacyi swoiey względem Assessorow y Jnstygatorow nieodstępowali, Xże Jmc Kanclerz Litt. głos zabrawszy obiasniał przeczytany Projekt, iż przez 17. lat zostaiąc in ordine Equestri, zaś 42. Roki in Ministerio stawiwszy, doznał co szkodliwego, a co pozytecznego być może dla Oyczyzny, y większość zdan w Assessoryy, aby etiam sub absentia Pieczętarzow decydowała, doswiadczył, iż takowe postanowienie potrzebne iest tak dla ubespieczenia sumienia Sądzącego, iako też dla wydołania Publicznym Jnteressom na Kanclerzow ustawicznie spadaiącym, Assessorowie zas iak za Przywilejami przed tym od Krola wychodzącemi w Koronie, a w WX. Litt pro arbitrio Kanclerza na Sądach zasiadali, tak gdy teraz Stanom zdaie się Seymowi wyznaczenie ich zostawic, niesprzeciwiać się oswiadczył, na to iedynie zgodzic się niemogący, aby Pieczętarze od Latus Regium continuo też Sądy in

[455]

persona odprawiali.

A kiedy placuit niektorym Jchmciom, iż się do Przeswietnych Stanow o wyznaczeniu Mu Subsidii na nieuchronne circa Ministerium expensa przełozyć prozbami swemi raczyli, gdy jura aequalia aequalibus onesibus sub esse debant.

Proponowano więc w wspomnianym Projekcie iż Jchmc ad conseribenda Pacta Conventa Deputowani dołozyć y to maią w Ordynacyi, aby gdyby Pieczątarze publiczną Rzepltey usługą zatrudnieni niemogli adesse ktorey Kadencyi, Senator, lub pierwszy z Urzędu Assessor prezydował, y tez Sądy in supra scripto Collegarum suorum numero odprawiał,

Kadencye zas co do Korony, w Warszawie, a co do Litwy, w Grodnie, lub w Brzesciu przypadać maią. Tudzież ze pioro Szlachcic trzymać powinien y Assessorami Soli Nobiles Possessionati bydź maią, do ktorych ad numerum 24. Osob wszystkich na Seymie Coronationis Stany Rzepltey pluralitate o-

[456]

biorą przez sposob w Komissyi Skarbowey opisany constituitur. A na Koniec, że Jnstygatorowie y Vice Jnstygatorowie consultiva tylko, non nutem decisiva Sententia wraz z Pisarzem dawać Kreską maią praecavetur.

Gdy tak poprawiony Projekt dał się słyszeć Stanom, Jmc P. Małachowski Łomzynski odezwawszy się że nie w przeczytanym Projekcie do wygluzowania nieznayduiąc, to iest superaddi sprawiedliwie oswiadczył się, aby metrykanci z Kadencyi Szlacheckiey constituant.

Zaś Jmc P. Małachowski Sandomisrki o to dopominał się, aby przysięga Assessorow recte Consulam, do tąd zwyczayna abhinc in recte sententiam dicam poprawioną została.

Przeciwnie idący Jmc P. Wilczewski Wiski chciał defendere Statum Cioilem, ze do Praw Jmperyy Juris Communis Magdeburgensis Saxonici sinqulariter w Sądzie Assessorskim uzywanym nieznaydzie się Szlachcic doskonały, ale zelando pro nobilitate przerwano Mu głos hukiem wielkim, iż go kontynuować nie

[457]

mogąc, acquievit.

A przeto interlocutorié Jmc X. Biskup Kjiowski do Jmc P. Łomzynskiego intuitu Metrykantow odezwawszy się reposuit in sequentia: ze turpius ejicitur, quam non admittitur hospes, byłby to bezprawny, bez sumienny y nie wdzięczny postępek, aby Ludzie poczciwi w nadzieią offiarowania dla Rzepltey usług swoich, w Naukach wydoskonaleni, y od wielu lat na funkcyi bez noty zostaiący, teraz z oney zepchnięci zostali.

Lecz gdy non desistebant Jnni Posłowie ab illatione Jmc P. Łomzynskiego, odezwał się Xże Jmc Prymas z explikacyą następuiącą, iż iak niewiele Szlachty praw zagranicznych wiadomey znaleść się może, w ktorych Metrykantom biegłość miec nalezy się przez Konsyderacyą umieiętnosci y zasług teraznieyszych Metrices Praefestorum godziłoby się Jch przynaymniey ad vitae tempora przy funkcyach zostawic, z tym ostrzezeniem, aby interea Młodź

[458]

Szlachecka przy nich educationem brała.

A zatym kiedy na to supervenit Przeswietnych Stanow zgoda z dołozeniem takowym, aby in futurum Pisarze y Metrykanci ex solis Nobilibus Salvis modernis possessoribus byli, podpisany iest projekt przerzeczony.

Po ktorym Jmc P. Wwda Pomorski głos zabrawszy nayprzod animabat Przeswietne Stany, aby in vim gratitudinis pro optimé meritis Xcia Jmci Kanclerza Litt. naznaczyły Mu 80. Tysięcy roczney pensyi. Daley zaś względem Trybunałow dyskurs swoy kieruiąc, upraszał, aby dla Prowincyi Wielko Polskiey trzy Kadencye, Pierwsza w Piotrkowie, druga w Poznaniu, a trzecia w Bydgoszczy concedatur, et eo nomine ułozony Projekt przeczytano wraz z innemi projektami, iako to Woiewodztwu Wołynskiemu Konstytucyą 1726. rozdział Seymiku czyniący znoszący, a obierać Deputatow w Łucku czasu z prawa przypadaiącego pozwalaiący; Konstytucyą Litt.

[459]

1726. de non alienandis Bonis nietylko na całą Koronę przyimuiący, ale y Fundacye oprocz tych, ktore są Prawami Seymowemi approbowane znoszący. Tudzież Czwarty prawa dawne względem Ludzi słuzących zaniedbane, aby zaden bez testimonium przyimowany nie był, reassumuiący, pro futili re ten projekt uznano, a zatym wszystko in decisum zostało przy dyspucie z tąd wszczętey.

Ad extremum zbrał głos Jmc P. Kasztelan Przemyski, a pochwaliwszy w nim projekt sprawiedliwosci, to ieszcze superaddi do niego ządał, aby Marszałek y Assessorowie przysięgali, iako sprawiedliwie konnotować będą pluralitatem na Seymikach. 2do Aby gdyby kto iakim delikatnym sposobem paritatem Votorum zrobił, huncce ad casum resolvendum była przepisana Reguła. 3tio Aby obrany Deputat przed Senatorem Swieckim przysiegę wykonał, Duchowny Zaś nie na Kapitułach, lecz na reassumpcyi Trybunału

[460]

przysięgał. 4to Aby Ziemstwa znayduiące się na Kadencyach w Trybunale, tamze Dekreta dla Wwdztw Swoich pisali. 5to Aby inkwizycye super recens tylko crimen in Stuba Judicyy słuchane były, inne zas nietrudniły sądzenia. 6to Suspensy tak dla Senatorow, iako też y Posłow, aby circa Legum antiquam zostały się ostrzezone.

Po tym głosie, gdy iuż Mrok zblizał się, Xiąże Jmc Prymas tę Materyą do jutra odłozyć prosił, y solwowana iest Sessya.

Sessya

Trzydziesta

d. 14ta Junyy.

Zagaienia dzisieyszego Xże Jmc Marszałek obszerną trudnic niechcąc wymową, w krotkich słowach expressit, aby Przeswietne Stany dązący do zapadnienie czas menazuiąc przystąpic chcieli do ułatwienia przeczytanego na dniu wczorayszym względem

[461]

sprawiedliwosci Projektu.

Zas Xze Jmc Prymas niespodziewaiąc się tego aby Sprawiedliwosci Swiętey uregulowanie tak wielkim postępowało uporem, iak przed kilką dniami zagaione dotąd bez decyzyi nie skutkuiącym zostaie, nim Projekt względem tegoż dostatecznie umówionym nie będzie, interea ad mentem Konstytucyi 1756. ratione Opactw przez S. P.Tarła Wwdę Sandomirs'go ex parte Rzepltey z Nuncyuszem na ow czas Paulicim Comissa S=ae Sedis Apostolicae wypełniaiącym ułozone Concordatum in Volumine Legum ad us'q nieznayduiące się aby approbowanym na Seymie teraznieyszym po między Ustawami miesciło się, proposuit ządaiąc przeczytania ułozonego huncce ad effectum projektu, do ktorego lubo tez Concordatum in originali nieznayduie się per in curiam Cancellariae, ze w nich zaginał ex Actis iednak S=ae Nuntiaturae ze zawsze być moze per authenticum extractum wypisany, et in approbationem zaingrossowany, aby tylko Przeswietne

[462]

Stany zgodzic się na Projekt chciały, allegando.

Gdy niektorzy odezwali się z tym, iak approbari ma rzecz takowa, ktora in originali non producitur, zas licznieyszemi głosami inni o przeczytanie tegoż projektu instabant, przeczytano go insequentia: Jż stosuiąc się do Konstytucyi 1736. Sub Tit: Mollificatio Konstytucyi 1726. zaszłe o Opactwa Z Stolicą Apostolską Concordatum przez W=o Tarła na ow czas Wwdę Sandomirskiego z Wielebnym w Bogu Paulucim Nuncyuszem w Opisie14. Artykułow zawarte teraznieyszą Ustawą ztwierdzamy y aby Jura honorifica przy Opacie Klasztornym zostawały, mieć chcemy; Nadto, aby Opaci tak Commendataryy, iak y Klasztorni podług tegoż Concordatu rzadzili się, zalecamy. A poniewać Opactwa pro Commendataryys wyznaczone roznie periclitantur in Urbe, iako to na Opactwie Hebdowskim bez wiadomosci Krola y Rzepltey rozne w Rzymie otrzymane są przeciwne Jnstrumenta, tych przeto nieprzyimuiemy, a Klasztorowi Hebdows-

[463]

kiemu Krzyzowickie beneficium totaliter inkorporuiemy, o co z Nuncyuszem Xże Biskup Krakowski pro ratihabitione concertare ma. W Kapitule Warminskiey ponieważ Konstytucye 1699. y inne Prawa uchwalone łamią, przeto pomienione Ustawy reassumuiąc, aby Prelatur y Kanonyy Cudzoziemcy Jndygenatu niemaiący nieosiadali, ale tylko sama Szlachta oprocz czterech Doktorow ex solis Varmiensibus Civilis Status być powinnych na tychże Prelaturach y Kanoniach miesciła się, y na Trybunał Wielko Polski ieden Deputat corocznie bywał, miec chcemy. Takze co do Kollegiat 1607. 1633. etc. Konstytucye reassumendo, aby ignobiles na Prelatury przyimowani nie byli, waruiemy. Fundacyą Panien Ka noniczek od Wielm. Zamoyskiey z zebranych Summ gotowych uczynioną utwierdzamy, tudzież Probostwo Piotrkowskie na Prezydenta Gnieznienskiego co rocznie w Trybunale zasiadać maiącego przywilejem Krola Jmci Augusta III. obrocone approbuiemy, oraz Dom WW. Piarow Łowickich utwierdzamy.

[464]

Kapituła Warszawska z Katedrami porownana, ponieważ szczupły ma dochod, przeto Przywiley w Roku 1758 pro incorporatione omnium Beneficiorum ad Commusiem massam, iżby praesentiam Ci tylko Praelati et Canonici brali, Ktorzy circa promovendu cultum divinum przytomni będą wydany, ey beneplacito Apostolico utwierdzony, Konfirmuiemy. Akademie Krakowską, Zamoyską y Wilenską przy wszystkich Prerogatywach y nadaniach bez prepedycyi czyi kolwiek zachowuiemy.

Skoro się to skonczyło czytanie, zaraz słyszeć się dał mocny hałas o Akademią Lwowską, ex cludi ab approbatione niepowinną. Zaś Jmc Pan Wilczewski Poseł Wiski interlocutorié w głos odzywaiąc się wyraźny iak nieprzeczył approbationi Concordati, tak ieden tylko Punkt przeczytanego projektu warował, aby zadna Plebania á prima sui fundatione odrywaną, y ani do Opactwu, do Kanonyy, tudziez zadney inney fundacyi nieprzyłączaną nigdy niebyła, gdy derogaret Juri Patronatus, Juri Majestatico, et Succedanei, Parochis, iż clerus etiam ex Nobili

[465]

Statu niemoglby się z czasem dalszym do naypartykularnieyszey docisnąc fundacyi.

Jmc P. Dobiecki Poseł Sandomirski allegando iż przyuczeni do słuchania Zaleceń Xcia Jmci Prymasa pozwolili chętnie na czytanie rekwirowanego approbationis Concordati Projektu, Lecz kiedy pod Opis iego wiele nadciągniono innych materyi, a po między niemi, etiam Akademie cum exclusione Universitatis Leopoliensis, chcą approbari, iako względem Akademyy Lwowskiey Przywileiem Jana Kazimierza y Augusta III. zaszczycaiącey się pozachodziły sądowne Mandaty y process circa litis pendentiam nieskonczonym ieszcze zostaie, tak tychze Akademyy generalem approbationem lub w Recess puscic, lub per turnum decydować svadebat.

Zas Jmc P. Małachowski Poseł Łomzynski czyniąc Stanom obiasnienie iako po między Lwowską y Zamoyską Akademyyami wszczęta Sprawa przez Dekret Assessorski intuitu finalis decisionis adesłana iest na Sądy Relacyine, y tamze czeka disjudicationem, ile approbatione tego, co dawnemi prawami iest confirmatum nie

[466]

życzył, tyle rownie svadebat, aby to, co subest quaestioni, resolvatur przez Sąd, iak w Nim Akademia Lwowska Przywileiow swoich cognitionem oczekuiąca do niegoż odesłaną zostać powinna.

Jmc P. Kuczynski Poseł Mielnicki cytuiąc, y explikuiąc Konstytucye 1613. Podlaskiemu y Kiowskiemu Wwdztwom super pluralitatem na Seymikach Servari Concessam słuzącą, oraz 1631. Posłow pluralitate obierać pozwalaiącą, iako u Wwdztwa Podlaskiego nigdy in executione niebyły, tak iz za Krola Michala liberum veto przez Konstytucyą 1678. mianować Marszałka y Deputatow pozwalaiącą nieco laedi zdawało się iż w lat 5. to iest 1683. Sub Tit. Deklaracya Konstytucyi Grodzienskiey taz Klauzula pluralitatis ac si per errorem Druku w Konstytucyą 1678. wyciągniona wygluzowaną y skassowaną została z ostrzezeniem Juros vetandi, ut allegabat, tak in manutentionem dicti liberi Veto adducendo Konfederacyą Generalną 1696. iż ta szacuiąc przez iednego Posła zaniesiony Manifest do przyszłego Seymu wszystkie Materye

[467]

zachowała, ad solam nonnisi defensionem naturalem przystępuiąc, Konstytucyą 1718. ktora głos wolny naywięcey in Jure vetandi funduiący się ostrzega, a na Koniec Konfederacyą 1733. obieranie Deputatow, Posłow y Ziemstwa salva voce vetandi nakazuiącą, niemogącym przestąpic tylu Praw, iak się oswiadczył, tak względem praerensae na czas następuiący pluralitatis wziął się ad referendum. A ponieważ Projekt sprawiedliwosci iest przeczytany, przeto za nalezytość osądziwszy, aby we Gdansku coraz powiększaiące bezprawia y zachodzące nie tylko na Szyprow ale y na Samychże panow uciązliwe praejudicata, tudzież inne wymyslnie w Taxie Towarow, Stanowieniu Miar, y podwyzszaniu Złota, a znizaniu monety dzieiące się absolutnosci zagrodzonemi zostały, oraz zuchwałosc targnieniem się na Osobę Jmc Pana Wilczewskiego Szambellana y na ow czas Deputata Chełminskiego z Obelgą Wolnego Narodu y ponizeniem charakteru, iako swiadczy Dekret w Trybunale Lubelskim Roku przeszłego zaszły, okazana promeritam sumat paenam, gdy pro executione tegoż Dekretu nikt iechać z Officyalistow

[468]

niemoże, aby Komissya seorsiva cum praescripto rigore naznaczona była, y wygotowany do niey Projekt w Ręku Jmci P. Wiskiego Posła znayduiący się przeczytanym został, instabat.

Jmc P. Wwda Sieradzki allegando, iż utraciwszy głos Wolny utraci się przykładem Rzymu y Wolność, gdy przez trzy dni upominaiący się o niegoż, nie miał go sobie pozwolonego y Projekta cum oppositione podpisanemi zostały, prawdzic się to intuit, ze Libertas libertate perit. A na Seymie teraznieyszym przepisawszy termin Electionis cum explicatione qualis, quimodo, et quando ma bydz futuras Regnans, oraz to w Klubę w prawiwszy, co ex orbita Legum wypadło, iż nietrzeba było Ministeriow nowemi opisywać Konstytucyami integraliter Statum evertere zdawaiącemi się exprimebat, wielkiey Krzywdy cum praejudicio Stanu Swieckiego dzianie się proponendo, że Jchmc XX. Biskupi przyznaią y uzurpuią sobie prioratum w zagaieniu Seymikow, ktorym lubo w Senacie pierwszeństwo iest pozwolone, in Regimen iednak saeculare nienalezy im się tam wdzierać, gdzie Wwdowie obligantur wszelki rząd utrzymywac. A iako Swiecki Stan nie

[469]

wdaie się w Jch Kapitulne Elekcye, tak aby nayprzod Jchmc XX. Biskupi bywali tylko na Seymikach iak Jch prawo obliguie dla tego tylko aby Religia uszczerbku iakiego niecierpiała, lecz nie dla tego, aby zagaiali nie wdzierali się w Obrządki Rad Saecularibus nalezące. Powtore aby Duchowienstwo Szlachty ex Possessionibus ad Spirituale judicium niepociągało, y zapozwane od Szlachcica w Sądzie Swieckim odpowiadało, iżby Stan Swiecki po Konsystorzach w Sprawach ad Religionem nienalezących niemiał racyi włoczenia y niszczenia się urgebat. Zas przeczytany o Sprawiedliwości Projekt in omnibus Contentis za niesprawiedliwy naganiaiąc, ad mentem Konstytucyi 1510. post cessum aut decessum Urzędnikow pod Elekcyą podpadaiących w 6. Niedziel Wwdom Jnnotescencye wydawać nakazuiącey, Wwdowie conserventur circa antiquam Legem, oraz dawne Prawa y zwyczaie w zględem Trybunałow, maneant in suo robore przy naprawie niektorych abusuum dopominał się.

Jmc P. Kasztelan Oswiecimski alleguiąc

[470]

ze w czym się na przewłokę skarzemy, w tymze samych sobie obwiniamy, et multi in cassum abiere, gdy przeczytany o sprawiedliwosci Projekt zatamowany iest inną materyą explicabat iak w 19. propozycyach nastąpione Delegacye do ułozenia onychze, gdyby porządkiem expedyowane były, iużby dawno in exitu Consiliorum zostały. Lecz kiedy nowa coraz zachodzi Materya, Projekt od kilku dni wniesiony ani konczonym, ani poprawionym, bo do zbierania Wotow na Seymikach trzeba ieszcze opisać Marszałkowi y Assessorom przysięgę, aby ie sprawiedliwie ad declarandam pluralitatem Konnotowali, podobno ku zarzuceniu intendit, bo wszczęta o Akademiach Kwestya co do Zamoyskiey Corki Krakowskiey trudnic by się nie powinna, gdy według dobrze opisuiącego Piaseckiego o wielkim Zamoyskim, scivit quale habicit Polonia Ducem Zamoiscium, nescitqualem habitura est Successorem, przezornie iak opisał, tak y ustanowił Ją accedente Rzepltey approbatione, a zatym iuż konaiuącemu Seymowi czasu zabierać wtrącaniem innych Ma-

[471]

teryi nieradząc, do ułatwienia tych, ktore sub primam weszły decicionem, anibat.

