PROGRAM

PROFILAKTYCZNO - WYCHOWAWCZY

NARKOTYKI

CZARNA OTCHŁAŃ

Program opracowała:

mgr lic. Róża Machowska

Racibórz 2005

OGÓLNE ZAŁOŻENIA PROGRAMU

Program został stworzony z myślą o przedstawieniu uczniom zagrożeń społecznych i zdrowotnych jakie niesie ze sobą uzależnienie narkotykowe.

Narkomania jest dość drażliwym tematem, jest jednak przede wszystkim ogromnym problemem społecznym. I niestety, dotyczy już także w dużej mierze naszej społeczności.

Staramy się unikać rozmów na ten temat uważając, że "lepiej nie wywoływać wilka z lasu". Często uważa się, że rozmowy o narkomanii mogą wywołać odwrotny skutek - obudzić zainteresowanie narkotykami.

Również wielu dojrzałych i światłych ludzi uważa, iż krótkotrwałe czy okazjonalne zażywanie narkotyków nie prowadzi do uzależnienia i nie jest szkodliwe dla zdrowia ( o czym, wszem i wobec, informują w mediach).

Nie ulega jednak wątpliwości, iż ignorancja w tym temacie służy tylko i wyłącznie handlarzom narkotyków - łatwiej przekonać nieświadomego nastolatka do kupna środka odurzającego. Handlarze narkotyków nigdy nie wspominają dzieciom i młodzieży o kosztach, uzależnieniu i złudzeniach, które zabijają.

Nauczyciele, ale przede wszystkim rodzice, powinni dostrzec na czym polega siła narkotyków, zapoznać się z literaturą demaskującą narkotyczne mity oraz uzyskać rzetelną i aktualną wiedzę na ten temat.

ZADANIA PROGRAMU

W programie „Narkotyki - czarna otchłań” spróbujemy zastanowić się dlaczego dzieci i młodzież sięgają po narkotyki?
Środki odurzające zażywa młodzież bez względu na pochodzenie społeczne, warunki materialne czy poziom rozwoju umysłowego.
Najczęściej po narkotyki sięga młodzież w wieku 13-18 lat ( a więc w wieku gimnazjalnym i później).

Świat prosty uporządkowany, bezpieczny zaczyna się rozpadać.
Czas dojrzewania to okres buntu i poszukiwania własnego miejsca na ziemi.
Podstawową zasadą zapobiegania narkomanii to dobry kontakt z naszymi dziećmi. Nigdy nie jest za wcześnie i nigdy nie jest za późno by rozmawiać z dziećmi.

Rzecz jasna, przede wszystkim rodzice są odpowiedzialni za swoją progeniturę. I to oni powinni dołożyć jak najwięcej starań, by ich dziecko nie wpadło w „narkotykową otchłań”.

Dziesięć zadań odpowiedzialnego rodzica:

1. Dążyć do bliskiego i szczerego kontaktu z dzieckiem.

2. Okazywać zainteresowanie sprawami dziecka.

3. Rozmawiać z dzieckiem na każdy temat i zachęcać do rozmów.

4. Stawiać wyraźne granice określające , co wolno , a czego nie.

5. Posiadać wiedzę i informować dzieci o zagrożeniach uzależnieniem.

6. Być kategorycznym w sprawie używek.

7. Nie ignorować sygnałów ostrzegawczych.

8. W razie zagrożenia uzależnieniem zawsze podejmować działanie.

9. Szukać pomocy i wsparcia u specjalisty.

10. Nigdy nie rezygnować z pomagania dziecku i nie poddawać się.

OGÓLNE CELE PROGRAMU

• uświadomienie zagrożeń niesionych przez patologię społeczną jaką jest zażywanie narkotyków;

• wykształcenie poczucia czynnego uczestnictwa w realizacji profilaktyki narkotykowej;

• promowanie turystyki jako formy spędzania wolnego czasu;

• stymulowanie ogólnego rozwoju intelektualnego i umiejętności pracy w zespole.

ZASIĘG I ODBIORCY

Program opracowany jest na potrzeby gimnazjum. Z uwagi na szeroko pojętą profilaktykę odbiorcami programu są również nauczyciele i rodzice.

CZAS REALIZACJI

Realizacja następuje w czasie drugiego semestru

roku szkolnego 2004/2005.

SPOSÓB OCENY EFEKTÓW

Ocena skuteczności realizacji nastąpi poprzez:

• analizy na spotkaniach kadry;

• obserwacje i ocenę zaangażowania uczniów w realizację programu;

• ocenę wykonywanych prac;

• rozmowy z uczniami o ich odczuciach, opiniach, ocenach podczas realizacji programu.

INFORMACJE OGÓLNE O NARKOTYKACH

I NARKOMANII

Narkomania (z greckiego narke ­ odurzenie, mania ­ szaleństwo), patologiczne zjawisko społeczne, uzależnienie spowodowane krótszym lub dłuższym zażywaniem środków uzależniających ( narkotyki, leki uspokajające,
psychotropowe).
Charakteryzuje się koniecznością przyjmowania środka odurzającego, tendencją do stałego zwiększania dawki oraz fizycznym i psychicznym uzależnieniem. Zaprzestanie zażywania powoduje bardzo przykre doznania abstynencyjne, prowadzące w krańcowych przypadkach nawet do zejścia śmiertelnego.
Liczba osób w Polsce uzależnionych od substancji psychoaktywnych jest trudna do oszacowania - tylko liczbę osób uzależnionych od opiatów określa się na 25-30 tysięcy. W ostatnich latach na polskim rynku nielegalnych substancji psychoaktywnych gwałtownie zwiększa się podaż takich substancji jak: amfetamina, kokaina, halucynogeny, Na tym samym poziomie utrzymuje się natomiast używanie opiatów, lotnych rozpuszczalników i leków
o właściwościach uzależniających. Wzrost spożycia substancji psychoaktywnych dotyczy głównie osób młodszych, które nie są jeszcze uzależnione, ale narażają się na ryzyko związane z przyjmowaniem substancji.
Zaawansowane stadium narkomanii jest ciężką chorobą wyniszczającą organizm, prowadzącą do śmierci. Śmiertelność u narkomanów jest bardzo wysoka (najczęściej w wyniku przedawkowania), a niezależnie od tego dodatkowym czynnikiem jest obecnie AIDS.
Metody leczenia są zazwyczaj mało skuteczne. Bardzo często zmiany psychiczne i uzależnienie są nieodwracalne. Medyczne metody leczenia nie przynoszą większych skutków. Nieco lepsze wyniki dają niekonwencjonalne metody terapii polegające na długotrwałym odosobnieniu i oddziaływaniach psychoterapeutycznych, połączonych z terapią pracą.
Ograniczenie narkomanii jest trudne, gdyż zyski z handlu, produkcji, przemytu narkotyków są ogromne. Kartele narkotykowe działają sprawnie, posługując się korupcją i przemocą. Poszczególne kraje w różny sposób odpowiadają na problem narkomanii. Od kar długoletniego więzienia, a nawet

śmierci dla handlarzy, jak w części państw azjatyckich, po próby legalizacji ograniczonej sprzedaży narkotyków miękkich (Holandia). Karalność dotyczy czasami tylko handlarzy, producentów, a niekiedy również kupujących dla siebie.
Skala zjawiska wzrasta, obejmując coraz młodsze dzieci, sytuację utrudnia

fakt, iż wykrywalność uzależnienia we wczesnym stadium jest sporadyczna ze względu na wielość stosowanych środków, brak wiedzy opiekunów.
Narkomania jest nałogowym odurzaniem się środkami uzależniającymi pochodzenia naturalnego lub syntetycznego. Zażywanie różnych środków odurzających nie jest zjawiskiem nowym ani też symptomem naszych czasów. Znane już było w starożytności w wielu krajach. Niepokojąca jest natomiast obecna powszechność oraz coraz większa tolerancja tego zjawiska.
Narkomanii ulegają dziś dzieci, młodzież i dorośli. Wśród narkomanów są zarówno mężczyźni jak i kobiety oraz przedstawiciele niemal wszystkich zawodów. Zmieniła się dynamika i motywacja narkomanii. W wielu krajach, także i w Polsce, mamy do czynienia z politoksykomanią ­ nadużywaniem różnorodnych substancji chemicznych, farmaceutycznych i narkotycznych pochodzenia naturalnego lub syntetycznego.
Również współczesny przemysł chemiczny i farmaceutyczny sprzyja rozpowszechnianiu się narkomanii. Notuje się znaczny wzrost narkomanii wśród młodzieży. W kręgu różnych uzależnień od klasycznej narkomanii coraz częściej pojawiają się nowe formy: nadużywanie narkotyków chemicznych
i rozpuszczalników (toksykomania), środków leczniczych (lekomania).

Powody dla których młodzi ludzie sięgają po narkotyki.

T. Dimoff i S. Carper w książce pod tytułem Jak rozpoznać czy dziecko sięga po narkotyki?, wymieniają najczęstsze powody, dla których dzieci oraz młodzież sięgają po narkotyki.

Chęć odurzenia się. Używanie narkotyków w celu przeżywania przyjemnych wrażeń. Dążenie do przyjemności jest i zapewne będzie podstawowym motorem ludzkich zachowań. Dzięki narkotykom spędzić można przyjemne, sympatyczne chwile.

Ciekawość i nuda. Ciekawość to naturalna cecha dzieciństwa i młodości. Pomimo zagrożeń z nią związanych, ciekawość u dziecka jest warunkiem jego rozwoju. Narkotyki otwierają przed dzieckiem perspektywę zaspokajania

ciekawości. Potrafią one wypełnić czas, nie ma lepszego sposobu na jego marnotrawienie. Sama próba "zorganizowania" narkotyków może stać się atrakcyjna.

Wpływ grupy rówieśniczej. Dzieci nie przeciwstawiają się grupie, presji rówieśniczego środowiska, głownie ze względu na dużą potrzebę akceptacji.
Wpływ rówieśników jest jednym z głównych powodów, dla których dziecko próbuje narkotyków. Grupa ułatwia pierwsze próby, dzielenie się narkotykami
i nabytymi doświadczeniami, a jednocześnie żaden z jej członków nie próbuje przeciwstawiać się pozostałym wobec groźby utraty przynależności.

Młodzieżowa chęć buntu - jest ważnym czynnikiem skłaniającym do sięgania po narkotyki. Ich używanie jest częścią generalnej strategii buntu
i pokoleniowej solidarności.

Ucieczka od problemów zewnętrznych. Narkotyki nie rozwiązują żadnych problemów, ale sprawiają, iż wydają się one odległe i mało istotne. Im poważniejszy problem, tym częściej się po nie sięga.
Używanie narkotyków jako sposobu na odgrodzenie się od rzeczywistości jest szczególnie niebezpieczne. Od rzeczywistości nie można uciec, co najwyżej można się z niej jedynie wymknąć na krótką chwilę. Ale odurzanie się dla uniknięcia konfrontacji z realiami to wejście w błędne koło, bowiem
w następstwie używania narkotyków istniejące problemy mogą się tylko pogłębiać.

Ucieczka od problemów wewnętrznych. Dzieci z trudnościami emocjonalnymi nie potrafią radzić sobie skutecznie z trudnościami, jakie nieuchronnie niesie ze sobą życie. Dla nich narkotyki mogą stanowić szczególną pokusę.
Niestety narkotyki powodują szereg nowych problemów, które zazwyczaj zaczynają się nakładać na istniejące wcześniej aż do zupełnego zagubienia.

Naśladownictwo - dzieci zażywają bo dorośli też to robią. Istnieje większa podatność na używanie narkotyków, jeśli rodzice też to robią.

Narkotyki można podzielić na następujące grupy:

• Opiaty

• Psychostymulujące

• Konopie indyjskie i ich pochodne

• Halucynogenne

• Wziewne

• Leki nasenne i uspokajające

Opiaty - wywołują uzależnienie fizyczne i psychiczne. Środkiem najmocniej i najszybciej uzależniającym jest heroina, szczególnie odmiana "brown sugar". Do opiatów zaliczamy także. opium, morfinę, oraz tzw. kompot zwany również "polską heroiną". otrzymywany ze słomy makowej z dodatkiem odczynów chemicznych.
Na początku zażywanie opiatów jest przyjemne, później narkotyk zażywa się tylko po to, aby móc "prawidłowo" funkcjonować. Potrzeby społeczne, bliskości i wszelkie inne zaczynają zanikać, najważniejszy staje się narkotyk.
Używanie opiatów powoduje uszkodzenie mózgu, płuc, serca, żył, wątroby,
a ponadto używanie wspólnych strzykawek prowadzi do zarażenia wirusem HIV, żółtaczką, zapalenia wsierdzia. Ostre zatrucie przy braku pomocy najczęściej kończy się ŚMIERCIĄ.

Psychostymulujące - pobudzają, usuwają zmęczenie, chwilowo polepszają
i wyostrzają zmysły. Należą do nich takie narkotyki jak: amfetamina, kokaina, crak.
Człowiek po zażyciu narkotyków tej grupy ma poczucie mocy i siły. Zmęczenie znika, a w miejsce senności pojawia się chęć działania i kontaktu.
Szczególnie popularna wśród uczniów i studentów jest amfetamina, po zażyciu której człowiek jest bardziej skupiony, a informacje zapamiętuje się łatwiej. Jednakże efekt ten jest krótkotrwały i po pewnym czasie nie pamięta się niczego.

Amfetamina jest narkotykiem, który bardzo mocno uzależnia psychicznie. Uzależniony od "amfy" często staje się nieufny, podejrzliwy wobec innych
i świata, miewa kłopoty ze snem oraz zdarza się, że słyszy głosy i widzi różne rzeczy.
Dłuższe zażywanie prowadzi do psychozy, a przedawkowanie powoduje ogromny lęk, kołatanie serca, urojenia, a często prowadzi do ŚMIERCI.

Konopie indyjskie i ich pochodne.

Do tej grupy narkotyków zaliczamy marihuanę, haszysz, olej haszyszowy. Wszystkie one są pochodzenia naturalnego i działają podobnie. Człowiek pod ich wpływem staje się wesoły, rozluźniony, szczęśliwszy, a świat postrzega bardziej przyjaźnie. Łatwiej prowadzi się rozmowę i obniża się poziom stresu w sytuacjach, które normalnie są bardziej stresujące. Zmysły stają się bardziej wyostrzone, a kolory są bardziej intensywne.
Pochodne konopi bardzo mocno uzależniają psychicznie. Błędnie narkotyki te nazywa się "narkotykami lekkimi" ponieważ uzależnienia nie dzieli się na lżejsze i cięższe. Pochodne konopi najczęściej są wstępem do zażywanie narkotyków z rodziny psychostymulujących, opiatów.
Człowiek regularnie palący marihuanę ma trudności z koncentracją
i zapamiętywaniem nowych informacji, a także traci on dynamikę i aktywność do zdobywania nowych, interesujących hobby, informacji itp.
Przy zatruciu marihuaną mogą wystąpić myśli o śmierci, która rzekomo ma za chwilę nadejść oraz uczucie przerażenia, lęku i strachu.

Halucynogenne.

Narkotyki z tej grupy zmieniają sposób postrzegania rzeczywistości. Zalicza się do nich: LSD, grzyby halucynogenne oraz tzw. ecstasy.
Narkotyki halucynogenne wywołują szybkie i silne uzależnienie psychiczne. Pod wpływem LSD lub grzybów zmienia się rzeczywistość. Zupełnie inaczej odbiera się czas i przestrzeń. Jednak doznania po tych narkotykach nie zawsze są przyjemne. Zdarzają się wizje koszmarne: umieranie, świat pełen potworów, z którego nie można uciec. Ciśnienie krwi podnosi się i nagle spada, źrenice rozszerzają się, akcja serca przyśpiesza wraz z oddechem. Człowiek może mieć mdłości, kłopoty ze snem i koordynacją ruchową, a także drżenie mięśni, zawroty głowy i inne przykre objawy.
Pod wpływem ecstasy człowiek jest pobudzony, energiczny i optymistycznie nastawiony do świata, który wydaje mu się piękny i doskonały. Ecstasy jest bardzo popularny na dyskotekach ponieważ podobnie jak amfetamina usuwa zmęczenie i pozwala szaleć przez wiele godzin.
Kiedy narkotyk przestaje działać znika optymizm i radość życia. Pojawia się smutek, przygnębienie. Wiele osób, które używają ecstazy próbuje popełnić samobójstwo.
Zatrucie ecstasy objawia się gwałtownymi drgawkami i utratą przytomności, przechodzącą w śpiączkę, która często już nie ustępuje. Łączenie narkotyku
z alkoholem i innymi narkotykami często prowadzi do śmierci.

Wziewne.

Grupę tych narkotyków stanowią m.in. rozpuszczalniki, kleje, eter, alkohol metylowy, benzyna. Używa się ich za pomocą worków przykładanych do ust i nosa, a także szmatek nasączonych np. rozpuszczalnikiem.
Człowiek pod wpływem narkotyków z tej klasy jest pobudzony, odczuwa lekką euforię. Podczas zażywania występują tzw. filmy czyli halucynacje. Mowa jest często niewyraźna, źrenice rozszerzone, oddech nieregularny, a serce szybko pracuje.
Środki wziewne wywołują uzależnienie psychiczne i fizyczne. Po odstawieniu występują typowe objawy odstawieniowe, zwane głodem narkotykowym, takie jak: drażliwość, skurcze, drżenie mięśni, mdłości, wymioty, ból głowy, brzucha, szybkie męczenie się, wahania nastroju, niepokój, lęk.
Przy dłuższym używaniu mogą pojawić się depresje czy agresja. Środki tego typu bardzo poważnie uszkadzają mózg i wyniszczają organizm osoby zażywającej. Podczas przedawkowania występują ostre zatrucia, których objawem są drgawki, a także utrata przytomności.
Narkotyki wziewne są bardzo łatwo dostępne dla młodzieży, dlatego też wielu młodych ludzi zaczyna od tego typu środków odurzających.

Leki nasenne i uspokajające.

Człowiek po zażyciu niewielkiej dawki leków nasennych (barbituranów) jest zrelaksowany i spokojny. Przy większych dawkach odczuwa się zawroty głowy, kłopoty z równowagą, wahania nastrojów. Spada ciśnienie krwi, źrenice zawężają się, a następnie rozszerzają się
Leki nasenne uzależniają fizycznie i psychicznie. Po odstawieniu pojawia się niepokój, lęk, bezsenność, wymioty, skurcze mięśni, jadłowstręt.
Po paru miesiącach regularnego zażywania człowiek staje się mniej sprawny intelektualnie, coraz mniej rzeczy go interesuje, a także ma problemy
z pamięcią. Jest drażliwy i bezkrytyczny wobec siebie. Towarzyszy mu smutek,
przygnębienie.
Długoletnie przyjmowanie barbituranów powoduje problemy neurologiczne, hormonalne, oddechowe oraz poważne zaburzenia psychiczne.

SLANGOWE OKREŚLENIA DOTYCZĄCE NARKOMANII

Jeżeli usłyszysz te nazwy w rozmowach swoich dzieci i ich znajomych nie wpadaj w panikę i nie traktuj ich jak potencjalnych narkomanów. Być może narkotyki pojawiły się w ich otoczeniu i warto na ten temat porozmawiać. Poniżej wymienione jest przykładowe słownictwo, jednak należy pamiętać, że slangowy język młodzieżowy jest niezwykle żywy i ciągle przybywają nowe określenia.

Akcesoria do używania narkotyków

• do palenia i wdychania: lufka, fifka, fifa, bongo (fajka wodna), srebro, folia;

• dożylnie: sprzęt, strzykawka, igła, pompka, gary, garnki, łyżka

Handlarz narkotykami

• diler

Końcowa faza działania narkotyku

• zejście, zjazd, dół.

Miejsce handlu narkotykami

• bajzel (Dworzec Centralny w Warszawie).

Narkotyki ogólnie

• towar, dragi, czady, materiał.

Narkotyki szczegółowo

• amfetamina: spid, proszek, proch, amfa, feta, setka (100 mg), witamina A;

• ecstazy: eska, bleta, piguła oraz nazwy własne tabletek, jak: UFO, Love, Superman, Mitsubishi, Vogel, Herz, Sonne, VW;

• grzyby halucynogenne: grzybki, psylocyby, psyfki, baluny;

• heroina: hera, hercia, helena, proszek, "kompot" (polska heroina;

• kokaina: koka, koks, gram, porcja, śnieg, charlie, biała dama, witamina C;

• konopie indyjskie (marihuana, haszysz): dżoint, skręt, blant, ziele, zielsko, zioło, grass, marycha, trawa, huana, marycha, maryśka, skun, gandzia, samosieja, afgan, kolumbijka,

• leki uspokajające i nasenne: dorota, dorotka, efka, erki, pestki, piguły, rolki, ziomki,

• LSD: kwas, kwach, kwasik, papierek, krysztatek, kamyczek, trip, ejsid, tejbs, listek, oraz nazwy własne bibułek z kolorowym nadrukiem np. Asterix,

• sterydy anaboliczne: koks, deka, wino, metka, mietek, omka, omen, prima, teściu,

• środki wziewne: solwent, rozpuchol, budzio.

Narkoman

• ćpun, grzejnik.

