1. WYJAŚNIJ PODSTAWOWE RÓŻNICE MIĘDZY MIKRO- I MAKRO-EKONOMIĄ:

W makro występuje maksymalizacja zysku.

MAKROEKONOMIA - zajmuje się zachowaniem gospodarki jako całości oraz zmianami szeroko traktowanych zjawisk życia gospodarczego. Skupia uwagę i dąży do najlepszego kształtowania następujących problemów: produkcja i wzrost gospodarczy, zatrudnienie i bezrobocie, ceny inflacji, stosunki gosp. z zagranicą.

MAKROEKONOMIA patrzy na gospodarkę z punktu widzenia wzajemnych zależności między wielkimi agregatami, jak: dochód narodowy, globalne wydatki na konsumpcję i na inwestycje, suma nagromadzonych oszczędności w społeczeństwie, ogólny popyt na pieniądz i podaż pieniądza na rynku, dochody i wydatki budżetu państwa, przeciętna stopa wzrostu cen, rozmiary zatrudnienia i bezrobocia w kraju, bilans handlowy i bilans płatniczy kraju, wzrost gospodarczy i cykl koniunkturalny itp.

Badanie związków między tymi agregatami (wielkościami ekonomicznymi) ma na celu wyjaśnienie mechanizmu funkcjonowania gospodarki narodowej w całej jej złożoności i we wzajemnych uwarunkowaniach po to, by umieć ocenić stopień sprawności jej działania i korzyści wynikające z jej rozwoju dla społeczeństwa.

MAKROEKONOMIA to głównie teoria tworzenia i podziału dochodu narodowego z uwzględnieniem polityki pieniężnej banku centralnego i polityki fiskalnej państwa. Zajmuje się ona funkcjonowaniem całej gospodarki i formułowaniem polityki rządowej. W rozważaniach tych nie można uniknąć polityki dokładnie tak, jak polityka nie może obejść się bez ekonomii.

MIKROEKONOMIA - część ekonomii, która bada zachowania pojedynczych podmiotów gospodarczych (koncentruje swoją uwagę na szczegółowych analizach indywidualnych decyzji dotyczących pojedynczych towarów); mikroekonomia zajmuje się detalami rzeczywistości gospodarczej.

MAKROEKONOMIA - część ekonomii, która bada funkcjonowanie i rozwój gospodarki jako całości (kładzie nacisk i bada wzajemne związki zachodzące w gospodarce jako całości).

makroekonomia - bazuje na kategoriach globalnych - problemach specyficznych dla gospodarki jako całości (np. dochód narodowy, bezrobocie czy inflacja) i decydujących o rozwoju gospodarki narodowej.

2. WYBÓR EKONOMICZNY, A GRANICA MOŻLIWOŚCI PRODUKCYJNYCH

Wybór ekonomiczny - generowany jest niedoborem ekonomicznym, konieczność podejmowania decyzji.

Gospodarowanie, czyli konieczność dokonywania wyborów, jak już wiemy, jest zawsze zdeterminowane danymi zasobami i daną technologią. Możliwości wyborów gospodarczych, jakie w momencie podejmowania decyzji posiadają podmioty gospodarcze, przedstawia przejrzyście granica możliwości produkcyjnych.

Granica możliwości produkcyjnych wskazuje na alternatywne kombinacje dwóch grup produktów, które społeczeństwo jest zdolne wytworzyć w ciągu danego okresu wykorzystując do tego w całości i w jak najlepszy sposób posiadane zasoby oraz technologie produkcji. Jej graficznym obrazem jest krzywa możliwości produkcyjnych zwana też krzywą transformacji produkcji. Jest ona zbiorem punktów (kombinacji) odpowiadających maksymalnym ilościom dóbr jakie można wytworzyć przy danym stanie zasobów i przy wykorzystaniu danej technologii.

Granica możliwości produkcyjnych oddziela dwa zbiory kombinacji : kombinacje osiągalne i nieosiągalne przy danej technologii.

Wyborów można dokonywać jedynie w ramach kombinacji osiągalnych, przy czym punkty AE wszystkie maksymalne kombinacje produkcji dwóch dóbr.

Jeśli z jakich powodów nie wykorzystujemy wszystkich zasobów, którymi możemy dysponować w danym momencie, wówczas wykorzystamy jedynie kombinację dóbr M, która jest gorsza od jakiejkolwiek kombinacji leżącej na krzywej AE. Z takimi sytuacjami spotykamy się w okresach kryzysów gosp. (np. bezrobocie) są to marnotrawstwa części zasobów.