Jmc X. Biskup Kyyowski niby głosem Jmc Pana Wwdy Sieradzkiego ad respondendum commotus w zabranym głosie swoim czytał drukowaną mowę, iuż do tego Polskie Duchowienstwo przychodzic muszące explikuiąc, że z Jeremiaszem lamentowac potrzebuie Princeps Provinciarum facta est tribuno, allegabat Bullam Caenae Domini w te słowa: Excommunicamus et anathematisamus omnes et Singulos, qui Ordinationes fecerint, unde libertas Ecclesiastica tolliter Seu in aliquoleditur, vel depromitur, aut restringitur, aut Juribus, Ecclesiasticis praejudicutur. Zaś immunitatem Ecclesiasticam na dwoch zawieszaiąc Prerogatywach, iako to nayprzod, iż niewolno Osoby Duchowne pociągac do Sądu Swieckiego, Powtore, ze niewolno Dobra Duchownych obciązać Kontrybucyami rowno ze Swieckimi. Co do Prawa powszechnego Polskiego, ad duxerat Concilia, Lateranenskie, Kolonskie, Trydenskie, Autorow y Synod Prowincyalny Gnieznienski, a na ostatek Prawo Koronne 1578. o Poborze u-

[472]

stanowione do ktorego, kiedyby tego gwałtowna była potrzeba rownie a niewięcey nad Stan Rycerski, Stan Duchowny dobrowolnie, a nie z zadnego przymuszenia przyczyniać się miał. Zaś co do Prawa przyrodzonego Autorow Pisma z roznych mieysc zebrane, Stary Testament Lewitow y Kapłanow od podatkowania y Jurisdykcyi Swieckiey uwalniaiący przykłady et Sententias quiasdam ex Psalmis pro immunitate et libertate Ecclesiae depromptas iak longa serie wyliczał, tak ad sensibilitatem wszystkich niemal pociągnął, ze Jmc P. Dembinski Poseł Krakowski zaraz po skonczonym takowym głosie odezwawszy się temi słowy reposuit, iż quod est Caesaris, Caesari, quod Dei, Deo. Sam Chrystus w Ewangelyy czynić temu zadość powiedział.

Jmc P. Sweykowski Poseł Bracław. że ustawy Trybunałow zdaie się tendere ad pluralitatem illam, ktorą Jnstructione ma sobie ad referendum przepisaną, upominał się przy układanym sprawiedliwosci Projekcie, aby Wwdztwu Jego taż głosow większość do uczynienia o niey pozostałym w Domach Braci relacyi zostawiona była; Lecz pomiarkowawszy się, iż takowy postępek

[473]

mogłby ad praetendenda similia podobać pochop innym Wwdztwom; a Trybunałow rozdzielenie bez upewnienia niezawodnych deputatow stać się ze skutkiem tak uszczęsliwiaiącym, iak iest generalnie ządanym, niemoze ex deliberatione diligenter habita intuitu odstąpienia referencyi, wynalazł inny Sposob Satisfactionem Wwdztwu czyniący, iako to, aby pluralitate Deputaci na Seymiku w Winnicy obierani, lecz ut careant activitate impossessionati, Depedentes, Gracyalistowie y Arendowni Possessorowie, ktorych w tym Wwdztwie iest naywięcey. Powtore aby po Elekcyi Krola generalnie wszyscy produkowali prawa realem possessionem ewinkuiące Advenae, o ktorych godnosci pewnie wiedziec niemozna Nobilitatem suam wyprobowali, o przyięcie ułozonego w tym punkcie dla samegoż Wwdztwa Braclaws'go Projektu u Stanow dopraszał się y czytał go in Contenta aequalia iak się iuż namieniło.

Jmc P. Wwda Podlaski in contra Jmci X. Biskupa Kiowskiego głos zabrawszy iak zaraz ex abrupto zaczął verberare, że Pismami drukowanemi wycięczać inutiliter czasu niegodziło się,

[474]

z Cytowaniem Bullae Caenae Domini, y Exkommuniką do Koscioła udać się, a nie w Senacie rosposcierac Klątew nato, o czym czytany Sprawiedliwosci projekt naymnieyszey nie czyni wzmianki, należało się, gdy tenze Jmc X. Biskup Kiowski porwawszy się z Krzesła citato Cursu wyszedł z Senatu, tenże Jmc P. Wwda dalszy głos swoy nieco mollificando explikował się, iako pierwszy proponuiący Jchmc'om XX. Biskupom, aby aequaliter fructus z Ziemi ze Stanem Szlacheckim odbieraiący, et luculentius w dochody á Republica opatrzeni, chcieli Mu ulgę czynic w cięzarze podatkowania, nie tą myslą w zabranym przy Kwarcie glosie swoim chciał subsidium charitativum consiliare, zeby większą daniną nad Stan Swiecki obciązeni mieli racyą wyklinania, lecz tą intencyą co y dzis powtorzyć sądzili być za sprawiedliwosc, wniosł tę materyą, by Stan Duchowny dobrowolnie offiarować się raczył przez miłosc Oyczyzny y Braci swoich do takowego ad Onis przykładania się, ktore nie on Sam, lecz poddani Jego rownie iak Stanu

[475]

Rycerskiego zastąpic powinni są. Koncząc głos swoy unizaniem się Zkonfederowanym Stanom, aby Projekt o Sprawiedliwosci ante omnia został rezolwowanym, upraszał.

Lecz Xże Jmc Czartoryiski Poseł Wołynski do tegoż projektu głos zabrawszy quo ad pluralitatem Seymikow w nim wyrazonych expressit, że niemogąc im ulubionego odebrać zaszczytu in liberumVeto funduiącego się, gdy nie iest Panem Wwdztwa Swego, ale tylko tłomaczem posłanym na Seym teraznieyszy, przy związanych Ustach nie aprobuiąc teyże głosow większosci, ani z mieysca swego przeciwiaiąc się tym, ktorzy ią akceptować moc maią, chętnie przyimuiąc, co do Woiewodztwa swego Wołynskiego, aby interea circa antiquam formam zostało, wziął się ad referendum, a conalezy do całego projektu, to w nim superaddi rozumialby, aby kazdemu Wwdztwu był opisany czas wyrazny, w ktorym miesiącu, y iak długo ktore Wwdztwo sądzic się będzie miało. Na koniec zasby naymniey urazic niechcąc immunitatem Ecclesiasticam, to wyrazić sprawiedli-

[476]

wie musiał, iż zadney Jurisdykcyi takowey niema w ktorąby Duchowienstwo non involet, gdy nieraz praktykować się to evenit, że Grodom zarzucano Jnhibycye, a zatym aby opisano było, co ma Duchowienstwo sądzic, tudzież Dekret Ziemstwa Warszawskiego o Dziesięciny aby approbowanym został, dopraszał się.

Xże Jmc Prymas utwierdzaiąc pewnym to bydź bez wątpienia, że Kollizye między spiritualem et saecularem Status często przypadaią, aby Krol Jmc Przyszły zabiegaiąc wszelkim niechęciom wyznaczył Komissyą dla opisania Statui Spirituali porządku exercendae Jurisdictionis, dołozyć to in Pactis Conventis proposuerat.

Po między approbuiących te w niesienie Xcia Jmci Prymasa, Jmc P. Kasztelan Jnowrocłł. głos zabrawszy, chwałę Bogu oswiadczył, że po długich y odległych od rospoczętey materyi sprawiedliwosci utarczkach wracaią się Stany do Projektu ante omnia zakonczyć się winnego, w ktorym że podobno przepomniane iest przyimowane wszelkich Transakcyi, o doloże-

[477]

nie tego prosił podaiąc gotowy huncce ad Casum Projekcik.

Lecz skoro Mu odpowiedziano, iż to iest iuż wyrazonym w projekcie generalnym Jmc P. Małachowski Poseł Łomzynski głos intuitu pluralitatis zabrawszy, explicavit, aby kiedy w Sposobie Concludendorum Consiliorum podpisem Xcia Jmci Prymasa y Xcia Jmci Marszałka Utwierdzonym to tylko iest praecautum, aby Marszałek nie zawodnie obranym został, y Jzba Poselska z Senatem do wysłuchania iedynie Consilii Oeconomici Rachunkow, oraz obrania ad idem Consituim Komissarzow łączyła się cum facultate regressus ad utleriora liberu voce peragenda, Jemu tez to za złe od nikogo mianym niebyło, ze idąc przykładem innych Wwdztw tam Usta swoie kieruiących, dokąd Jch rozkaz pozostałych w Domu Braci dirigit, daną Jnstrukcyą, względem Ziemi swoiey na pluralitatem niezgadzaiącey się, bierze się ad referendum, niesprzeciwiaiąc się innym tegoz Xięstwa Mazowieckiego Ziemiom aliter dysponować się wymogom.

[478]

Jmc P. Trzebicki Poseł Brzeski Kujawski wyliczaiąc czego czeka z utęsknieniem od Seymu teraznieyszego Lud Polski, iako to wynalezienia sposobu do niezawodnego Obrad dochodzenia, wprowadzenia dobrego rządu w Kray dla zbogacenia y ubespieczenia iegoż, otworzenia mennic dla wprowadzenia dobrych pieniędzy, aby szczęsliwie, bespiecznie y spokoynie zył w potomność czasu, gdy post constitutum Consilium Oeconomicum, o monecie wcale zmianki zadney nieuczyniono, o Sprawiedliwosci trzeci dzien bez pozytku dysputa Konca nie bierze, podawał reflexionem, aby wielu Wwdztwom od dwoch set lat, pozniey od Sta, a naypozniey od kilku dziesiąt pozwalaiące Konstytucye pluralitatem miały dzis suam robur przez przyięcie tym potrzebnieysze, im pewniey rozdzielone Trybunały niezawodnych teraz wyciągaią Deputatow. A iako 3. Mieysca dla Prowincyi Wielko Polskiey nikomu nieszkodzą, a ubozszym przez blizszość pomocne, Krolestwa przez Ziazd nie ma iedno tylko

[479]

mieysce następywać maiący ozdobne będą, przeto aby w Poznaniu, Piotrkowie y Bydgoszczy Kadencye Trybunału sądziły się, o wysłuchaniu Projektu upraszał, Ktoren od Jmc P. Kraszewskiego Posła Jnowrocłł. przeczytany, aby Kadencya w Bydgoszczy á Festo S. Petri in Vinculis ad Festum S. Thomae podług opisania Regestru, ktore po ktorym Wwdztwo następować powinno, sądziła się, y dopiero na Koncu przez 8. dni Regestr Duchowny, na Ktorego Sprawy Duchownych więcey być nie ma nad Swieckich, y z tey Kapituły Deputat, o ktorey Sprawie res agitur, zasiadać niepowinien, brany był, praecavet, in caeteris do generalnego referuiąc się Projektu.

Jmc P. Wilczewski Poseł Wiski słysząc niektorych opponuiących się przeciwko sposobom Seymikowania, cytował Konstytucye electionem Deputatow per pluralitatem nakazuiące, a poźniey cytowane iako czytał, tak nieobserwował, aby dawnieysze znosiły, gdy głos tylko

[480]

ostrzegaiąc temu Jus vetandi chcą obesse, Kto pod processem zostaiący incapax iest wszelkiey funkcyi; Nieznayduiąc zas prawa pro libero Rumpo, aby Seymiki zrywane były, upraszał Jchmc PP. Wołynskich, aby Konstytucyą 1598 przyięli przy ktorey według exceptow Ziemia Wiska iak zostaie się, taką Jnstrukcyą Posłow obowiązuie, aby pluralitate wszelkie expediantur Obrady. Na ostatek zas in stando do Przeswietnych Stanow, aby Prowincyi Wielko Polskiey trzy Kadencye pozwolone były, tudzież Miasta Gdanska rozne wyliczaiąc bezprawia, iak kazdy w handlach szkodę ponosic musi, y wiele cierpiec przy niewolonym zostaie, tak aby temu złemu zabiegło się, y zgwałcona na Osobie Brata Jego Szlachecka dostoyność, skażona Trybunału powaga Skryptem od Gdanska scommatice wydrukowanym ocalona została, o czytanie Projektu na Komissyą w tey mierze ułozonego prosił, y oddał go Sekretarzowi Seymowemu.

[481]

Jmc Pan Piaskowski Poseł Wołynski branie się Wwdztwa Wołynskiego ad referendum nic nieszkodzic innym Wwdztwom pluralitatem akceptuiącym allegando, explikował się, iż na Seymiku Relationis wraz z Kollegami swemi dostatecznie przyłozywszy Wwdztwa, to referre Stanom na Seymie spodziewa się, iż nie tylko Deputatow, ale y Posłow pluralitate obierać kaze, gdy teraz Consilium Oeconomicu et bellicum ustanowione większey wyciągać będzie attencyi y liczby Posłow, bez ktorych przed tym mozna się było obeyisc.

Po tych głosach Xze Jmc Prymas odezwawszy się, y iż niepodobna zgadnąc do iakiego Celu zmierzaią Stany zabieraniem ustawicznych głosow, wyraziwszy, aby iezeli Projekt przeczytany ma być podpisany, lub nie przystąpic ad Turnum proposuit.

Gdy o to dopraszali się wszyscy Posłowie, tenże Xże Jmc Prymas zaczynaiąc Turnum do zagmatwaney in facie Stanow sprawiedliwosci Swiętey dwie kwestye naywiększą

[482]

sądząc byc przeszkodą, iako to iezeli na Seymikach pluralitate Votorum obierani być maią Deputaci, lub nie? powtore iezeli biorącym się ad referendum Posłom pozwolic teyze referencyi, albo nie, z mieysca swego radby utrzymac Trybunał przy Opisie Wielkiego Zamoyskiego; Ale kiedy w tenze Opis multi irrepsere abusus, tak dalece, ze pluralitate visum est podzielec go na Prowincye dla większey sitientium justitiam Satisfakcyi, condusit, aby dla pewnosci Sędziow pluralitate expediantur Seymiki Deputackie niedopuszczaiąc innym Referentiam, gdy po to na Seym wysłani aby radzili, ut sit bene Patriae.

Zaczęty na Xciu Prymasie Turnus kontynuował się do dziewiątey godziny tak dalece, ze iak Swiec potrzeba było, tak ich przynieść musiano, aby zebranych Kresek deklaracya nastąpiła; iakoż co do Senatorskich Wotow aby pluralitate Seymiki Deputackie odprawiały się Jmc X. Sekretarz Koron. declaravit 23. przeciwko 6. Co zas do Stanu

[483]

Rycerskiego Jmc P. Sekretarz Seymowy 78. przeciwko 44. y na tym Solwowana iest Sessya do dnia iutrzeyszego.

Sessya

Trzydziesta Pierwsza

d. 15. Junyy.

Xiąze Jmc Marszałek w zagaieniu Sessyi dzisieyszey wyrazaiąc Sprawiedliwe Seymowych Stanow urazy, kiedy innemi Projektami propozycyi ad deliberandum podannych nietyczącemi się y wpadnieniem w głosy zabrane Obrady teraznieysze zatrudniaią się prosił, aby Zkonfederowane Stany w powinney cierpliwosci Projektow czytania słuchali y dalszego czasu niewycięczaiąc, adea, quae agenda sunt, przystąpili.

Jmc P. Bystry Poseł Zakroczymski o przyięcie projektu Jego pewne Wioski od Starostwa Ziolowskiego ustawicznym Kłotniom podlegaiące upraszał, aby perpetuum nastąpiło

[484]

silentium, ze tenze projekt Komissyą wyznaczaiący niepowinienby zatrudnienia znaydować, explicabat.

Jmc P. Kasztelan Poznanski allegando, że na czym się rzecz zaczyna, natym się y Konczyć powinna dla satisfakcyi ządaiących Projektu opisanego sprawiedliwosci, aby ante omnia był decydowany przymowił się, ile iak na dniu wczorayszym zupełna Stanow na dokonczenie onegoż zaszła zgoda, tak czas Kontraktom Swięto Janskim w Poznaniu zblizaiący się przymusza Kazdego, aby na inne niepozwalaiąc iakiekolwiek materyie, o zakonczenie tegoz projektu nalegał.

Jmc P. Trzebicki Poseł Brzeski Kujawski utwierdzony bedąc przykładem Jmc Pana Morykoniego Posła Wołkowyskiego, Ktory z Skarbu W. X. Litt. w pretensyach swoich satisfakcyą za wyrokiem Stanow ma sobie nakazaną, o podobnąż tychże Stanow do Skarbu Koron. iako Sukcessor Andrzeia Trzebickiego Biskupa Krakowskiego względem odebrania Summy 45000. na gwałtowną Rzepltey potrzebę wy-

[485]

godzoney y Konstytucyą 1676. 1677. wypłacic nakazaney, aby tandem w teraznieyszym czasie zadość uczynienie otrzymał, sprawiedliwe wnosił petita.

Jmc P. Szadurski Poseł Jnflandski itidem o przyięcie Projektu Litews'go prosił, do ktorego y inni Jchmc Posłowie ządanie swoie łącząc, o czytanie onychze instabat, lecz na to Jzby nie zaszedł assensus.

Xiąże Jmc Prymas zalecaiąc Stanom cierpliwosc, aby tandem Projekt sprawiedliwosci był wysłuchany y dokonczony, obligował Jmc Pana Gawronskiego Podolskiego, iako do ułozenia tegoż projektu uproszonego aby czytał, secus iezeliby cierpliwosci Stany niemiały, Koniec Seymowi temu niezamierzony proponował.

Jmc P. Gawronski Podolski czyniąc zadosyć rekwizycyi Xcia Jmci Prymasa, iak do czytania projektu sprawiedliwosci przystąpił, tak ponieważ w nim trzecią Kadencyą Trybunału w Bydgoszczy dołozono, aby to Kogo nieura

[486]

ziło, czynił praecustoditionem. Przeczytany za tym iest Projekt in eadem sonantia, iak się w przeszłych wyraziło Sessyach, oprocz tego, ze dzis dołozono, aby dla Prowincyi Wielkopolskiey Trzecia Kadencya w Bydgoszczy agitowała się, aby Dobra Duchownych, tudzież Ordynacyi Zamoyskiey do Kadencyi Trybunału Lwowskiego nalezały, ostrzezono.

Jmc P. Walknowski Poznanski słysząc w tym Projekcie wyrazone ad Majestatem y do Xcia Jmci Prymasa od Trybunałow Legacye ambiqué opisane, aby decisive wyrazone były z Obydwoch Prowincyi tak ad Majestatem, iako y do Xcia Jmci Prymasa na zawsze trwać maiąca, svadebat.

Jmc X. Biskup Smolenski zadumionym będąc że w ułozonym projekcie Sprawiedliwosci Dobr Duchownych wyrazona iest wzamianka ad praesens, bo będąc delegowanym takze do układania tegoż projektu Konstytucyi 1726. et 1736. niepisał, aby więc tęż Konstytucye do tegoż projektu przypięte eliminentur z Projektu,

[487]

praecustodiebat.