Określenie osoby ze względu na rodzaj zażywanej substancji

• trawiarz, zielarz (palacz marihuany);

• brałniarz (palacz heroiny);

• klejarz (zażywający środki wziewne);

Porcja narkotyku

• działka, gram, giet, bit;

• setka (np. 100 mg amfetaminy);

• cent (1 cm³ heroiny);

• gruda, linia, ścieżka;

• kreska (porcja kokainy, amfetaminy).

Stan po zażyciu

• kop, jazda, trzepanie, odlot, odjazd, podróż, kręcenie, śmiechawa, trip.

Stan związany z odstawieniem narkotyku

• głód, być na głodzie, skręt, absta.

Zażyć narkotyk

• ogólnie: ćpać, brać, grzać, przygrzać, nagrzać się, zapodać, nawalić się, przyhajcować, rąbnąć sobie;

• dożylnie: dawać w kanał, wjechać, pukać, huknąć, cyknąć;

• palić: jarać, najarać się, spalić, przypalić, upalić się, kopcić, palić fifę;

• wciągać do nosa (amfetaminę, kokainę): snifować, zasnifować;

• wziewnie: kirać, kleić się, dmuchać, przydmuchać, buchać.

Zaburzenia psychiczne po zażyciu narkotyków

• łapać paranoję, łapać flesze, łapać haluny.

Zażywać nałogowo

• być w ciągu, grzać.

AMFETAMINA

Amfetaminy to cała grupa środków psychostymulujących pochodnych fenylopropylanu. Środki te, w odróżnieniu od kokainy powodują długotrwałe pobudzenie. W ciągu ostatnich stu lat były one wykorzystywane w różnorodny sposób: od zastosowań leczniczych w medycynie, poprzez stosowanie ich jako środki odchudzające przez osoby otyłe; były również powszechne wśród sportowców jako tzw. koks (doping) w sporcie; obecnie pozostają przede wszystkim środkami odurzającymi stosowanymi przez narkomanów.

Metamfetamina względem chemicznym jest podobna do amfetaminy; różni się od niej tylko obecnością grupy N-metylowej. Jej pobudzające działanie na ośrodkowy układ nerwowy jest słabsze niż amfetaminy, a efekty euforyzujące są podobne do kokainy, ale utrzymują się dłużej.

Zastosowanie w medycynie

Amfetamina od 1927 r. pod nazwą benzedryny stosowana była w medycynie do leczenia astmy oskrzelowej (rozszerza oskrzela) oraz napadowej senności (tzw. narkolepsji; amfetamina zmniejsza bowiem zapotrzebowanie na sen). Od wielu lat jej zastosowanie w lecznictwie radykalnie ograniczono. W Polsce została wykreślona z lekospisu. Tylko w nielicznych krajach nadal jest stosowana w leczeniu zespołów hiperkinetycznych u dzieci i napadowej senności. Inne odkryte i wykorzystane właściwości działania amfetaminy - to działanie zmniejszające łaknienie.

Działanie fizjologiczne

• silne pobudzenie psychomotoryczne

• brak łaknienia

• rozszerzenie źrenic

• przyspieszona akcja serca i szybki oddech

• podwyższone ciśnienie krwi i zwiększone wydalanie moczu

• jadłowstręt

• suchość w ustach

• uszkodzenia szkliwa zębów (siarczan amfetaminy może zamieniać obecny w szkliwie zębów fosforan wapnia w siarczan wapnia, który jest lepiej rozpuszczalny w wodzie - powstałych w ten sposób mikroubytków nie zauważa większość dentystów)

Długość działania

W zależności od spożytej dawki pobudzenie trwa 2-3 godziny, a nawet dłużej.

Odczucia subiektywne

Amfetamiana i metamfetamina mimo iż różnią się nieco strukturą chemiczną - dają podobny efekt, nie różniący się wieloma szczegółami. Jest to ogromny przypływ energii i bardzo wyraźne podwyższenie nastroju aż do euforii. Osoby, będące pod wpływem tych środków przeżywają wykazują wzmożoną aktywność, której towarzyszy bezsenność. Osoby takie wydają się bardziej przedsiębiorcze z równoczesnym brakiem krytycyzmu własnego postępowania.

Pozornie "pozytywne" efekty działania

• zwiększenie wydolności psychomotorycznej

• polepszona koncentracja i możliwość maksymalnego skupienia uwagi (np. w czasie nauki)

• przypływ energii i gotowości do działania

• poczucie pewności i intensywne (subiektywne) poczucie mocy,

• euforia

• odsunięcie poczucia lęku

Negatywne efekty działania

• drażliwość i agresywność

• formikacje (wrażenie obecności insektów na skórze

• przymglona świadomość

Formy występowania i sposoby przyjmowania

Amfetamina i metamfetamina przyjmowane są drogą pokarmową, dożylnie, palone, wdychane przez nos. Zależnie od drogi przyjęcia ich działanie wykazuje pewne różnice. Na przykład przy podaniu dożylnym lub paleniu w ciągu 5-15 sekund występuje tzw. kop czyli krótkotrwały okres niezwykle intensywnej euforii. Podanie doustne i donosowe wywołuje euforię o słabszym nasileniu, tzw. high (haj). Trwa ona 3-5 minut po przyjęciu przez śluzówki nosa, a ok. 20 minut po przyjęciu doustnym.

Zarówno amfetamina jak i metamfetamina występuje w sprzedaży "ulicznej" w postaci bezwonnego proszku o gorzko-cierpkim smaku, w kolorze od białego do ceglastego (w zależności od zanieczyszczeń oraz użytych w produkcji składników).Czysty chlorowodorek metamfetaminy nadający się do palenia (podobnie jak "crack"), występuje w postaci przezroczystych kryształów.

W nielegalnej sprzedaży znajduje się również nieoczyszczona metamfetamina, produkowana nielegalnie w prymitywnych laboratoriach i jest to białożółty proszek o zapachu jaj.

Właściwości uzależniające

Uzależnienie psychiczne

Zależność psychiczna jest podobna do tej, która jest spowodowana przez kokainę. Wywołuje ją atrakcyjny i euforyczny przebieg działania specyfiku, wzmacniany z kolei przez przykre dolegliwości związane z jego odstawieniem (złe samopoczucie, spowolnienie psychiczne, uczucie zmęczenia i apatii), które obserwuje się już po 12 godzinach od ostatniego zażycia amfetaminy.

Uzależnienie fizyczne

Symptomy zależności fizycznej są znikome lub wcale nie występują. Jedynie przedłużony czas snu po tzw. ciągu amfetaminowym, nawet do kilku dni, jest przez niektórych specjalistów klasyfikowany jako objaw uzależnienia fizycznego. Do najczęściej pojawiających się objawów abstynencyjnych można zaliczyć uczucie przygnębienia, zmęczenia i apatii, wewnętrzny niepokój, senność, bóle głowy, obniżenie napięcia mięśniowego, wzmożone łaknienie i myśli samobójcze (!). Objawy te rozwijają się dość wolno, gdyż metabolizm i wydalanie amfetaminy z ustroju przebiega powoli.

Zewnętrzne oznaki używania amfetamin

• nerwowość, drażliwość

• rozszerzone źrenice, w nikłym stopniu reagujące na światło

• kłopoty ze snem

• wahania nastroju od euforii do depresji

• nadmierne poczucie pewności lub nieuzasadniony strach

• znaczne ubytki wagi ciała (przy długotrwałym używaniu)

Na co należy zwrócić uwagę

• tabletki, kapsułki,

• małe opakowania plastikowe zawierające biały proszek lub kryształy

• igły, strzykawki

Nazwy slangowe

• amfa, proszek, spid, proch, feta, setka, witamina A

Szczególne zagrożenia i niebezpieczeństwa

• Anhedonia - utrata zdolności odczuwania przyjemności przy czynnościach i przeżyciach zwykle jej dostarczających.

• Psychoza amfetaminowa o charakterze majaczeniowo-urojeniowym (omamy słuchowe i urojenia prześladowcze) - długotrwałe stosowanie amfetaminy i metamfetaminy często prowadzi do stanów przypominających objawy schizofrenii.

• Wywołana przez narkotyk głęboka i ostra depresja może prowadzić do myśli i prób samobójczych nawet przez długi czas od momentu zaprzestania jego przyjmowania.

• Zmniejszenie potencji z równoczesnym wzrostem pożądania. Przy dużym pobudzaniu seksualnym ejakulacja i orgazm są trudne i niemożliwe do osiągnięcia.

• Silne pobudzenie oraz zanik samokontroli prowadzi często do niespodziewanych, bardzo gwałtownych zachowań.

• Skrajne wyczerpanie spowodowane długim okresem intensywnego przyjmowania narkotyku. Z reguły już po kilkudniowym "ciągu" osoba używająca amfetaminy zapada w przedłużony, niespokojny sen trwający nawet do 48 godzin.

• Przedawkowanie przejawia się w postaci tachykardii, bólów w klatce piersiowej, nadciśnienia tętniczego i zagrażającej życiu zapaści sercowo-naczyniowej. W wyniku przedawkowania narkotyku może nastąpić nieodwracalne uszkodzenie drobnych naczyń mózgowych prowadzące do udarów mózgu.

ECSTASY

Ecstasy (MDMA) jest syntetycznym analogiem amfetaminy i meskaliny - z jednej strony wykazuje działanie stymulujące układ nerwowy (podobnie jak amfetamina), z drugiej posiada właściwości psychodeliczne (podobnie jak meskalina). Często nazwa ecstasy używana jest także w szerszym znaczeniu: w stosunku do innych analogów metamfetaminy o podobnym, jednocześnie stymulującym i halucynogennym działaniu (MDA, BDB czy MBDB).
Substancja aktywna w preparatach ecstasy to 3,4-metylenodioksymetamfetamina (MDMA).

Zastosowanie w medycynie

Pierwsze legalne zastosowanie MDMA miało polegać na farmakologicznym hamowaniu apetytu - nigdy jednak w tym znaczeniu nie znalazło się na rynku. Środek ten w latach 70-tych miał zastosowanie w psychoterapii (szczególnie w USA). Związane było to z jego właściwościami wyzwalającymi empatię (zdolność wczuwania się w sytuację innych ludzi) - sprzyjającymi okazywaniu emocji i przełamywaniu psychicznych bloków. Później wycofany, mimo protestów psychologów przeświadczonych o jego właściwościach terapeutycznych.

Działanie fizjologiczne

• pobudzenie i brak łaknienia

• wzrost temperatury ciała

• wzmożenie odruchów

• rozszerzenie źrenic

• kołatanie serca i tachykardia

• nagłe wzrosty ciśnienia i uderzenia krwi do głowy

• szczękościsk

• nudności i wymioty

• odwodnienie

Odczucia subiektywne

W dużym stopniu zależą one od oczekiwań osoby przyjmującej MDMA, nastroju i sytuacji, w której ma miejsce zażycie środka. Z dużym prawdopodobieństwem można zakładać, że zły stan psychiczny przed przyjęciem środka może ulec pogorszeniu po zażyciu MDMA.

Pozornie "pozytywne" efekty działania

• euforia

• uczucie przypływu energii

• pobudzenie seksualne

• uczucie silnej więzi z otoczeniem

• uczucie empatii w stosunku do innych

• intensyfikacja przeżyć emocjonalnych

• zaostrzenie percepcji otoczenia

Negatywne efekty działania

• napięcie emocjonalne

• depersonalizacja

• niepokój mogący przerodzić się w panikę

• nadwrażliwość na bodźce z zewnątrz

• poczucie utraty kontroli

• nieprzyjemne halucynacje i depresja

Formy występowania i sposoby przyjmowania

Dawka ekstasy, wynosząca zazwyczaj od 75 do 200 mg i zażywana doustnie - zaczyna działać po ok. 40 minutach. Po następnych 30 minutach następuje nasilenie działania. Działanie ustępuje po kilku godzinach (4-6) od momentu zażycia.

Najczęściej spotykanymi postaciami nielegalnej sprzedaży ecstasy są tabletki i kapsułki. Różnych kolorów i kształtów tabletki wyróżniają się wytłoczonymi wizerunkami i znakami (np. ptak, kot, sierp i młot, itp.) lub napisami. Mogą one zawierać również pewne ilości innych narkotyków, najczęściej amfetaminy.

Właściwości uzależniające

Działaniu ecstasy, podobnie jak w przypadku innych środków z grupy amfetamin towarzyszy uczucie silnej euforii. Doznania te decydują o uzależniających właściwościach tego środka. Chęć ponownego przyjęcia środka może być wzmacniana z uwagi na przykre dolegliwości pojawiające się po pewnym czasie od jego odstawienia.

Następnego dnia po zażyciu MDMA często pojawia się uczucie kaca, charakteryzującego się:

• zmęczeniem

• zawrotami głowy i mdłościami

• słabą zdolnością koncentracji

• sennością albo pobudzeniem i irytacją

Stan taki może trwać nawet dwa dni.

Zewnętrzne oznaki używania

• rozszerzenie źrenic

• pobudzenie

• mało racjonalne i dziwne zachowanie (np. okazywanie niecodziennej sympatii wobec innych)

• czasem brak koordynacji ruchowej

Nazwy slangowe

• eska, bleta, piguła

• nazwy własne tabletek, np. UFO, Love, Superman, Mitsubishi, Vogel, Herz, Sonne, VW

Szczególne zagrożenia i niebezpieczeństwa

• Na skutek przedawkowania środka lub szczególnej nadwrażliwości na jego działanie może pojawić się tzw. "złośliwy zespół neuroleptyczny" (spadek ciśnienia krwi, gwałtowny wzrost temperatury ciała, drgawki i śpiączka) prowadzący do śmierci.

• Szczególnie niebezpieczne jest przyjmowanie MDMA przez osoby cierpiące na choroby układu krążenia. Środek ten powoduje migotanie komór serca nawet u osób zdrowych.

• Na skutek spowodowanego przez MDMA szczękościsku i zgrzytania zębami może dojść do kruszenia zębów.

• Podobnie jak w przypadku stosowania innych środków z grupy amfetamin może dochodzić ciężkich stanów depresyjnych, urojeń i psychoz, które środek ten może ujawnić i wzmocnić, lub będą one bezpośrednim następstwem jego stosowania.

• Podniecenie seksualne połączone jednocześnie z odrzuceniem zahamowań w sferze seksualnej może prowadzić do negatywnych konsekwencji.

• Nie wiele wiadomo o efektach długotrwałego używania ecstasy, ale istnieją przesłanki co do tego, że może powodować zmiany degeneracyjne niektórych neuronów w mózgu.

• UWAGA: Wiele osób zażywa ecstasy na imprezach rave. Środek ten powoduje wzrost temperatury ciała, co połączone nadmiernym wysiłkiem (taniec) może prowadzić do odwodnienia organizmu.

GRZYBY HALUCYNOGENNE

Spośród 5.000 odmian grzybów znanych przez człowieka - około 80 odmian posiada właściwości psychoaktywne. Są one spotykane, oprócz dalekiej północy, na każdej szerokości geograficznej. Zazwyczaj miały one zastosowanie lokalne, związane z miejscowymi zwyczajami i obrzędami; stosowane były od wieków. Otaczano je czcią na całym świecie, ale szczególny kult grzybów istniał w Ameryce Południowej i Północnej.

Spośród wszystkich grzybów wywołujących halucynacje, na uwagę zasługuję dwa gatunki: grzyby psylocyble (Psylocyble mexicana / astecorum) i muchomor czerwony (Amanita muscaria), gdyż właśnie te są współcześnie używane ze względu na właściwości psychodeliczne.

Psylocyble semilanceata

Łysiczka lancetowata (Psylocyble semilanceata), rosnąca także w Polsce zawiera nieco mniej substancji psychoaktywnych aniżeli grzyby amerykańskie. Ma to jednak swoje znaczenie tylko w ilości jedzonych jednorazowo grzybów. Przy zjedzonych 50 sztukach mogą wystąpić bardzo poważne zmiany świadomości, a spożycie już około 30 świeżych sztuk powoduje wystąpienie halucynacji.

Psylocyble mexicana

Wygląd: mały niepozorny grzybek w kolorze zazwyczaj brązowym o cienkiej i delikatnej nóżce oraz stożkowatym kapeluszu.

Substancje psychoaktywne

• Psylocybina

• Psylocyna

Działanie psylocybiny w dużej mierze przypomina efekty wywoływane przez LSD.

Objawy użycia

• halucynacje

• zwiększenie wrażliwości wzrokowej i słuchowej

• brak kontaktu z otoczeniem

• uczucie opuszczenia ciała

• bierność i obojętność na sygnały zewnętrzne

Amanita muscaria

Muchomor czerwony (Amanita muscaria) to bardzo rozpowszechniony w całej strefie umiarkowanej grzyb; jest powszechnie znany i z uwagi na właściwości toksyczne - niejadalny. Jednak w niektórych rejonach dalekiej północy, a w szczególności terenach byłego Związku Radzieckiego, był używany przez plemiona zamieszkujące Syberię właśnie ze względu na te właściwości. Obecnie również bywa wykorzystywany przez osoby poszukujące mocnych chemicznych wrażeń.

Substancje psychoaktywne

• Muscinol

• Kwas ibotenowy

• Muskazon

Formy występowania i sposoby przyjmowania

Odurzenie, jakie występuje po wypiciu wywaru z muchomorów czerwonych lub po zjedzeniu pokrojonych i ususzonych jego kawałków w początkowej fazie przypomina stan upojenia alkoholowego.

Zewnętrzne oznaki używania grzybów halucynogennych

• Zachowanie odurzonego może mieć bardzo różny charakter od spokojnego i przygaszonego do stanów silnego rozdrażnienia, a nawet wściekłości.

• Wszystkie zmysły są bardzo wrażliwe, a w szczególności słuch i wzrok.

• Normalne oświetlenie staje się nie do zniesienia, najsłabsze dźwięki są wychwytywane, drobne przedmioty przybierają przybierają ogromne rozmiary stając się przeszkodami nie do przebycia.

Objawy użycia grzybów halucynogennych

• gadatliwość i wesoły nastrój

• silne halucynacje

• prowadzenie rozmów z wyimaginowanymi osobami

• wyostrzenie zmysłów wzroku i słuchu

Nazwy slangowe grzybów halucynogennych

• grzybki, psylocyby, psyfki, baluny

Szczególne zagrożenia i niebezpieczeństwa

• Mimo że zawarte w opisywanych grzybach substancje nie niosą niebezpieczeństwa powstania uzależnienia fizycznego i niemożliwy jest rozwój tolerancji - istnieje jednak, podobnie jak w przypadku innych halucynogenów, pewne niebezpieczeństwo uzależnienia psychicznego.

• "Eksperymentów" z grzybami nie powinny na pewno podejmować osoby o niestabilnej psychice i skłonne do reakcji psychotycznych. W takich przypadkach szok spowodowany uwolnieniem ukrytych psychoz może doprowadzić do długotrwałego urazu psychicznego.

• Używanie tych środków jest ryzykownym balansem na krawędzi zdrowia psychicznego stanowczo odradzanym zwłaszcza osobom niedojrzałym psychicznie i emocjonalnie, osobom o skłonnościach do depresji bądź paranoi.

• Osobnym problemem jest regularne odurzanie się grzybami, czasami jeszcze przyjmując i inne narkotyki. Tego typu zachowania muszą zakończyć się tragicznie; w najlepszym przypadku - załamaniem psychicznym.

• Zagrożeniem w przypadku muchomora czerwonego jest także możliwość pomyłki prowadzącej do zjedzenia innego muchomora, co może spowodować śmierć.

• Z uwagi na dużą toksyczność istnieje szczególne zagrożenie dla takich organów jak nerki i wątroby.

WDYCHANIE KLEJU

Zwyczaj wdychania rozpuszczalników organicznych stosowanych do rozpuszczania kauczuku, farb, lakierów, klejów, tworzyw sztucznych, itp. rozpowszechnił się pod koniec lat sześćdziesiątych w Stanach Zjednoczonych, głównie wśród dzieci i młodzieży z raczej biednych środowisk miejskich. W Polsce, tak jak i w innych krajach, po ten rodzaj narkotyków najczęściej sięgają dzieci i młodzież.

Łatwa dostępność do wziewnych środków odurzających bierze się z dwóch powodów:

• większość z nich jest legalna i w związku z tym pozostaje w ciągłej sprzedaży

• cena ich jest relatywnie niska w stosunku do innych substancji odurzających

Wiele produktów, w które zaopatrzone jest każde gospodarstwo domowe zawiera rozpuszczalniki mogące służyć jako środki odurzające.

Substancje aktywne

Wachlarz stosowanych substancji jest bardzo szeroki - od benzyny i gazu turystycznego, poprzez kleje i rozpuszczalniki, farby i lakiery, do dezodorantów i środków piorących. W produktach tych występują związki chemiczne takie, jak octany alifatyczne, toluen, benzen, ksylen, aceton, cykloheksan, tetrachlorek węgla, trichloroetylen, acetan amylu, chlorek metylenu i wiele innych.