Z drugiej strony granicy znajdują się p. N, które wskazują na wielkości produkcji nieosiągalne przy danej wielkości zasobów i danej technologii. W dłuższym okresie czasu kombinacje nieosiągalne mogą stać się osiągalnymi. Dzieje się to w rezultacie wprowadzenia postępu technicznego organizacyjnego do procesów gospodarowania. Równocześnie zwiększają się zasoby kapitału i siły roboczej.

Nowe technologie, wzrost zasobów kapitału rzeczowego i ludzkiego są głównymi czynnikami wzrostu gospodarczego. W wyniku wzrostu następuje przesuwanie się w górę granicy możliwości produkcyjnych.

3. GŁÓWNE MIARY STANU KONIUNKTURY

4 miary są szczególne istotne:

PNB; PKB; PNN; PKN; Dochód Narodowy; Dochody Osobiste.

Produkt narodowy netto, dochód narodowy, miernik efektów rocznej działalności gospodarki, obliczany poprzez odjęcie od produktu narodowego brutto wartości amortyzacji.

PNN jest to ilość pieniędzy, jaką dysponuje gospodarka na wydatki na dobra i usługi, po odłożeniu kwoty niezbędnej do odtworzenia zużytego w ciągu roku kapitału trwałego i utrzymania na dotychczasowym poziomie zasobu kapitału i rozmiarów produkcji.

Produkt narodowy brutto, miernik efektów rocznej działalności gospodarki, obliczany przez powiększenie produktu krajowego brutto o wartość dochodów netto z tytułu własności za granicą.

Te ostatnie stanowią różnicę pomiędzy napływem dochodów uzyskanych przez obywateli danego kraju za granicą (głównie transfer zysków z kapitałów zainwestowanych za granicą, ale także dochody z pracy) a wypływem dochodów uzyskanych przez cudzoziemców w danym kraju. Dodatnia wartość dochodów netto z tytułu własności za granicą powiększa produkt krajowy brutto (PNB > PKB), ujemna - pomniejsza go (PNB < PKB).

PNB jest miarą całkowitych dochodów osiąganych w ciągu roku przez obywateli danego kraju, niezależnie od miejsca (kraju) świadczenia usług przez należące do nich czynniki wytwórcze. PNB w ujęciu względnym (tempo wzrostu) jest miarą wzrostu gospodarczego. W przeliczeniu na 1 mieszkańca wykorzystywany jest jako miara poziomu dobrobytu społeczeństwa.

Produkt krajowy brutto, PKB, miernik produkcji wytworzonej na obszarze danego kraju. Jest sumą wydatków gospodarstw domowych na zakup dóbr i usług konsumpcyjnych, wydatków sektora prywatnego na zakup dóbr i usług inwestycyjnych, wydatków państwa na zakup dóbr i usług oraz salda bilansu handlu zagranicznego.

PKB może być wyrażony w cenach rynkowych, zawierających podatki pośrednie lub - po ich potrąceniu - w cenach czynników wytwórczych (cenach netto). PKB różni się od produktu narodowego brutto (PNB) tym, że nie uwzględnia dochodu z lokat zagranicznych.

Produkt narodowy netto, PNN - dochód narodowy, miernik efektów rocznej działalności gospodarki, obliczany poprzez odjęcie od produktu narodowego brutto wartości amortyzacji.

PNN jest to ilość pieniędzy, jaką dysponuje gospodarka na wydatki na dobra i usługi, po odłożeniu kwoty niezbędnej do odtworzenia zużytego w ciągu roku kapitału trwałego i utrzymania na dotychczasowym poziomie zasobu kapitału i rozmiarów produkcji.

Jaka jest różnica między nominalnym a realnym PNB i PKB?

Nominalny produkt narodowy brutto wyraża jego wartość obliczoną w cenach bieżących, to jest w cenach, jakie istniały, gdy dany PNB był wytwarzany.

Realny produkt narodowy brutto jest obliczany w cenach stałych, czyli z uwzględnieniem zmian cen, przy zastosowaniu odpowiedniego wskaźnika cen zwanego deflatorem. Realny PNB pozwala badać jego dynamikę w czasie i określać tempo jego wzrostu.