Jmc P. Jlinski Kyyowski, aby Sttwie Woiewodztwa Jego w Powiatach Zytomirskim y Owruckim Sądy swoie reassumować mogli, dopraszał się hoc fine projekt do Laski podał.

Jmc P. Rzewuski Halicki do projektu sprawiedliwosci przymawiaiąc się, aby te ieszcze dwa punkta wyrazone w nim były proponował, Aby Deputaci Losem Marszałka obierali, bo tym sposobem tumulty zabronią się. 2do aby Sprawy Taktowe w przepisanych godzinach sądziły się, ponieważ Sam praktykę nieraz uznał opoznienia, kiedy maiąc Sprawę Taktową po Kwartał y dłuzey przy Trybunale bawiąc się sprawy doczekać się niemogł.

Jmc P. Wwda Podlaski niespodziewaiąc się aby powszechne projekta Sprawiedliwosci decyzyi oczekuiące tak długim czasu przeciągiem wytrzymywane były, a sądząc ich iako iest nayprincypalnieysza Materya, tak nayprędzey decidi powinna, tego ieszcze dopominał się ostrzezenia, aby Actores et Citati

[488]

possessye swoie w obydwoch Prowincyach maiący duplicati fori sententia aggrawowani niebyli, ale Roku iednegow iednym Trybunale, a drugiego w drugim litis contestationem effectuare starali się. Tudzież o Metrykantach ostrzegał Salwę, aby nią Assessorowie Sądow Zadwornych dawnieysi non gaudeant, superaddi w projekcie Assessoryy ządał.

Jmc P. Kasztelan Przemyski uznaiąc Projekt Sprawiedliwosci dosyć obficie opisanym ieszcze zdawało Mu się, aby w nim 3. punkta inserowane były 1mo Zeby prerogatywa Senatorow Swieckich w Trybunałach była utrzymana. 2do Aby nie pisarze Trybunalscy, ale do kazdego Wwdztwa Regestru Pisarz Ziemski Wwdztwa własnego admissus pisł Dekreta. 3tio Aby Ziem Ruskich Pisarze alternatę w Trybunałach miewali salvo moderno Piora Trybunalskiego possessore. Ad extremum wiedząc iż Wwdztwo Sandomirskie Deputatow obiera, zeby ztąd praejudicatu iakowe

[489]

nie nastąpiło, y aby Pisarz, od ktorego mocy a sprawy zaszła na Trybunał przychodzi, ex ilusus od piora był na ow czas domawiał się.

Jmc X. Biskup Płocki quantum ad primu Jmc P. Kasztelana Przemyskiego Punctum nie pozwalał, na dwa zas ostatnie iż się ma permissive do nich, oswiadczył się.

Jmc P. Gawronski Podlaski do Głosu Jmc Pana Kasztelana Przemyskiego przymawiaiąc się, reposuit, iż kazde Wwdztwo Kadencyi swoiey przytomne będąc niedopusci Pisarza do Piora, od ktorego ex motione sprawa do Trybunału wchodzi, a per consequens materyami innemi niezatrudniać Projekt Sprawiedliwosci prosił.

Jmc P. Chądzynski Rozanski oswiadczywszy się Stanom, iż ile mogł Konwinkował się aby Seymowey nie bawił chwili, lecz obowiązawszy się Braciom swoim w Domach pozostałym, aby iak naylepiey Urząd na siebie ułozony sprawował przymuszony odezwać się aby Pisarze Mazowieccy alternatą na Trybunał z Ziem

[490]

swoich ziezdzali, aby Dekret Warszawski o Dziesięciny forowany approbacyą swoią przez Seym teraznieyszy otrzymał, in virtute Jnstrukcyi swoiey dopraszał się aby odtąd Szlachta o Dziesięciny po Konsistorzach wexowana niebyła legem sancire radził Także Dobra Trebki Konstytucyą 1673. za Ziemskie deklarowane, a przez Duchownych kilka razy iuż odbierane aby Seym teraznieyszy Konstytucyą wspomioną reassumendo też Dobra cum Attinentyys w Woiewodztwie Mazowieckim lezące za Ziemskie wieczyscie uznał, instabat. Na Koniec o Sol Suchodniową domawiaiąc się, intuitu Ktorey przeczytawszy punkt Jnstrukcyi swoiey skoro przyszedł ad eam Sententiam, a poniewaz Zamek Krakowski bardzo iest zdezolowany, aby Koronacya pro hac sola vice w Warszawie odprawiła się domowic się o to Jchmc Posłowie maią.

Przerwano Mu głos dalszy, Jchmc PP. Krakowscy o Turnum w tey propozycyi iak serio instabant, tak z tego Jzba przez nie mały czas in turbido zostawała.

Po uspokoieniu Dysput zabrawszy głos

[491]

Jmc Pan Sochaczewski, expressit niezmierne umartwienie, iz projekt sprawiedliwosci grantem będąc uszczęsliwienia publicznego, do swoiego trafic nie może Konca. Przez co aby desiderio dłuzey Stanow in expectatione niewytrzymywały, zyczył przyspieszenia. Względem zas Pisarzow, iezeli z Wwdztwa Mazowieckiego na Trybunały wysyłani będą, aby Wwdztwo Rawskie tąsię zaszczyciło Prerogatywą ostrzegał. A na Koniec wnosił, aby Zamiana Gruntow we Wsi Sirokach Wielebnych OO. Dominikanow accedente Bulla Romana id approbante przez Seym teraznieyszy stwierdzona y za Ziemskie uznana została.

Xże Jmc Prymas exprimendo długie milczenie y cierpliwość Prowincyi Wielkopolskiey aby iey głos od Laski intuitu przymowienia się do projektu Sprawiedliwosci był dany, rekomendował Xciu Jmci Marszałkowi.

A przeto Jmc P. Bystry Zakroczymski na podpisanie Projektu Justitiae zezwalał praecustodiendo tylko, aby na Trybunały Pisarze Ziem

[492]

swoich ziezdzali, co iezeli się Stanom Zkonfederowanym spodoba, o dołozenie, salvis iednak per omnia modernorum possessorum praerogativis upraszał.

Jmc P. Wilczewski Wiski o rezolucyą czy Ziemstwo Jego obligowane będzie na Trybunały ziezdzać, upraszał; aby zaś praktykowana dotąd w Trybunałach Korrupcya exkludowana była na zawsze, pensyą dla Deputatow naznaczyć radził, daiąc przyczynę, iż wielu iest niewystarczaiących, Ktorzy tą Funkcyą zaszczyceni, a ieszcze gdy ad praesens skassowane Exofficia więcey Deputatom expensy przymnozą, niebędą mieli za co sustentować się.

Jmc P. Kossowski Poseł Brzeski Kujaw. dolendo ze Obrady teraznieysze tak oporem idą, iż Projekt sprawiedliwosci suum sortiri nie moze effectum, obawiał się aby Seym teraznieyszy podobienstwem niezrownał się z innemi, kiedy repartycye Trybunałow nastąpią, słusznie na przyszłe Obradom oglądać

[493]

się radził Konsekwencye, łatwo z podziałow takowych wynikać mogące, zeby huc progressu dawney Sądowey Sprawiedliwosci nie był zwrocony zwyczay. Tudzież aby Transakcye perpetuitatis nienaruszone zostawały, y aby między obiema Prowincyami praeventio fori niepraktykowała się z uciemięzeniem possessye w obydwu Prowincyach maiących.

Na Koniec zas aby Deputaci przed Marszałkiem przysięgę na Seymiku wykonywali, y aby rigor tak na Senatorow, iako et in ordinem Equestrem, ktorzy się na Seymikach oddzielaią praescribatur w tym ze projekcie, instabat.

Jmc P. Borzęcki Ruski załuiąc ze tak wpryncypalney Materyi Projekt na Koniec Seymu do decyzyi został się, przymawiać się oraz do niego niewiedząc przyczyny, o zakonkludowanie go tylko upraszał.

Xze Jmc Prymas po kilkakrotnych perswazyach niemogąc w zakonczeniu Projektu sprawiedliwosci profitować, dwie ogłosiwszy propozy-

[494]

cye, iezeli projekt o sprawiedliwosci ułozony ma bydz podpisanym, y tak wiele Kadencyi ma miec Prowincya Wielko Polska, in ordine tedy tego Turnum sam z osoby swoiey zaczął.

Jmc P. Wwda Pomorski pytaiąc się Xcia Jmci Prymasa, iezeli Turnus presse o Kadencyi Trybunału Wielkopolskiego ma się zaczynac, praeveniendo tegoż Xcia Jmci Prymasa niepozwalał przystąpic ad Turnum.

Wszczął się tedy zatym wielki rozruch w Jzbie, ktory przez czas długi trwaiąc, ledwie za medyacyą Xiąząt Jchmciow Kanclarze W. Litt. y Wwdy Ruskiego uspokoił się.

Po ktorym uspokoieniu się Jmc P. Wwda Pomorski głos zabrał, ktorym ogłosił wynalazek Xcia Jmci Wwdy Ruskiego y spodziewaiąc się że go Zkonfederowane Stany approbować będą, wyraził, iż w Piotrkowie Kadencya post festum Santi Francisci immediate pierwsza, a druga post Dominicam Conductus w Poznaniu maią się zaczynać perpetuo sal-

[495]

va alternata z Prowincyą Pruską, w ktorey w Bydgoszczy iednego Roku Kadyencya, a drugiego roku w Poznaniu Kadencye odprawiac się y w nich tak Wwdztw Wielkopolskich, iako y Prowincyi Pruskiey wszelkie sprawy rozsądzone będą. Zdawało Mu się insuper ieszcze przydać, aby Konstytucye Annoru 1635, 1726. in toto reassumować, ponieważ z doswiadczenia nauczył się, iż Duchowni naywięcey Trybunały nabywaniem Dobr Ziemskich zatrudniaią y większą Summą iak Dobra są warte, obciązaią, a tym sposobem Nobilitas in Statu nie iest Dobra swoie ewikcyonowac, więc aby mocą teraznieyszey Ustawy przerzeczone Konstytucye suo in robore maneant, zanaypryncypalnieyszą rzecz sądził.

Jmc P. Męcinski Wielunski narzekaiąc na tak zwawe doponinanie się Jmc P. Woiewody Pomorsgo, proponebat Stanom, aby alternata Kadencyi Poznanskiey z Bydgoszczką skassowana była, secus iezeliby utrzymała się, y Miasto Jego Grodowe Wieluń

[496]

rowną prerogatywą zaszczycało się, dopraszał się.

Jmc X. Biskup Smolenski będąc delegowanym do projektu o Sprawiedliwosci powtornie usłyszawszy iakieś niewiadome dla Duchownych Ustawy, assekurował Skonfederowane Stany, iż zadney do tego projektu o Duchownych nie wkładał wzmianki, oprocz Prowincyi Litewskiey gdzie Duchownych w zględem Dobr mieyskich były wyrazone opisania, aby tedy praca Jego daremna niebyła w układaniu projektu tegoż tak iak się w Samey istocie znayduie approbare go lub reprobare proposuit.

Jmc P. Wwda Pomorski powodem Jmc X. Bikupa Smolenskiego będąc pobudzony, iż y On był do tegoz samego projektu delegowany reposuit, y ze Mu się pariter do niego wolno przymowic intulit, z tym Stanow ostrzezeniem, iż maiąc naukę z Patronow inaczey Prawa tłumaczących y rozumieiących nie tak się w swoiey istocie znayduią te prekaucyą per appendicem włozył, aby zaś z Kapituł Deputaci Duchowni iako to z Poznanskiey, Płockiey

[497]

Kujawskiey etc. po iednym tylko był obierany Deputat, a nie po dwoch, svadebat, przyrzekaiąc, iż Trybunały tych Deputatow ieszcze cierpiec będą.

Jmc X. Biskup Kujawski replicando Jmc P. Wwdzie Pomorskiemu, iż mniey expensy Kapituły miec będą chętnie na delegacyą iednego z kazdey Kapituły do Trybunału pozwolił, to zaś słowo, że ieszcze Trybunał Duchownych Deputatow cierpieć będzie, aby wyrazniey explikowane było, ządał, co y Jchmc XX. Płocki, Chełminski y Smolenski Biskupi exposcebant.

Jmc P. Poniatowski Stolnik Litt. Warszawski płynące Momenta Seymu tego wysoce sobie szanuiąc, niechciał obszerną zatrudniać wymową lecz, do poprzedzaiących głosow referuiąc się, aby Deputaci przysięgę wykonywali, iako pod zadnym pretextem o funkcyą Deputacką nie starali się, explikował, iż złego Sumienia Sędziami tylko Trybunały

[498]

zawsze napełnione będą, a dobrym y poczciwym Ludziom praecluditur do funkcyi akcess, aby więc temi Krzywoprzysięstwami z doswiadczonych iuż praktyk popełniaiącemi się Boskiego gniewu nie sciągac, przysiegę takową odrzucic zyczył.

Xże Jmc Prymas approbuiąc zdanie Jmc P. Stolnika, podobneż ządanie oddalenia przysięgo Deputackiey proposuit.

Jmc P. Poniatowski Warszawski słysząc, że z mowy iego iakaś po stronach formatur oboiętność, iasniey zdanie swoie przełozył, ktore in antecessum wyraził, ze tę przysięgę oddalic zyczył, ktora o niestaraniu się funkcyi w zakupywaniu Kresek iest dołozona, a poniewaz oprocz dokupowania się pieniędzmi wiele iest innych sposobow do uięcia sobie y starania się Deputatom o Kreskę w iednakowy zmierzaiący Sumienia obowiązek, tey przeto przysięgi na Deputatow imponere disvadebat.

Jmc P. Wwda Podlaski obszerną re-

[499]

nonstracyą Jmc P. Warszawskiego będąc convictus, o exkluzyą przysięgi na Deputatow instabat.

Jmc P. Młocki Zakroczymski, aby Deputatom Wwdztwa Mazowieckiego pensya naznaczona była, exposcebat łącząc zdanie swoie do zdania Jmci P. Wilczewskiego Posła Wiskiego. Dziękował przytym za manutenencyą Szlachty Jmci Panu Wwdzie Podlaskiemu, y aby Duchowni Dobr Ziemskich nie nabywali domagał się, in reliquo na Seymiki rozdzielone ne rigor extendatur, niepozwalał, allegando że w Ziemi Swoiey pokazać by się niemogł; Co do przysięgi, aby Deputaci przed Marszałkiem przysiegę wykonywali, zyczył.

Xże Jmc Marszałek usłyszawszy pro et contra w zględem projektu o sprawiedliwosci zdania, requirebat Jzby assensum, czy zupełna na podpisanie onegoż zachodzi zgoda, ktorą gdy okrzyknięto, przeczytany projekt przeczytany został.

[500]

Xże Jmc Prymas donosząc Stanom, iż się Jch ządzom zadosyć stało, gdy projekt sprawiedliwosci podpisany został, dla większey iednak twierdzy onegoż, drugi projekcik mały tęz Konstytucyą utwierdzaiący in formam sequentem, aby Elekcyą Marszałka pluralitas Sędziow y Posłow decidat opisuiący podpisanym został, intulit, na ktorego podpis zgoda niezaszła.

Jmc X. Biskup Smolenski przy Konkluzyi Seymu tego donosząc Stanom, iż był delegowany do Kalkulacyi Skarbu W. X. Litt. informował Stany de Statu Skarbu tegoż y że Likwidacyi słuchał z pozostałych Regestrow Sukcessorow S. P. Nieboszczyka Sollohuba Podskarbiego Litt. Ktorzy post exactam Calculationem sui nalezycie wyrachowali się docuit y ze Jm Skarb Litt. 40000. przeszło pozostał winien ex Regestris to patuit, aby więc wrocona Jm była ta erogowana expensa, prosił, y tym Koncem uformowany Projekt czytał, et ad Subscribendum Statibus permittentibus

[501]

podał. Podobnąz Kalkulacyą y z zyiącego ad praesens JW. Hrabi Fleminga słuchał, Ktory troistą Likwidacyą rachuiąc się fassus, że Skarb przerzeczony znaczną Rzepltey przyniosł by auxesim, gdyby przechodu Woysk Rossyiskich, oschłosci Rzek portowych y innych przeszkod partykularnych pod protekcyą Moskiewską Kupcom przez lat siedm dawaną, nie było. Co sprawiedliwą w Stanach uczynic powinno permowencyą interea ze dobrowolna Skarbu Aukcya po Sto Tysięcy Złotych spontanée Rzepltey deklarowana w swoiey się ziscic niemoze effektuacyi dla przyczyn przełozonych O Modyfikacyą tegoz dobrowolnego Skarbu aukcyonowania Jmc P. Podskarbi Litt. prosił po pięcdziesiąt Tysięcy Rzepltey za lat 12. oddać przyrzekaiąc, a łacząc tę Summę z remanentami dawnemi Skarb Litt. Million Szesc kroc siedmdziesiąt Tysięcy, Siedm set dziewięc złotych groszy 16. oddać iest obowiązany,

[502]

et hocce fine Proujekt z Kwitowaniem czytał.

Jmc X. Biskup Wilenski dziękuiąc Jmci P. Podskarbiemu Litt. za wierne około skarbu attencye y czynnosci przeszkody przez Jmci X. Biskupa Smolensgo przywiedzione approbował.

Xże Jmc Staznik Koronny Sandomirski qua delegatus przychilaiąc się do zdania Jmc X. Biskupa Wilensgo podobne oswiadczył podziękowanie Jmc P. Podskarbiemu Litt. przydaiąc do przeszkod Skarbowi poczynionych tę reflexyą, ze Jmc P. Podskarbi W. Litt. 170000. Złł. z Dobr Ekonomicznych S. P. Krolowi za mocnym naleganiem Dworu wypłacił, Ktorey Kwocie na teraznieyszy S. Jan Termin przypadł.

Jmc X. Biskup Kujawski z rownego wyroku Stanow bedąc do słuchania Rachunkow Jmc P. Podskarbiego WKor. delegowanym z podaney od niegoż importacyi wielce ucieszył się, gdy podaną widział sobie Kwotę Trzy Milliony Sto pięcdziesiąt sześć Ty-

[503]

sięcy Złł. gd. 22. Ale kiedy expens percepcie rowny postrzegł z Authentycznemi Rewersami zgadzaiący się, ubolewał, ze Rzeplta gotowey Summy w Skarbie niema oprocz 19600. Złł. y podobnyż potym czytał Projekt z Kwitem Jmci P. Podskarbiemu W. Kor.

Wzięli y inni Jchmc Delegaci Posłowie do słuchania Rachunkow głosy, ktorych naywiększe dały się słyszeć narzekania, że mimo tyle Praw zabraniaiących, tyle pozwalały sobie Senatus Consilia, ze aż Skarb zubozyły. Jnne zas pretensye iako to Jmci Panu Niemierzycowi Chorązemu Sandomirskiemu, Poninskim Sukcessorom Boratyniego, aby Skarbow więcey nie za ambarassowały, o wypłacenie Jm Summ ze Skarbow instabant.

Czytano potym Projekt reparacyą Zamku Warszawskiego zalecaiący, ktorym aby Jmc P. Podskarbi W. K. Kamienicę Samborgerowską y Rafałowiczow dla rospostrzenienia Zamku zapłacił, eadem Lege został ob-

[504]

strictus. Jtem czytano drugi Projekt Mennicy, w ktorym nakazano aby Ludzi na Alchimyy znaiących się z Zagranicy Sprowadzono, y nietylko Gory Olkuskie, ale y gdzie się Aurifodinae znaydą, otworzono.