Działanie fizjologiczne

Tak zażywane substancje chemiczne już po kilku głębokich wdechach (w ciągu kilkunastu sekund) przedostają się do układu krwionośnego, a następnie powodują gwałtowne uczucie euforii.
Większość ze stosowanych w ten sposób środków powoduje zburzenia świadomości, które charakteryzują się:

• euforią z tendencją do fantazjowania

• omami i halucynacjami

• zamglonym widzeniem

• dzwonieniem w uszach i nadwrażliwością na światło

Oprócz wyżej wymienionych nieco później występują takie objawy, jak:

• bóle głowy

• niezborność ruchowa i spowolnienie

• zamazanie mowy

Odurzeniu towarzyszy przyspieszenie akcji serca i nieregularny oddech. Mimo że doznania szczytowe trwają zaledwie od kilku do kilkunastu minut - niektóre z wyżej opisanych objawów mogą utrzymywać się nawet do godziny od inhalacji, a po ich ustąpieniu następuje zwykle senność, przygnębienie i znieruchomienie, w skrajnych wypadkach nawet stupor.

Formy występowania i sposoby przyjmowania

Substancje te przeważnie są w postaci płynnej, a stosowanie ich przyjmuje najróżnorodniejsze formy. Często są one wylewane na szmatkę, chusteczkę i przykładane do nosa, a następnie wdychane. Mogą być również wdychane przez usta, co ponoć jest "wydajniejsze". Najpopularniejszym sposobem przyjmowania wziewnych substancji odurzających jest wdychanie oparów z worka foliowego, tak aby obejmował on nos i usta lub po założeniu go na głowę.

Właściwości uzależniające

Oprócz wysokiego ryzyka uzależnienia psychicznego lotne środki odurzające mogą powodować w niektórych przypadkach uzależnienie fizyczne, którego wyrazem są objawy zespołu abstynencyjnego. Pobudzenie, drażliwość, zaburzenia snu i utarta łaknienia - to objawy zespołu abstynencyjnego, pojawiającego się u niektórych uzależnionych. Objawy te szczególnie dotyczą długotrwałego nadużywaniu toluenu.

Zewnętrzne oznaki używania

• wyraźny zapach rozpuszczalników

• zaburzenia mowy (mowa zamazana, bełkotliwa)

• zapalenie spojówek

• nieporadność ruchowa

• gadatliwość

• nadwrażliwość na światło

• katar lub krwawienie z nosa

• kichanie i kaszel

• ożywienie i podniecenie

U osób, które inhalują środki wziewne regularnie i przez dłuższy czas mogą w okolicach nosa i ust występować krosty i wrzody, na wargach - pęknięcia.

Na co należy zwrócić uwagę

• tuby kleju, smary

• torebki plastikowe z klejem

• pojemniki, chusteczki

Nazwy slangowe

• solwent, rozpuchol, budzio

Szczególne zagrożenia i niebezpieczeństwa

• Przewlekłe stosowanie wziewnych substancji odurzających, w zależności od rodzaju związku chemicznego, intensywności wąchania, częstości i czasu inhalacji doprowadzić może do wielu schorzeń.

• Długotrwałe odurzanie się środkami inhalacyjnymi prowadzi do poważnych uszkodzeń wątroby i nerek.

• Niektóre z tych środków uszkadzając szpik kostny zaburzają wytwarzanie komórek krwi co prowadzi do anemii, nierzadko nieodwracalnej.

• Szczególnie narażonym, przy długotrwałym używaniu substancji lotnych, narządem jest mózg. Często w takich przypadkach dochodzi do tzw. zespołu organicznego, charakteryzującego się zaburzeniami pamięci i intelektu. Nierzadko osoby stale używające tych środków mają zaburzenia koordynacji ruchowej, których widocznym efektem jest charakterystyczny chód.

• Stosowanie wielu lotnych substancji odurzających bez wątpienia może prowadzić do zgonu.

• Butan - gaz do zapalniczek - powodując silne opuchnięcie gardła niesie niebezpieczeństwo uduszenia. Tak dochodzi do ponad połowy zgonów wywołanych używaniem lotnych substancji odurzających.

• Zaburzenia rytmu pracy serca aż do całkowitego zatrzymania to ryzyko stosowania aerozoli i nie tylko, gdyż dużo lotnych substancji odurzających powoduje niemiarowość i zmniejsza wydolność pracy serca.

• Do śmierci może również dojść na skutek urazów będących następstwem niebezpiecznych zachowań. Znane są przypadki spalenia (w związku z równoczesnym paleniem papierosów), uduszenia (gdy dochodzi do utraty przytomności podczas wdychania z torebki nałożonej na twarz) czy wreszcie wypadków w ruchu ulicznym (w wyniku nie dających się przewidzieć zmian w zachowaniu).

KOKAINA

W Ameryce Południowej Indianie żuli liście krzewu Erythroxylon coca w celu zwiększenia wydolności fizycznej, zmniejszenia głodu i podniesienia nastroju. W 1860 r. wyizolowano z liści tej rośliny alkaloid i nazwano kokainą. W 1884 r. użyto po raz pierwszy kokainy jako środka znieczulającego miejscowo. Przełom XIX i XX wieku przyniósł rozwój narkomanii kokainowej.

Zastosowanie w medycynie

Kokaina podana ogólnie charakteryzuje się silnym działaniem pobudzającym - wprowadzającym układ nerwowy w stan nadaktywności. Podana miejscowo wykazuje właściwości znieczulające. I tu znalazła zastosowanie w opiece medycznej. Obecnie jednak ze względu na uboczne toksyczne skutki, kokaina jest zastępowana przy miejscowym znieczulaniu przez nowe, syntetyczne, mniej szkodliwe środki. Jednak, w okulistyce i otorynolaryngologii jest nadal stosowana w postaci roztworu jako miejscowy środek znieczulający.

Działanie fizjologiczne kokainy

• opóźnia objawy zmęczenia,

• zmniejsza potrzebę odżywiania się i snu

• zaburza pracę serca (na początku następuje zwolnienie, a następnie przyspieszenie akcji serca)

• silnie rozszerza źrenice

• doprowadza do pobudzenia psychoruchowego

• powoduje wzrost ciśnienia krwi i przyspieszenie oddechu

• większe dawki mogą spowodować drżenie mięśniowe i wzrost temperatury ciała

• po jednorazowo przyjętej dawce euforia trwa do 30 minut, rzadko dłużej

Odczucia subiektywne

Pozornie "pozytywne" efekty działania

• silna euforia

• intensywne poczucie mocy wewnętrznej (siły fizycznej i umysłowej)

• pobudzenie ruchowe i podniecenie seksualne

• poczucie wyższości i odsunięcie poczucia lęku

• czas reakcji psychicznej ulega skróceniu - przyspieszeniu ulegają procesy myślowe

• zanik zdolności odczuwania przykrych wrażeń

Negatywne efekty działania

• brak krytycyzmu co do własnych możliwości i zachowań

• niepokój i napięcie

• bezsenność

• załamanie nerwowe

• urojenia o nieprzyjemnej treści

Formy występowania i sposoby przyjmowania

• Kokaina występuje zasadniczo jako krystaliczny biały proszek.

• Przyjmowana jest zazwyczaj wziewnie do nosa, gdzie jest wchłaniana przez śluzówkę i niemal natychmiast wywołuje wpływ na ośrodki przyjemności w mózgu (po pewnym czasie dochodzi do uszkodzenia przegrody nosa i martwicy).

• Bywa też wcierana w dziąsła lub w środek małżowiny usznej.

• Podawana doustnie działa znacznie słabiej, jednocześnie znieczulając błonę śluzową żołądka i znosząc w ten sposób uczucie głodu.

• Stosowana na błonę śluzową języka powoduje porażenie zakończeń smakowych.

• Kokaina jest także palona poprzez dodanie jej do papierosów lub do skrętów z marihuany.

• Iniekcje (zastrzyki) należą raczej do rzadkości.

• Crack jest krystaliczną formą kokainy. Ma postać białych kawałeczków przypominających płatki mydlane, jasnobrązowych kuleczek - pakowanych często do fiolek. Zażywany jest poprzez palenie (np. dodanie do papierosa zawierającego tytoń lub marihuanę); palony jest w fajce wodnej, specjalnie wydrążonych tulejkach albo podgrzewany na łyżce lub kawałku folii aluminiowej wdychając ulatniające się opary.

• Crack jest od 20 do 30 razy silniejszy niż będąca w nielegalnym handlu kokaina. Działa podobnie, lecz o wiele bardziej intensywnie.

• Pasta kokainowa jest pierwotnym produktem w procesie otrzymywania kokainy z liści koki. Środek ten jest zażywany wyłącznie poprzez palenie, a zawarte w nim substancje wykorzystywane w procesie przetwarzania liści, mogą w poważnym stopniu uszkodzić płuca.

Właściwości uzależniające

Uzależnienie psychiczne

Zależność taka powstaje bardzo szybko z uwagi na atrakcyjne przeżycia towarzyszące działaniu kokainy na psychikę człowieka i złe samopoczucie po tym, gdy narkotyk przestaje działać.

Uzależnienie fizyczne

Brak jest dowodów na powstawanie takiej zależności wprost. Jednak objawy abstynencyjne związane z wyczerpaniem i depresją sprzyjają wytworzeniu się cyklu nałogowego.

Zjawisko tolerancji

Nie zauważono powstawania i rozwoju zjawiska tolerancji w wyniku używania kokainy. Fakt, iż wielu jej użytkowników zwiększa dawki i częstotliwość ich zażywania wynika raczej z chęci nasilenia doznań euforycznych i przedłużenia czasu ich trwania.

Zewnętrzne oznaki używania

• nadpobudliwość i wzmożona aktywność

• gadatliwość

• niepokój psychoruchowy

• zachowania agresywne

• rozszerzone źrenice, słabo reagujące na światło

• katar (w przypadku używania poprzez śluzówki nosa)

• czerwony nos z krostkami i objawami egzemy (zaczerwieniona, łuszcząca się skóra, swędzenie)

Na co należy zwrócić uwagę

• biały proszek lub bezbarwne przezroczyste kryształy bez zapachu o gorzkim smaku

• rurki do wdychania oparów

• igły i strzykawki

Nazwy slangowe

• koka, koks, gram, porcja, śnieg, charlie, biała dama, witamina C

Szczególne zagrożenia i niebezpieczeństwa

• Silne wyniszczenie organizmu - spowodowane brakiem łaknienia, snu.

• Psychoza pokokainowa - postępowanie może stać się z czasem irracjonalne i dziwaczne; poczucie prześladowania i inwigilowania będzie wykazywać bardzo wiele cech charakterystycznych dla psychozy.

• Zaburzenia i zmiany w osobowości, w tym zanik uczuć wyższych, przygnębienie z możliwością prób samobójczych.

• Przedawkowanie - objawy ostrego zatrucia występują w ciągu kilkudziesięciu minut od przyjęcia zbyt dużej dawki kokainy. Charakteryzują się one silnym lękiem połączonym z urojeniami i zaburzeniami świadomości oraz wybitnie nasilonym pobudzeniem ruchowym (od miotania się do konwulsji). Towarzyszy temu wysokie ciśnienie krwi i płytki, przyspieszony oddech.

LSD

LSD to środek z grupy halucynogenów, związek kwasu lizergowego, powszechnie znany jako "kwas", powodujący omamy wzrokowe, słuchowe i dotykowe.
LSD jest jednym z najtańszych i najszerzej dostępnych narkotyków. Praktycznie całkowicie wyparło ono inne psychodeliki. Od ponad dwudziestu lat jest to najpopularniejszy środek halucynogenny.
Substancją aktywną w LSD jest dietyloamid kwasu lizergowego (LSD-25).

Zastosowanie w medycynie

Najpoważniejsze próby medycznego stosowania LSD dotyczyły psychiatrii, a dokładnie leczenia schizofreników. Niestety trudno znaleźć w literaturze wiarygodne opisy efektów terapeutycznych LSD w tym ujęciu, mimo iż w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych opublikowano ponad tysiąc badań dotyczących około 40 tysięcy pacjentów.

Działanie fizjologiczne

• zawroty głowy

• rozszerzenie źrenic i suchość w ustach

• drżenie mięśniowe i skurcze mięśni klatki piersiowej

• osłabienie i nudności

• kołatanie serca

• wzrost ciśnienia krwi

• zapis fal mózgowych (EEG) osoby znajdującej się pod wpływem LSD-25 przypomina stan pobudzenia i niepokoju

• rozszerzenie źrenic i silne poty to dodatkowe objawy fizyczne pojawiające się przy zatruciu LSD

Długość działania

• Efekty zależą od ilości użytego LSD i osiągają szczyt w przeciągu okresu od jednej do trzech godzin po zażyciu środka. Halucynacje mogą trwać od 8 do 12 godzin.

Odczucia subiektywne

Osoba pod wpływem LSD jest bardzo podatna na każdy rodzaj sugestii, w szczególności autosugestię. Zarówno rodzaj halucynacji, jak i ich treść są uzależnione od nastawienia osoby zażywającej środek i od atmosfery, w której dochodzi do jego użycia.

Pozornie "pozytywne" efekty działania

Wywoływane przez LSD, pod względem psychicznym, objawy są bardzo różnorodne. Nie mniej jednak do najczęściej pojawiających się można zaliczyć:

• zmianę poczucia kształtów i barw

• niewyraźne widzenie całości i ostrzejsze widzenie kontrastów

• wyostrzenie słuchu

• poczucie obcości własnego ciała

• omamy, złudzenia i urojenia wzrokowe

• zmiany nastroju i euforię

• subiektywne poczucie wolniejszego upływu czasu

• gonitwę myśli i zmniejszenie zdolności krytycznego osądu.

Czasem pojawia się uczucie lekkości, bądź przeciwnie - ociężałości. Przedmioty widziane po otwarciu oczu zwykle zdają się błyszczeć, a nawet najprostsze z nich nabierają niezwykłego znaczenia symbolicznego.

Negatywne efekty działania

• problemy z zachowaniem równowagi i mówieniem

• zła ocena odległości oraz własnych umiejętności

• niespójność wypowiedzi

• zimne dłonie i stopy

• wymioty

• uczucie nacisku na klatkę piersiową ("ciasny sweterek")

• uczucie oszołomienia, osamotnienia

• depersonalizacja

• bezsenność

• panika, lęk, płacz, śmiech

• "złe podróże" (bad trip) - stany charakteryzujące się m.in. poczuciem utraty zmysłów, halucynacjami o bardzo przerażającej treści, nieprzyjemnymi doznaniami dotyczącymi własnego ciała

Formy występowania i sposoby przyjmowania

• Najczęstszą formą tego psychodeliku są będące w nielegalnej dystrybucji kolorowe papierowe znaczki wielkości przedstawiające różne symbole graficzne - nasączone roztworem LSD.

• Stosowane są one doustnie (ssanie lub włożenie pod język).

• LSD ma niezwykle niską dawkę efektywną: każdy znaczek zawiera ok. 300 mikrogramów LSD (w Polsce czasem 100 mikrogramów z dodatkiem amfetaminy dla wzmocnienia efektu).

• Prędkość działania LSD jest zależna od sposobu przyjęcia środka. I tak, brany doustnie (droga pokarmowa) przynosi efekty dopiero po ponad 40 minutach, u osób szczególnie wrażliwych - wcześniej, nawet po 15.

• Często jest przyjmowana poprzez włożenie pod język, a więc wchłaniana przez dziąsła.

• LSD może być również, co jest szczególnie niebezpieczne, włożona pod powiekę oka.

Właściwości uzależniające

Uzależnienie psychiczne

Występuje raczej rzadko - tylko wyjątkowo prowadzi do nieodpartej chęci ponownego przyjęcia.

Uzależnienie fizyczne

Brak możliwości fizycznego uzależnienia - niezależnie od częstotliwości przyjmowania, organizm nie włącza LSD do metabolizmu. Nie zaobserwowano, oprócz uczucia ospałości i czasem przygnębienia, żadnych objawów abstynencji po odstawieniu LSD.

Zjawisko tolerancji

Zauważono, że częste używanie LSD powoduje nieznaczny wzrost tolerancji. Wzrost ten waha się w granicach od 15 do 25%.

Zewnętrzne oznaki używania

• rozszerzone źrenice i słaba ich reakcja na światło

• dziwne, nieracjonalne wypowiedzi

• wesołkowatość i bełkotliwa mowa

• brak koordynacji ruchowej i widoczne zaburzenie orientacji przestrzennej

Na co należy zwrócić uwagę

• bibułka nasączana roztworem

• cukier w kostkach

• opłatki

• małe tubki z płynem

• silny zapach potu

Nazwy slangowe

• kwas, kwach, kwasik, papierek, krysztatek, kamyczek, trip, ejsid, tejbs, listek

• nazwy własne bibułek z kolorowym nadrukiem, np. Asterix

Szczególne zagrożenia i niebezpieczeństwa

• Mimo, że zazwyczaj osoba odurzona LSD zdaje sobie sprawę z tego, że jest pod wpływem halucynacji - niebezpieczeństwo dla życia i zdrowia może wynikać z nieracjonalnego zachowania się: błędnej oceny odległości, czasu i własnych możliwości.

• Ciągłe zażywanie LSD powoduje uszkodzenia mózgu oraz zmiany chromosomalne.

• Szczególnie przy stosowaniu zbyt dużych dawek mogą pojawić się poważne urojenia, które wpływając na zachowanie zagrożą bezpieczeństwu odurzonej osoby.

• W przypadku używania LSD, u niektórych osób może mieć to wpływ na wyzwalanie się stanów psychotycznych (indukcja schorzeń psychiatrycznych) a także na występowanie tendencji samobójczych.

• Flashback - możliwość ponownego, chwilowego wystąpienia wrażeń i halucynacji doznanych podczas odurzenia mająca miejsce w pewnym odstępie czasowym od momentu odurzenia (nawet po kilku tygodniach czy miesiącach).

• Przedawkowanie ze śmiertelnym skutkiem nie jest możliwe - nie występuje zagrożenie życia bezpośrednio ze strony samej substancji chemicznej.

MARIHUANA

Marihuana i haszysz wyrabiane są z konopi indyjskich (Cannabis sativa L.), rosnących w południowo-wschodniej Azji, w rejonie Morza Śródziemnego, w Ameryce Środkowej i Południowej. Można je również hodować w klimacie umiarkowanym. Zawierają kilkadziesiąt aktywnych biologicznie substancji, z których najważniejszymi są tetrahydrokanabiole (THC).

Są to najbardziej rozpowszechnione, a tym samym najczęściej używane narkotyki w Polsce i na świecie. W niektórych krajach preparaty konopi są legalizowane i dopuszczane do oficjalnego obrotu. Przykładem jest ustawodawstwo holenderskie. Powodem łagodnego podejścia do tych środków jest przekonanie o relatywnie niskich szkodach zdrowotnych i społecznych związanych z ich używaniem.

Zastosowanie w medycynie

Współcześnie potwierdzono przede wszystkim działanie THC powodujące obniżenie ciśnienia śródgałkowego, działanie przeciwwymiotne i przeciwdrgawkowe. W niektórych krajach marihuana jest przepisywana osobom terminalnie chorym.

Działanie fizjologiczne

W zależności od warunków konopie mogą działać jako środek pobudzający, uspokajający, znieczulający lub lekko halucynogenny. Lecz mimo nadawania preparatom konopi właściwości halucynogennych, symptomy używania bardziej zbliżone są do obserwowanych po alkoholu niż po halucynogenach.

Przy zażywaniu preparatów konopi obserwuje się m.in. następujące objawy:

• wzrost ciśnienia krwi i przyspieszone tętno

• wysuszenie śluzówek jamy ustnej, czasami ataki kaszlu

• przekrwienie gałek ocznych, spojówek, niekiedy obrzęk powiek

• pocenie się

• zwiększenie apetytu

• bóle i zawroty głowy

• zaburzenia koordynacji ruchowej, uwagi i możliwości uczenia się

• zaburzenia pamięci

• ogólnie gorszą sprawność psychofizyczna (wzrost urazowości)

Długość działania

• 1-3 godzin

Odczucia subiektywne

Doznania wynikłe z przyjęcia THC zależą od cech osobowości danego człowieka, wielkości dawki, drogi przyjęcia, stanu emocjonalnego w momencie przyjęcia, obecności innych ludzi oraz od współdziałania tej substancji z innymi (np. z alkoholem). Przetwory konopi indyjskich używa się najczęściej w celu intensyfikowania przyjemności. Wywołują uczucie euforii.

Skutki jednorazowego przyjęcia

Wyróżnia się następujące fazy działania THC, między którymi występują okresy uspokojenia i "wyciszenia psychicznego":

• faza dobrego samopoczucia i euforii z wielomównością

• faza nadwrażliwości zmysłowej, zwłaszcza słuchu i wzroku z zaburzeniami poczucia czasu i przestrzeni, niekiedy napadami ostrego lęku

• faza ekstatyczna

• faza snu i przebudzenia

Powyższe fazy nie zawsze ujawniają się w pełni.