PNB obliczony w cenach stałych pozwala określić jego rzeczywistą wielkość i stwierdzić, czy zwiększył się on w danym okresie, czy zmniejszył, i jaki jest realny stopień tych zmian. Innymi słowy, tak obliczony PNB odzwierciedla zmiany poziomu produkcji danego kraju, a nie zmiany poziomu cen.

4. POJĘCIE I RODZAJE REPRODUKCJI.

Najczęściej do oceny zmian zachodzących w gospodarce stosuje się dwa punkty widzenia (kryteria):

• ilościowe - oceniające skalę zmian; wyraża ją kategoria reprodukcji gospodarczej;

• jakościowe - oceniające zmiany jakościowo - strukturalne i sposobu funkcjonowania gospodarki; wyraża ja kategoria rozwoju gospodarczego;

Reprodukcji społeczna, charakter oraz skala.

Reprodukcja - polega na odtwarzaniu wszystkich warunków niezbędnych do zachowania ciągłości procesów produkcyjnych w społeczeństwie.

Oznacza to konieczność:

• przekształcenia części produktów pracy ludzkiej w środki produkcji, stanowiące elementy nowej produkcji. Jeżeli społeczeństwo chce odtwarzać swoje materialne zasoby, musi zużyte środki produkcji zastąpić w naturalnej postaci taką samą ilością nowych. Ta część produkcji musi być wyłączona z bezpośredniej konsumpcji.

• odtworzenia zdolności do pracy czynnika ludzkiego - musi wiec przeznaczyć część produkcji na środki konsumpcji (w tym infrastrukturę, oświatę, kulturę,).

• odtworzenia stosunków społeczno - ekonomicznych.

Reprodukcja gospodarcza (społeczna) - ciągłe i powtarzające się odnawianie:

• produkcji dóbr materialnych,

• siły roboczej,

• stosunków ekonomicznych towarzyszących temu procesowi.

Reprodukcja jest:

• treścią życia gospodarczego;

• wywołana zjawiskiem istnienia ciągłości potrzeb oraz dążenia do ich zaspokojenia.

Ma ona charakter techniczno-bilansowy (ILOŚCIOWY) i przejawia się w różnej skali.

Zmiany rozmiarów czynników produkcji z okresu na okres zależą od skali akumulacji. Rozmiary zależą od.

Akumulacja - proces gromadzenia kapitału, czyli zwiększania ilości środków produkcji i siły roboczej. Występuje wtedy, kiedy część nowowytworzonej wartości nie jest konsumowana , lecz przeznaczana na powiększenie zdolności produkcyjnych.

Może wystąpić także sytuacja odwrotna, kiedy środki produkcji są zużywane, ale się ich nie odtwarza. Jest to sytuacja akumulacji ujemnej (dekumulacji).

Typy reprodukcji - w zależności od rozmiarów produkcji i skali akumulacji wyróżnia się:

1. reprodukcję prostą - kiedy:

1. wielkość produkcji osiąga niezmieniony poziom w danym okresie;

1. nie zmienia się struktura w kolejnych okresach gospodarowania;

2. brak akumulacji;

• Występuje gdy gospodarka znajduje się w stagnacji, to znaczy nie rozwija się.

• Jest także podstawą na której rozwija się reprodukcja rozszerzona (jej częścią).

2. reprodukcję zawężoną - kiedy:

1. wielkość produkcji zmniejsza się w kolejnych okresach;

2. zużyte środki produkcji i siła robocza nie są w pełni odnawiane;

3. akumulacja ujemna;

Powodują ją zazwyczaj (przyczyny):

• zjawiska kryzysowe (wojny, niepokoje społeczne, klęski żywiołowe);

• cykliczność rozwoju gospodarki rynkowej;

• niesprawność mechanizmów kierowania gospodarką;

Gospodarka ma wówczas charakter regresywny.

III. Reprodukcję rozszerzoną - kiedy oprócz odtworzenia środków produkcji i siły roboczej następuje ich wzrost ich zastosowania z okresu na okres.

Efektem tego procesu jest:

1. rosnąca skala produkcji w kolejnych okresach;

2. zmiany struktury produkcji;

3. dodatnia akumulacja;

W takiej sytuacji gospodarka ujawnia charakter dynamiczny, co przejawia się rozwojem jej potencjału oraz struktury.