Zabrał potym głos Jmc P. Przezdziecki Referendarz Litt. Poseł Minski o przeczytanie 2. Projektow małych instando, Pierwszy Recess od Arcy Biskupstawa Wilensgo do seymu Corona'onis okazuiący się, a drugi Pensyą Xiązęciu Jmci Kanclerzowi W. W. X. Litt=o za wierne Usługi Jego in Ministerio przez Lat Czterdziesci pokazane 9sm dziesiąt

Tysięcy Złotych na Rok Mu naznaczaiący, w ktorym Projekcie takze dołozono było, aby Jmci Panu Marszałkowi Konfederacyi Litewskiey ze Skarbu Litewskiego Sto Tysięcy Złotych wypłacono, Co Stany pro rato et grato akceptuiąc determonowane Summy dla spoznioney Pory Xiąże Jmc Prymas na Sessyi następuiącey podpisać deklaruiąc solwował Sessyą.

Sessya

Trzydziesta druga

d. 16ta Junyy.

Po zagaieniu Sessyi dzisieyszey iako wczoraysza solwowana iest dopominaniu się in rem Prowincyi Litt. głosow o czytanie wygotowanych Prowincyalnych Projektow, tak zaraz Xże Jmc Marszałek zadość czyniąc swemu przyrzeczeniu dał głos in Ordine tego Jmc P. Szadurskiemu Jnflandskiemu.

Zas Xże Jmc Prymas, aby rzeczy na teraznieyszych Obradach swoim szły porządkiem, gdy iuż wszystkie propozycye Conclusionem suam szczęsliwie odebrał, y iedna tylko sub N=ro 19. indecisa zostaiąca oczekuie resolutionem, pomysleć nad tym Przeswietnym Stanom radził, aby gorszącey Smiałości zamknięte wrota obradom publicznym bespieczenstwo wszelkie y przyzwoitą powagę warowały.

A zatym zabrawszy głos Jmc P. Kasztelan Kaliski, iak w Nim Xcia Jmci Prymasa takowe

[506]

zalecenie wielbił, tak iż naznaczony do ułozenia tey Materyi ma gotowy Projekt oswiadczył się, y o wysłuchanie Stanow upraszał.

Przeczył temu mocno Jmc P. Glinka Poseł Łomzyn. allegando novitatem hancae nigdy na Seymikach, na ktore tylko posłował, non practicatam, ze szczegulnie Projekta ułatwiaią się pro re Senata, a desideria Wwdztw w Jnstrukcyach odłogiem, bez skutku lezące, podobno diriguntur umyslnie do tego Konca, aby Posłowie z temi foliałami nie decydowanemi wrocili do Domow, ktore od Braci in Comissis ad perficiendum odebrali.

Na co Xże Jmc Prymas respondendo Xcia Jmci Marszałka obligował, aby Stan Rycerski upewnic raczył, iż aby tylko czasu inutilibus disputationibus niezabierał, desideria Jnstrukcyi juxta Turnum nieodkładnie słuchanemi będą.

Acquievit nieco Jmc P. Łomzynski, a zatym po zaspokoieniu się wielkiego rozgoworu tandem bespieczenstwo Obrad publicznych y wcho-

[507]

dzących w nie Osob Waruiący Projekt przeczytanym iest in sequentia: iż na wszczynaiących tumulta nie tylko Obrad publicznych, Seymow, Seymikow, y mieysc, ale tez y Osob w nie wchodzących bespieczenstwo przepisuiąc, rigor przez Statut Zygmunta I. tak wyższych, iako tez pożnieyszego 1510. Roku Tit: paena contra viola tores ponawia się.

A ze exekucya iest nayskutecznieyszym zabiezenia smiałosci wynalazkiem, przeto po popełnionym excessie obwiniony na Seymie przez Sąd Marszałkowski, a na Seymiku przez Sąd Grodu Staroscinskiego indilate po Seymiku złozony karany być powinien irremissibiliter, et in casum ucieknienia, Konfiskascya na Dobra takowego ma extendi.

Po wysłuchanym takowym projekcie Jmc Pan Mrokowski Poseł Czerski allegando aqualitatem być Stanu Rycerskiego z Senatem, aby przeczytany projekt in suo rigore nietylko ad Ordinem Equestrem, ale tez y do Senatu sciągał się, in stabat.

Zaś Jmc P. Glinka Łomzynski, aby tenże

[508]

Projekt nietylko Seymom, Seymikom, ale tez y Sądowym Jurisdykcyom securitatem omnimodam warował, o dołozenie tego dopominał się.

A gdy Projekt poprawiony accedente universali consensu podpisanym został, Jmc P. Szadurski Poseł Jnflandski głos zaraz na początku Sessyi dany dopiero hoc in loco zabrawszy, podał następuiące Projekta: iako to 1. Pogłowne Zydowskie ad normam w Koronie opisanego ustanawiaiący w Prowincyi Litew y Xięstwie Jnflandskim przez Kahały wypłacić się maiące 2. Dla Artilleryi Litew wybieraną in us'q Kwartę do generalney Kwarty przyłączaiący, a teyze Artilleryi zeby Skarb Litew dwiema ratami corocznie Constitutione 1717. praescriptam summam wypłacał, y iak nad expensą tak porządkiem iey Komissya Skarbowa dozor miała, wyznaczaiący. 3. Przywileie dwa Juris Magdeburgensis ieden Xciu Jmci Wwdzie Ruskiemu w Miescie Czerhowie, drugi Marszałkowi W. Litewskiemu w Miescie Bobrze nadane approbuiący 4. Chorągwi Węgierskiey W. X. Litew. do Laski Wielkiey tegoż Xięstwa nalezącey ponieważ szczupła dla niey we 20. naznaczona

[509]

płaca tak dalece niewystarczaiąca, że teraznieyszy W. Marszałek Litt. na utrzymanie iey ze Skarbu swego corocznie kilka Tysięcy expensuie, aby Komissya Skarbowa po 9. Tysięcy quotannis ad manus tego z W. Marszałka wypłaciła, stanowiący. 5. Projekt Comissionis do Starostwa Howelskiego aby w Gruntach Sprzeczkom cum Colluteralibus podpadaiącym Krzywda się niedziała, Komissarzow na rozgraniczenie naznaczaiący.

Gdy te Projekta przeczytane Kontradykcyom niepodpadały, skoro podpisanemi zostały, Jmc Pan Chodziewicz Poseł Zmudzki podał inny o przeczytanie onegoż dopraszaiący się. Ktorego czytanie lubo nieco od Posłow, aby juxta Turnu desideria Wwdztw czytane były, dopominaiących się zatamowane było, iednakze w krotce nastąpione o tych edocuit Kontentach, iż Xcia Jmci Wwdę Wilens'go Jnstygatorowi Litewskiemu do Konfederacyi generalney Litewskiey zapozwać tak o Dobra Nieswież, Olykę, iako też o Akcyzę Słucką y werbunek Zołnierza rozkazuie, Kupy swywolne Hetmanowi znosic, y Garnizon Słucki w

[510]

Komendę swoią odebrać pozwala.

Po przeczytanym takowym projekcie gdy tylko ieden Jmc P. Jlinski Poseł Kyyowski aby tak wielki Rzepltey na obwinienia Xcia Jmci Wwdy Wilenskiego ob absentiam Jego exusari niemogące, rigor ad mentem prawa, iż neminem captivari licet nisi jure victum, niewyciągał się, instabat, Zas inni Posłowie iako tenze Xże non captivatur, ani innym sposobem od Rzepltey judicatur, ad Judiciuni tylko Konfederacyi remittitur, odpowiedzieli za uspokoieniem się Jmc P. Kyyowskiego, a proszeniem wszystkich o podpisanie projektu, podpisanym iest.

A zatym Jmc P. Wilczewski Poseł Wiski wraz z innemi odezwawszy się o przeczytanie Gdanskiego Projektu instabat, na Ktoren gdy zezwolono, przeczytanym został in sequentia: Jż ponieważ na Miasto Gdansk ledwie nie wszystkie Wwdztwa włozyły w Jnstrukcye liczne skargi Posłom na Seym tareznieyszy obranym, iako tegoż Miasta Magistrat władzę na Stan Szlachecki rosciąga y onę exekwuie, czego do-

[511]

wodem iest Urodzony Franciszek Wilczewski Szambellan, y na ten czas, kiedy sromotnie we Gdansku traktowanym był, funkcyą Deputata Chełminskiego Wwdztwa zaszczycony, iako tenże Magistrat dalsze czyniąc bezprawia Monetę bez wewnętrznego waloru byye, Czerwone Złote przed następuiącą defluitacyą podwyższa, a po upadnieniu iey zniza, Redukcyi przez Podskarbich uczynioney nieprzyimuie, w Towarze lesnym, y wymysleniu Trzech Korczykow od Łasztu Zboża Krzywdę wielką sprawuie, akcycy contra Lauda Terrarum Prussiae postanawia, y postanowione wybiera, Zolnierzy na Dobra Ziemskie wysyła, y Konstytucyi niezachowuie; Przeto praesenti lege statuitur, aby Nayiasnieyszy przyszły Regnant zaraz po szczesliwey Koronacyi wysłac Komissarzow do przerzeczonego Miasta Gdanska niezaniedbał, iżby ciż Komissarze wszystkie prawa Komportować przed siebie nakazali, y w wyrazonych Kathegoryach rostrzęsnienic uczyniwszy paenas in Convulsores Legum opisali, y ukrzywdzonym satisfactionem

[512]

assekurowali.

Po skonczonym tym projekcie Jmc P. Karczewski Poseł Ciechanowski, a przy nim y inni Mazowieccy Posłowie urgebant, aby y Jmc P.Czapski Starosta Knyszynski rownie iak Jmc P. Wilczewski ukrzywdzony dołożonym został.

Zaś Jmc P. Wwda Pomorski iako Ziem Pruskich Senator za Miastem Gdanskiem głos swoy interponendo explikował, iż tenże Gdansk daleko większemi zaszczyca się Prawami, a nizeli inne w Koronie, lub w Prowincyi Litt. Miasta, y ze Komissya chyba tylko na zgubę Miasta, a niepozytek powszechny wymagana zostaie, gdy pamiętaią niektorzy Komissyą z Kancellaryi Saskiey nayprzod, a potym y z Koronney expedyowaną co za Skutek odnisła, ktorego naylepszym być może Swiadkiem Jmc P. Krajewski Poseł Ciechanowski iako Jnstygator Kor. ad expediendu juncae Actum uzyty. A iako przy Kwarcie rekomendował Stanom Jmc P. Starostę Zakroczymskiego, taky teraz upraszał za Nimże aby avulsa od Sttwa Jego rekuperować mogły.

Jmc P. Wilczewski Poseł Wiski refutando o

[513]

głos Jmc Wwdy o podpisanie projektu wraz z innemi o toż przymawiaiącemi się, instabat.

Lecz contra dixerat temuż Jmc P. Piaskowski Poseł Wołynski allegando, iż do przerzeczonego projektu to też wciągniono, co iuż w Kommissyi skarbowey wyrazono.

A gdy Jmc P. Wiski reposuit, iż tey Komissyi pewnie Gdansk słuchac niezechce, Jmc P. Małachowski Poseł Sieradzki wzaiemnie odpowiedział, iż nie wątpi aby przerzeczoney Komissyi tez Miasto akceptować niemiało, ale ze Komissya od Jmc P. Wilczewskiego wyrobioną pewnie pogardzi, certum esse rozumie.

Zabrał przeto głos Jmc P. Wwda Sandomirski do inney Materyi stosuiący się, w ktorym wyrazaiąc wstyd, iż pro Domo sua Oratorem stawic się u Stanow Rzepltey musi wyexplikowawszy Jntercyzę Żony swoiey a Wnuki Hetmana Jabłonowskiego, iż po rozeszłey się in Creditores fortunie Jego przez ustąpienie Mu we dwoch kroć sto Tysięcy Krolewszczyzny taką posag wypłacaiącą monęta Kontentować się musi, ktora ad

[514]

Posteros transmitti niemoze, aby przecież Sukcessorowie ukrzywdzenia nie cierpieli w czasie odpadnienia teyze Krolewszczyzny in stabat o przeczytanie uformowanego es nomine projektu, ktory oddał do Laski.

Jmc P. Wwda Pomorski iako na dniu wczorayszym Jmc P. Chądzynski godny Poseł Rozanski proposuit Przeswietnym Stanom, izby Koronacya przyszłego Regnanta pro hac sola vice odprawic się mogła w Warszawie, tak upraszał, aby Wwdztwo Krakowskie niechciało bronić tego zaszczytu na ten raz ieden temu Stołecznemu Miastu Warszawie.

Odezwali się na to Posłowie Krakowscy o Turnum w tey Materyi dopraszaiąc się. Zas Jmc P. Kasztellan Jnowrocław allegando zakonczone na dniu wczorayszym Skarbu Kor. rachunki, y Kwity na nie zaszłe wspominaiąc, gdy do Sukcessorow Kalkulacyi wyznaczeni non referunt tego co uczynili, proposuerat aby y ta Materya bez skuteczną nie została w zleceniu swoim.

Na ten głos Jmc P. Glinka Poseł

[515]

Łomzynski uskarzał się, iż Senat zawsze mowi, y coraz nowe wnosi materye, a Wwdztw desideria protrahuntur niewiedziec do ktorego czasu, Xże Jmc Marszałek dogadzaiąc ządzom Przeswietnych Prowincyi, et in ordine czytania desiderio nim przystępuiąc ad Turnum dał głos nayprzod Wwdztwu Krakowskiemu.

A za tym na czytaniu roznych projektow ad desideria Wwdztw ułozonych, od Wwdztwa Krakowskiego zaczęty turnus kontinuował się az do Woiewodztwa Wołyns'go, z ktorego Xże Jmc Łowczy Kor. Posłem będący, gdy intulit, aby Duchowienstwo ratione decimarum w Swieckim Sadzie agat, y większey dziesięciny nad zaszłe Kompozycye niewyciągało, tudzież Dekret intuitu tychże Dziesięcin w Ziemstwie Warszawskim zaszły approbowanym przez Seym teraznieyszy został, iak takiemi ządzami mocno utracił Jchmosciow XX. Biskupow, iż się z tey okolicznosci zwawa wszczęła dysputa, tak rownie Xże Jmc Prymas do passyi pobudzony niecierpliwoscią o solwowawanie Sessyi prosił, y zaraz wyszedł z Senatu.

[516]

Wrzawa wielka była dopominaiących się Posłow o Kontynuacyą dalszych projektow, lecz gdy y Xże Marszałek wynosił się za Xciem Prymasem w krotce, a nieczekaiąc daley y inni rozchodzic się zaczęli, Sessya skonczyła się na utarczce tym zakonczoney, iż disordine magno wszyscy in confuso abierunt.

Sessya

Trzydziesta Trzecia

d. 18va Junyy.

Za ziechaniem się dnia dzisieyszego Senatu y Stanu Rycerskiego o 9. z rana do Zamku, Xże Jmc Marszałek Sessyą zagaiaiąc iak dnia onegdayszego rozeszła się na głosie Woiewdztwa Wołynsgo, tak dzis in ordine promovendorum desiderioru suonem dał mu głos in instanti.

Zas Xże Jmc Prymas interipiendo pozwolony głos, sam nayprzod odezwał się przepraszaiąc tegoż Wwdztwa Posłow, a mianowicie

[517]

Xcia Jmci Łowczego Kor. iż na dniu onegdayszym dla słabosci Zdrowia Swego niemogąc daley wysiedziec, przymuszonym został inchoatum na Wwdztwie Wołynskim turnu przerwać, y z Senatu wyniść co prędzey spiesząc się dla uczynienia sobie folgi. A iako multum queritabatur dnia onegdayszego na Stan Duchowny, tak dooswiadczoney przez niegoż w tey mierze Komissyi wygotowany projekt aby przeczytanym został, upraszał.

A zatym przeczytano tenze projekt Deputatom ad Pacta Conventa zalecaiący, aby przyszłemu Regnantowi to etiam in Conditionibus warowali, iżby tenże futurus Rex ratione variarum differentiarum inter spiritualem et saecularem Statum Sopiendarum Komissyą ad mentem Konstytucyi 1618. wyznaczył.

Zaszła na niego powszechna zgoda y tylko Jmc P. Swieykowski Poseł Bracław Konstytucyi 1736. do tegoż projektu aby in Comissionem weszła, superadditionem ządał.

[518]

Zaś Wwdztwo Wołyn. ex turno desideria sui promowuiące Xciem Jmcią Łowczym Kor. pierwszym Posłem swoim więcey zalu być nad słaboscią zdrowia Xcia Jmci Prymasa, a nizeli nad przerwanym na dniu_onegdayszym głosie dotkliwość oswiadczywszy, podało projekt o Dzięsięciny forum saecilare przepisuiący, y Dekret Ziemstwa Warszawskiego approbuiący w tychże Dzięsięcinach ferowany.

A Jmc P. Piaskowski Kolega Xcia Jmci Łowczego o fundacyi Panien Kanoniczek ad ducendo rospoczęty po miedzy S. P. Jeymci Pani Ordynatowey Zamoyski Sukcessorami w Trybunale Kor. Prosec, aby sub approbationem przez nikogo promowowaną niebyła, praecustodiebat.

Kontynuował się daley Turnus, y z Woiewdztwa Podolskiego Posłowie promovebant desideria sua, aby nayprzod in conservationem Fortecy Kamienieckiey dawnemi Konstytucyami naznaczone 30. Zas na Komendanta 6. corocznie bez zawodu przez Komissyą

[519]

Skarbową wydawane były. Powtore Jmc P. Matozynski do Stambułu iezdzący, aby regratificationem tym prędzey miał sobie assekurowaną, im mniey zasłuzony Jmc P. Węgierski za to tylko, iż pieniądze odwiozł, 8000. Resultato Senatus Consilyy sobie naznaczone odebrał. Po trzecie aby czas Seymikow Relacyinnych y Seymu Elekcyi pomknietym został tym sprawiedliwiey, ze te Wwdztwo odległe nie zaraz zaiechać y przyiechać może, Co y inni approbarum rownym czasu przedłuzenia dopominaniem się.

Z Wwdztwa Smolen. Posłowie o Kanonizacyą B=o Kalasancyusza, y o Konwiktow zniesienie instabant.

Zaś Lubelscy iako to Jmc P. Zamoyski Aukcyą Posłow, projekt dla zagrodzenia złym postępkom drogi amnestyą znoszący. Zas Jmc P. Jezierski P=a Fournier Chorągwi Wegierskiey Rotmistrza 40. Rok w Rzepltey słuzącego, y 9. Dzieci maiącego rekomenduiący względem Przeswietnych Stanow pro-

[520]

movebant.

Z Bełzskiego Wwdztwa, aby występuiący z Zakonow niebyli capaces tak Patrimoniorum suoru iako też wszelkich Prelatur. Zas Jmc P. Wwda Bełski rekomendował się Stanom, aby Dobr swoich za Krolewszczyznę zamian mogł otrzymać, czemu contra dixit Jmc P. Karniewski Poseł Rozanski allegando iż iezeli takowe beneficium Rzepltey dla wszystkich rowne będzie, to y Jmc P=u Wwdzie na ten czas niekt sprzeciwiać się nie będzie. Zaś Xże Jmc Kanclerz Litt. expressit, iż do takowey okolicznosci super cognoscendam Dobr aequivalentiam Kommissya praecedere powinna.