Pozornie "pozytywne" efekty działania

• obniżenie się progu percepcji (szczególnie słuchowej) - wzrost wrażliwości zmysłów

• odprężenie i poczucie spokoju

• zmiana poczucia mijającego czasu: jest on określany jako rozciągnięty i mijający wolniej

• zwiększenie odczucia przyjemności seksualnych

• optymizm i podniesiona samoocena

• poczucie absurdu

Negatywne efekty działania

• skłonność do ulegania sugestiom

• zagubienie

• nieracjonalne myśli

• zwiększone napięcie i niepokój

• pogorszenie pamięci

• przyspieszone tętno

• zawroty głowy

• apatia

• lęki i urojenia

• niemożność skupienia uwagi na wielu rzeczach jednocześnie

Formy występowania i sposoby przyjmowania

Formy występowania

• Marihuana - susz z liści konopii (0,5-5% THC)

• Haszysz - żywica krzewu konopii (2-19% THC)

• Olej haszyszowy - żywica konopii rozpuszczana np. eterem (10-30% THC)

• W wyniku prowadzenia genetycznych modyfikacji opracowano nowe odmiany konopi. Preparowana z nich marihuana (tzw. skun) może zawierać nawet do 15% THC.

Najczęściej stosowaną formą przyjmowania preparatów konopi jest ich palenie ("skręty", fifki, fajki, itp.).

Właściwości uzależniające

Uzależnienie psychiczne

Może występować po pewnym czasie używania.

Uzależnienie fizyczne

Nie występuje.

Tolerancja odwrotna

Oznacza to, że przy systematycznym przyjmowaniu THC dochodzi do nadwrażliwości na ten związek.

Zewnętrzne oznaki używania

• słodkawa woń oddechu, włosów i ubrania

• gadatliwość i wesołkowatość, stany euforyczne

• przekrwione oczy

• kaszel

• zwiększone łaknienie, apetyt na słodycze

• ogólne podniecenie i nadczynność psychoruchowa

• zaburzenia koordynacji ruchowej

• zaburzenia orientacji przestrzennej

Na co należy zwrócić uwagę

• zapach palonych liści

• brązowo-szare nasionka w kieszeniach lub w podszewce

• bibuła papierosowa

• zielony tytoń

• blade palce

Nazwy slangowe

• dżoint, skręt, blant, ziele, zielsko, zioło, grass, marycha, trawa, hasz, marycha, maryśka, skun, gandzia, samosieja, afgan, kolumbijka

Szczególne zagrożenia i niebezpieczeństwa

• Zespół amotywacyjny - stan związany z regularnym i długotrwałym przyjmowaniem konopi charakteryzujący się zmniejszoną energią, zmniejszoną dążnością do osiągnięć, apatią, skróconym czasem skupienia uwagi, nieadekwatną oceną sytuacji, a przede wszystkim z upośledzoną zdolnością do komunikowania się z innymi.

• Zwiększona możliwość współuzależnienia od tytoniu, który stanowi częsty dodatek podczas palenia marihuany.

• Eskalacja używania innych (nielegalnych) środków odurzających, co może mieć także związek z otwarciem dostępu do innych, bardziej wyniszczających narkotyków (np. w ramach "oferty" dealera sprzedającego marihuanę).

• U niektórych osób może dojść po dłuższym czasie systematycznego używania THC do indukcji schorzeń psychiatrycznych.

• Podczas palenia preparatów konopi jego aktywne składniki docierają łatwo i szybko przez drogi ddechowe do krwiobiegu, a następnie z krwią do mózgu.

• Dym działa szkodliwie na cały układ oddechowy.

• W wyniku nadużywania konopi moe dojść do osłabienia zdolności przyswajania nowych informacji. Osłabienie pamięci związane z przyjmowaniem narkotyku, z całą pewnością odbija się negatywnie na wynikach w nauce.

• Śmiertelne przedawkowanie THC jest praktycznie niemożliwe.

Używanie preparatów konopii uważa się często za furtkę do zażywania innych narkotyków!

OPIATY

Do opiatów zalicza się substancje otrzymywane z przetworów maku lekarskiego (np. "kompot" uzyskiwany domowym sposobem ze słomy makowej) jak i również syntetyczne środki przeciwbólowe, działające na receptor opiatowy. Należą do nich: opium, morfina i heroina (również w postaci do palenia, znana pod slangową nazwą: brown sugar). Do grupy tej należy również metadon - doustny, syntetyczny narkotyk, używany od lat 60-tych jako substytut heroiny, stosowany w lecznictwie w leczeniu narkomanów przyjmujących narkotyki drogą iniekcji (zastrzyków). Powyższe substancje, a zwłaszcza heroinę, uważa się za najbardziej uzależniające znane człowiekowi narkotyki.

Zastosowanie w medycynie

Morfina znalazła zastosowanie jako silny środek przeciwbólowy m.in. w leczeniu bólu występującego w:

• zawale mięśnia sercowego

• niedokrwieniu mięśnia sercowego

• ciężkich urazach klatki piersiowej z uszkodzeniem oskrzeli i płuc

• w zespołach bólowych przebiegających z męczącym, suchym kaszlem (np. na skutek wciągnięcia opłucnej w proces chorobowy),

• w leczeniu bólów nowotworowych.

Metadon jest stosowany w kuracji substytucyjnej, prowadzonej w ramach specjalnych programów dla osób uzależnionych od morfiny i heroiny; również jako lek drugiego rzutu w zwalczaniu silnych bólów okołooperacyjnych i nowotworowych.

Działanie fizjologiczne

• zmniejszenie łaknienia

• przesunięcie (podwyższenie) granicy bólu

• osłabienie i potliwość

• obniżenie ciśnienia krwi oraz (w nieznacznym stopniu) temperatury ciała

• zaparcia i kłopoty z oddawaniem moczu

• impotencja

• zwężenie źrenic i osłabienie ich zdolności do reagowania na światło

Długość działania

• 6-12 godzin (heroina)

• 24-36 godzin (metadon)

Skutki przewlekłego przyjmowania

• wyniszczenie fizyczne i psychiczne

• uszkodzenie narządów miąższowych

• przewlekłe zaparcia

• zaburzenia menstruacji

• zaawansowana próchnica zębów

• zmiany zapalne skóry

• zanik żył powierzchniowych

Odczucia subiektywne

Pozornie "pozytywne" efekty działania

• euforia (błogostan) i uczucie odprężenia

• poczucie wewnętrznego zadowolenia i spokoju

Negatywne efekty działania

• zmniejszenie uczucia głodu, bólu i potrzeb seksualnych

• niepokój ruchowy lub spowolnienie psychoruchowe i senność

• subiektywne odczuwanie ciepła przy niewielkim obniżeniu temperatury ciała

• zmniejszenie czynników motywacyjnych

• apatia i wypalenie emocjonalne

• postawa obronna i wycofująca

Szczególnie nieprzyjemne efekty mogą wystąpić w trakcie pierwszych prób zażywania opiatów - głównie zaburzona zostaje praca przewodu pokarmowego.

Formy występowania i sposoby przyjmowania

Opium (zawiera wiele alkaloidów opiatowych)

• ciemnobrązowy proszek lub bryłki

Morfina

• tabletki

• przeźroczyste kryształki

• roztwór w ampułkach

Heroina

• proszek w kolorze od białego do brązowego

• Na czarnym rynku istnieją dwa rodzaje nielegalnej heroiny:

• brown sugar, która ma postać brązowych bądź różowych granulek lub proszku; jest ona rafinowana w Azji.

• biała heroina, otrzymywana z morfiny ma postać drobnego, białego proszku

• Kolor sprzedawanej na ulicy heroiny zależy także od domieszek innych narkotyków lub substancji mających po prostu zwiększyć jej wagę i objętość.

• "Kompot" - polska heroina. Specyfik zawierający alkaloidy opium z przewagą morfiny, kodeiny i heroiny. Lekko oleisty płyn, w kolorze: od słomkowego do brązowego - przechowywany z reguły w strzykawkach lub w małych plastikowych buteleczkach.

W zależności od formy narkotyku, uwarunkowań środowiskowych i czynników ekonomicznych istnieje wiele sposobów przyjmowania opiatów.
Heroina, najczęściej używany nielegalnie alkaloid opiatowy, jest przyjmowana trzema drogami:

• wdychanie oparów z podgrzewanej folii metalowej

• wciąganie przez śluzówki nosa (sniff)

• iniekcje - najczęściej dożylne

Właściwości uzależniające

Uzależnienie psychiczne

Dochodzi do niego stosunkowo szybko - na skutek przyjemnego błogostanu w jaki wprowadzahą opiaty, niemal natychmiast pojawia się potrzeba ponownego przeżycia tego stanu.

Uzależnienie fizyczne

Występuje bardzo szybko i pojawia się niezależnie od rodzaju alkaloidu opiatowego i sposobu jego używania. Następstwem są przykre objawy abstynencyjne po odstawieniu narkotyku - szereg dolegliwości, z których najbardziej charakterystyczne to:

• "gęsia skórka"

• łzawienie oczu, wysięk z nosa, kichanie

• rozszerzenie źrenic

• nudności, wymioty

• obniżenie ciśnienia krwi

• bóle brzucha, biegunka

• dolegliwości bólowe (bóle stawowo-mięśniowe) zwłaszcza kończyn dolnych i kręgosłupa

• zaburzenia snu i utrata łaknienia

• zmiany nastroju - od przygnębienia i apatii do drażliwości i napadów złości

głód psychiczny narkotyku - poszukiwanie i dążenie do zdobycia opiatów

Zjawisko tolerancji

Potrzeba zwiększania dawki, aby uzyskać na pożądanym poziomie efekt działania narkotyku - to powszechne zjawisko wśród uzależnionych od opiatów. Czynnikiem, który je ogranicza to koszty finansowe związane z podniesieniem dawki.

Zewnętrzne oznaki używania opiatów

• zamroczenie

• ślady wkłuć na ciele

• szklane, wodniste oczy

• zwężone źrenice

• brak apetytu

• krople krwi na rękawach

• katar

• niemiły zapach w pomieszczeniu

Na co należy zwrócić uwagę

• igły, strzykawki

• brązowe watki, kapsle, nakrętki, łyżki

• rurki do wdychania oparów

• naczynia pokryte brudnym nalotem

• osmalone sreberka

• torebki z brunatnawym proszkiem

• słoma makowa

Szczególne zagrożenia i niebezpieczeństwa

• Przedawkowanie

• depresja oddechowa

• sinica (najpierw sinienie ust i opuszków palców)

• krańcowa senność

• wiotczenie mięśni szkieletowych - nienaturalne rozluźnienie

• zimna, wilgotna i lepka skóra

• zwolniona akcja serca i niskie ciśnienie krwi

• śpiączka i zgon - powodem śmierci jest ostra niewydolność oddechowa

• W przypadku przedawkowania najważniejsze jest podtrzymanie oddechu (sztuczne oddychanie) oraz wezwanie karetki pogotowia.

• Ryzyko transmisji chorób zakaźnych (szczególnie HIV/AIDS i wirusowego zapalenia wątroby) w związku z iniekcyjną drogą przyjmowania.

• Intesywność uzależnienia, szczególnie w przypadku heroiny, bardziej niż w przypadku jakiegokolwiek innego narkotyku prowadzi do całkowitego podporządkowania życia nałogowi i jego podtrzymania. Skutki takiego stanu odczuwane są wyraźnie w każdej dziedzinie życia osoby uzależnionej.

• Opiaty obniżając napięcie emocjonalne sprawiają, że osoby przyjmujce je nie czują dyskomfortu swojej, pogarszającej się sytuacji.

STERYDY ANABOLICZNE

Opis

Głównym powodem zażywania sterydów jest chęć zwiększenia siły, kondycji i poprawienia wyglądu poprzez przyrost masy mięśniowej.

Sposoby przyjmowania

• Sterydy anaboliczne przyjmowane są doustnie w postaci tabletek, kapsułek, koktajli lub w postaci iniekcji (zastrzyków).

Zewnętrzne oznaki używania

• poprawa nastroju

• przypływ energii

• poczucie siły i kondycji

• nerwowość, impulsywność, agresywność

• zmiany skórne (plamy, zaczerwienienia)

• obrzęk twarzy, przerost żuchwy

• zaburzenia równowagi hormonalnej

Na co należy zwrócić uwagę

• szybki przyrost masy mięśniowej, nieproporcjonalny do czasu poświęcanego ćwiczeniom na siłowni

Nazwy slangowe

• koks, deka, wino, metka, mietek, omka, omen, prima, teściu

Szczególne zagrożenia i niebezpieczeństwa

• Długotrwałe przyjmowanie sterydów anabolicznych może prowadzić do:

• ciężkich uszkodzeń narządów wewnętrznych (wątroby, nerek, serca)

• osłabienia popędu płciowego

• uszkodzenia chromosomów

• Sterydy powodują także zaburzenia psychiczne o różnym nasileniu: rozdrażnienie, nerwowość, agresję, lęk, panikę, urojenia prześladowcze, depresję z myślami samobójczymi.

Strona opracowana w oparciu o materiały Krajowego Biura ds. Narkomanii

BARBITURANY

Barbiturany - środki nasenne. Substancja aktywna: pochodne kwasu barbiturowego (1863 r.). Od tego czasu przeprowadzono z kwasu barbiturowego syntezę około 2.500 barbituranów, z których prawie 50 było wykorzystywanych w celach klinicznych i produkowanych przez zakłady farmaceutyczne na bardzo dużą skalę.
Niektóre środki z tej grupy: Cyclobarbital, Luminal.

Zastosowanie w medycynie

Barbiturany to leki stosowane w lecznictwie między innymi w bezsenności i padaczce. Medycyna sięga jednak po nie coraz rzadziej, właśnie ze względu na niebezpieczeństwo uzależnienia.

Działanie fizjologiczne

Środki te wykazują bardzo silne działanie depresyjne - tłumienie aktywności ośrodkowego układu nerwowego.

Małe dawki

• przyjemne stany relaksacji, podobne do sennego marzenia

Większe dawki

• przyćmienie świadomości

• pogorszenia zdolności dokonywania oceny

• silna senność

• zlewanie się mowy

• utraty koordynacji ruchów

• czasami mogą spowodować reakcje paradoksalne i prowadzić do krótkotrwałego pobudzenia

Barbiturany mają szczególne działanie w połączeniu z alkoholem i w ten sposób są bardzo często nadużywane. Alkohol wzmacnia działanie barbituranów. Z uwagi na depresyjny wpływ na ośrodek oddechowy i długi czas wydalania z organizmu - barbiturany są szczególnie groźne w przypadku ich przedawkowania.

Właściwości uzależniające

• Używanie barbituranów prowadzi do powstania zależności psychicznej i bardzo silnej zależności fizycznej.

• Powodują wzrost tolerancji organizmu.

• Objawy odstawienia są szczególnie silne - charakteryzują się:

• niepokojem

• lękiem

• drżeniem mięśni

• W zależności od rodzaju stosowanych barbituranów (krótko- lub długodziałających) objawy odstawienia mogą pojawić się od 1 do 10 dni po zakończeniu ich używania.

• Przy bardzo silnym uzależnieniu w okresie odstawienia może pojawić się delirium wraz z majaczeniem.

• Nagłe odstawienie może grozić nawet śmiercią. Mechanizm powstawania tak silnej zależności jest prosty: kiedy środek działa - aktywność neuronów pozostaje stłumiona; kiedy zostanie odstawiony - neurony stają się nadpobudliwe.

• Wieloletnie przyjmowanie tych środków prowadzi do zaburzeń neurologicznych, hormonalnych, układu krążenia i oddechowego oraz psychicznych, łącznie z zespołem otępiennym.

Zewnętrzne oznaki używania

• zmniejszenie aktywności życiowej

• senność

• bełkotliwa mowa

• wygląd jak po spożyciu alkoholu

• wymioty

Na co należy zwrócić uwagę

• tabletki

• drażetki różnych kolorów

• opakowania po nich

Szczególne zagrożenia i niebezpieczeństwa

• halucynacje

• okresowe psychozy

• anemia

• bezsenność

• skłonności samobójcze

• śmierć z przedawkowania lub nagłego odstawienia środków

BENZODIAZEPINY

Opis

Syntezę benzodiazepin przeprowadzono po raz pierwszy w roku 1950, następnie zsyntetyzowano całą grupę tego typu leków uspokajających.

Zastosowanie w medycynie

Obecnie dla celów klinicznych wykorzystuje się na świecie około kilkunastu rodzajów benzodiazepin, których podstawową właściwością jest działanie przeciwlękowe i uspokajające, co doprowadza do stanu zobojętnienia na przykre doznania.
Niektóre środki z tej grupy: Relanium, Oxazepam, Nitrazepam.
Leki zawierające benzodiazepiny są prawdopodobnie najczęściej zapisywanymi środkami psychoaktywnymi przez lekarzy na całym świecie.

Działanie fizjologiczne

• Benzodiazepiny (np. Relanium) charakteryzuje działanie uspokajające, przeciwlękowe, nasenne i przeciwdrgawkowe.

• Efekty wywoływane przez środki z grupy benzodiazepin są podobne do tych, które wywołują barbiturany, mimo że mechanizm ich działania jest zupełnie inny - bardziej przypominający ten, w jaki sposób działają na system nerwowy opiaty - wiążą się ze specyficznymi receptorami w układzie nerwowym człowieka.

Właściwości uzależniające

• Generalnie uważa się, że środki z grupy benzodiazepin są o wiele bezpieczniejsze niż barbiturany. A jednak i one wywołują, oprócz uzależnienia psychicznego, powstanie zależności fizycznej i rozwój tolerancji.

• Zespół abstynencyjny, wywołany odstawieniem benzodiazepin ma zdecydowanie łagodniejszy przebieg niż w przypadku barbituranów.

Zewnętrzne oznaki używania

 zmniejszenie aktywności życiowej

 senność

 bełkotliwa mowa

Na co należy zwrócić uwagę

• tabletki

• drażetki różnych kolorów

• opakowania po nich

Nazwy slangowe

• dorota, dorotka, efka, erki, pestki, piguły, rolki, ziomki

Szczególne zagrożenia i niebezpieczeństwa

• Śmierć z powodu przypadkowego przedawkowania benzodiazepin należy do rzadkości (do zatrzymania oddechu i akcji serca może dojść po szybkim przyjęciu środka - na przykład drogą dożylnej iniekcji).

• Również tutaj ryzyko przedawkowania zwiększa się, jeżeli beznodiazepiny przyjmowane są z innymi depresantami (np. alkohol).

POROZMAWIAJMY O MARIHUANIE

    Wielu młodych ludzi sięga ostatnio po marihuanę jako niegroźny środek zmieniający nastrój. Trzeba o tym głośno powiedzieć, że ten modny narkotyk jest bardzo niebezpieczny! Po co młodzi ludzie sięgają po pierwszego skręta? Przez ciekawość? By zaimponować swą dorosłością? Przez swoją niewiedzę? Powszechnie wśród młodzieży uważa się marihuanę za środek niegroźny i nieuzależniający, mówią, że uzależnia tylko psychicznie i właściwie bliżej nie wiedzą co to znaczy.
    Przeprowadziłam rozmowę z Jackiem, który palił marihuanę przez 10 lat, obecnie od 7 lat nie pali.

Agnieszka: Czy palenie marihuany jest uzależnieniem?
Jacek:

Tak.
A: Co spowodowało sięgnięcie po pierwszego papierosa?

J: Fascynacja narkotykami, palili moi idole: Hendrix, Joplin, byłem ciekawy marihuany, haszyszu, LSD.

A: Co możesz powiedzieć o pozytywnych stronach palenia marihuany?

J: Wtedy były zmiana nastroju, duża jakość kojarzenia, pobudzenie wyobraźni, percepcji, niesamowite wrażenia w odbieraniu kolorów, słuchaniu muzyki, totalny odlot.

A: Kiedy uświadomiłeś sobie negatywne skutki palenia?

J: Jakieś 4 lata po odstawieniu (na mityngach AN). Przedtem miałem już sporą wiedzę, wiedziałem, że w organizmie odkłada się THC, ale paliłem dalej, przerywałem i po miesiącu znów sięgałem.

A: W którym momencie poczułeś brak kontroli?

J: Od początku.

A: Co się stało, że zgłosiłeś się po pomoc?

J: Zgłosiłem się z problemem alkoholowym a przy okazji wyszedł problem palenia.

A: Ile lat trwa twoje uzależnienie?

J: 17.

A: Czy "dno" alkoholika można odnieść do innych uzależnień?

J: W zasadzie tak, chociaż to trochę bardziej pomieszane, w końcowej fazie palenia nic już nie cieszy, miałem stany depresyjne, myśli samobójcze, bezsenność.

A: Co to jest proces trzeźwienia i kiedy się rozpoczyna?

J: W pewnym momencie poczułem, że jestem chory i nie mogę sam sobie z tym poradzić, że muszę do kogoś pójść.

A: Co było pomocne w zobaczeniu przez ciebie uzależnienia?

J: To, że przestałem panować nad tym co robię.

A: Czy to uzależnienie to ciężka choroba?

J: Ciężkie uzależnienie przez swoją pozorną lekkość, takie bardziej subtelne.

A: Jak długo pracujesz nad sobą?

J: W czasie palenia już zdawałem sobie sprawę, walczyłem, po pięciu latach zacząłem myśleć o tym w kategoriach problemu.

A: Jakie znaczenie w wyzwalaniu się z uzależnień mają inni ludzie, grupa?

J: Są ważni, ale od mojej osobistej decyzji zależy, czy z tego skorzystam. Teraz zdaję sobie sprawę, że inni ludzie są potrzebni, w moim przypadku wspólnota.