5. ISTOTA WZROSTU I ROZWOJU GOSPODARCZEGO

Przez wzrost gospodarczy rozumiemy proces zwiększania zasobów dóbr i usług konsumpcyjnych, a w szczególności taki wzrost ilościowy, który zapewnia zwiększenie ilości dobór i usług konsumpcyjnych przypadających na mieszkańca danego kraju. Chodzi tu o wzrost w wyrażeniu realnym, fizycznym, mierzony w sposób, który eliminuje zniekształcający wpływ zmian cen, procesów inflacyjnych. Syntetycznym miernikiem dynamiki wzrostu gospodarczego jest stopa wzrostu produktu krajowego brutto w skali roku.

Procesy wzrostu i rozwoju gospodarczego są uwarunkowane społecznie, odbywają się w społeczeństwach o określonej strukturze, dysponujących instytucjami społecznymi, politycznymi, normami prawnymi, wzorcami zachowań itp. Oznacza to, że rozwój gospodarczy nie jest możliwy bez postępu społecznego, bez zmian w postawach jednostek i grup społecznych oraz w funkcjonowaniu urządzeń i instytucji społecznych. Ta jedność i wzajemne uwarunkowanie rozwoju gospodarczego i postępu społecznego znajduje wyraz w pojęciu rozwoju społeczno - gospodarczego.

Rezultatem rozwoju społeczno - gospodarczego jest jakość życia społeczeństwa jako całości, jego grup społecznych i poszczególnych jednostek. Mówiąc o jakości życia mamy na myśli nie tylko dostępność i rozmiary konsumpcji dóbr i usług materialnych i niematerialnych, ale także takie zjawiska jak funkcjonowanie środowiska pracy, środowiska domowego, stopień aktywności i współpracy ludzi w zachowaniu i przyswajaniu dotychczasowego oraz tworzeniu nowego dorobku materialnego i kulturalno - naukowego, stopień wolności ludzi, stan zdrowia psychicznego i fizycznego.

W naukach społecznych podejmowane są od dłuższego czasu wysiłki zmierzające do skonstruowania mierników, które w ocenie rozwoju społeczno - gospodarczego wychodziłyby poza tradycyjne wskaźniki wielkości dochodu narodowego na mieszkańca, odzwierciedlałyby zjawiska poziomu życia, jego jakość. Do najbardziej znanych należą tzw. wskaźniki genewski, opracowane w Genewskim Instytucie ONZ d. Rozwoju Społecznego. Uwzględniają one stopień zaspokojenia potrzeb zestawionych w siedem grup: wyżywienie, mieszkanie, zdrowie, wykształcenie, rekreacja, zabezpieczenie społeczne i zagospodarowanie materialne. Po zsumowaniu wskaźników szczegółowych otrzymuje się wskaźnik poziomu życia.

Pojęciem charakteryzującym procesy reprodukcji społecznej jest wzrost gospodarczy.

Wzrost gospodarczy - proces powiększania z okresu na okres podstawowych wielkości ekonomicznych, zwłaszcza rozmiarów:

• potencjalnego produktu krajowego;

• potencjalnego realnego produktu narodowego;

• powiększanie zdolności wytwórczych gospodarki;

Wzrost gospodarczy oznacza:

• zmianę strumieni wytwarzanych dóbr i usług;

• zasobów gospodarczych;

• poprawę relacji ilościowych produkcji i podziału dóbr i usług,

Te zmiany prowadzą do:

• poprawy jakości i zwiększania ilości dóbr i usług przypadających przeciętnie na każdego członka społeczeństwa.

• możliwości porównań pomiędzy okresami i określenia zależności pomiędzy czynnikami a poziomem wzrostu, (które mogą być odwzorowane przez zależności między liczbami jednoznacznie wyrażającymi określone rodzaje strumieni dóbr i usług oraz zasobów w procesie produkcji i podziału).

Wzrost gospodarczy jest pojęciem węższym od rozwoju gospodarczego, stąd też staje się celem głównym rozwoju ekonomicznego.

Najważniejszymi elementami (opisu, oceny - moje SK) wzrostu gospodarczego są:

• czynniki sprawcze, powodujące zwiększenie strumieni dóbr i usług,

• stopa wzrostu gospodarczego - która jest podstawową wielkością strategiczną określającą tempo zmian (PKB, DN);

• jakość i suma dóbr i usług przypadająca przeciętnie na jednego mieszkańca w danej gospodarce (PKB, DN na mieszkańca, „na głowę”).