Powiat Wołkowyski, aby zagraniczna moneta niezaraziła influencyą swoią amplius Kraju Poskiego y Litt, tudziez aby Directores Poczt oboyga Narodow wraz z Pocztmagistrami z Samey rodowitey Szlachty byli. Dobra Stołu Krolewskiego w Ręku Exoticorum znayduiące się, aby exnunc odebrane junguntur Massae Oeconomiarum. Wakanse W. X. Litt aby samym w Litwie Urodzonym, y tamże possessye swoie maiącym

[521]

rozdawane były, oraz Biskupstwa Ritus Graecisolis Nobilibus Jndigenis cedant. A tu względem Poczt Xiąże Jmc Kanclerz Litt. exconnexione Urzędu swego przymawiaiący się gdy Cognitio Provilegionem a defuncto Rege Concessorum zachodzi, okoliczność tę non nisi in Pactis Conventis caveri judicabat.

Wwdztwo Płockie Approbacyą Funduszow Płockich promovebat, tudzież aby Koronacya przyszłego Regnanta tu w Warszawie odprawic się mogła, instabat, et hoc in loco Xże Jmc Prymas do Koronacyi odezwawszy się tanq'm primusin Ordine radby Manutenere Legem, lecz ponieważ Zamek Krakowski wielce iest zruynowany, przeto chciałby pro hac sola vice do tego ządania publicznego przychylic się, aby tu w Warszawie Actus takowy peragatur, W czym tez Przeswietne Wwdztwo Krakowskie będzie raczyło wyperswadować sobie spodziewał się.

Domagano się w tey okolicznosci o Turnu Lecz Xże Jmc Marszałek reposuit, iż ieden

[522]

nieskonczony niepowinien być przerywany drugim. A zatym in desideryys daley kontynuował się turnus, a gdy iuż dwunasta wybiła godzina, na Orszanskim Powiecie skonczył się, Solwowana Sessya na po Obiedzie na 2. godzinę.

Gdy przeto druga godzina po Południu wybiła, ziechali się powtornie na Zamek, y po zagaieniu Sessyi, zaczęła nayprzod zanosic Ządze Swoie Ziemia Czerska, aby iak Prawo miec chce y rozkazuie, Poczta Koron nie przez Kogo innego, tylko przez Szlachtę trzymana była, et co intuitu podpisanym został ułozony projekt. 2do aby na Komissyą Skarbową Ziemia Czerska swoich Komisarzow miewała.

Ziemia Warszaw. przez Jmc P. Stolnika Litt. aby securitas bonorum terrestrium Trąmbki et Borowa do XX. Kommunistow caveatur favore Dziedzicow, quius'q in Minorennitate zostaiący ad discretionem annorum nieprzyidą. Aby Fundacya Jchmc PP. Kanoniczek utwierdzoną została. Zby Transactiones perpetuitatis in forma Statutu per partes suum habeant robur

[523]

Aby adinveniantur sposoby in Conservationem Bibliotheki publiczney Cura et impendio Jmienia Załuskich zebraney pro Commodo et utilitate Oyczyzny. Ad extremum aby Rachunki z Skarbu Litt. od Oyca Jego per Deputatos a Republica odebrane, a dotąd niezakwitowane w teraznieyszym czasie od Stanow Rzepltey za sprawiedliwe uznane Kwit odebrały. Zas przez Jmc P. Szydlowskiego Kollegę Jmc P. Stolnika, aby ponieważ Zamek Krakowski nie iest ieszcze wyreperowany, Koronacya przyszłego Regnanta w Warszawie nastąpiła, doraszał się.

Ziemia Wizka aby Sol Suchodniową przed tym na Składzie w Łomzy, a potym w Warszawie odbieraiąca ze Składu Piątnickiego miewała wydawaną: podała eo nomine projekt za Transport po gd 18. od kazdey beczki na Skarb assekuruiący; tudzież na Seym Koronacyi in 9bri lub Xbri przypaść mogący wiele przyniesie expensy, a zamek Krakow. ieszcze nie iest wyreperowany, aby się tu w Warszawie odprawił. Oraz aby Jmc P. Horaimowi

[524]

Podkomorzemu y Posłowi Wilen. ob ratione meritum przynaymniey na Starostwie Jego Jałowskim Summy assekurowane zostały, instabat.

Ziemia Wyszogrodzka aby Koronacya przez Wwdztwo Krakowskie w Warszawie effectuanda concedatur. Projekt w Jnteresie Jmc P. Kickiego Podczaszego Zakroczym. Majora y Sekretarza Artyleryi Koron. grunta pewne zarosłe y puste jure petendo et hareditario do Dobr Jego dziedzicznych przyłączaiący przyiętym został, recomendabat.

Ziemia Zakroczymska aby iak obranie, tak y Ukorowanie przyszłego Krola w Warszawie nastąpiło. Aby Jchmc Lustratorowie do Kwarty wyznaczeni znayduiących się po Krolewszczyznach Kosciołow wiele spustoszałych tak Argenteria, iak y omnem apparatum ac Aedificia ad referendum Statibus Reipubl. opisali. Dekret Ziemstwa Warszawskiego intuitu Dzięsięcin exccusus nonnullis nimis rigoris punctis approbationem otrzymał. Fun-

[525]

dusze ktore iuż poustawały, y zniesione bez naruszenia intentionum Fundatorum bydź niemogą, confirmentur, a czynienie de nova radice innych expressa Seymu teraźnieyszego Lege prohibeantur. Numerus Posłow iezeli dla innych Wwdztw, to y dla Ziemi Zakroczymskiey augeatur. Starostwo Zakroczym. ad prae scriptum Constitutione 1717. zawsze po 40. beczek Soli brać powinne, a ledwo ie po 20. odbiera, residuitatem odebrało, et Constitutam superus dictam quantitatem pro semper nie zawodnie odbierało. Tudziez Koscioł Farny w Zakroczymie upadku przez podrywanie Wisły bardzo bliski na Tamy utrzymywania Sol wyznaczoną maiący, a nie odbieraiący iey, zaległę odebrał, y następuiącą. Kwit dla Jchmc PP. Poniatowskich iako Oyciec Jch będąc na ow czas Wwdą Mazowieckim coram Deputatis a Republica zupełnie ze Skarbu Litt. wyrachował się, indilate podpisanych został, exposcebat.

Ziemia Ciechanow. aby Sol Suchednio-

[526]

wą ad mentem Konstytucyi 1726. et 1736. po 1000. Beczek z Wieliczki, a 500. z Bochni punktualnie odbierała. Concordatum intuitu Abbatiarum cum Curia Romana zaszłe, a u Jchmc XX. Opatow in abscondito trzymane, iż funkcye odbywać winni, zawsze się z nich wyłamuią in Volumen pro publicá Contentorum Notitia ingrossowane zostały. Jchmc PP. Wwda Smolenski y Wwda Jnflandzki y Kasztelan Sochaczewski dla ubespieczenia sobie zdrowia za granicę, do Wod iechać pragną, aby pozwolenie od Stanow Rzepltey otrzymali. Jchmc Wilenski y Łęczycki Podkomorzowie aby w Ządzach swoich skutek otrzymali. Jmc P. Kicki Major Artilleryi Kor. aby in corporationem gruntow wspomnianych ad haereditatem suam otrzymał. Koronacya pro hac sola vice aby się tu w Warszawie odprawiła, a nie w Krakowie, exorabat.

Ziemia Łomzynska Sol Suchodniową w małey Kwicie odbieraiąca, a pogłowne wiel-

[527]

kie płacąca, aby 600. beczek do dawnych sobie przydane miała. Pałacu wystawienie y Placow na niego zakupienie Krolowi Augustowi II. przez Stany Rzepltey pozwolone, aby cássetur, y assekurowane od niedawno zeszłego Augusta III. 3. milliony in emolumentum Rzepltey, aby repetantur. Tudziez, w Katedrze Warminskiey ad praescriptum Konstytucyi 1560, 1607. 1669. aby tylko Samey Szlachcie Prelatury y Kanonie exceptis nonnisi Canonicatibus, Doctoribus, ktore etiam ex Civili Statu personis Varmiensibus Jndigenis, non autem Exoticis conferri maią, rozdawane były, y tychze praw cytowanych Xże Biskup Warmin. przestrzegał. Reassumuiąc dawne Prawa, aby przyszły Krol Poczet Directores et eoram subalternos sub nullitate Privilegiorum teraznieyszey Ustawie contrariorum nie kogo inszego tylko Rodowitych Polakow z Kondycyi Szlacheckiey pochodzących Konserwował. Projekta podała y do Pieczęci Litew. Jmc P. Wwdę

[528]

Mscislawskiego tanq'm a Vita functo Rege assekurowanego rekomendowała, oraz aby Koronacya nie w Krakowie, lecz w Warszawie odprawiła się instabat cum hac caulela, aby in casum nie zgodzenia się na to, Wwdztwa Krakowskiego Turnus distincte do tey materyi pozwolonym został.

Ziemia Liwska przez podpisywanie wielu projektow in multi disideryys suis satisfacta o to tylko instabat aby Fundacya Jchmc PP. Kanoniczek approbationem otrzymała, y Koronacya nie w Krakowie lecz w Warszawie pro hac sola vice naznaczona została.

Ziemia Nurska, aby Starostwo Nurskie per avulsa z Jntraty ogołocone y 1600. tylko importuiące Złł., a trzema Jurysdykcyami iako to Nurską, Ostrowską y Kamienczykowską zaszczycone ad Mentem Konstytucyi 1641. et 1699. ex primis vacantyy, salvis modernis Possessoribus, znacznieyszemi dochodami opatrzone zostało, Justitiae Rzepltey recomendovit ułozony hocce in passu Projekt.

[529]

Ziemia Drohicka efflagitavit gdy do Dobr Kumanowic zwanych w Wdztwie Podolskim lezących Komissya wyznaczona została, Starostwu Nurskiemu pomnozenie Jntraty provideatur. Tudziez pretendowana od Jchmc PP. Grodzinskich do Sttwa Augustowskiego Komissya do przyszłego Seymu rejiciatur. Zas do Dobr Suchawola w Wdztwie Lubelskim lezących niegdy Jmc P. Kuczynskiego Podstolego Mielnickiego dziedzicznych iuż rozgraniczonych, Kopcami tylko nieopasanych, aby na wysypanie tychze Kopcow Podkomorzowie cum suis Officyys wyznaczonemi byli; Ex hoc loco odezwał się Xże Jmc Kanclerz Litt. allegando, iż dla tego Kopce nie sa usypane, ponieważ te Dobra z Ekonomią Krolewską graniczące podpadle in peragenti, Comissioni Appellationis per Partem utramq' na Sądy Relacyine interpositae tamże rosolutionem otrzymać tenerentur. Na co Jmc P. Kossowski Poseł Drohicki respondendo gdy allegavit Jmc P. Wwdę Połockiego similem do Dobr swoich od Seymu teraznieyszego Comissionem

[530]

otrzymuiącego, instabat, aby gdy iednemu hocce beneficium conceditur, y drugim non negetur, lub wszystkim generalnie non impertiatur. Adaley promowuiąc desideria Ziemi swoiey czytał Projekta, aby Urzędy po Wwdztwach zacząwszy od Wwdy az do ostatniego Urzędnika Samym tylko w tym Wwdztwie, lub Ziemi, w ktorych Urząd wakuie, nie zmyslonym, lecz prawdziwym possessionatom conserantur. Aby Jchmc PP. Posłowie Cudzoziemscy ad Mentem Legum et signanter Constituonis 1696. nie tylko in Campo Electorali, ani tez ani w Warszawie nieznaydowali się, ale na mieyscach odległych przez Jchmc PP. Marszałkow onymże wyznaczonych pro interea zatrzymali się pokiby Seym Electionis swego nie odebrał zakonczenia. Nobilitacye Jndygenaty aby nie tylko ad praesens tollantur, ale też y na potym abrogentur, aby iedney osobie dwoch Starostw lub krolewszczyzn znacznieyszey intraty Krol Jmc niekonserował, chocby ieden Tenutarius sprzedał; Tudziez aby Sexui Muliebri Jura Commu-

[531]

nicativa non concedantur, y WW. Pieczętarze przestrzegali Prawa takowego niepieczętowaniem takichze. W Drohiczynie WW. OO. Franciszkanow, Benedyktynek, tudzież Bazilianow dla Szerzącey się w tey Ziemi Schizmy wielce potrzebnych, Missionarzow w Siemiatyczach cum maximo populi Christiani fructu erigowanych, fundationes ut approbentur. Kapturowych Sędziow teraz pro Arbitrio obieranych aby naywięcey nadliczbę Dwudziestu Ośm bywało za Seymu teraznieyszego ustawą. Ten ostatni Sędziow Kapturowych Projekt Arcy Wielu Posłom podobał się, y aby na inne Wwdztwa rownie sciągnionym został, dopraszało się.

Ziemia Mielnicka Fundusze sine consensu Reipubl. zaszłe po Konstitucyi de non alienandis Bonis 1699. ustanowioney ut non approbent, przeciwko wyznaczoney Komissarzom, Lustratorom, Assessorom, Podskarbim y Xciu Jmci Kanclerzowi niemowiąc, przez Cło generalne Kwartę sprawiedliwą, pogłowne Zydowskie pomnozone na znie-

[532]

sienie pogłownego Szlacheckiego do Skarbu Kor. Prowenta aby innym dyspozycyom na dispartymenta nie podpadały, w dołozeniu tego w Komissyi skarbowey projekcie Konwent Paulinow w Lesnie przez Michałowskich y Szuyskich ufundowany aby approbationem otrzymał, o Projektu przeczytanie instabat.

Ziemia Sochaczewska z innemi Wwdztwa Rawskiego Ziemiami aby augeantur Posłowie gdyby to subsequi miało dla innych Wwdztw. Aby Koronacya pro hac sola vice w Warszawie odprawiła się. Aby Probostwo Piotrkowskie Kapitule Gnieznienskiey na Prezydentow Trybunalskich inkorporowane approbawanym zostało. Aby Wwdztwo Rawskie Konstitucyami 1623, et 1627. trzy Tysięce Beczek Soli Suchodniowey na kazdą ziemię po Tysiącu iednym naznaczonych maiące, aby ie niezawodnie odbierało. Dla Powiatu Mszczonowskiego od Rawy oddalonego aby Suscepta y lezenie Ksiąg w Mszczonowie było. Zby Wwdztwo całe Posłow 9. a

[533]

Deputatow 3. miewało. Aby Jchmc Panien Kanoniczek fundacya, tudziez beneficiorum et omnium largitionum ad communem Kapituły Warszawskiey massam przyłaczenie approbowanemi zostały.

Gdy na fundacyą Panien Kanoniczek y inkorporacyą Kapitule Warszawskiey Beneficioru niepozwalać zaczęto, zabrawszy głos Xze Biskup Poznanski explikował Przeswietnym Stanom, iako widzący w Kapitule dzieiące się szkody y zaniedbanie Nabozenstwa ex mente Fundatorum winne, rozporządził, aby post de functos Beneficia ad communem massam nalezały, iżby ci tylko brali, ktorzyby przy Kosciele praebentes bywali, zas ci carere powinni będą, Ktorzy, iak się teraz dzieie, ex Beneficio chcą miec sustentationem, a nawet y na Kapitułach zawsze bywać niestaraią się.

Jmc P. Wilczewski Poseł Wizki respondendo Xciu Jmci Biskupowi Poznan. exprimebat rationem obstawania swego przeciwko

[534]

inkorporacyom, iż iuż kilka dziesiąt Plebani na rozne fundusze inkorporowanych przynosi wielką krzywdę dla Młodzi Szlacheckiey, ze ta ad Statum Spiritualem aspiruiąca nie moze się docisnąc ad Beneficium.

Jmc P. Sosnowski Brzeski Litt. ex turno Wwdztwa swego głos zabrawszy obszernie rozwodził się, iak niepowinna rodzic się boiazn przyszłego panowania, aby inter majestatem et Libertatem aequilibrium osobliwsze robic, gdy stanie te Przeswietnych Stanow iedno stayne ubespieczenie, aby nie Zagraniczny, lecz rodowity Polak Prawa Oyczyste dobrze znaiący, y wolność kochaiący na Tronie zasiadł. Zaś Kollega Jego promowował, aby Prowincya Litt. Soli Suchodniowey niebiorąca, y tylko ze Gdanska Zamorską sprowadzaiąca, zeby tenze transport negowanym niebył, y Cło od niego pochodzące aby permediu do Skarbu Kor., per medium alterum do Skarbu Litt. oddawane było; Aby Urzędy Litewskie Samey Szlach-

[535]

cie Litewskiey tamże possessye swoie maiącey rozdawane były sub nallitate Provilegionum secus exporratorum. Aby Skarb Rzepltey expensami obarczony niebył, Komissya Skarbowa doyrzeć powinna.

Wwdztwo Mscisławskie wiele Praw de annis cytowało, aby Urzędy Litt. tym tylko rozdawane były, Ktorzy w Litwie urodzeni, tamże possessye swoie niezmyslone maią. Klasztor Parsztynski y Mscisławski od S. P. Xcia Jmci Wwdy Wilens'go ku większey chwale y pomnozeniu czci Boskiey wystawiony, tudziez fundacya OO. Karmelitow Mscislawskich cum suis fundis aby approbowanemi zostały, dopominał się.

Wwdztwo Bracław., gdy Komissya 1755. między Wwdztwem Bracławskim y Kyyowskim Sądy ustanawiaiąca do skutku przywodzoną została. 2do aby dla oddalenia sprzeczek po między Oficialistami na Kondescensyach zasiadaiących trafić się zwykłych Ordo Za-

[536]

siadania onychże praescribatur. 3tio Popowicze po 15. leciach ani do Szkoł ani do zadnego rzemiosła nieaplikuiący się, eo ipxo in subditatum podpadali, personis Nobilium nonnisi exceptis, Zas Sami Popowie Metropolitom swoim we wszystkim posłuszni byli. 4to ze Neofitow wiele namnozyło się, Szlacheckiego zaszczytu uzywać pragnących, przeto zabiegaiąc abusibus, aby od tąd ktory będzie chciał do mieyskiego applikować się Stanu, w Miescie osiadał, Ktory zas roli chwytać się zechce, rolę trzymał Salvo Consensu haeredi reddendo.

Jmc P. Dzieduszycki Poseł Halicki contradixerat temu wraz z innemi Projektowi o Popowiczkach uformowanemu iż ta Materya dla nich aby in sabditatum wpadali, summopere gravis tangit Religionem, oraz dopominaiąc się aby Jmc P. Kasztelan Wislicki do wyrozumienia desideriorum Jmci X. Koadjutora Metropolity Rus'go naznaczony uczynił relationem subsecutae hoc in passu Conferentiae.

[537]

Zas Jmc P. Swieykowski Bracławski dopominał się aby Mu Turnum nieprzerywano, Kontynował dalsze Wwdztwa swego desideria aby bespieczenstwo Sądow pogranicznych między tymze Wwdztwem, a Portą Ottomanską y Hospodarem Wołynskim zachodzących ugruntowane zostały, y przez posła Wielkiego od Rzepltey po szczęsliwey da Bog Koronacyi do Stambułu iechać maiącego. Tudziez aby Koronacya tu w Warszawie, a nie w Krakowie odprawiła się. Na Koniec zaś fundacya Jchmc PP. Kanoniczek contra Constitutionem de non alienandis Bonis zaszła, iako wprzod examinari powinna, iezeli nie iest contra bona fidem, contra bonos mores, contra Jura Regni, tak aby nie tylko non approbatur, ale tez ani nawet w zaden recess non mittatur, ostrzegał, explikuiąc, iż iest przeciwko prawu, bo Konstytucya ostatnie 1726. zwala wszelkie nowe fundacye, bo Jejmc Pani Wwdzina Lubelska maiąca dwie Siostry ukrzywdziła ie w Sukcessyi y przez Sukcessorow iak Manifesta są zaniesione, tak proces

[538]

rospoczętym zostaie, a ta Fundacya upaść będzie musiała.