A: Czy lubisz siebie i innych ludzi?

J: Tak. Kiedyś nie, paląc trawę wszystko można sobie wmówić, każdą teorię, osobowość jest plastyczna jak plastelina, przybiera każdą formę, można ją kształtować dowolnie, człowiek traci poczucie osobowości i własnej osoby. To jest na tamten czas "fascynujące".

A: Czy człowiek uzależniony lubi siebie?

J: Nie.

A: Czy łatwo ci mówić o uczuciach?

J: W tej chwili tak. Gdy zacząłem trzeźwieć, nie wiedziałem co czuję, przeżywałem skrajności uczuć.

A: Co to jest wolność?

J: Miałem teoretyczne podejście do życia, głosiłem wolnościowe hasła, teraz się nie zastanawiam, żyję tu i teraz, kiedyś myślałem że palenie marihuany to właśnie życie i wolność.

A: Jaką rolę w twoim życiu odgrywa duchowość, Siła Wyższa?

J: Dużą. Jest teraz podstawą, w chwilach zwątpienia odwołuję się do swojej Siły Wyższej.

A: Czy znasz zdrowe sposoby poprawiania sobie nastroju?

J: Jest wiele takich sposobów np. mityng, rozmowa z drugim człowiekiem, wyjazd w góry, czynny odpoczynek z synem.

A: Co jest potrzebne do szczęścia i wolności.

J: Kiedy znajduję się we właściwym miejscu i robię rzeczy, które w tej chwili są mi dane do zrobienia.

A: Co byś powiedział młodym ludziom rozpoczynającym palenie marihuany?

J: Jakbym się zwracał do siebie sprzed iluś lat. Te wszystkie rzeczy, za którymi tak ganiłem, uważam teraz, że można je osiągnąć, nie za pomocą włamania z użyciem wytrycha czy łomu, ale dostaje się je w odpowiednim czasie, a jeżeli się nie dostaje, to znaczy, że nie są dane.

Zadałam również po kilka pytań dotyczących palenia marihuany przedstawicielom bardzo młodego pokolenia.

Zuzanna lat 21 - studentka filozofii

• Czy palenie marihuany jest uzależnieniem?

• 
  - Nie.

• 
  - Jak myślisz, dlaczego młodzi ludzie sięgają po marihuanę po raz pierwszy?

• 
  - Przez ciekawość. To zakazany owoc, ma dekadencki posmak.

• 
  - Jakie plusy ma dla ciebie palenie?

• 
  - Podczas palenia nie piję alkoholu, który uzależnia dużo szybciej. Palenie powoduje bardzo przyjemny stan spokoju.

• 
  - Czy są minusy? Jakie?

• 
  - Nie, marihuana nie jest zagrożeniem, wypaliłam pierwszego jointa, gdy miałam 14 lat, nie palę często.

• 
  - Czy chciałabyś, aby twoje dziecko paliło marihuanę?

• 
  - Jeżeli moje dziecko miałoby po cokolwiek sięgać, czymś się wspomagać, wolę, żeby paliło marihuanę, niż brało amfetaminę lub piło alkohol. Marihuana powoduje stan wewnętrznego spokoju i trzeźwe odbieranie rzeczywistości.

Zadałam te same pytania Marcinowi lat 18 - uczniowi L.O. i Kamilowi lat 14 - uczniowi kl. VII (po programie profilaktycznym).

Marcin: Palenie marihuany nie jest uzależnieniem, ludzie sięgają po nią, ponieważ są namawiani przez innych. Ma dużo plusów - inna logika myślenia. Marihuana powinna być ogólnie dostępna.

Kamil: Palenie marihuany jest uzależnieniem. Dzieci sięgają po nią, bo chcą się stać dorosłymi, z palenia nie ma żadnych korzyści, za to same minusy - uzależnienie, dochodzenie do narkotyków twardych, później śmierć, nie chciałbym, żeby moje dziecko paliło.

DLACZEGO BIORĄ?

Najczęstszymi powodami sięgania u dzieci i młodzieży po narkotyki są:

1. Ciekawość.

2. Presja kolegów i koleżanek.

3. Aspirowanie do dorosłości.

4. Niezadowolenie z siebie i swojego życia.

5. Konflikty i napięcia wewnętrzne.

6. Problemy w szkole lub w domu.

7. Robienie na przekór dorosłym.

8. Brak atrakcyjnych sposobów spędzania wolnego czasu.

CO MOŻESZ ZROBIĆ BY TWOJE DZIECKO NIE SIĘGAŁO PO NARKOTYKI

Znajdź wolny czas dla swojego dziecka. Wykorzystaj te chwile, aby jak najczęściej:

• okazywać dziecku ciepło i czułość,

• rozmawiać, nie unikać trudnych tematów,

• słuchać uważnie i nie lekceważyć jego problemów,

• służyć radą i być, kiedy Cię potrzebuje,

• nie oceniać i nie porównywać z innymi,

• nie wyśmiewać, nie krytykować,

• nie stawiać zbyt wysokich wymagań i pomagać uwierzyć w siebie,

• doceniać starania i chwalić postępy,

• być przykładem i autorytetem,

• uczyć podstawowych wartości, pamiętając, że ważniejsze jest co robisz, a nie co mówisz,

• poznawać przyjaciół swojego dziecka,

• zawsze wiedzieć, gdzie jest i co robi Twoje dziecko,

• wyrażać zdecydowanie negatywną postawę wobec narkotyków.

Pierwsze próby z narkotykami dziecko zwykle starannie ukrywa przed dorosłymi. Wszelkie niepokojące zmiany będzie Ci pewno łatwiej zauważyć, jeśli masz z dzieckiem dobry kontakt, wiele ze sobą rozmawiacie i dużo czasu spędzacie razem.

Pamiętaj jednak, że niektóre zachowania i postawy mogą mieć inne przyczyny, takie jak kłopoty szkolne lub rodzinne, zranione uczucia, niepowodzenia w kontaktach z rówieśnikami i wiele innych, które należy traktować równie poważnie i starać pomóc dziecku je rozwiązać.

Na co powinieneś zwrócić uwagę:

Zachowanie

Zwróć uwagę na zachowanie Twojego dziecka. Powinny zaniepokoić Cię wszelkie radykalne zmiany w jego sposobie bycia, a zwłaszcza:

• huśtawka nastrojów, naprzemienne ożywienie i ospałość,

• nadmierny apetyt lub brak apetytu,

• porzucenie dotychczasowych zainteresowań,

• kłopoty w szkole (słabsze oceny, konflikty z nauczycielami, wagary),

• izolowanie się od innych domowników,

• zamykanie się w pokoju, niechęć do rozmów,

• zamykanie swojego pokoju na klucz, akcentowanie potrzeby prywatności

• częste wietrzenie pokoju, używanie kadzidełek i odświeżaczy powietrza,

• wypowiedzi zawierające pozytywny stosunek do narkotyków,

• zmiana grona przyjaciół, zwłaszcza na starszych od siebie,

• krótkie rozmowy telefoniczne prowadzone półsłówkami,

• późne powroty lub nagłe wyjścia z domu,

• bunt, łamanie obowiązujących w domu zasad,

• kłamstwa, wynoszenie wartościowych przedmiotów z domu,

• powtarzające się zgłaszanie przez dziecko zagubień lub kradzieży przez rówieśników drobnych sum pieniędzy,

• kłopoty z koncentracją,

• zmiany w porach spania,

• nadmierne reakcje na krytykę lub niewielkie nawet niepowodzenia.

Wygląd zewnętrzny

• nowy styl ubierania się,

• szybkie wychudzenie lub nagły wzrost masy,

• przewlekły katar, krwawienie z nosa,

• zaburzenia pamięci oraz toku myślenia,

• przekrwione oczy, nadmiernie zwężone lub rozszerzone źrenice nie reagujące na światło,

• bełkotliwa, niewyraźna mowa,

• brak zainteresowania swoim wyglądem i nieprzestrzeganie zasad higieny,

• słodkawa woń oddechu, włosów, ubrania,

• ślady po ukłuciach, ślady krwi na bieliźnie, "gęsia skórka".

Narkotyki lub przybory do ich używania

• fifki, fajki, bibułki papierosowe

• małe foliowe torebeczki z proszkiem, tabletkami, kryształkami lub suszem

• kawałki opalonej folii aluminiowej, łyżka

• znaczki, białe lub kolorowe pastylki z wytłoczonymi wzorkami

• leki bez recepty

• tuby, słoiki, foliowe torby z klejem

• igły, strzykawki

UWAGA!

• Nie wszystkie z wymienionych objawów muszą się pojawić.

• Dopiero pojawienie się kilku z wymienionych objawów może wskazywać na narkotyki.

• Jest mało prawdopodobne, żeby wszystkie objawy wystąpiły jednocześnie.

• Im głębsza faza uzależnienia, tym objawy choroby są bardziej widoczne, wynikają z utraty kontroli nad braniem środków odurzających. Wzrasta ryzyko przedawkowania i śmierci.

Tzw. test oczny

    Dzieci, zwłaszcza w początkowej fazie uzależnienia, starają się maskować. Ukrywają narkotyki i przybory do ich zażywania. Wietrzą często swój pokój, używają kadzidełek, odświeżaczy. Zdradzają je jednak oczy.
    Jako rodzice musimy zwracać uwagę na oczy swojego dziecka. One powiedzą nam wiele.

Obserwacja ogólna oczu (w warunkach oświetlenia pokojowego).

Jeśli zauważysz u swojego dziecka:

• zaczerwienienie spojówek,

• łzawienie,

• opadnięcia powieki (zakrywa od góry więcej niż 2 mm rogówki),

• zaczerwienienie brzegów powiek,

• nadmierne rozszerzenie źrenicy (średnica ponad 6 mm),

• nadmierne zwężenie źrenicy (średnica poniżej 3 mm),

    Może to być sygnał, że w grę wchodzić mogą narkotyki. Ostrzeżeniem może być również używanie przez Twoje dziecko kropli do oczu (jeśli wiesz, że ma zdrowe oczy). Młodzi często w ten sposób maskują ww. objawy "brania".

Jeżeli w trakcie obserwacji ogólnej oczu dziecka
zauważysz coś podejrzanego,
zastosuj prostą metodę badania oczu:

WCHODZENIE W UZALEŻNIENIE

I FAZA - eksperymentowania

Drobne kłamstwa najczęściej dotyczące:

• spóźnień

• towarzystwa w którym przebywa nasze dziecko

• miejsc gdzie wychodzi

Zmiany w wyglądzie i zachowaniu:

• dziwny zapach włosów i ubrań

• nadmierne używanie środków zapachowych

• zaczerwienione oczy

• rozszerzone źrenice

• utrzymujący się katar

• wyraźna nadpobudliwość lub ospałość

• po powrotach do domu przemykanie niezauważonym do swojego pokoju

Postawa: NIE ROBIĘ TEGO

II FAZA - przyjemność ze stanu odurzenia

• znaczna zmiana środowiska - nowi koledzy

• złe nastroje dziecka - dziwne smutki, zamykanie się w sobie

• izolowanie się od rodzinnych spotkań, zamykanie się w pokoju

• zaniedbanie podstawowych czynności

• początki: agresywności oraz częste wyszukane kłamstwa

• porzucanie hobby i dotychczasowych zainteresowań

• podejmowanie pracy zarobkowej z jednoczesnym brakiem pieniędzy

• pogarszanie się ocen w szkole - wagary

• posługiwanie się slangiem - szczególnie przez telefon

• agresja słowna

• pożyczanie pieniędzy, pierwsze kradzieże

• dziwny strój lub inne młodzieżowe symbole buntu

• częstsze przebywanie w łazience - zamykanie łazienki,

• zaniedbanie nawyków higienicznych

Postawa: NIE ROBIĘ NIC ZŁEGO

III FAZA - najważniejsze to być na haju za wszelką cenę

• coraz gorsze zachowanie

• codzienne lub bardzo częste odurzanie się

• odurzanie się z kolegami lub samemu

• pojawienie się pierwszych przedawkowań

• zerwanie kontaktów z nie biorącymi kolegami

• jawne identyfikowanie się z narkomanami

• kłamstwo staje się patologiczne

• kradzieże lub handel narkotykami dla zdobycia pieniędzy

• porzucenie szkoły

• utrata stałej pracy - prace dorywcze

• konflikty z prawem

• kłótnie, bijatyki z domownikami

• początki przewlekłego kaszlu

• ogólne pogorszenie zdrowia

• objawy po odstawieniu narkotyku

Postawa:

• NIE ROBIĘ NIC, CO BY MI SZKODZIŁO

• MOGĘ PRZESTAĆ KIEDY ZECHCĘ

• NIE HANDLUJE NARKOTYKAMI, KUPUJĘ TYLKO DLA SIEBIE

• KRADNĘ PIENIĄDZE TYLKO RODZICOM

IV FAZA - biorę narkotyki żeby czuć się normalnie

• całkowite wyniszczenie organizmu (psychozy narkotyczne)

• chroniczny kaszel

• częste kłopoty z policją

• utrata pracy

• wybuchy wściekłości, agresja wobec najbliższych

• chroniczne depresje, wymuszające przyjmowanie narkotyku

• normalne samopoczucie tylko po wzięciu narkotyku

• paranoje narkotyczne

• zerowe poczucie własnej wartości

• myśli samobójcze

CECHY OSOBY WSPÓŁUZALEŻNIONEJ

• chaos i zamęt uczuciowy

• huśtawki emocjonalne

• zagubienie, niepewność i poczucie bezradności

• zaprzeczanie oczywistym faktom problemu narkotykowego

• roztaczanie ochronnego parasola nad narkomanem i łagodzenie skutków zażywania narkotyków

• ukrywanie przed otoczeniem problemów z narkotykami

• nadmierna zależność emocjonalna od narkomana

• koncentrowanie się na narkomanie kosztem siebie i rodziny

• szukanie "obiektywnych" powodów brania i usprawiedliwianie narkomana

• unikanie sytuacji konfliktowych

• niepodejmowanie w rodzinie jawnych rozmów o faktach związanych z braniem

• kłopoty z odpowiedzialnością: nadmierne podejmowanie odpowiedzialności lub całkowite uchylanie się od niej

• nieumiejętność bronienia swoich praw i zdrowych interesów pozostałych członków rodziny

• nieświadome wspomaganie narkomana przez zdejmowanie z niego odpowiedzialności za skutki brania

• ciągły lęk, poczucie winy i wstydu.

ANKIETA DLA RODZICÓW

Na pytanie czy jest się osobą współuzależnioną może pomóc odpowiedzieć ankieta:
(ankietę należy wypełnić zaznaczając pole tak lub nie w oparciu o pierwszą myśl, jaka pojawiła się po przeczytaniu pytania).

PYTANIE

1. Czy uważasz, że Twoje dziecko jest uzależnione? TAK NIE

2. Czy koncentrujesz Twoje myśli, uczucia i zachowania wokół uzależnienia dziecka? TAK NIE

3. Często odczuwasz konieczność odciągnięcia dziecka od narkotyków, alkoholu? TAK NIE

4. Uważasz, że musisz poświęcić się pomocy uzależnionemu dziecku? TAK NIE

5. Czujesz się źle, gdy Twoje dziecko odrzuca Twoją pomoc? TAK NIE

6. Masz nadzieję, że uzyskasz kontrolę nad uzależnieniem dziecka? TAK NIE

7. Coraz częściej izolujesz się od bliskich i rezygnujesz z poznawania nowych osób? TAK NIE

8. Uważasz, że dzięki Tobie dziecko może przestać brać? TAK NIE

9. Często rezygnujesz z własnych potrzeb z uwagi na to, że Twoje dziecko jest uzależnione? TAK NIE

10. Łatwo zapominasz o krzywdach wyrządzonych Ci przez dziecko pod wpływem narkotyku? TAK NIE

11. Czy miewasz doświadczenia przykrych stanów emocjonalnych (niepokój, rozdrażnienie itp.), gdy dziecko przestaje brać? TAK NIE

12. Tracisz poczucie własnej wartości, gdy nie udaje Ci się uzyskanie pozytywnych zmian w zachowaniach Twojego dziecka? TAK NIE

13. Przez ponad rok próbujesz samodzielnie rozwiązać problem uzależnienia Twojego dziecka? TAK NIE

14. Łatwo wybaczasz dziecku zaniedbania i nieuczciwości powstałe z powodu brania? TAK NIE

15. Czy uważasz, że musisz naprawić szkody, jakie spowodowało Twoje dziecko z powodu brania? TAK NIE

16. Czy zdarza się, że Twoje dziecko krzyczy na Ciebie? TAK NIE

17. Często myślisz, że Twoje dziecko bez Twojej pomocy umrze? TAK NIE

18. Czasem zdarza się, że zgadzasz się pod naciskiem dziecka - robisz coś dla "świętego spokoju"? TAK NIE

19. Czy uważasz, że Twoje dziecko nadużywa narkotyków? TAK NIE

20. Czy odczuwasz lęk, gdy Twoje dziecko jest zbyt długo poza domem? TAK NIE

21. Czasem pragniesz wyrzucić dziecko z domu ponieważ bierze? TAK NIE

22. Czy wobec znajomych ukrywasz lub bagatelizujesz problem uzależnienia dziecka? TAK NIE

23. Czy zdarzają Ci się ataki złości i agresji powodowane braniem Twojego dziecka? TAK NIE

24. Żeby nie myśleć o problemach często uciekasz w pracę, telewizję, książki itp.? TAK NIE

25. Twoje przykre emocje (niepokój, rozdrażnienie) maleją, gdy dziecko znowu zaczyna brać. TAK NIE

26. Czy z powodu uzależnienia dziecka bierzesz czasem środki uspakajające? TAK NIE

27. Uważasz, że tylko Ty potrafisz czuwać nad wszystkim i pilnujesz tego? TAK NIE

28. Czy zdarzają Ci się stany: braku chęci dalszej walki, zobojętnienia, apatii, rezygnacji itp.? TAK NIE

Razem: .....

Jeśli masz więcej niż 6 odpowiedzi na "TAK" to:

• Twoje dziecko ma problem z narkotykami i powinno podjąć kontakt ze specjalistą.

• Ty również prezentujesz cechy osoby współuzależnionej i wskazany jest kontakt ze specjalistą.

• Twój dotychczasowy tryb życia nie prowadzi do samorealizacji i spełnienia marzeń.

• Przeszkadzasz Twojemu dziecku w skutecznej zmianie stylu życia i w leczeniu.

Ankietę opracowano na podstawie materiałów MONAR-u.

KTO TO JEST NARKOMAN?

    Najczęściej narkoman kojarzony jest z konotacją: używający narkotyku codziennie (oczywiście oprócz trawy), iniekcyjny, mieszkaniec dworca. I teoretycznie wszystko jest w porządku, bo jeśli nie ma niezwalczonej potrzeby brania to nie ma uzależnienia. Zamożny, dobrze ubrany młodzian, studiujący prawo czekający z utęsknieniem na sobotę, by "przypalić blachę", jest narkomanem, czy nie jest? Nie jest, bo pali co tydzień - odpowiadają ankietowani.
    Wydaje się raczej, że możliwość uzależnienia przypisywana jest przez młodzież, raczej ludziom ciemnym, nie znającym następstw używania narkotyków. Nasuwa się analogia z lekarstwami, są potrzebne, ale nieumiejętnie używane szkodzą. Do dobrego tonu należy w środowisku ankietowanych posiadanie wyrobionego poglądu na kwestie legalizacyjne, na temat dopuszczalności niektórych narkotyków do wolnego obrotu. Większość respondentów wie, że Holandia prowadzi liberalną politykę wobec tzw. narkotyków miękkich, i że to kraj coffee shopów. Ankietowani licealiści w znakomitej większości nie pochodzą z rodzin patologicznych, deklarują życzliwy stosunek do religii lub są praktykującymi wierzącymi. Boją się narkotyków i je zarazem akceptują. Zupełnie inaczej wygląda ta sama ankieta wypełniona przez osoby uzależnione. Osoby te pozbyły się w większości złudzeń co do kontrolowanego i świadomego ćpania. Narkotyki przez tę kategorię respondentów nie są traktowane "wsobnie", lecz jako element pewnej całości, element destrukcyjnego procesu i niebezpiecznego stylu życia.

Narkotyki w Polsce

    Staliśmy się krajem konsumentów narkotyków. Dotąd i tak nie było najgorzej z konsumpcją, ale Polska słynęła głównie jako producent amfetaminy. Tymczasem w ciągu ostatnich czterech lat, popyt na niektóre nielegalne środki odurzające wzrósł ponad dziesięciokrotnie.
    Badania przeprowadzone przez Instytut Psychiatrii i Neurologii w Warszawie wskazują, że około 23% uczniów stołecznych szkół ponadpodstawowych miało kontakt z amfetaminą, a ponad 8% z heroiną. Do tego dochodzi blisko 40% młodocianych mających za sobą doświadczenia z marihuaną. Wiemy, że niektórzy nie zechcą przywiązywać wagi do ostatniej liczby twierdząc, że "marihuana jest relatywnie niegroźna". Niemniej, jest ona nadal środkiem nielegalnym, a wspomniane 40% jest wskaźnikiem pewnej ogólnej tendencji, mówiącej, że w środowiskach młodzieżowych rozpowszechniło się i ciągle rośnie przyzwolenie na używanie nielegalnych narkotyków.