Z Powiatu Mozyrskiego Jmc P. Jelenski iako distinctorum distincta est ratio et natura, tak et per puncta desideria Powiatu swego promovebat. Utpoté 1mo aby dystrybuta Wakansow Litewskich do Koronnych, a Koronnych vicissim do Litewskich nie mieszana była pod przestrzeganiem tego Pieczętarzow, iżby każdy Urząd w tym Wwdztwie nie Nową, nie ad Casum zmysloną, lecz prawdziwie dobrą maiącemu possessyą dostał się, Ktorym vacare evenit. 2do Jako zaś Powiat Jego pograniczny od Wwdztwa Kyyowskiego nieznosną cierpi Krzywdę przez umykania poddanstwa, tak aby w tym Novella lex Jzby w Grodzie takowym, pod ktorego Jurisdykcyą retentoris Dobra consistant summario processu non obstante praescriptione ad mentem Konstytucyi 1585. hujus modi Causae decidantur, zaszła, rekomendował Stanom. 3tio Aby Komissya Graniczna mię-

[539]

dzy temiz Powiatem y Wwdztwem skutek odebrała. 4to Kupy swawolne aby przez Wwdow lub Sttow Grodowych, a gdzie ich niemasz, to przez Marszałkow Powiatowych etiam adhibito militari brachio znoszone były. 5to Aby providendo securitatem od Haydamakow lokowana była Chorągiew Komputowa w Powiecie Mozyrskim. Ad extremum aby Dobra lenno wieczyste imienioni iego nadane approbationem otrzymały. Aby Cudzoziemscy Posłowie in loco Electorali nieznaydowali się, ale pro interea zabawiali się na mieyscu prawem opisanym.

Gdy się Turnus desideriorum zakonczył Jmć P. Dzieduszycki Poseł Halicki allegando Rzepltą trzeciostoletniego czasu przeciągiem z rady iak z duszy wyzutą, iak ią ozywiać teraz przez Seymu teraznieyszego zaszłe ustawy rozumiał, tak Bogu, perquem vivimus, sumus, et movemur, dzięki oswiadczywszy, ad duxerat zaszłe od teraznieyszych Obrad rospo-

[540]

rządzenia. A iako dawne generalne Konfederacye na Rex egeat ubespieczały prowentu Stołu Krolewskiego, tak y teraz zycząc o tym pomyslec podał projekt, eo nomine ułozony.

Kiedy zas generalne słyszec się dało ządanie, aby takowy projekt in instanti został przeczytanym, przeczytany o tych edocuit Contentach, ze Stany Rzepltey do dawnieyszey Konfederacyi, a mianowicie 1733. przychilaiąc się kiedy Polaka Krolem obrać postanowiły, zalecaią WW. Podskarbim Oboyga Narodow, aby w Dobrach Ekonomicznych, cłach Portoryach y innych dochodach Krzywda nie działa się, y zabrane pieniądze aby dla przyszłego Krola nienaruszenie conserventur, a iezeliby co wyexpensowało się, aby Skarby Rzepltey in toto refundant, zas gdyby Kto stante hoc interregno uczynił iaką Krzywdę aby in Foro competenti odpowiedział.

A kiedy zaszła wszystkich, nemine contradicente Zgoda, y podpisany iest Projekt

[541]

przeczytany, tenze Jmc P. Halicki favore Popowiczow mowiący obiasniał Stanom, iak Ciż vel Włodzimirza Ottomana y Daniela Xiąząt Ruskich nadane sobie maiąc. Prawa podpadac niemogą Subditatui per rationem Religyy, ktora pewnieby subjaceret discrimini gdyby Popow Synowie in Subditatum przymuszani bydz mieli, o czym aby fusius wyexplikował Jmc P. Kasztelan Wislicki do wyrozumienia Jmc X=a Metropolity Ruskiego wyznaczony upraszał Go z mieysca swego.

Nastąpiło to, ze Jmc P. Kasztelan Wislicki głos zabrawszy przełozył dostatecznie Stanom, iż pociąganie do poddanstwa Popowiczow byłoby niebespiecznym dla wiary, gdy zas Jmc P. Kasztelan skonczył, Xże Jmc Prymas doniosłszy Stanom iż ad desideria wielu Posłow przeciągniony iest Termin tak Relacyinym Seymikom, iako y Seymowi Electionis, to iest Seymiki przypadać 23. Julyy Seymowi zas znaznaczony iest 27. Sierpnia, Ses-

[542]

syi solwowanie rekomendował, y solwowana iest.

Sessya

Trzydziesta czwarta

d. 19 Junyy

Po zagaieniu Sessyi od Xcia Jmci Marszałka nastąpionym y kilkakrotnym od Jchmc PP. Posłow do Projektow swoich wczoray podanych przymowieniu się, czytany był przez Jmc P. Sekretarza Seymowania Projekt, azeby Sukcessorowie Zmarłych Podskarbich Summy, ktore Rzepltey długiem pozostali winni od Aktu ninieyszego Seymu cum provisione na Seym Koronacyi Rachunki wprzod uczyniwszy oddali. Jn casu zaś tego nie ziszczenia na Seymie Coronationis ażeby na Komissyi Ekonomiczney Skarbowey sprawiali się cum plenaria satisfactione.

Do ktorego Projektu Jmc P. Wwda Pomorski przymawiaiąć się o wyrazenie quantitatis prowizyi od tychże pozostałych Sum iakowa od nich być powinna przynaglał ad-

[543]

jectionem certitudinis, oraz aby Jmc P. Marszałek WK. maiący u siebie po nieboszczyku Jmc P. Moszynskim ze Skarbu Kor. złozoną Summę takze cum provisione oddał Rzepltey, dopominał się.

Czytany był potym Projekt Komissyi rozgraniczenia Powiatu Bracławskiego z Xięstwe Kurlandzkim; a po nim drugi Koronacyą pro hac sola vice w Warszawie naznaczaiący, na ktory gdy JchmcKrakowscy Posłowie alleguiąc w tym być Krzywdę dla praw y Prowincyi Małopolskiey niepozwalali, odezwało się wielu innych Posłow ieden po drugim głosy zabieraiąc, Ktorzy opponendo Jchmciow Krakowskich Posłow illacyi zruynowanie Zamku Krakowskiego pro ratione dopominania się Koronacyi w Warszawie, z powodu teyze przyczyny explikowali Rzepltą supreman dominatrice et jurium suorum Legislatricem dispensowac się na to snadnie mogące, aby taz przyszłego Krola Koronacya nie w Krakowie, lecz tu w Warszawie odprawiła się.

[544]

A gdy on controversyys z Jchmć PP. Krakowskiemi czas się trawił, y wielu Jchmciow Posłow ob discrepantiam w tey materyi zdań propter expiscandam pluralitatem o Turnum dopraszali się, za dołozeniem więc do tegoż Projektu, że przyszły da Bog Monarcha pierwszy Seym Extraordynaryiny w Krakowie w nadgrodę ublizoney Koronacyi złozy, Klauzuli tenże projekt iterum iest przeczytany y za zgodą Stanow podpisany. Nastąpił po tym Projekt tak z Stanu Senatorskiego iako y Rycerskiego do boku Xcia Jmci Prymasa Rezydentow naznaczaiący, a po przeczytaniu iego Jmc P. Wwda Podlaski głos zabrawszy respektem oddania Summ Rzepltey od Sukcessorow zmarłych Podskarbich una cum provisione nalezących się zgodził się z zdaniem Jmc P. Wwdy Pomorskiego. Explikuiąc zaś nieuchronne Xcia Jmci Prymasa na usługach publicznych dla Rzepltey pilnie okazuiących się czynione, azeby Mu pro subsidio z Skar-

[545]

bow Summa naznaczona była, Stanow Skonfederowanych upraszał, y na tym zalimitowana iest Sessya na popołudnie.

Po reassumowaniu ktorey Jmc P. Rzewuski Poseł Halicki głos zabrawszy Jmc P=a Dzieduszyckiego Kollegę swego Stanom rekomendował, azeby Mu Summa Osmiu Tysięcy Talarow per Senatus Consilium dwoiakie 1697. et 1698. Jego Antecessorowi Jerzemu Dzieduszyckiemu nayprzod Staroscie Zydaczewskiemu, a po tym Podkoniuszemu Kor. za odprawione do Cesarza Jmci, do Wenecyi y do Oyca S=o Poselstwa, do wypłacenia wyznaczona, a dotąd dla zaszłey Szwedzkiey rewolucyi, iż za Krolewm Stanisławem trzymaiąc, Nieboszczykowi Augustowi II. etiam kilkakrotnie wzywany pokazać się niechaciał, y w cale oddalił się był a publico, nie wyplacona, przez Komissyą skarbową mediante tegoż interessu cognitione exsolvatur, Stanow Rzepltey upraszaiąc, y Projekt co nomine ułozony do przeczytania oddaiąc.

Jmc P. Kasztelan Poznan. praecustodiebat, aby ułożonemi nowemi podatkami wprzod pogłowne

[546]

Szlacheckie zniesione było, anizeli pretensye etiam sprawiedliwe exsolvantur cum onere przez Stan Rycerski cięzaru znoszenia.

Jmc P. Dzieduszycki Halicki oswiadczywszy Stanom Zgromadzonym za łaskawe desideryy Jego przyimowanie, Jmci P. Kasztelanowi reposuit, ze Antecessor Jego za tyle odprawionych Expedycyi, nie 8. tylko Tysięcy Talarow utracił, gdy osm razy więcey w odległe podrozy Expensy potrzebował, o 8. zas Tysięcy tylko Sukcessor Jego tym dyskretniey dla Rzepltey upomina się gdy niewprzod ieszcze pragnie odebrać tę Kwotę, az dopiero przez Komissyą roztrząsniona zostanie.

Jmc P. Kasztelan Poznan. nieprzecząc Jmci P. Halickiemu sprawiedliwego u Stanow Rzepltey domagania się, iednakowoż contrarié odpowiedział, że tez Stany dla tego pozwoliły na Cło generalne, Kwartę sprawiedliwą, y Pogłowne Zydowskie, aby pogłowne z Stanu Rycerskiego zniesionym zostało, nie zas długi wypłacone były.

[547]

A tu gdy Jmc P. Rzewuski Halicki z proźbą do Jmc P. Kasztelana, aby Kolledze Jego, sprawiedliwosci ządaiącemu y u wszystkich ią acceptabilem znayduiącemu przeszkadzac nieraczył, odezwał się, za zaspokoieniem się Jmci Pana Kasztelana ad communia petita projekt przeczytany podpisanym został.

Jmc P. Szydłowski Poseł Warszaw. aby Summy Rzepltey u Sukcessorow zmarlych Podskarbich od 20. Lat trzymane, przynaymniey ab actu Seymu teraznieyszego una cum provisione wypłacone były domawiał się, allegando, iż za odebraniem ich z sprawiedliwą prowizyą dogodzi się y pogłownemu y Jmci Panu Halickiemu.

Zas Jmc P. Wwda Podlaski przypominaiąc Stanom Supplement dla Xcia Jmci Prymasa zdrowiem y Expensem tak dalece szafuiącego, ze Mu 150000 ex Resultato ultimi Senatus Consilis wyznaczone iuż dawno niewystarczyły z przykładaniem, ze tenże Xże Jmc teraz pracuiący dosiadać na mieyscu będzie musiał do szczę-

[548]

sliwey Koronacyi, podał projekt, aby Mu Skarby Rzepltey ut pote Koronny 100000. a Litewski 50000 za assignacyami Jegoż wypłaciły, naznaczaiący.

Wszczęła się wrzawa, a wtey odezwawszy się Jmc P. Trzebicki Poseł Brzeski Kujaw. iak dla Xcia Jmci Prymasa za mało sądząc, wdzięcznosci Mu więcey zapisywać, anizeli tey Kwoty oszczędzać, explikował, tak aby Xciu Jmci Marszałkowi zwyczayna za Seymową pracę naznaczoną została Summa, dopraszał się.

Jmc P. Wwda Pomorski, aby Mu zamiast 60. Tysięcy przez Jmc P. Krakowskiego wziętych in exhibitionem gratitudinis, przynaymniey 70. Zas Jmci P. Sekretarzowi Seymowemu zamiast 8. tysięcy, 16. wyznaczone były, przymowił się. Okrzyknięto zgodę do 70, 30. ieszcze przydaiąc Tysięcy, y gdy projekt przeczytanym został na 6000. tylko wygotowany, Jchmc Posłowie Zasługi teraznieyszego Xcia Jmci Marszał-

[549]

ka więcey nad innych szanuiąc, koniecznie Kwotę 100. Tysięcy Kompensować chcieli, Lecz tenze Xże Jmc Marszałek kilka razy dziękuiąc Stanom za tę łaskę, y daiąc racye że się przed nim bardziey zasługuiący Marszałkowie Seymowi mnieyszą Kontentowali Kwotą, y ze przez teraznieysze aukcyonowanie wniosła by się Konsekwencya cięzaru większego in post na Skarby Rzepltey szczupłosc dochodow maiące, niechciał tey aukcyonowaney Kwoty, przez Jchmciow Posłow etiam adjucta clausula pro hac sola vice ostrzeganey akceptować, y na 60. Tysięcy, a Jmc P. Ogrodzkiemu Sekretarzowi Seymowemu na 16. Tysięcy podpisany iest projekt.

Jmc P. Glinka Łomzynski do Xcia Jmci Prymasa o czytanie Konstytucyi dopraszaiąc się radził, aby tenże Xże Jmc dalszych nowych Projektow niedopuszczaiąc, ze Bracia w Domach pozostali cierpliwie oczekuią wiadomosci, co się stało na teraznieyszym Seymie, ze powtore

[550]

czas nieodległy obierania Pana wyciągać będzie przygotowania, chciał y sobie spoczynek uczynic, y zgromadzone Stany dimittere in pacem.

Lecz Xże Jmc Kanclerz Litt. głos zabrawszy nayprzod rekomendował Stanom daiącego dowod zyczliwosci swoiey dla Oyczyzny Jmc P. Marszałka W. Litt. munus Koronnego we wszystkim zastępuiącego, aby tenże largicyi zadney ze Skarbu Rzepltey niepretenduiący przynaymniey przez wdzięczność futuro Regnanti ad favore distincta Constitutione został zaleconym, zas względem siebie samego dziękuiąc Stanom Rzepltey, że w Nadgrodę zasług Jego Summę Mu co roczną ad Vitae tempora po 80000. wyznaczyły, z racyi iednak, iż iako od początku Ministrostwa swego bez pensyi y wymagania płacy od Pieczęci słuzył wiernie Oyczyznie, tak y do Konca bez pretensyi Nadgrody chciał się pozostać aby od odbierania rzeczoney Summy mogł być od Przeswietnych Stanow uwolnienym, domagał się y dopraszał.

Gdy zas nato Stany zgromadzone

[551]

zadnym niepozwalały sposobem, Jmc P. Stolnik Litt. Poseł Warszaw. teraznieyszego Seymu ustawy allegando za dowod, ze chcą y umieią nadgradzac szczodrobliwie zasługuiącym się, rekomendował Stanom, aby Jmc X. Kierskiemu Sekretarzowi Kor. pilnie in Republica merenti ze Skarbu Koronnego naznaczona była iakowa Summa podaiąc eo intuitu napisany do przeczytania projekt.

Kiedy te wniesienie nie wszystkim podobało się, poszły głosy rożne o co innego dopraszaiące się, iako to Jmc P. Kasztelan Poznan. explikuiąc, iż czas szescio niedzielny Seymu przeszedł, Seymiki Relationis bliskie, upraszał, aby zadne projekta nie miały mieysca.

Jmc P. Kasztelan Jnowrocław. projekt 2. razy czytany tyczący się całey Rzepltey względem rachunkow od Sukcessorow zmarłych Podskarbich nalezących się przypominaiąc, aby wiadomo było delegatis co czynic będą mieli, o podpisanie onegoz instabat.

[552]

Jmc P. Wwda Podlaski uspieraiąc illationem Jmc P. Warszawskiego, po ułatwieniu iey ultimo nexu, aby do Konkluzyi Seymu przystępować zgadzał się z innemi.

A za tym po przeczytanym projekcie Jmc P=a Marszałka W. W. X. Litt=o favoribus przyszłego Regnanta rekomenduiącym, przeczytany iest drugi Jmc X. Sekretarza Kor'go za pięcią letnie usługi Jego częscią za zycia S. P. zeszłego Krola, częscią w czasie teraznieyszym Bez Krolewia czyniąc zadość Urzędowi Swemu ochotniey pilnie czynione tym zawdzięczaiący, że u przyszzłego Regnanta naypierwszym Duchownym wakansem ma praemiari.

Gdy te obydwa projekta podpisanemi zostały, Jmc P. Glinka Poseł Łomzynski alleguiąc iż Stan Senatorski odebrał in desideryys suis plenam salisfactionem, zas Stan Rycerski, a osobliwie Xięstwo Mazowieckie nic conselabile nie zawiezie do Braci swoich, instabat, aby przynaymniey Sol Suchedniową przed tym

[553]

Ziemia Łomzynska w Łomży odbieraiąca, y teraz ią z tamtąd miec mogąca, nie więcey, iak ad mentem, Konstytucyi 1667. po 3. Złł. y gd. 16. od beczki płaciła. Tudzież aby przynaymniey ad satisfactionem Jnstrukcyi Jego względem rekomendacyi Jchmc PP. Mscisławskiego y Pomorskiego Wwdow projekt był á Statibus przyiętym y podpisanym.

Odezwało się wielu innych Posłow o przystąpienie do czytania Konstytucyi przez Xcia Jmci Prymasa y Seymowego Marszałka podpisanych.

Na co Xże Jmc Prymas z podziękowaniem nayprzod, że Go Stany Rzepltey posilic raczyli respondendo, gdy kazdy projekt nie prędzey az za wszystkich generalną zgodą został podpisanym, na Konstytucyą; sądził, aby w czasię Krotkim powtornym czytaniem Seymu pozegnania nieprzewłocząc, zgodziły się Stany iednostaynie na to, iżby Jmc P. Sekretarz Seymowy in facie Onychze przysiegę wy-

[554]

pełnił, iako przepisuiący zadnych innych nie wciągnął, oprocz tych, ktore są powszechnym uchwalone zezwoleniem, et in Ordine podpisywania Konstytucyi y pozegnania Przeswietnych Stanow do wygotowania ad mundu niektorych ieszcze recenter ustanowionych Konstytucyi Sessyą solwować kazał, Ktora na dzien jutrzeyszy solwowana iest.

Sessya

Trzydziesta Piąta

d. 20. Junyy.