Legalizacja narkotyków

    Ale oczywiście podstawą do uznania jakiejś substancji narkotycznej za nielegalną jest jej szkodliwość zdrowotna i społeczna, a także kierujące ustawodawcą wartości. No i tu można toczyć spory. Po pierwsze, dlaczego alkohol i papierosy są w wolnym obrocie, a marihuana nie? Jakie wartości kierowały ustawodawcą, gdy wrzucał je do różnych worków? Co do szkodliwości, to biorąc pod uwagę same wypadki samochodowe alkohol wygrywa z marihuaną w cuglach. I zgadzamy się tu, że szkody społeczne spowodowane pijaństwem są wielkie, zwłaszcza w Polsce. Tyle, że usankcjonowanie przez państwa prawie nieograniczonej dostępności alkoholu, to jedynie przyklepanie pewnej starej jak świat tradycji, ale i zarazem wielowiekowego uwikłania człowieka w ten problem. Żadnej debaty nad legalizacją napojów alkoholowych nigdy nie było, ani żadnego referendum, a i z drugiej strony wprowadzić skutecznej prohibicji też się chyba nie da. Próba wprowadzenia w Stanach Zjednoczonych prohibicji zrodziła jedynie mafię, które po przebranżowieniu działaj do dzisiaj. Innymi czynnikami utrudniającymi takie rozwiązanie są ogromne wpływy z akcyzy w państwowym budżecie, a także tysiące zatrudnionych w przemyśle spirytusowym osób, tysiące zatrudnionych w dystrybucji, którym w momencie delegalizacji alkoholu należałoby wypłacać odprawy i zasiłki dla bezrobotnych.
    Żadnego z krajów nie stać na pełną legalizację jakichkolwiek narkotyków, w tym marihuany. Tam gdzie jedynie częściowo to zrobiono (Holandia), rosną wskaźniki społecznego nieprzystosowania, nieumiejętności pełnienia ról społecznych np. ról rodzicielskich. Chociaż eksperyment holenderski uważamy na obecnym etapie za niezdrowy, to dla krajów realizujących ideę otwartego społeczeństwa jest on niezwykle istotny. Jest to papierek lakmusowy, doświadczenie w wypracowaniu właściwej strategii wobec narkotyków.
    Zapalenie trawy przez amsterdamskiego mieszczucha to jedynie chwilowe odejście od zasad, od uregulowanego i pracowitego trybu życia. Więc nie tylko o "samą w sobie" marihuanę tu chodzi, ale o postawę wobec zdrowia, kulturę, na którą nakłada się palenie. Zdrowy styl życia występuje w środowiskach ludzi zamożnych i wyedukowanych, natomiast prawie nie występuje tam, gdzie brakuje perspektyw dla ludzi młodych, brakuje bazy materialnej (stąd Holendrzy są zdrowsi od Polaków, Polacy zaś zdrowsi od Kenijczyków).

Narkotyki a społeczeństwo

    Zdrowy styl życia, tj. całkowite odrzucenie środków psychoaktywnych w rodzaju alkoholu i papierosów to zjawisko rzadkie w naszym kraju. Najczęściej zauważamy je tam, gdzie jednostka poddana jest dużej kontroli środowiska w sferze obyczajów, np. u Świadków Jehowy.
    Zdrowo wyglądająca, liberalna i zamożna Kora Jackowska, gdy zapali skręta, to znajdzie wokół siebie naśladowców, ale mamy nadzieję, że środowisko w którym się obraca, jest równie jak ona dojrzałe i teoria eskalacji też się tu nie sprawdzi. Polski nastolatek, typowy blokers, sięgający po raz pierwszy po skręta, z reguły przewartościowuje wszystko czego go w domu nauczono lub powinno było nauczyć i znajdzie obok siebie dziesiątkę naśladowców.
    Już przy następnym joincie będzie jednak chciał wzmocnić doznania, a kolega, który miał doświadczenia z amfą albo brownem, pomoże je zrealizować. Odwrotne zdarzenie, gdy ten sam nastolatek po inicjacji heroinowej przyjdzie na imprezę do kolegów strunowców i opowie o swoich przeżyciach, zaraz znajdzie paru naśladowców. To banalne przykłady, ale jak już marihuana została wepchnięta w szufladę z napisem NARKOTYKI, to nie próbujmy na siłę zmieniać napisu na "CUKIERKI". Przynajmniej nie śpieszmy się z tym tak bardzo. To samo się zrobi, a my raczej ten proces hamujmy. Nie karmelkami na alkoholu inicjują najczęściej młodzi warszawiacy heroiniści, lecz właśnie trawą. Wystarczy ich o to zapytać. W środowiskach warszawskich, nastoletnich no future teoria eskalacji sprawdza się i tu nie mają zastosowania przykłady z życia holenderskiej klasy średniej. Przyczyną sięgania przez nich po narkotyk jest potrzeba wrażeń i potrzeba integracji z grupą, a nie party u szefa.
    W stolicy przyzwolenie na używanie narkotyków panuje już w środowiskach tradycyjnie dotąd narkomanom wrogich. Na "gitowskich" ulicach Pragi więcej w kieszeniach browna niż chusteczek do nosa. Prowincjusz, kiedy obejrzy film "Dzieciaki", nie może uwierzyć w to wszystko, co zobaczył. W Warszawie miałby podobne obrazki za oknem. Poradnia Rodzinna Monar w Warszawie prowadzi ankietę dla młodzieży badającą jej stosunek do narkotyków. Badania rozpoczęto w pierwszej połowie marca 1999 r. i jeszcze ich nie zakończono. Niemniej już teraz widać z nich wyraźne potwierdzenie wyników wspomnianego raportu IPiN. Widać również, że pewne elementy zachodnioeuropejskiego, nowego spojrzenia na narkotyki przeniknęły do Polski. Wyraża się to przede wszystkim w próbach "racjonalnego" i swobodnego ich traktowania przez nastolatków. Przygniatająca większość ankietowanych uważa, że palenie trawy czy sporadyczne wciąganie nosem amfetaminy nie czyni narkomana. Nie czyni nim również używanie ecstasy na dyskotece, ba nie czyni nim palenie raz na tydzień browna.

PRAWO A NARKOTYKI

Wybór z Ustawy z dn. 24 kwietnia 1997 roku o przeciwdziałaniu narkomanii,
znowelizowanej 26 października 2000 r.

Nowy przepis (wszedł w życie 12 grudnia 2000 r.)
Uchylono dotychczasowy art. 48 ust. 4, według którego nie podlegał karze ten, kto posiadał na własny użytek środki odurzające lub substancje psychotropowe w ilości nieznacznej.

Przepisy ogólne

Artykuł 2. Przepisy ustawy stosuje się odpowiednio do:

1. środków farmaceutycznych, które są środkami odurzającymi lub substancjami psychotropowymi, w zakresie nie uregulowanym w przepisach o środkach farmaceutycznych, materiałach medycznych, aptekach, hurtowniach i nadzorze farmaceutycznym,

2. trucizn i środków szkodliwych, które są prekursorami*, w zakresie nie uregulowanym w przepisach o substancjach trujących.

*prekursor (wg. art. 6. ustawy) oznacza każdą substancję pochodzenia naturalnego lub syntetycznego, która może być przetworzona na środek odurzający lub substancję psychotropową albo może służyć do ich wytworzenia, określoną w wykazie prekursorów stanowiącym załącznik nr 1 do ustawy.

Produkcja

Artykuł 40

1. Kto, wbrew przepisom ustawy, wytwarza, przetwarza albo przerabia środki odurzające lub substancje psychotropowe albo przetwarza mleczko makowe lub smołę makową, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

2. Jeżeli przedmiotem czynu, o którym mowa w ust. 1, jest znaczna ilość środków odurzających, substancji psychotropowych, mleczka makowego albo słomy makowej lub czyn ten został popełniony w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej, sprawca podlega grzywnie i karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3.

Przyrządy do produkcji

Artykuł 41

1. Kto wyrabia, posiada, przechowuje, zbywa lub nabywa przyrządy, jeżeli z okoliczności wynika, że służą one lub są przeznaczone do niedozwolonego wytwarzania, przetwarzania lub przerobu środków odurzających lub substancji psychotropowych, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
2. Tej samej karze podlega, kto:

1. przystosowuje do niedozwolonego wytwarzania, przetwarzania lub przerobu środków odurzających lub substancji psychotropowych naczynia i przyrządy, choćby były wytworzone w innym celu, albo

2. wchodzi w porozumienie z inną osobą w celu popełnienia przestępstwa określonego w art. 40 ust. 2.

Na granicy

Artykuł 42

1. Kto, wbrew przepisom ustawy, przywozi z zagranicy, wywozi za granicę lub przewozi w tranzycie środki odurzające, substancje psychotropowe, mleczko makowe lub słomę makową, podlega grzywnie i karze pozbawienia wolności do lat 5.

Wprowadzanie do obrotu

Artykuł 43

1. Kto, wbrew przepisom ustawy, wprowadza do obrotu środki odurzające, substancje psychotropowe, mleczko makowe lub słomę makową albo uczestniczy w takim obrocie, podlega grzywnie i karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
2. (...)
3. Jeżeli przedmiotem czynu, o którym mowa w ust. 1, jest znaczna ilość środków odurzających, substancji psychotropowych, mleczka makowego lub słomy makowej, sprawca podlega grzywnie i karze pozbawienia wolności do lat 10.

Przygotowania do przemytu bądź dystrybucji

Artykuł 44

1. Kto czyni przygotowania do przestępstwa określonego w art. 42 ust. 1 lub art.43. ust. 1, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

Częstowanie

Artykuł 45

1. Kto, wbrew przepisom ustawy, udziela innej osobie środka odurzającego lub substancji psychotropowej, ułatwia albo umożliwia ich użycie albo nakłania do użycia takiego środka lub substancji, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

2. Jeżeli sprawca czynu, o którym mowa w ust. 1, udziela środka odurzającego lub substancji psychotropowej małoletniemu lub nakłania go do użycia takiego środka lub substancji albo udziela ich w znacznych ilościach innej osobie, podlega karze pozbawienia wolności do lat 5.

Dla właścicieli pubów, dyskotek, salonów gier itp.

Artykuł 46a

1. Kto, będąc właścicielem lub działającym w jego imieniu zarządcą albo kierownikiem zakładu gastronomicznego, lokalu rozrywkowego lub prowadząc inną działalność usługową, mając wiarygodną wiadomość o popełnieniu przestępstwa określonego w art. 43, 45 lub 46 na terenie tego lokalu, nie powiadamia o tym niezwłocznie organów ścigania, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

Posiadanie

Artykuł 48

1. Kto, wbrew przepisom ustawy, posiada środki odurzające lub substancje psychotropowe, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

Uprawa

Artykuł 49

1. Kto, wbrew przepisom ustawy, uprawia mak, z wyjątkiem maku niskomorfinowego, lub konopie, z wyjątkiem konopi włóknistych, podlega karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

Kary dodatkowe

Artykuł 55

1. W razie skazania za przestępstwo określone w art. 40-49, sąd może orzec na cele zapobiegania i zwalczania narkomanii nawiązkę w wysokości do 50.000 zł.

NARKOTYKI A ZDROWIE

Wstęp

    Nadużywanie środków odurzających jest poważnym problemem zarówno dla pojedynczych osób, jak i dla całego społeczeństwa. Problemy zdrowotne związane z uzależnieniem od substancji psychoaktywnych najczęściej są zależne od dożylnej drogi ich podawania, a zakażenia przenoszone w związku z wielokrotnym używaniem igieł i strzykawek stanowią w naszym kraju istotny problem w epidemiologii chorób zakaźnych. Gwałtowne narastanie zakażeń HIV, wirusowych zapaleń wątroby i innych krwiopochodnych chorób infekcyjnych wśród narkomanów sprawia, że problem uzależnień staje się ostatnio istotnym tematem nie tylko dla środowiska medycznego, ale także polityków, przedstawicieli edukacji, organizacji społecznych itd.
    W szpitalnych oddziałach zatruć oraz intensywnej terapii znajdują się narkomani w bardzo ciężkim stanie ogólnym, po przedawkowaniu narkotyków, z mniejszym lub większym toksycznym uszkodzeniem wątroby, nerek, mózgu. stopień uszkodzenia tych narządów zależy zarówno od charakteru użytej substancji odurzającej, jej dawki, ale często także od dodatkowych składników chemicznych, stosowanych w recepturach "kompotu" domowej produkcji. Niechęć polityczna i uprzedzenia nie są wystarczającym usprawiedliwieniem, by narażać coraz większą liczbę obywateli na cierpienia i przedwczesną śmierć, zwłaszcza że skuteczne przeciwdziałanie chorobom związanym z przyjmowaniem substancji odurzających jest bezpieczne, łatwe i wcale nie tak bardzo kosztowne.
    Parlament europejski w 1995 roku opublikował raport stwierdzający, że "w naszych społeczeństwach zawsze będzie istniało zapotrzebowanie na narkotyki (...) a dotychczas stosowane metody nie zdołały zapobiec rozkwitowi nielegalnego handlu narkotykami". Dlatego rośnie poparcie dla koncepcji redukcji szkód, zarówno ze strony profesjonalnych środowisk medycznych, jak i władz administracyjnych, policji itd. W Polsce obserwujemy coraz wyraźnej wdrażanie programów nowoczesnego systemu opieki dla narkomanów, w tym programów nastawionych na redukcję szkód zdrowotnych.
    Zły stan zdrowotny niemałej grupy obywateli używających narkotyki dożylnie jest zależny od wielu schorzeń somatycznych i psychiatrycznych związanych z uzależnieniem.

Problemy psychiatryczne

    Problemy psychiatryczne trudno jest zidentyfikować i tym bardziej leczyć, jeśli pacjent ustawicznie jest w ciągu narkotycznym.
    Według włoskich autorów, około 40-80% narkomanów ma dodatkowo bardziej lub mniej wyrażone problemy psychiatryczne.

 Zaburzenia osobowości - występują już na wczesnym etapie uzależnienia. Przejawiają się utratą działania, zahamowaniem rozwoju emocjonalnego, wybiórczym nastawieniem do wewnętrznej i zewnętrznej realności.

 Dysforie obserwowane u narkomanów polegają na zaburzeniach nastroju, z przewagą złego samopoczucia, drażliwości i niezadowolenia. Przejawami zewnętrznymi stanów dysforycznych są wybuchy agresji słownej i ruchowej, nieadekwatne do sytuacji reakcje gniewu lub obniżonego nastroju.

 Psychozy endogenne - zdarzają się w pewnej grupie narkomanów tak samo często jak w pozostałej populacji. Leczenie tych osób nie jest łatwe, bowiem po usunięciu ostrych objawów psychotycznych nigdy nie kontynuują oni leczenia ambulatoryjnie, a po hospitallzacji wracają do nałogu.

 Psychozy egzogenne. Pacjenci uszkodzeni organicznie przez wieloletni nałóg, niekiedy dodatkowo przez wirus HIV lub inne patogeny, przewlekle nadużywający amfetamin , częściej rozwijają egzogenne psychozy. Wymagają wówczas hospitalizacji i leczenia specjalistycznego.

 Stany depresyjne - bywają konsekwencją przewlekłego przyjmowania narkotyków, ale także mogą pojawiać się z chwilą ich nagłego odstawienia. Badanie psychiatryczne i obserwacja pacjenta przesądza o potrzebie włączenia leków antydepresyjnych i stałego monitorowania przebiegu choroby.

    Lęk, tłumienie uczuć, niska ocena własnej wartości sprawiają, że każde niepowodzenie w walce o zdrowie pogłębia u narkomana poczucie bycia osobą nic nie wartą. Ma to ogromny wpływ na dalszy proces rehabilitacji.

Problemy somatyczne

    Narkomania jest chorobą złożoną, a wiele somatycznych problemów zdrowotnych może mieć skutek śmiertelny, jeśli pozostanie bez leczenia.
    Głębokie zaawansowanie chorób, niechęć do systematycznego leczenia i nierzadko złe nastawienie pracowników służby zdrowia do narkomanów sprawia, że śmiertelność w tej grupie społeczeństwa jest bardzo wysoka, a AIDS jest podstawową przyczyną zgonów wśród narkomanów dożylnych.

HIV/AIDS. Drogą zakażenia wirusem HIV w grupie narkomanów jest najczęściej dożylna transmisja poprzez zakażone igły, strzykawki, a także zakażony "towar". Drugim źródłem infekcji HIV są kontakty seksualne; zarówno konwencjonalne jak i seks niekonwencjonalny traumatyzujący, kontakty homoseksualne, uprawianie prostytucji itd. Kontakty seksualne są drogą przenoszenia wirusa HIV ze środowiska narkomanów na populację ogólną, przez HIV (+) prostytutki - narkomanki i prostytuujących się narkomanów - mężczyzn. Dotyczy to często osób młodych, wchodzących dopiero w świat uzależnienia. Narkomani nie przestrzegają zasad tzw. bezpiecznego seksu, bo niewiele o tym wiedzą. Dla placówek zajmujących się opieką nad narkomanem w ogóle, ważna jest praca edukacyjna w tej dziedzinie, tak samo jak dostarczanie prezerwatyw, ulotek, bezpośrednich konsultacji u specjalistów.
    Od wdrożenia ogólnopolskich badań epidemiologicznych w 1985 roku do 31 lipca 2000 r. stwierdzono w Polsce zakażenie HIV u 6.489 osób, wśród których 4.156 (64%) było zakażonych w związku z dożylnym używaniem narkotyków (PZH - Meldunek 7/B/2000).
    Narkomani na całym świecie zaliczani są do grupy wysokiego ryzyka zakażenia HIV Podstawowe znaczenie w transmisji zakażenia ma wspólne używanie sprzętu do wstrzyknięć. Do zakażenia może również dochodzić poprzez nabieranie narkotyku z jednego pojemnika lub przez tzw. "backloading", tj wstrzykiwanie zakażonego "towaru" do innej strzykawki po wyjęciu tłoka, gdy strzykawka ta służy do sprzedawania "działki kompotu". W badaniach amerykańskich obecność HIV w popłuczynach pochodzących z brudnych strzykawek potwierdzono w 30 dni po ich użyciu, nawet gdy nie zawierały one widocznych śladów krwi. Czynnikiem ryzyka HIV jest również częstość wstrzyknięć oraz objętość materiału zakaźnego, a istotnym zagrożeniem jest praktyka "przepłukiwania" krwią strzykawki po wkłuciu do żyły. Z tego powodu przy każdej możliwej okazji powinno się tym pacjentom proponować przeprowadzenie testów na obecność wirusa HIV. Kierownicy ośrodków dla narkomanów, schronisk, noclegowni itp. powinni w swoich planach programowych uwzględniać badania przesiewowe w kierunku HIV, jako priorytetowe zadanie profilaktyki zdrowotnej. Daje to z jednej strony możliwość ochrony dla osób jeszcze nie zakażonych, a w wypadku wykrycia zakażenia, wskazanie do leczenia specjalistycznego. W ostatnich latach zmieniło się zasadniczo podejście do zagadnienia HIV/AIDS. Dawniej zakażenie identyfikowano z chorobą o złym rokowaniu, przebiegającą szybko, wśród cierpienia fizycznego i psychicznego. Niewielka była wówczas motywacja do życia w pełnej trzeźwości, a pomoc osobie chorej sprowadzała się do terapii wsparcia, przygotowaniu do życia z chorobą śmiertelną i pracy nad chorym terminalnym. Dzięki lekom przeciwwirusowym wprowadzonym w połowie lat 90-tych do leczenia HIV/AIDS, zmieniło się spojrzenie na infekcję HIV.
    Obecnie zakażenie postrzega się jako przewlekłą chorobę, która poddaje się leczeniu i z którą można żyć przez wiele lat. Współczesne możliwości terapeutyczne poprawiły wyraźnie komfort życia zakażonych ludzi, pozwalając uwierzyć że wprawdzie choroby nie można całkowicie wyleczyć, ale można skutecznie spowolnić jej przebieg. Od momentu wprowadzenia wysoce aktywnej terapii antywirusowej na świecie nastąpiło gwałtowne obniżenie ilości zgonów z powodu AIDS z 38/100 przypadków AIDS na początku lat dziewięćdziesiątych, do 12/100 przypadków w pierwszej połowie 1998 roku (Palella i wsp. 1998).W wielu ośrodkach leczenia HIV/AIDS, także w Polsce obserwowane jest zmniejszenie się liczby hospitalizacji związanych z progresją zakażenia, jak i z pojawieniem się chorób charakterystycznych dla AIDS.
    Celem leczenia antyretrowirusowego jest zahamowanie namnażania się wirusa oraz poprawa wykładników odporności, tj. wzrost poziomu limfocytów CD4. Funkcją obu parametrów jest odsunięcie w czasie momentu przejścia bezobjawowego zakażenia HIV w pełnoobjawowy zespół AIDS. Rekonstrukcja układu immunologicznego u chorego z AIDS sprawia, że pacjent staje się jakby "zdrowszy"; rzadziej zapada na infekcje bakteryjne, pasożytnicze, wirusowe i grzybicze, żyje we względnym komforcie zdrowotnym i znacznie później umiera z powodu AIDS. Rozpoczęcie leczenia powinno być poprzedzone edukacją pacjenta, uświadomieniem mu wszystkich potencjalnych korzyści i zagrożeń płynących z wdrożenia terapii. W przypadku pacjenta uzależnionego ta edukacja jest niezbędnym warunkiem skuteczności leczenia. Konieczne jest zrozumienie, że korzyści z leczenia mają wymiar indywidualny i społeczny.
    Warunkiem dobrze prowadzonej terapii przeciwwirusowej jest ścisłe przestrzeganie skomplikowanych reżimów przyjmowanych leków, tak samo jak regularna kontrola lekarska i laboratoryjna. Narkoman niewspółpracujący, pozostawiony bez opieki nie ma szans na osiągnięcie dobrego efektu terapeutycznego.
    W naszym kraju każdy pacjent zakażony HIV, który kwalifikuje się do terapii antyretrowirusowej ma zapewniony bezpłatny do niej dostęp w wyspecjalizowanych placówkach medycznych. Pacjentowi należy proponować leczenie przeciwwirusowe tak wcześnie, jak to jest możliwe, najlepiej po wykryciu zakażenia HIV Problemem dużej wagi, z epidemiologicznego punktu widzenia, jest dotarcie do osoby uzależnionej HIV (+), praca edukacyjna oraz stale monitorowanie w trakcie leczenia, które jest równie kosztowne jak sama terapia. Zagrożenia zdrowotne wynikające z szerzącej się epidemii HIV w środowisku narkomanów, a przez to i w innych grupach społecznych, są wystarczająco poważnym argumentem dla opinii publicznej oraz dla przedstawicieli polityki zdrowotnej, by przekonać się, że inwestycja na opiekę medyczną tej grupy naszego społeczeństwa okaże się w przyszłości obniżeniem kosztów związanych z hospitalizacją i leczeniem chorych przewlekle.