Gdy Jchmc PP. Krakowscy od usilnosci przydania Jch Wwdztwu dwoch Posłow, tudzież intuitu Koronacyi futuri Regnantis aby się koniecznie w Krakowie odprawiła, zupełnie odstąpili, y do powszechnego ządania, aby pro hac sola vice w Warszawie odprawiła się, a w nadgrodę iey w pierwszey Rzepltey potrzebie Seym Extraordynaryiny tamże złozonym

[555]

był za iak nayprętszym zruynowanego Zamku wyreperowaniem przychilili się, po zagaieniu dzisieyszey Sessyi czytany iest projekt względem sprawiedliwości dla Prowincyi Litt. ułozony, bespieczenstwo Seymikom waruiący, Podsędkow znoszący, a Sędziow Ziemskich aby kazde Wwdztwo czyli Powiat po dwoch sobie pluralitate votorum obierało, z tym ostrzezeniem, iż gdyby Podsedek ad praesens zyiącym znaydował się, tenze Sam na Sędztwo konfirmowanym, y drugi Mu przybranym został, przepisuiący; Na Seymiki aby z Kupami nieziezdzane, in locum Consiliorum w Pancerzach y Zbroynych Kaftanach przy Strzelbie nieprzybywano, zakazuiący: Prawa dawne aby co dwa Roki zaraz pierwsze post Michoelis w Roku następuiącym 1765. zaczynaiąc, okazywania niezawodnie po Woiewdztwach działy się, y ziezdzaiącey się na nie Szlachty przez Marszalka lub Chorązego Powiatu Regestr pisany, Wwdzie lub Kasztela-

[556]

nowi oddawany, zas przez tychze ad Acta Publica z podpisem podawany został, reassumuiący; Proces aby skrocony y poprawiony był cum relatione na Seym Coronationis, Komissarzow do Korrektury ex Senatu et Ordine Equestri wyznaczaiący; Kaptury aby do nich sub Jnterregno więcey Sędziow nad 15. w każdym Powiecie nieobierano, Zas Pisarz Ziemski aby Pioro trzymał, opisuiący.

Po Skonczeniu czytania takowego Projektu Jmc P. Wwda Pomorski, aby okazywanie ad normam Prowincyi Litt. etiam po Koronnych odprawiało się Wwdztwach, reassumptionem praw dawnych podanym eo nomine, projektem dopominał się. Jmc P. Kasztelan Kaliski aby intuitu okazywania przez Poznan. y Kaliskie Wwdztwa uchwalone w Srzedzie Laudum approbowane zostało sabjunxit desiderium swoich Woiewodztw Wielkopolskich.

Jmc P. Lasocki Poseł Gostynski nieunikaiąc Ziemią swoią od tegoż okazywania, o to tylko ins-

[557]

tabat, aby zaraz po Seymikach Terminum praescriptum miało dla siebie.

Gdy wielu o czytanie Konstytucyi, zas niektorych o głosy słyszeć się dały iedne drugim dopominania, Xże Jmc Prymas allegando, ze po projekcie sprawiedliwosci, ktory niemogł być negowanym dla Prowincyi Litewskiey, inne według danego á Constatibus słowa niepowinnyby znaydować mieysca, iako ządał na dniu wczorayszym aby Konstytucye bez czytania podpisanemi zostały, tak gdy temu dzis in Conserentyys wielu sprzeciwiło się, y stanęło conclusum, aby Tytuły tychze Konstytucyi czytane były, exquirebat sesnsum Statuum, iezeli iest zgoda do tegoż Konca przystąpic.

Zas Jmc P. Kossowski Poseł Brzeski Kujaw. aby zaniedbane po Wwdztwach Generały tak do Jstoty swoiey przywroconemi zostały, iak wychodzącemi na przed Seymowe Poselskie Seymiki Uniwersałami zawsze recomendantur, explikował potrzebę przywiedzenia tego do skutku,

[558]

iż kiedy tez Generały po Wwdztwach zachowane były, Seymy pewniey y prędzey konkludowałyby w Materyach pierwey na Generale u Wdztw roztrząsnionych, et in omnes Casus rezoluowanych. Jak prędko zas tez G'rały zaniedbanemi zostały, zaraz Seymy trudniey postępować zaczęły, y na Prowincyalne Sessye rozdzielać się sposob wiele czasu zabieraiący wynalazły, częstokroć bez Konkluzyi Seymu.

Potym głosie gdy się uciszyło, zaczął Jmc P. Sekretarz Seymowy czytać Konstytucyi same tylko Tytuły, lecz gdy daley o całych Konsytitucyi czytanie dopraszano się, zaś 12. godzina iuż była wcale wybiła, Sessya zalimitowana iest na drugą godzinę po obiedzie.

Po Południu gdy wszyscy convenerunt do Senatu Jmc P. Sekretarz Seymowy zaczął czytać Konstytucyą o bespieczenstwie wewnętrznym Konferencye z postronnych Dworow Ministrami nakazuiącą. A tu głos czytania Xże Jmc Prymas przerwawszym doniosł zgromadzonym Stanom, iż Rewers Ministrow na Tytuł Kro-

[559]

la Jmci Pruskiego Stanom danego, Ratyfikacya iest solenniter od Samegoz Jch Monarchy podpisana, et recentissimé przesłana.

Gdy przeto o przeczytanie iey instabant, przeczytana edociut iż 12. Junyy 1764. w Berlinie Krol Jmc Pruski własną Ręką podpisuiący się wiadomo Rzepltey czyni, że declarationem, ne agnitio Tituli Regis Prussiae sit damno Reipublicae a Ministris suis 20. Maji in praesenti Anno /:Ktora de Verbo ad verbum indicit:/ subscriptam ratam et gratam habens in wiolabiliter servarc et tenere Verbo Regio spondet.

Czytana iest daley Konstytucya o porządku Seymowania, Ktorey Jmc P. Kasztelan Wilenski primum intuitum chwaląc, głębsze Contenta naganiał, że na Wotowanie Marszałka etia Ci Kreski dawać mogą, ktorzy zle obrani in praesentia Arbitrow, nie mieliby activitatem, a będą ią mieli, kiedy taż Marszałka Seymowego Elekcya semotis Arbitris injungitur.

Na co Xże Jmc Prymas respondendo, ze kiedy podpisane Konstytucye Nowym znowu pod-

[560]

padac będą Kwestyom, to drugi Seym trzeba będzie zaczynać, prosił Jmc P. Kasztelana, aby nieraczył dalszego trudnic czytania.

A przeto wzięto do czytania Consilium Oeconomicum vin Commissionis habenis, do ktorego Xże Jmc Prymas 4. Senatorow iako to Jchmc PP. Płockiego y Jnowrocławskiego Wwdow.

Zas ze Stanu Rycerskiego Xże Jmc Marszałek Jchmc PP. Wielopolskiego Starostę Lanckoronskiego Krakowskiego, Xcia Jmci Staznika Koron. Sandomirsgo, Rzewuskiego Pisarza Koron. y Dzieduszyckiego Podkomorzego Halickich, Hryniewieckiego Miecznika Latyczewskiego Podolskiego, Piaskowskiego Woyskiego Włodzimirskiego Wołynsk'go, Kossowskiego Brzeskiego Kujaws'go, Trzebickiego Jnowrocławskiego, Szymanowskiego Wyszogrodzkiego, Małachowskiego Sttę Piotrkowskiego Sieradzkiego, Chądzynskiego Rozanskiego po 6. z kazdey Prowincyi rachuiąc.

Po wyznaczeniu tych Komissarzow chciał

[561]

Jmc Pan Sekretarz Seymowy czytać Cło Generalne, lecz ze o dalsze Komissyi Skarbowey czytanie dopominaiący się niepozwolili, zaczym Kontynuowana iest Konstytucya Komissyi, w ktorey gdy przyszło do tych wyrazeniow, iż taz Komissya Regenta y Pisarza Skarbowych postanowic ma Ludzi Zdolnych, odezwał się Jmc Pan Kuczynski Poseł Mielnicki aby dołozono Szlachtę Polską, allegando, iż pod Jmieniem Szlachcica etiam Niemcow miescic po Funkcyach ordynaryinie trafia się.

A Kiedy Xże Jmc Marszałek przeczył temu, daiąc racyą iż Projekt podpisany zamienił się w Konstytucyą corrigi teraz niemogącą, tenże Jmc P. Kuczynski Poseł Mielnicki o głos in stando, gdy Mu Xże Jmc Marszałek gniewaiąc się dać niechciał, intulit interlocutorié: ze Jmc P. Sekretarz Seymowy mogł mieć projekt inaczey ułozony y napisany, a inaczey w Konstytucyą zamieniaiąc go opuscił, iż Regent y Pisarze powinni bydź

[562]

Szlachta Polska osiadła y Katolicy. Naco Xże Jmc Marszałek z ferworem reposuit, iż Sekretarz przysiężę iako tak do Konstytucyi wypisał, iako był projekt podpisany. Zas Jmc P. Mielnicki tyle o illacyi swoiey przyięcie serio instabat, iż musiano dołożyc w Konstytucyi, że Szlachtę Polską osiadłą y Katolikow ustanowi Komissya za Regenta y Pisarza Skarbowych.

Gdy się ta Lukta zakonczyła, zaczęto czytać Cło generalne, do ktorego Jmc P. Glinka Łomzynski skoro zaczął się przymawiac aby quantitas od Łasztu Zboża do Gdanska płynacego dołonona była z decyzyi Stanow wypadaiąca, a nie z Mollifikacyi Komissyi Skarbowey solvi maiąca, za wyniesieniem się iegoż nie zyskać contra oppositiones niemogącego z Senatu do Stancyi, Jmci Panu Wwdzie Pomorskiemu do teyze okolicznosci zabrać głos pretenduiącemu Jmc X. Biskup Płocki negować zacząwszy gdy uwiedziony passyą słowami dotkliwemi reposuit Jmc P. Wwdzie, przyszło

[563]

po między temiż Senatorami ad tantam animositatem, że się wszczęła długa dysputa, y o Sąd na Jmci X. Biskupa Płockiego od Posłow Mazowieckich y Płockich dopraszanie się ruszyło wszystkich z mieysc swoich, tak dalece iż ledwie Jmc P. Wwda Pomorski za staraniem Xiąząt Jchmciow Prymasa, Biskupa Poznansgo, Wwdy Ruskiego, Kanclerza W. Litt. y innych przeproszony od pomienionego Jmci X. Biskupa Płockiego pozwolił na dalsze Konstytucyi czytanie, a w Konstytucyi Cła generalnego to dołozono, iż Statki Szlacheckie do Gdanska z Zbozem płynace po 2. Złote, a więcey nic nie maią płacic od Łasztu.

Gdy następowało czytanie Kwarty sprawiedliwey, Xże Jmc Prymas rekomendował Stanom Rzepltey Jmci P=a Gadomskiego Podkomorzego Sochaczewskiego do Berlina z denuncyacyą Smierci Krolewskiey iezdzącego, et eo intuitu czytany był projekt in Pactis Conventis warować maiący, aby futurus Regnans ra-

[564]

czył być pamiętnym na zasługi pomienionego Jmci P. Podkomorzego. Kiedy zas nie wszystkim się to podobało, aby Krol przyszły miał sobie przepisane Osoby, Ktorymby mimo innych Łaski swoie swiadczył, Jmc P. Jezierski Poseł Lubelski odezwawszy się, Jmc Pana Zapolskiego Pisarza Naywyzszego Skarbu Koron'go zalecał, aby też y on ze Skarbu Rzepltey mogł co profitować iako iemuż służący.

Po Kwarcie sprawiedliwey nastąpiło Pogłowne Zydowskie, zas po pogłownym Komissya Woyskowa Czyli Consilium Bellicu vim Commissionis habens, do ktorego Xże Jmc Prymas z Senatu Xcia Jmci Wwdę Ruskiego, Jmc P. Wwdę Podlaskiego, Jchmc PP. Poznanskiego y Kalis'go Kasztelanow, zas ex Ordine Equestri Xże Marszałek Jchmc PP. Wielopolskiego Koniuszego Koron'ego Krakowskiego, Branickiego Sttę Halickiego, Potockiego Sttę Glinanskiego Halickich, Bukowskiego Stolnika Sanockiego Ruskiego, Poniatowskiego Pod-

[565]

komorzego Kor. Głogowskiego Sttę Krynieckiego Bełzkich, Rydzynskiego Stolnika Poznanskiego Kaliskiego, Męcinskiego Sttę Wielunskiego z teyże Ziemi, Dzierzbickiego Łęczyckiego, Męcinskiego Sieradzkiego, Skarbka Brzeskiego Kujaws'go, Lasockiego Sttę Gostynskiego Posłow nominaverunt.

Po tey nominacyi kontynuowano dalsze Konstytucye iako to Skassowanie Komissyi Radomskiey o Mennicy y Monecie skassowanie Dekretu Trybunalskiego Lubelskiego względem Assessorskich Sądow. Jurisdykcyi Marszałkowskiey warunek, Deputacyą ad Pacta Conventa ubespieczenie Obrad, Osob w nie wchodzących, Ubespieczenie Miast, y Xięstwo Jnflanskie.

A potych gdy Xze Jmc Marszałek odezwał się aby zfatygowanego Jmci P. Sekretarza Seymowego mogł Kto w dalszym czytaniu wyręczyć, za zezwoleniem Stanow Jmc P. Nowicki Sekretarz Xcia Jmci Wwdy Ruskiego wziąwszy Konstytucyą względem akceleracyi sprawiedli-

[566]

wosci o Trybunałach napisaną, gdy ią zaczął czytać, kontinuował bez Kontradykcyi do potey, poki nie przyszło do Pisarzow, lecz skoro wszedł na ten punkt, że Pisarze z kazdych Wwdztw ziezdzać maią na pisanie Dekretow Wwdztw swoich salvo Moderno Terrestri Siradiensi Notaric, Jchmc PP. Rasciszewski Płocki, y Kossowski Podlaski, a przy nich y inni Posłowie żwawie okrzyknęli, aby takowa Salva przed tym nie dopuszczona y Swiezo w Konstytucyą wprowadzona wymazaną została; y gdy o to wszczęta Lukta dalsze czytanie zatamowała, a y Wieczor tez wcale zblizał się, Solwowana iest Sessya ob imminentiam Festi Smi Corporis Xti, na dzien Piątkowy scilicet na dzien 22. Junyy.

Sessya

Trzydziesta Szosta

d 22. Junyy.

Dzien wczorayszy na naboznym Uroczysto-

[567]

sci Bozego Ciała obchodzeniu był strawiony wielkim powodem dla dzisieyszego, że Sessye na nim tak ranna, iako y po południowa przy mocnym do iak nayprędszego zgonu Seymowego uprzątania zagrzewaniu przez Xcia Jmci Marszałka zagaione kontynuowały się na zaczętym onegday czytaniu Ustaw tak dla Prowincyi Koronnych, iako y Litewskiey w przeciągu teraznieyszego Seymu uchwalonych, y po poprawioney względem Trybunałow Konstytucyi, ze dla Pisarza Sieradzkiego Salwy w sobie iuż zawierać niepowinna, gdy przyszło do Artykułu sprowadzenia Jnsigniorum Regiorum z Krakowa do Warszawy pro 1=nia Augusti nakazuiącego, za odezwaniem się y przełozeniem, iż czas z przyczyny Seymikow Relationis bardzo Krotki niepozwoli adimplere obowiązku na tak nagły termin przypadaiącego od tychże Samych ktorzy po tez Jnsignia są delegowanemi, uczynionym, posunięty iest czas ad

[568]

10mam ejusd Mensci Augusti.

Było wiele głosow czytanie Konstytucyi osobliwiey zrana przerywaiących iako to: dopimanie się aby Komisarze tak Skarbowi, iako tez y Woyskowi z iednego Wwdztwa po dwoch z Krzywdą innych, iż ani po iednemu miec ich nie będą wyznaczeni, per pluralitatem Votorum tak obranemi zostali, iak względem nich ustanowione recenter Prawo inaczey exequi powinne, inaczey Satisfactionem odbiera, bo tylko partykularnym Xcia Prymasa y Xcia Jchmsciow Marszałka na dniu onegdayszym Osob wyznaczeniem adimpletur contra Sonantiam onegoż cum justo timore, aby et in ultra simili niepodpadało designationi non electioni. Na co inni odpowiadaiąc wnoslili, iż Opis Prawa Comissionum co do Komissarzow na przyszłym dopiero, a nie na teraznieyszym Seymie ma obserbari, y przeciwko wyznaczonym, gdy zadna od nikogo na dniu onegdayszym nie zaszła oppozycya, powszechna zgoda nietylko

[569]

in pluralitatis, ale navet unanimitatis Clectionem wpadła.

Drudzy zas, iako to Jchmc PP. Jezierski Lubelski, Suchorzewski Kaliski, tudziez inni Posłowie głosami swemi in stantissimé dopominali się aby Komisarze do Komissyi skarbowey z każdego Wwdztwa po iednym wyznaczeni byli, ad quod petitum Jmc P. Suchorzewski usłyszał repositionem, iż bierze Rzeplta wiele cięzaru dla siebie gdy po 8. w kazdey Prowincyi tak do Woyskowey iako y Skarbowey Komissyi wyznaczaiąc Komissarzow, wiele na Nich podeymować będzie musiała Expensy, Jmc P. Suchorzewski oswiadczył się magis malle od Wwdztw tymze Komissarzom pensionem injungi, nizeli też Wwdztwa od interessowania się do rządu publicznego widzieć oddalone.

Jmc P. Wwda Podlaski y Jmc P. Sosnowski, Pisarz Litt. wraz z innemi Posłami zgadzali się na to chętnie, aby Commissaryy gratis

[570]

ziezdzali na Kadencye Komissyi, lecz inni contradixerant temu allegando, iż Wwdztwa odlegleysze swoim Kosztem cztery razy na Rok do Warszawy gdyby przez Komissarzow swoich ziezdzać miały, za niepodięciem się takowey własney Substancyi swoiey utraty, musiały samych tylko Mazowieckich Komissarzow Warszawy nayblizszych rządow podpadać.

A gdy iedno o skassowanie Pensyi dla Komissarzow domawiali się, inni zas chyba w ten czas przystać na to, gdyby rownie z Niemiż Podskarbowie y Hetmani tak nic nie brali, iak dla mniey maiących przaetendirus oraz iezeliby Skarbowa y Woyskowa Komissye w iednym Roku w Warszawie, a na drugi Rok we Lwowie odprawiać się miały, oswiadczyli de ventum adid, iż nic w tey okolicznosci nowego nieskonkludowano.

Azatym nastąpiło dalsze czytanie, w ktorym znowu się wszczęła o Akademia

[571]

dysputa, że tylko Krakowska, Zamoyska y Wilenska approbantur, zas Lwowska intermit tebatur, w czym naywięcey było głosow, aby in casum nie approbowania Lwowskiey, etiam approbacya innych odrzuconą została.

Na Koniec zaś czytane było puszczenie w recess do przyszłego Seymu desideriorum Wwdztw Ziem y Powiatow, oraz gdyby w czasie dalszym wyniknąc miało iakowe Pokoiu wzruszenie, przeciwko ktoremu by siły Rzepltey niewydołały, Xciu Jmci Prymasowi wydania Wici na Pospolite ruszenie władza y Moc iest zdana. Temuż pro reliquo wdawanie się do Stolicy Apostolskiey o Kanonizacye, Beatifikacye, Błogosławionych, Wielebnych, y przyspieszenie processu Sługi Bozego Rafała Chylinskiego Stany Rzepltey zaleciły.

Po takowym zakonczeniu czytania zaczęły się Podpisy Senatu, ktore ze do Wieczora czas zabrały, dla podpisywania

[572]

się Stanu Rycerskiego, do jutra Sessyą limitowano.