Wirusowe zapalenie watroby (WZW) typu B, C, Delta - związane jest, podobnie jak HIV, z krwiopochodną drogą zakażenia. WZW typu A jako "choroba brudnych rąk" wiąże się ściśle z warunkami higienicznymi i ekonomicznymi i przenosi się drogą pokarmową.
    Oprócz używania zakażonych igieł, infekcjom tego typu sprzyjają złe warunki bytowe, zamieszkiwanie w dużych zbiorowościach jak noclegownie, schroniska, więzienie itp. Dane statystyczne na temat rozpowszechnienia WZW typu B i C wśród narkomanów w naszym kraju są zróżnicowane i w niektórych regionach sięgają 90% (dla HCV). Przewlekle zapalenie wątroby, marskość i rak wątroby są późnymi następstwami zakażenia i zawsze mają rokowanie niepomyślne.
    Z tego względu tak ważne staje się informowanie pacjentów - narkomanów o drogach transmisji wirusów HBV i HCV, wczesne wykrywanie i leczenie WZW. Zagrożenie epidemiologiczne wirusami zapalenia wątroby powinno być uzasadnieniem dla Kasy Chorych do refundowania badań przesiewowych w kierunku wirusowego zapalenia wątroby, we wszystkich placówkach zajmujących się opieką i leczeniem uzależnionych. Niezakażeni jeszcze HBV narkomani powinni być zaszczepieni profilaktycznie szczepionką przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby, jako grupa zwiększonego ryzyka. Niestety, nie ma na razie profilaktycznej szczepionki przeciwko WZW typu C, więc zabezpieczenie polega jedynie na przerwaniu drogi transmisji (wymiana igieł).

Ciężkie zakażenia bakteryjne u narkomanów wiążą się albo z ich stylem życia, albo z dożylnymi infekcjami, albo z zakażeniem przyrannym. Ropnie i ropowice skóry są częstym powodem interwencji chirurgicznej, a nie leczone są przyczyną poważnych powikłań w postaci wstrząsu septycznego, bakteryjnego zapalenia wsierdzia, zapalenia mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych, oraz wtórnych zmian narządowych. Osoba przyjmująca dożylnie narkotyki, wysoko gorączkująca, z bolesnym nacieczeniem w okolicy wkucia, wymaga bardzo szybkiego badania i skierowania do placówki medycznej, nierzadko z powodu bezpośredniego zagrożenia życia.
    Ocenę ciężkości stanu ogólnego takiego chorego komplikuje dodatkowo zaburzony kontakt i nieadekwatne reakcje. Objawy kliniczne ciężkiej posocznicy, takie jak dezorientacja, zaburzenia świadomości, objawy neurologiczne, są trudne do oceny u pacjenta pozostającego pod wpływem środków odurzających. Miejsca, gdzie przebywają osoby biorące dożylnie środki odurzające, powinny być wyposażone w podstawowe środki odkażające, opatrunkowe i niezbędne środki medyczne, powinny mieć możliwość dotarcia pielęgniarki lub lekarza, a w razie potrzeby natychmiastowy transport do szpitala. Diagnostyka, farmakoterapia, leczenie kardiochirurgiczne w przypadku bakteryjnego zapalenia wsierdzia są bardzo kosztowne i zawsze dają dobre rokowanie.

Zapalenie dróg oddechowych. Niedożywienie, wyniszczenie, niska odporność, bezdomność sprzyjają występowaniu zapalenia górnych i dolnych dróg oddechowych. Przyczyny zapalenia dróg oddechowych w tej grupie pacjentów są złożone; od uszkodzenia śluzówki nosa przez środki "do wąchania", poprzez zaburzenia w ukrwieniu, aż do depresyjnego działania niektórych narkotyków na ośrodek oddechowy w mózgu. U nieprzytomnych osób, podczas ataku padaczki lub pozostających przez dłuższy czas pod wpływem środków odurzających wystąpić może tzw. "zachłystowe" zapalenie płuc o złożonej, wielobakteryjnej etiologii, powikłane ropniami w płucach i w opłucnej, zapaleniem wsierdzia i innymi zmianami praktycznie we wszystkich narządach wewnętrznych. Pacjent z objawami klinicznymi zapalenia zatok, ucha, oskrzeli czy płuc musi być wcześnie zbadany przez lekarza, w razie potrzeby powinien mieć wykonane niezbędne badania laboratoryjne, w tym RTG puc, badanie bakteriologiczne plwociny i krwi, czasami bronchoskopię. Ciężkie zapalenie płuc wymaga hospitalizacji i kosztownego leczenia antybiotykami. W przypadku powikłań oddechowych niezbędne jest leczenie wspomagające farmakoterapię, jak fizykoterapia oddechowa a niekiedy zabieg chirurgiczny na klatce piersiowej .

Gruźlica. Nie istnieją dokładne dane epidemiologiczne na temat zapadalności na gruźlicę (Tbc) u narkomanów w Polsce. Dodatkowo zakażenie HIV zwiększa częstość zachorowań i umieralność na gruźlicę. W warszawskim ośrodku leczenia HIV/AIDS wśród wszystkich hospitalizowanych z powodu Tbc narkomani HIV (+) stanowili 67% (Cholewińska i wsp. 1999).
    Zakaźność gruźlicy uwarunkowana jest zawartością prątków w plwocinie. Szacuje się, że jeden obficie prątkujący chory może zakażać rocznie do 10 osób ze swojego otoczenia. Z tego powodu chorzy prątkujący wymagają izolacji i leczenia swoistego. Szerzeniu się Tbc w populacji narkomanów sprzyjają wędrówki po całym kraju, bezdomność, niedożywienie i przebywanie w większych grupach mieszkańców w złych warunkach socjalnych. Narkoman, który przez dłuższy czas ma uporczywy kaszel, gorączkę, spadek wagi dala, obfite poty, powinien mieć wykonane badanie Rtg klatki piersiowej i badanie plwociny na obecność prątków gruźlicy. Warunkiem skuteczności leczenia gruźlicy jest przyjmowanie przez chorego leków w obecności personelu medycznego, wychowawcy, opiekuna itp. Większość niepowodzeń w leczeniu gruźlicy jest związane z faktem, że chory zaprzestaje przyjmowania leków z chwilą poprawy klinicznej i lepszego samopoczucia. Trudności w leczeniu gruźlicy u narkomanów potęguje dodatkowo brak dyscypliny, niesystematyczne leczenie, nie zgłaszanie się na badania kontrolne, styl życia "na ulicy", w noclegowniach, schroniskach.

Żylna choroba zakrzepowo-zatorowa. Wiele stanów, takich jak posocznica bakteryjna, choroby wątroby, długotrwale unieruchomienie, choroby układu krążenia oraz działanie substancji toksycznych, jest czynnikami ryzyka wystąpienia żylnej choroby zakrzepowe-zatorowej. Opisywane są septyczne zawały płuc u narkomanów i zakrzepica przyścienna u chorych z bakteryjnym zapaleniem wsierdzia. Zator tętnicy płucnej jest w 30 % przyczyną śmierci u narkomanów. Ryzyko powikłań zatorowych związane jest z lokalizacją skrzepliny. Typowy zespól pozakrzepowy charakteryzuje się wieloma postaciami klinicznymi - od brunatnego przebarwienia skóry goleni, aż do rozległego owrzodzenia wymagającego przeszczepu skóry. Leczenie polega na usunięciu skrzepliny w warunkach chirurgii naczyniowej, udrożnieniu naczynia i przywróceniu niezaburzonego przepływu krwi. Przeciwdziałanie nawrotom żylnej choroby zatorowo-zakrzepowej wiąże się z regularnym, wieloletnim przyjmowaniem leków antykoagulacyjnych. Pozostawienie choroby nieleczonej może zakończyć się amputacją kończyny, a nawet zgonem w wyniku zatoru ważnego naczynia krwionośnego.

Choroby skóry u osób uzależnionych najczęściej są związane ze złymi warunkami sanitarnymi. Świerzb, wszawica, grzybica, dermatozy i reakcje toksyczno-alergiczne są częstym dermatologicznym problemem, tak samo jak reakcje na skórze po używaniu narkotyków, np. po amfetaminie. Martwicze ubytki skóry powstałe w wyniku zakażenia bakteryjnego w związku z dożylną drogą podawania substancji odurzających, wymagają chirurgicznego opracowania rany i stosowania preparatów ułatwiających gojenie.

Choroby przenoszone drogą płciową i prostytucja są nieodłącznie związane ze środowiskiem narkomanów. Choroby etiologii wirusowej to HIV/AIDS, opryszczka narządów płciowych, kłykciny kończyste, mięczak zakaźny, a także ok. 15-20% wirusowych zapaleń wątroby typu B wiąże się z płciową drogą zakażenia. Kiła, rzeżączka, nierzeżączkowe zapalenie cewki moczowej, wrzód weneryczny i in. są wywołane przez bakterie. Powszechnym zakażeniem grzybiczym przenoszonym drogą płciową jest kandydoza pochwy. W ostatnim czasie wzrosła wykrywalność zakażeń genitalnymi typami wirusa ludzkiego brodawczaka HPV (Human Papilloma Virus), odpowiedzialnego za rozwój nowotworów złośliwych, głównie raka szyjki macicy. Cechą charakterystyczną nowotworów związanych z zakażeniem onkogennymi typami HPV jest wieloletni okres utajenia. W tym kontekście wydają się słuszne okresowe badania ginekologiczne wraz z cytologią i rozmazem w kierunku HPV, szczególnie u kobiet często zmieniających partnerów. U kobiet i mężczyzn uprawiających seks niekonwencjonalny, traumatyzujący lub którzy mają choroby przebiegające z nadżerkami, owrzodzeniami i stanami zapalnymi narządów płciowych, znacznie łatwiej o zakażenie HIV przez kontakt płciowy. Środowisko polskich narkomanów wymaga jeszcze zasadniczej edukacji w tej dziedzinie.

Padaczka. U pacjentów z uzależnieniem od substancji toksycznych często występują napady padaczkowe, spowodowane różnymi przyczynami. Najczęściej są to urazy głowy, choroby infekcyjne mózgu, zaburzenia elektrolitowe w przebiegu znacznego odwodnienia, a także bezpośredni wpływ toksyczny leków i środków chemicznych na centralny układ nerwowy. Oprócz diagnostyki przyczynowej i leczenia padaczki, ważne jest zapewnienie choremu stałej opieki i nadzoru w sytuacjach prowokujących napad, tak samo jak udzielenie pomocy przedmedycznej .

Ciąża, poród i połóg. Nadużywanie w ciąży różnych substancji, w tym także nikotyny i alkoholu ma niezmiernie istotny wpływ na zdrowie i życie noworodka, a więc rzutuje na zdrowie przyszłego pokolenia. Przyjmuje się, że u kobiet ciężarnych i nieciężarnych nadużywanie tych substancji jest takie samo i waha się od 15,8% do 21 % (śr. 18,4%) - (Gomby i Shino, 1991). Większość ciężarnych nic nie wie o negatywnym wpływie na płód nadużywanych substancji. Pośrednie ryzyko dla narkomanek w ciąży stanowi niewłaściwy sposób odżywiania, choroby przenoszone drogą płciową, zbyt późne zgłaszanie się do lekarza. Zagrożenie dla płodu i matki wiąże się ściśle z dożylnym przyjmowaniem opiatów i w konsekwencji z zakażeniem HBV, HIV, infekcją bakteryjną itp. Bezpośredni wpływ amfetaminy na przebieg ciąży i porodu wynika ze zwężenia naczyń krwionośnych i w efekcie dochodzi do przedwczesnego odklejenia łożyska, zahamowania wewnątrzmacicznego wzrostu płodu, zapalenia błon płodowych, obumarcia płodu. Nagłe odstawienie używanych dotychczas opiatów u kobiet ciężarnych jest niebezpieczne i również może zakończyć się obumarciem wewnątrzmacicznym lub zamartwicą plodu. Objawy głodu narkotycznego obserwuje się u 75 - 20% noworodków urodzonych przez matki uzależnione od heroiny. Po urodzeniu dzieci te trzeba stopniowo detoksykować. Włączenie zastępczej terapii metadonem podczas ciąży jest bezpieczne, tak samo jak karmienie piersią.
    Opieka ginekologiczno-położnicza powinna być prowadzona w takich przypadkach przez interdyscyplinarny zespół specjalistów, który jest zdolny do przekazania pacjentce profesjonalnej i wszechstronnej wiedzy. Narkomanka często odrzuca noworodka z poczucia winy związanej z niebezpieczeństwem urodzenia dziecka uszkodzonego z powodu narkotyków lub z obawy, że nie sprawdzi się w roli matki. Rozmowa z kobietą ciężarną - uzależnioną ma zazwyczaj większe znaczenie niż wręczanie ulotek i broszur. Lekarz - położnik powinien pomyśleć o skierowaniu matki i dziecka do specjalistycznych ośrodków leczących uzależnienia, a wszechstronna pomoc psychologiczna i socjalna będzie procentować lepszym kontaktem matki z dzieckiem i poprawnym rozwojem noworodka.

WNIOSKI

    Narkoman pozostawiony bez pomocy nie jest w stanie samodzielnie kierować swoim życiem tak, by uniknąć zagrożeń zdrowotnych, ani nie jest w stanie sam podjąć leczenia. Racjonalne podejście do planowania systemowej opieki osób uzależnionych powinno odnosić się do trzech zasadniczych elementów:

 zmniejszenia śmiertelności z powodu przyjmowania substancje szkodliwych,

 poprawy jakości życia, w tym stanu zdrowia,

 skutków epidemiologicznych związanych z szerzeniem się niektórych chorób zakaźnych (HIV, WZW typu B, C, gruźlica itd.).

    Implikacją tych trzech zasad mogą być wymierne korzyści ekonomiczne, do których prowadzi szeroki program redukcji szkód związanych z uzależnieniem. Każda infekcja krwiopochodna, zwłaszcza u osoby wyniszczonej, niedożywionej, z niską odpornością, z zakażeniem HIV, może okazać się groźna dla życia. Pacjenci tacy wymagają hospitalizacji a następnie leczenia ambulatoryjnego. Pozostawieni bez pomocy, źle traktowani przez służby porządkowe, a nawet przez niektóre środowiska medyczne, napiętnowani przez opinię społeczną, odrzuceni przez własne rodziny, nierzadko umierają z przedawkowania narkotyków lub w wyniku chorób. Ten humanitarny aspekt powinien być na pierwszym miejscu działań kompleksowej opieki w cywilizowanych społeczeństwach dwudziestego pierwszego wieku, bowiem żaden człowiek nie powinien dziś pozostawać bez pomocy.

EPIDEMIOLOGIA

    Narkotyki stosowane są od dziesięcioleci w fazie paliatywnej i hospicyjnej choroby nowotworowej. Z jednej strony poprawiają komfort życia (faza paliatywna), z drugiej ułatwiają walkę z bólem w fazie hospicyjnej, kiedy musimy zapewnić choremu komfort umierania.
    Szerząca się od kilkudziesięciu lat pandemia nikotynizmu zwrócila uwagę na znaczenie substancji uzależniających psychicznie i fizycznie w powstawaniu nowotworów. Model takiego działania jest prosty: środek uzależniający wprowadza do organizmu substancję rakotwórczą, która powoduje zmiany w strukturze DNA (inicjacja). Dalszy przebieg zmian może, choć nie musi, być zgodny z uniwersalnym modelem powstawania nowotworów I. Berenbluma. Zmiany w DNA promują się na powierzchnię komórki (promocja), by wreszcie po osiągnięciu stanu nieodwracalności (konwersja) przejść w etap progresji. W tym momencie rak powoduje dezorganizację struktury ważnych życiowo narządów, doprowadzając do śmierci.

Model: narkotyk-HIV-nowotwór

    Układ immunologiczny stanowi ważny, choć wciąż nie do końca poznany, czynnik obronny przed powstaniem nowotworu. Komórki immunokompetentne mają na swojej powierzchni zarówno receptory pobudzane za pośrednictwem substancji (interleukiny) produkowanych przez inne komórki jak i receptory odpowiadające na neurotransmitery wydzielane w centralnym układzie nerwowym najczęściej o charakterze opiatów (endorfiny)
    Infekcja retrowirusem HIV powoduje odblokowanie w DNA onkogenu FES. Efektem tego jest z jednej strony wzrost produkcji interleukiny 6, odpowiedzialnej za proliferację limfocytów B, a z drugiej wzrost produkcji interleukiny 10, która powoduje immunosupresyjne zachowanie się limfocytów T odpowiedzialnych z odporność komórkową. Takie działanie wbudowanego w system DNA wirusa HIV doprowadza do zaburzenia równowagi immunologicznej z tendencją do rozrostu tkanki chłonnej. Patologicznym efektem takiego działania jest powstanie chłoniaka.
    Typowym przykładem nieco innego patomechanizmu jest mięsak Kaposi.
    Infekcja wirusem HHV-8 komórek błon śluzowych i skóry doprowadza do powstania mięsaka na skutek braku nadzoru immunologicznego ze strony zainfekowanych wirusem HIV limfocytów T. Innym mechanizmem być może związanym z typową lokalizacją chłoniaków HIV zależnych w mózgu jest pobudzanie ukrytej infekcji HIV w komórkach centralnego układu nerwowego działaniem opiatów.
    Zarówno badania molekularne jak i epidemiologiczne potwierdziły, że zaburzenia nadzoru immunologicznego związane z infekcją HIV sto razy zwiększają ryzyko zachorowania na chłoniaki (non Hodgkin lymphoma) i są podstawową przyczyną mięsaka Kaposi. Okazało się jednak, że wzrost zachorowalności na nowotwory w populacji HIV pozytywnej nie dotyczy tylko chłoniaków. W badaniach populacji narkomanów w Londynie wykazano większą zachorowalność na ziarnicę złośliwą oraz nowotwory złośliwe odbytu. Natomiast badania w dzielnicy Bronx w Nowym Jorku wykazały, że takie nowotwory jak rak płuca, krtani czy szyjki macicy, były częstsze w grupie narkomanów, w większości HIV pozytywnych, od typowych dla tej populacji chłoniaków centralnego układu nerwowego i mięsaków Kaposi.

Problem uzależnienia osób z zaawansowaną choroba nowotworową

    Problem ten staje się coraz częściej dostrzegany z powodu przedłużania fazy paliatywnej choroby nowotworowej. Obecnie obserwuje się nawet kilkuletnie przeżycia osób z rozsianym procesem nowotworowym. W takiej sytuacji musi ulegać stopniowej ewolucji pogląd większości lekarzy o bezrefleksyjnym podawaniu choremu leków z możliwym efektem uzależniającym zgodnie z zasadą, że nie należny pozbawiać umierającego człowieka jedynych źródeł przyjemności.
    Objawy uzależnienia mogą prowadzić do trudnych do kontrolowania zmian nastroju, a także objawów fizykalnych utrudniających opiekę nad chorym.

Profilaktyka

    Obserwacje epidemiologiczne wskazują, że uzależnienie od narkotyków i towarzyszące temu zaburzenia immuno-metaboliczne są dodatkowym czynnikiem ryzyka dla większości nowotworów klasyfikowanych do tej pory jako tytoniozależne (rak krtani, szyjki macicy, płuca). Nowotwory tytoniozależne w populacji polskiej powodują rocznie 40.000 zgonów. Pojawienie się więc dodatkowego czynnika ryzyka powodującego powstawanie nawet ich niewielkiego odsetka stanowi problem populacyjny. Z drugiej strony, z obserwacji zachowań wiadomo, że palacze tytoniu są grupą bardziej zagrożoną narkotykami podawanymi droga wziewną. Walka z nałogiem palenia tytoniu jest tym samym sposobem ograniczenia rekrutacji osób uzależnionych od narkotyków.
    Innym obszarem łączenia profilaktyki nowotworów i narkomanii jest program leczenia infekcji HIV.
    W latach 1994-1998 w USA program HAART (High Active Antiretroviral Therapy) objął ponad 40.000 osób. Stwierdzono znamienne statystycznie obniżenie występowania chłoniaków złośliwych centralnego układu ner-wowego z 17 do 4.

Podsumowanie

    W kontekście bardziej filozoficznym niż naukowym uważa się, że rak jest ceną jaką ludzkość musi zapłacić za zbyt elastyczny system genetyczny i rozwój ewolucyjny.
    Nic dziwnego, że każda droga doprowadzająca do niszczenia ludzkiego DNA jest wyzwaniem dla człowieka. Z punktu widzenia epidemiologicznego jednak to nie płaszczyzna molekularna jest rozwiązaniem problemu. Epidemia gruźlicy w Europie została opanowana nie przez leki przeciwgruźlicze, ale poprzez zmniejszenie gruźlicogennego obszaru biedy.
    Patogeneza niektórych chłoniaków i mięsaka Kaposi wskazuje na to, że obszary onko i narkogenne na poziomie molekularnym mają wiele wspólnych elementów.
Pierwsze próby interwencyjne na poziomie populacji w USA wskazują na pewne możliwości wspólnych działań profilaktycznych w obszarach raka i narkomanii.
    Być może i tutaj, jak kiedyś w epidemii gruźlicy, zostanie dzięki badaniom epidemiologicznym uchwycony wspólny obszar ryzyka o charakterze ponadmolekularnym, który pozwoli na lepszą kontrolę epidemii raka i narkomanii na poziomie populacji. Jest to tym ważniejsze, że obecna globalizacja zjawisk zdrowotnych wymaga szczególnie udanych interwencji właśnie na tym poziomie.

Wnioski

 Osoby uzależnione od narkotyków (szczególnie HIV pozytywne) częściej chorują na chłoniaka złośliwego, mięsaka Kaposi, a także ziarnicę złośliwą, raka płuca, krtani, szyjki macicy i odbytu.

 Uzależnienie od narkotyków będzie stanowiło coraz większy problem u pacjentów z zaawansowaną chorobą nowotworową.

 Współdziałanie onkogennych i narkogennych czynników ryzyka na molekularnym poziomie karcynogenezy stanowi teoretyczną podstawę do wspólnych działań prewencyjnych na poziomie populacji.

BIBLIOGRAFIA

 Mirosław Sokołowski,  Gady,Państwowy InstytutWydawniczy, Warszawa 1989.

   

 Wojciech Michalewski, Mistycy i narkomani, Wydawnictwo Ethos, 1992.

     

 Paweł Przecławski,  Uciec śmierci ,  Wydawnictwo W.a.b., Warszawa 1995.  

  
  Wojciech Żmudziński SJ, Narkomani i Chrystus,  Wydawnictwo Wam,

Kraków, 1998.


 Michael Gossop,  Narkomania - mity i fakty, Wydawnictwo Naukowe PWN,   Warszawa 1993.

 Wojciech Wanat,  Odlot donikąd, Iskry, Warszawa 1997.
 

 Maria Malewska, Narkotyki w szkole i w domu. Zagrożenie,

Towarzystwo Wydawnicze i Literackie, Warszawa 1995.


  Timothy Dimoff, Jak rozpoznać, czy dziecko sięga po narkotyki,

Elma Books, Warszawa 1994.


  

WPŁYW NARKOTYKÓW NA ŻYCIE

Scenariusz lekcji wychowawczej dla kl. II Gimnazjum przeprowadzonej w pracowni informatycznej

CEL OGÓLNY:

• dostarczenie uczniom rzetelnych informacji dotyczących narkotyków jako środków silnie uzależniających.

CELE OPERACYJNE:

Uczeń:

• zdaje sobie sprawę z zagrożeń zażywania narkotyków;

• wie jak i gdzie szukać pomocy;

• potrafi wyszukać w Internecie informacje na ten temat;

• jest asertywny - potrafi odmawiać i podejmować świadome decyzje;

• zna perspektywy zdrowego życia i drogi do satysfakcji osobistych  bez uzależnienia;

• potrafi współpracować w grupie i rozwijać w sobie empatię.   

METODY:         

• aktywizujące: „burza mózgów”, praca w grupach, dyskusja, scenka

- niedokończone zdania;

• pogadanka, objaśnienie, opis;

         FORMY:

-     praca indywidualna jednolita

-     praca grupowa jednolita

• praca grupowa zróżnicowana

         ŚRODKI DYDAKTYCZNE:

-     tablica ilustrująca podział i nazwy narkotyków,

-     plakaty i broszury antynarkotykowe,

-     Ustawa Antynarkotykowa,

-     książka A. Markiewicza pt.,, Środki odurzające a młodzi”.

-     książka Marii Monety Malewskiej pt. „ Narkotyki w szkole i w domu”.

-     komputery, drukarka.

• karty pracy z poleceniem uzupełnienia zdania:

Do tej pory nie wiedziałem o narkotykach tego, że:

...................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

                                                                            

Czynności nauczyciela	Czynności uczniów	Uwagi
A. Faza wprowadzająca. Wychowawca siedzi z uczniami w kręgu.       Wprowadza  do tematu lekcji.   Zadaje pytanie:          Jakie znacie środki uzależniające?                          B. Faza wykonawcza        Podaje temat lekcji:  Narkotyki - ich wpływ na życie człowieka    Zadaje pytania: -         Co to są narkotyki? -         Co to jest narkomania?  Prosi, aby każdy uczeń wypisał na karteczce nazwy narkotyków (jakie zna).   Prosi, aby uczniowie podzielili się posiadaną wiedzą na temat: -         podziału narkotyków -         ich wyglądu -         objawów i skutków zażywania. Podsumowuje wypowiedzi uczniów. Pyta gdzie mogą poszerzyć swoją wiedzę   Prosi o połączenie się z internetem.   Podaje adres: www.narkotyki.stop.pl.   Prosi o wydrukowanie „ściągi dla ucznia”.   Prosi, aby uczniowie stali się ekspertami i opracowali w 4 grupach następujące tematy: Grupa I       Dlaczego młodzi ludzie biorą narkotyki? Grupa II       Dlaczego młodzi ludzie nie biorą  narkotyków?                                      Grupa III        Skutki zażywania narkotyków -           zdrowotne, społeczne, ekonomiczne. Grupa IV         Scenka (trening asertywności)         „ Nie namówisz mnie do przyjęcia                                 narkotyku”. Podsumowuje pracę grup. Zwraca uwagę na hasło „Lepiej zapobiegać niż leczyć”. Nawiązuje do Ustawy Antynarkotykowej i do Akcji Antynarkotykowych. Zwraca uwagę na adresy organizacji i podaje numery telefonów zaufania. .      C. Faza podsumowująca Rozdaje karty pracy i prosi o dokończenie zdania:        Do tej pory nie wiedziałem(am) o narkotykach tego, że................................... Prosi, aby w domu w ciągu tygodnia wykonali plakaty antynarkotykowe (technika dowolna). W wyznaczonym miejscu w szkole zrobimy z nich wystawkę. Włącza magnetofon. Rundka: Dzisiejsza lekcja pozwoliła mi ................... ................................................................. Iskierka   Wychowawca dziękuje uczniom za pracę i miłą atmosferę. Wymienia imiona najaktywniejszych osób.	Uczniowie siedzą w kręgu  „ burza mózgów”     „ burza mózgów”  Uczniowie wypisują nazwy narkotyków  na samoprzylepnych karteczkach i  przyczepiają je na tablicy.  Jedna osoba odczytuje.  Dyskutują nad treścią zawartą na  karteczkach. Uczniowie dzielą się posiadaną wiedzą. Analizują informacje zawarte na planszy. Oglądają wystawkę: książki, wycinki z gazet, ulotki, broszury.  Dyskutują. Wskazują między innymi na internet. Łączą się z internetem, wpisują adres, otwierają stronę. Czytają informacje zawarte w „Szkole wolnej od narkotyków” Jeden z uczniów robi wydruk strony: „Jak poznać, że coś jest nie tak. Jak pomóc koleżance lub koledze?” i rozdaje wszystkim  w klasie.       Uczniowie dzielą się na 4 grupy, (wybierają liderów, osoby mierzące czas, sekretarzy, referujących). Pracują w ciągu 5 minut. Swoje przemyślenia zapisują na dużych arkuszach papieru. Arkusze zawieszają na tablicy. Wyznaczone osoby referują. Grupa IV przedstawia scenkę.  Dyskusja. Uczniowie czytają adresy organizacji, przeglądają numery telefonów zaufania.   Uczniowie kończą zdanie. Słuchają pięknej recytacji fraszki Jana Kochanowskiego „Na zdrowie”.    Kolejno, krótko, każdy uczeń wypowiada swoje zdanie. Wszyscy wstają, trzymają się za ręce i mówią: Dobrze , że jesteś z nami. Stroń od narkotyków. Uczniowie porządkują salę i wychodzą na przerwę.	Uczniowie wyliczają:     papierosy, alkohol, narkotyki.     Każdy uczeń otrzymuje wydruk, aby w domu na spokojnie przeanalizował zawartą treść.

CO POWINNIŚMY WIEDZIEĆ O NARKOTYKACH?

Scenariusz godziny wychowawczej w kl. I gimnazjum

z wykorzystaniem Internetu

CEL OGÓLNY:

Poznanie problematyki związanej z narkotykami.

CELE OPERACYJNE:

Uczeń : - uświadamia sobie przyczyny sięgania młodzieży po narkotyki,

- rozpoznaje objawy świadczące o zażywaniu narkotyków,

- wie, jak działają narkotyki,

- zna wpływ narkotyków na organizm człowieka,

- rozpoznaje rodzaje narkotyków,

- zna przepisy prawne dotyczące posiadania i handlu

narkotykami.

METODY:

praca z komputerem, poszukiwanie wiadomości w Internecie, praca w grupach.

Przebieg zajęć:

Zajęcia odbywają się w pracowni komputerowej z dostępem do Internetu. Nauczyciel dzieli uczniów na 3-osobowe grupy i poleca im otworzyć stronę internetową o adresie www.eskulap.pl/narkotyki/. Zadaniem każdej z grup jest poszukiwanie wiadomości na zadany temat i sporządzenie notatki w MsWord.

Tematy do opracowania przez poszczególne grupy:

1.Podstawowe pojęcia: narkotyk, zespół uzależnienia, tolerancja na narkotyk, objawy abstynenckie.

2. Przyczyny sięgania młodzieży i dzieci po narkotyki.

3.Jak rozpoznać, że dana osoba jest pod wpływem narkotyków?

4.Fazy wchodzenia w uzależnienie.

5.Choroby towarzyszące uzależnieniom.

6.Prawo a narkotyki.

7.Rodzaje narkotyków i formy ich występowania.

8.Działanie poszczególnych rodzajów narkotyków.

9.Właściwości uzależniające poszczególnych narkotyków.

10.Zagrożenia i niebezpieczeństwa dla zdrowia i życia ze strony narkotyków.

Po opracowaniu notatek, zostają one wydrukowane i przedstawione całej klasie przez przedstawicieli grup. Następnie uczniowie wywieszają opracowane przez siebie materiały na gazetce ściennej.

NARKOTYKI I NARKOMANIA

Scenariusz lekcji o tematyce zapobiegania narkomanii do realizacji w II klasie gimnazjum

CEL GŁÓWNY:

• rozwinięcie wiedzy o uzależnieniu, jakim jest narkomania.

CELE OPERACYJNE:

Uczeń:

- zna mity panujące wśród młodych ludzi o narkomanii,

- potrafi rozpoznać niebezpieczeństwo wynikające z zażywania narkotyków;

- posiada wiadomości o ustawach o przeciwdziałaniu narkomanii.

METODY I FORMY PRACY:

- praca indywidualna,

- praca zespołowa,

- praca z tekstem,

- miniwykład.

Powitanie uczniów oraz przedstawienie celu spotkania, jakim jest pogłębienie ich wiedzy o uzależnieniu od narkotyków

FAKTY

Każda z osób otrzymuje kartki z zapisanymi stwierdzeniami i proszę o zaznaczenie przy każdym, czy to prawda, czy fałsz.

 Marihuana jest bezpiecznym narkotykiem.

 Można brać narkotyki i przestać, kiedy się tylko zechce.

 Nie można uzależnić się od marihuany.

 Młody człowiek uzależnia się szybciej niż dorosły.

 Jeżeli ktoś może przez parę dni nie palić marihuany, to znaczy, że nie jest uzależniony.

 Heroina jest bardzo silnym narkotykiem.

 Człowiek uzależniony pozostaje do końca życia uzależniony.

 Tylko słabi ludzie się uzależniają.

 Nie ma w tym nic złego, jeśli nastolatek eksperymentuje z narkotykami.

 Amfetamina bardzo silnie uzależnia psychicznie.

 Jeżeli ktoś się kontroluje, to się nie uzależni.

Kiedy już wszystkie zdania zostały zakwalifikowane, osoby chętne czytają poszczególne zdania i mówią, czy jest ono prawdziwe, czy fałszywe.

ROZSYPANKA

Niebezpieczeństwa wynikające z zażywania narkotyków.
Dzielę klasę na 4-5-osobowe zespoły, których zadaniem jest dopasowanie nazwy narkotyku do skutków, jakie ono wywołuje u osób je zażywających.

Prawidłowe ułożenie rozsypanki.

Nazwa narkotyku	Skutki wynikające z jego zażywania
Rozpuszczalniki, kleje, lakiery	Trwałe uszkodzenie mózgu, płuc, wątroby i nerek, anemia, zaburzenia pamięci i snu, schizofrenia, uduszenie się.
Marihuana, haszysz	Uporczywy kaszel, zapalenie zatok, rozedma płuc, choroba wieńcowa, zaburzenia emocjonalne, zanik zdolności rozumowania i zapamiętywania, zanik komórek nerwowych mózgu, uszkodzenie komórek rozrodczych, zmniejszenie odporności, depresje, psychozy.
Amfetamina	Bezsenność, wychudzenie, wypadanie zębów, drżenie kończyn, halucynacje, stany depresyjne i lękowe, podejrzliwość, niedowład nóg.
LSD, grzyby halucynogenne	Uszkodzenie naczyń krwionośnych w mózgu prowadzące do wylewów, omamy z napadami lęków, apatia, agresja, bezsenność, tendencje samobójcze, tzw. zjawisko "odlotów", zanik chromosomów, zanik zmysłu czucia.
Kokaina, krak	Halucynacje, urojenia prześladowcze, uszkodzenie strun głosowych, stany zapalne krtani, wzrost ciśnienia krwi, przyspieszenie akcji serca, skurcz tętnic wieńcowych, widzenie rzeczy, które nie istnieją, arogancja, wybuchy agresji, zmiany w osobowości, skłonności samobójcze.
Barbiturany-leki	Osłabienie pamięci, podwójne widzenie, zmiany osobowości, zakłócenie pracy układu oddechowego, śpiączka.
Opium, morfina, heroina	Drgawki, objawy grypowe, świąd, bóle kości, osłabienie odruchu wykrztuśnego, biegunki, wymioty, zaburzenia snu, zanik wyższych uczuć, zapalenie wątroby, zatory, uszkodzenie mózgu.
Ekstazy	Depresje, brak koncentracji, mania prześladowcza, obniżenie sprawności intelektualnej, psucie zębów, uszkodzenie mózgu, wątroby, serca, nerek i centralnego układu nerwowego.
Sterydy	Uszkodzenie wątroby w postaci żółtaczki zastoinowej, martwicy, nowotworu, przedwczesne zarastanie nasad kości, powstawanie cyst w wątrobie i śledzionie.

Po zakończeniu pracy poszczególne grupy odczytują dopasowaną przez siebie rozsypankę.

4. Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii
Przedstawiam uczniom Ustawę o przeciwdziałaniu narkomanii, z której cytuję wybrane przepisy karne w tym Art. 40, Art. 42, Art. 45, Art. 46, Art. 48.
Dyskusja z młodzieżą na temat słuszności takich przepisów.

5. Ewaluacja zajęć
Na zakończenie zajęć rozdaję uczniom ankietę ewaluacyjną.

Ankieta ewaluacyjna

1. Czy zmieniło się twoje spojrzenie na narkotyki? Jak?

..........................................................................................................
............................................................................................................

2. W skali od 1 do 6 jak oceniasz przydatność dla siebie tych zajęć?

1 2 3 4 5 6

3. Czy zajęcia o tej tematyce powinny być przeprowadzone w innych klasach?

TAK NIE

4. Jakie jeszcze inne zagadnienia z tej tematyki powinny być poruszone na lekcji?

.........................................................................................................................
.........................................................................................................................

RAMOWY PLAN ZADAŃ DO REALIZACJI
Zadania do realizacji	Odbiorcy	Odpowiedzialni	Sposób realizacji	Przewidywane efekty	Termin
1. Przeprowadzenie konkursu plastycznego o tematyce antynarkotykowej.	kl. I, II gimnazjum	- nauczyciele sztuki	- działalność plastyczna na lekcjach sztuki	- uczeń dokonuje wstępnej oceny uzależnienia narkotykowego - w swobodnej interpretacji twórczej ilustruje swoją ocenę	Marzec 2005
2. Założenie gazetki na przedstawienie programu, ekspozycja prac, rozstrzygnięcie konkursu.	wszyscy uczniowie i nauczyciele	- jury konkursu - koordynator programu - nauczyciele	- ekspozycja prac - obrady jury - ogłoszenie wyników na gazetce	- uczeń poznaje wyobrażenia innych na temat uzależnienia - dokonuje analizy problemu i omawia go z rówieśnikami - wyciąga wnioski o szkodliwości narkotyków	Marzec 2005
3. Analiza problemu narkotyków wśród uczniów.	klasy gimnazjum	- koordynator - pedagog - wychowawcy klas	- metaplany realizowane na lekcjach godziny wychowawczej	- uczeń pod kierunkiem nauczyciela dokonuje analizy problemu - bada: - jak jest? - proponuje - jak powinno być? - formułuje wnioski - co zrobić by było tak, jak powinno być? - doskonali pracę w grupie	Kwiecień 2005
4. Ekspozycja metaplanów klasowych i opracowanie metaplanu szkolnego.	wszyscy uczniowie i nauczyciele	- j.w.	- ekspozycja na gazetce - opracowanie mataplanu szkolnego na podstawie klasowych	- uczeń ma poczucie czynnego uczestnictwa w realizacji programu - identyfikuje się ze społecznością szkolną; - zna problemy narkotyków	Kwiecień 2005
5. Konkurs na fraszkę lub inną formę literacką o tematyce antynarkotykowej	uczniowie	- nauczyciele - koordynator	- działalność literacka	- uczeń wyraża swoje uczucia - uczeń w swobodnej interpretacji twórczej przedstawia swoją wiedzę i ocenę	Maj 2005
6. Analiza problemu na posiedzeniu rady pedagogicznej.	nauczyciele	- dyrektor szkoły - koordynator programu	- posiedzenie szkoleniowe rady pedagogicznej z analizą wyników metaplanów i wnioskami do dalszej pracy	- nauczyciele dokonują analizy i wyciągają wnioski do realizacji w szkole - systematyzują i pogłębiają wiedzę na temat narkomanii i jej skutków	Maj 2005
8. Pedagogizacja rodziców w zakresie problemu narkotyków wśród młodzieży.	rodzice uczniów	- wychowawcy - koordynator - pedagog	- zebrania klasowe i zebranie ogólne rodziców	- rodzice zostają uwrażliwieni na problem narkotyków wśród dzieci i młodzieży - otrzymują podstawowe informacje o narkomanii i jej skutkach (w tym skutkach prawnych) - uzyskują informacje gdzie mogą się zwrócić w razie zaistnienia problemu
9. Przedstawienie teatralne Szkolnego Klubu 15-stka pt. ,,Narkotyki, narkotyki, złoty strzał i są wyniki”	uczniowie i ich rodzice	- koordynator - nauczyciele	- udział w przedstawieniu teatralnym	- uczeń umacnia pozytywną postawę i wzorce zachowań - porządkuje i utrwala zdobyte informacje
10. Biwak - promowanie turystyki jako sposobu spędzania wolnego czasu.	- laureaci konkursu plastycznego i literackiego - uczniowie wyróżniający się zaangażowaniem w realizację programu	- koordynator - samorząd uczniowski	- trzydniowy biwak	- uczeń jest zmotywowany do przeciwdziałania narkomanii w najbliższym środowisku i szkole - umie komunikować się w grupie - powiększa zasób wiedzy ogólnej - planuje rozsądny sposób spędzania wolnego czasu

---