Die 23. Junyy

Na dniu dzisieyszym gdy się podpisy Stanu Rycerskiego na Konstytucye skonczyły, przeczytana iest Konfederacya Związek sobie przeciwko wszelkim przeciwnosciom zawieraiąca, Ktorey Marszałkiem gdy Xiąże Jmc Wwda Ruski okrzyknięty został, wykonał przysięgę przez Xcia Jmci Prymasa dyktowaną, a po niey gdy się uter'q Ordo, tudzież Arbitri na kilku Stolikach podpisywali, pozegnanie nayprzod od Xcia Jmci Prymasa, a potym od Xcia Jmci Marszałka nastąpiło, y tak Seym Siedm Niedziel blisko trwaiący zakonczył się.

Roku 1764.

Dnia 23. Czerwca.

Actum in Curia Regia Varsavien. sub tempus moderni Jnterregni Fra secunda post Dcam Misericordae proxima Ao Dni Millesimo Septingen tesimo Sexagesimo Zvarto.

Ad officium et Acta praesen. Castren. Capitt. Varsowien. personaliter veniens Jllris Mcus Andreas Mokronowski Capitt. Janovien. ad Comitia Convocationis ex Palatinatu Podlachiae Terra Bielscensi electus Nuncius Manifestaonem polonico idiomaté scriptam, Manu propria subscriptam Tenonis Seguentis: My Senatorowie Duchowni y Swieccy Koron. y W. X. Litt. ziechawszy się na Seym Convocationis Uniwersałem JO. Xcia Jmci Prymasa na Dzien Siodmy Maja naznaczony manifestuiemy się y uskarzamy przed Bogiem y Swiatem całym, y przed całą Rzepltą y przed wszyskiemy Nayiaś. Potencyami o to, Jż zastalismy nie tylko nasze, ale y wszystkich Narodow Prawa zgwałcone przez Woyska Ros-

[574]

syiskie iuż pod Samę Warszawę przed Samym Seymem sciągnione, a dzis do Samey Warszawy z Armatami wprowadzone, a podług Prawa y zwyczaiow nietylko Polskiego y Litto., ale y wszystkich Narodow pod Woyskiem y potęgą obcą żadne, osobliwie Naywalnieysze Obrady odprawiac y expedyować zabraniaiącego Seymu Nam nieodpuszczaiąc. Jako zas Senatorowie dawniey przytomni napisali y podpisali Listę do Sprzyiaiących Nam Nayiasn. Potencyi zaląc się na wtargnienie Woysk Rossyiskich, tak y My Zal Nasz Sprawiedliwie publiczny oswiadczamy. A Lubo nieomylney iestesmy nadziei ze cała Europa Zapatrzywszy się na ucisk Wolnego Narodu, y wzgardę Praw y Wolnosci Naszych nie zamknie czuwaiącego oka, y nie ublizy Nam Srzodkow do ratowania Oyczyzny naszey, a toli dla pokazania całemu swiatu, y tey miłey wraz z Namy przycisnioney Oyczyznie niewinność naszę z iedney strony, a drugiey chęci y ochotę do ratowania y wydzwignienia z ostatniego niebespieczen-

[575]

stwa Praw zdeptanych y wolnosci iuż prawie w niewolę przemienionych, Manifestuiemy się nay przod przed całą Oyczyzną, iakośmy tu Moskwy niesprowadzili, ani o przysłanie oney nieprosili, ani za przyiscie oney dziękowali, Protestuiemy się y przed wszystkiemi tak pogranicznemi, iako y sprzyiaiącemi Nam Nayiaś. Potencyami, nawet y przed Samąż Nayias. Jmperatorową Jeymcią Rossyiską, iakosmy Jey zadney niedali przyczyny wtargnienia w Kray Nasz Woyskiem Swoim, oswiadczaiąc się przed Bogiem, Ktoremu skrytosci Serc ludzkich są wiadome, iż nieinszy iest cel mysli naszych, tylko ratowac wolnosc y Oyczynę, y przy niey tak, iako przy Wierze S. Katolickiey chwalebnym przykładem Przodkow Naszych Fortuny, Maiętnosci, a na ostatek Krew y Zycia Nasze poddać in holocaustum. A ze dochodzą nas pewne y niezawodne wiadomosci od JOO. JWW. Senatorow, Dignitarzow y Urzędnikow, oraz y innych zacnych Obywa-

[576]

telow W. X. Litt., iż do pewnych w pomienionym W. Xięstwie Litt. spisanych Oyczyznie niebespiecznych, a Starozytnych Jmieniom y zasłuzonym Osobom urazliwych Woysko Rossyiskie tam się pod ten czas znayduiące gwałtownie Brocią naszę Schlachtę, do podpisania przymuszało y przynaglało, przeto przeciw temu gwałtowi y przymuszaniu, iako y innym na roznych mieyscach podobnym Manifestuiemy się, tudzież y przeciwko Memoryałom Rossyiskim, mianowicie dnia 4. Maja JO. Xciu Jmci Prymasowi podanym, a Woysko Komputowe Kor. w nic się nie wdaiące niewinnie y mimo wszelką sprawiedliwość opisuiącym osławiaiącym Manifestuiemy się. A ze oraz z przyczyny tychze Woysk Rossyiskich niedoszedł Generał Pruski w Grudziądzu, a zatym Posłow Pruskich na termin Seymu ninieyszego spodziewać się niemozemy, zapraszamy tych Jchmciow, Ktorzy tu przyiadą, azeby, iako są

[577]

nierozdzielnym ciałem wraz z całą Oyczyzną, byli myslą y Sentimentami wraz z Namy złączeni, czego się tym pewniey spodziewamy, im pewnieysi iesteśmy, że czuią Jchmc bezprawie y Krzywdy, ktore Jm się w Grudziądzu stały. Ktory to Manifest Rękami własnemi podpisuiemy zostawuiąc sobie moc y wolność w dalszym czasie poprawienia, umnieyszenia, przyczynienia, y odmienienia teraznieyszego Manifestu. Datt. w Warszawie d. 7.Maji 1764 to Ao.

Adam Krasinski B. K. mp. Jan Branicki KK. H. W. K. mp. Wacław Rzewuski W. K. H. P. Kor. Antoni z Prussow Jablonowski W. P. Karol Xże Radziwiłł WW. Jgnacy Twardowski WK. A. Dąbski WK. H. Potocki WK. I. z Tęczyna Ossolinski WW. Antoni Lubomirski WL. I. z Pruss Jablonowski NI. GZ. NP. a Mączynski W. F. Bielinski Marszałek WK. Jerzy Mniszech M. N. K. J. Xiąże Sanguszko M. Nad. WX. Litt.

[578]

Tadeusz Lipski Kas. Lęczycki. Adam Brzostowski KP. mp. I Zboinski KP. mp. Stefan Kunicki Ch. mp. Jan Nowosielski KC. Jozef Głębocki KK. Jozef z Lubranca Dąbski KK mp. My Posłowie Wwdztw Ziem y Powiatow Korony P. y W. X. Litt. zapatruiąc się na gorliwość Starszych Braci Naszych w utrzymaniu Wolnosci y Swobod Szacownieyszych u Nas nad zycie Nasze, ten Manifest wraz z Starszemi Bracią Naszemi podpisuiemy: Adam Łodzia Poninski PW PK Kor. Stta Bo. Kasper Łodzia z Zwonowa Rogalinski NOS. Posel WP. Andrzey Niegolewski CP. Pu P. mp. Jozef Micielski SK Pu P. mp. Franciszek Drogosław Skorzewski GLS. RD. RCH. Pu. P. mp. S. Gartynski WPPu P. N. Jgnacy Pac PWX. Lit PWW. Jan Morskiewicz PWW. IP. tegoż Wwdztwa JH. Kozbork Łącki PBK WKP. mp. I. z Trzeczna Turno SKP. WK. mp. Jan Lipski MISW. K. P. WK. mp. Sułkowski PWK. Stanislaw Łuba P. WK. Felix Szoldr-

[579]

ski PWK. Jgnacy Potocki P. z IH. Stanisław Dąbski WBK. Jan Głębocki KKPW. B. Kujaw. Jozef z Lubienia Niemoiewski KB. P. W. Jgn. Teodor Wysocki SK y GK. PW. Ludwik Mokrowski Straznik Pol. Kor. P. Pierwszy Ziemi Dobrzyn. JH. Rzewuski P. Litt. P. Z C. I. Szymon Olszanski SW. y PW Wol. Stan Aksak PZ PP. WW. Jan A. Hrabia Tarnowski PWW. JH. Felikx Bersza Drzewicki PWW. JKH. Baltazar Podhorski PWW. Jo Potocki PWP. Seweryn Rzewuski GM WRP. WP. Stanisław Darowski PZ y PP. Michał Xawier Sapieha Krayczy WX. Lit. PP. S. Hilari Felix Trzaska SZL. z teyże Ziemi PZX M. Piotr JH Gozdawa Godlewski PZGL. ZX M. z ZŁ. obrany Poseł. Eustachius Potocki GA WXLitt. LGUS. P. y Mar. Konsz. W. Lubelski. Antoni Wyżga S. G. PWN. IX. Radziwił PNM. Xże Radziwił PP. O. JH. Sapieha PWCZ. Franciszek Buczynski P. y PP. O. Stanisław Ferdynand Rzewuski HW. WX.

[580]

Litt. PP. W. Andreas Mokronowski S y Poseł Ziem. Bielskiey. Ja. Leduchowski. Jg. Malczewski, RKKPWB. I. L. Czeczel Cz. PWB. Jgnacy Bogatka PWB. Franciszek z Grochowa Grocholski PIPWB. Jgnacy Myszka Chołaniewski PWB. JH. Sadluski P. z P. G. in parata Copia porrexit.

[581]

Actum in Curia Regia Varsovien. sub tempus moderni Jnterregni Fra 2varta post Dcam Misericordiae proximo Ao Dni Mille simo Septingentesimo Sexagesimo 2varto.

Ad Officium Acta'q praesen. Castren. Capitt. Varsawien. personaliter veniens Jllris M'cus Adamus Małachowski Jncisor Regni Eidem Officio et ejus Actis Manifestaonem polonico idiomate scriptam, manu sui subscriptam Tenoris talis: Wymiar zaszczytu Kazdego Narodu tym iest okazalszy, lustrownieyszy, kiedy obfite Praw y Ustaw zaszczepy na powszechne Obywatelow wykwitaią uszczęsliwienie, a utrzymanie ich staie się pomnazaiącym onego wigorem. Niemasz Prawa, niemasz ustanowienia bardziey funduiącego się na Prawie Naywyższey Wszechmocnosci, nad Prawo Polskie,

[582]

Kiedy wszystkie Kroki Patryotow tak są Konstytucyami ograniczone, że Nikt bez Noty przed Bogiem y Swiatem przestąpic Granic iego niemoże. Padła na dniu onegdayszym nieprzeyrzana, a boday potomnym Wiekom niezostaiąca fatalna Klęska, Ktora wyrwała z obrębu swego naydelikatnieysze wolnosci Ustawy, kiedy JW Jmc Kossowski Stta Sieradzki z Wwdztwa tego Poseł wychowany na Łonie tey Wolnoscią zyiącey Matki Syn, znaiąc Prawa obszerne o bespieczenstwie Mieysca Obrad, maiąc tyle Ustaw o wolnym głosie, znaiąc wyraźne Ustanowienia tylko Konstytucyami y Konfederacyami reassumowane o wprowadzeniu Woysk Zagranicznych, będąc wiadomy, iż zadna Sprawność Obrad być niemoże, gdzie Prawo zwykłego niema Kursu. Wiedząc na ostatek Ustawy y Zwyczay, że starey Laski Marszałek daie początek Seymowania, a przecie nieuwazaiąc na ostatnie Ozdoby Swobod Narodu na-

[583]

chulania, y widząc te Praw y Ustaw Kuznię Nadwornym y Zagranicznym Zołnierzom zewsząd opasaną, y połną blasku dobytego oręza przez Ludzi Nadwornych w Samey Jzbie Poselskiey na Braci y Krew Synow Oyczystych, Maiąc widoczny Manifest od zgromadzonego na Mieyscu Obrad Senatu, y rownie do wspolney Rady wybranych y wysłanych z posrzodka p

o zostałych w Domach Braci Posłow uczyniony, Widząc Scisnioną ostatnim uciskiem Wolność przez gwałtowne Jzby Poselskiey roznym Oręzem otoczenie, widząc zatamowaną w Jzbie całey Sprawność Obrad od rownych sobie Posłow JWJPana Lubelskiego, JWJP. Podlaskiego, JWJP. Jnflandskiego y Jnnych będąc Sam widocznym Swiadkiem iakie na Spr

awiedliwe circa liberum Veto, y przy wolnosciach tychże Jchmc PP. Posłow obstawanie powstały tumul-

[584]

ty, y niepraktykowane od początku Rzepltey niebespieczenstwa, z ktorego salwować się nieprzyszło by było inaczey, gdyby była zacnych Posłow powolność niewyprowadziła przez poszrodek dobytego Oręza, podniosł in passivitata Laskę, do Ktorey Go zadne nieprzywiązywało Prawo, gdyz to podług Ustaw Koronnych przez maiącego Schodzic Marszałka za powszechnym Jzby zezwoleniem podniesiona byc powinna, y bieg Seymowania otwierać zwykła, a tym sposobem nietylko zgwałcone wyrazne Prawo, ale też zacmione; Oyczyzny Swobody y Kardynalne Wolnosci Prawa skrzywdzone. Zaczym aby takowe Actus powszechnemu Prawu y zrzenicy wolności nie stały się skazem y sladem bezprawia, a oraz ostatnią zgubą, tudzież ostrzegaiąc tym y przyszłym czasom całość Prawa y Prerogatywy tey Jzby Marszalkom służącey, przeciwko temuz JW. Jmci P. Kossowskiemu Staroscie Sieradzkiemu y tegoż Woiewdztwa Posłowi w zruszenie tey Ustawy Koron. manifestuię się y protestuią salwę umnieyszenie,

[586]

przyczynienia, lub w inszą zamnienienia formę Manifestu ninieyszego zupełnie sobie zostawuiąc. Datt. w Warszawie Dnia 9. Maja Roku Panskiego 1764.

Małachowski KK. S. K.

PP. JK. W. in parata Copia porrexit.

Actum coram Actis Capturalibus Zacrocimensibus Teria Sexta post Dcam Misericordiae Proxima A'o Dni Millesiomo Septingentesimo Sexagesimo 2varto.

Ad Judicum Actaq' praesen. Capturalia Zacrocimen. veniens personaliter 9 Uris Magfius Mathias Soltyk Castellanus Varsavien. suo, et Jllustrissimoru Reverd Ssimor, ac 9 Uris Mfici inferiues specifivati nomine evd

[587]

corrum Officio seu Judicio et ejus Actis Manifestaonem polonico idiomate scriptam, nomine infrascriptorum idq' praevia de non suscepta contra Judicium Capturale Varsaviense ad Actu Sua, suscepit in tenore tali: My niżey podpisani Senatorowie Duchowni y Swieccy na Seym Convocationis w ninieyszym bezKrolewiu przed Aktami wylewamy z iak naywiększą gorskością żale nasze, Ktore nie tylko całą Europę, ale y cały Swiat, Cały Narod Ludzki do Kompassyi nad Namy wzruszyć są wystarczaiące w tey naywięcey Krytyczney Oyczyzny Situacyi trzymaiąc się Prawa przyrodzonego, rozumu, y Prawa Narodow Oswiecenia, Ktore przepisuie azeby w nieszczęsciach Rzepltey Kazdy chcący się ratować to czynił, co podług Boga, Prawa y Sumienia do skutecznego ratunku sądzi być nayprzyzwoitszego. Bylisny u Nas Samych przekonani, iż w Stanie neu-

[588]

tralnosci do zadney się strony niewiązący zostaiąc, moglismy w Staraniu się o ziednoczenie poroznionych umysłow w przygaszeniu żarzących się animozyi, y w tamowaniu wynurzonych na Prawa Kardynalne Zamachow nayuzytecznieysi stać się do słuzenia strapioney w tych uciskach Oyczyznie iako y Bogu Ktory na wszystko patrzy, et Publico, Ktore o wszystkim wiedzieć zwykło. Wiadome są Kroki nasze, odkryte usiłowania, Ktoremi w kilkotygodniowym czasie Seym poprzedzaiący zmierzalismy do tego celu, zbawienie Rzepltey obiecuiącego; Ale gdy oświadczamy ze Starania Nasze z tak Swiętey pobudki łożone zadnego wieodbieraią skutku, owszem przykład od pierwiastkow Rzepltey niesłychany przeciwko Serca Oyczyzny powstaie, gdy w porze Obradom Seymowym naznaczoney nie tylko okolica, Przedmiescia, y Ulice Miast Warszawy ledwie nie do Samych Progow Swiętnic Obrad Zagra-

[589]

nicznym Woyskiem iako do boiu y potyczki we wszystko przygotowanym osiadłe, ale nad to Sam Zamek wewnątrz y zewnątrz Sama Jzba Poselska y Senat mieysca te Nayiasnieysze naywiększą wolnoscią od Przodkow y Praw Naszych zaszczycone wielkiemi Kupami Zolnierzy Nadwornych otoczone y napełnione, oraz dobyciem oręza dwokrotnych na Posłow dobrze obranych przy Prawach y Wolnosci obstawaiących zniewazone zostały. Niegodzi Nam się iuż iako Oyczyznę Kochaiącym nate Iey rany, na te Wolnosci y Praw uszczerbki okiem indifferencyi patrzyć, ktora tylko mieysce miała poty, poki Kraju naygruntownieysze Ustawy zdeptane skutkiem samym nie były, na ktore to przed całym Swiatem y Narodem ludzkim Kleynot wolnosci za naydroższy zawsze szanuiącym uskarzaiąc się ninieyszym Manifestem naszym iak naysolennieyszym, przychylaiącsię oraz do Manifestu suo Actu Feria 2varta post

[590]

Dcam Misericordiae Ao currenti przez Jasnie Oswieconych, Jasnie Wielmoznych Posłow przed Aktami ninieyszemi uczynionego. Poznaiemy to w prawdzie dobrze iak słabe siły Nasze, gdy Sprawiedliwość bez assystencyi Boskiey przeciwko gwałtom y mocy broniona być miała, ale dzieła tego Naywyzszego calego Swiata Iednowladcy, Ktoremi Ramie Swey Wszechmocnosci od wiekow uwielbia, bardzo Nas iasno upewniaią, iak wielkim y potęznym On iest Sprawiedliwosci Obroncą, w Nim ufność cała y nadzieia Nasza, jego iest Boskie Prawo Kochać Oyczyznę, bronic wolnosci y Praw Narodowych, przez Jego Dobrodzieystwa zyskanych, Więc ta Jego wszechmocney Ręki Sprawa będzie dać pomoc Oyczyzny Synom, fortuny, Krew, y Zycie dla zachowania całosci y Swobod iey łozyć gotowym. Ktorzy to Manifest Nasz

[591]

zachowuiąc sobie wolność w dalszym go czasię poprawienia, umnieyszenia, przyczynienia y odmienienia Rękami własnemi podpisuiemy. Działo się w Warszawie Dniu 10. Maja Roku 1764. Kajetan Soltyk Biskup Krakow. Xże Siewierski mp X. Jozef Załuski Biskup Küowski Czerniechowski Amicus Personarum inimicus modi agendi mp. Adam Krasinski Biskup Kamieniecki, Maciey Soltyk Kasztellan Warszawski. mp.

242

---