Rozwój gospodarczy jest pojęciem szerszym od wzrostu gospodarczego.

Rozwój gospodarczy - (określane także jako rozwój ekonomiczny) - działalność ludzką związaną z gospodarowaniem, tj. produkcją, podziałem, wymianą i konsumpcją dóbr i usług, przyczyniającą się zarówno do ilościowych, jak i jakościowych zmian w strukturze ekonomicznej danego gospodarstwa narodowego.

Rozwój gospodarczy oznacza zmiany:

• ilościowe i jakościowe zmiany sił wytwórczych,

• stosunków produkcji, (ekonomicznych),

• struktury i mechanizmu funkcjonowania gospodarki,

• konsumpcji oraz środowiska naturalnego.

Jego rezultatem jest doskonalenie wszystkich jego elementów składowych oraz wzrost ilości i jakości dóbr i usług służących zaspakajaniu określonych potrzeb.

Najważniejszymi składnikami rozwoju gospodarczego są:

• baza materialna,

• struktura gospodarki narodowej,

• mechanizm jej funkcjonowania;

• ilość, jakość i dystrybucja dóbr i usług,

• stan środowiska naturalnego.

6. ISTOTA I RODZAJE BEZROBOCIA

BEZROBOCIE - to zjawisko gospodarcze polegające na tym, że większa lub mniejsza liczba osób zdolnych do pracy i poszukujących pracy nie znajduje zatrudnienia

BEZROBOTNI - to ludzie w wieku zdolności do pracy i posiadający tę zdolność, ale z różnych powodów nie mogący znaleźć pracy. To grupa ludzi którzy nie są zatrudnieni, ale aktywnie poszukują pracy zarobkowej lub też oczekują na powrót do pracy.

Miarą bezrobocia jest stopa bezrobocia.

Oblicza się ją, jako stosunek liczby bezrobotnych do liczby ludzi stanowiących siłę roboczą i wyraża w procentach.

STOPA BEZROBOCIA - jest to odsetek nie zatrudnionej siły roboczej w stosunku do ogólnej liczby ludzi zdolnych do pracy.

PRZYCZYNY BEZROBOCIA to przede wszystkim zmiany strukturalne polegające na tym, ze pracochłonne dziedziny gospodarki przenosi się do krajów o taniej sile roboczej, a pozostawia te, które wymagają wysokiej techniki, kreatywności oraz wysokich kwalifikacji.

Rodzaje bezrobocia.

Rodzaje bezrobocia	Treść
Bezrobocie frykcyjne	Jest zjawiskiem spowodowanym nieustannymi przemieszczeniami siły roboczej na rynku pracy w układach: Ma ono charakter nieunikniony. Bezrobotnymi stają się zmieniający pracę, wchodzący na rynek pracy lub też powracający na rynek pracy (np. matki po urlopach wychowawczych). Są nimi również ludzie wykazujący brak mobilności - czyli niemożliwość lub niechęć do zmiany miejsca zamieszkania w celu uzyskania pracy, powodowane problemami mieszkaniowymi, względami rodzinnymi.
Bezrobocie strukturalne	To zjawisko zmniejszania zatrudnienia (wskutek ograniczenia danej produkcji) powodowanej zmianami strukturalnymi w gospodarce. Wiąże się ono z niedostosowaniem popytu do podaży siły roboczej, w wyniku nierównomiernego wzrostu gospodarczego.
Bezrobocie cykliczne	Zaliczane jest d najważniejszych rodzajów bezrobocia. Jest ono wynikiem spadku zagregowanego popytu w gospodarce. Związane jest ono z faktem, iż popyt na pracę jest popytem pochodnym i jego wielkość zależy od popytu na produkty wytwarzane dzięki zatrudnieniu.
Bezrobocie dobrowolne	To zjawisko niepodejmowania pracy z powodu nieodpowiednich warunków pracy lub z innych względów. Wiąże się ono z brakiem potrzeby podjęcia pracy i zapewnienia lepszych warunków życia.
Bezrobocie przymusowe	Jest to takie zjawisko, gdy określona liczba osób poszukuje pracy, chce pracować przy jakiejkolwiek cenie siły roboczej, ale nie może jej znaleźć. Brak tego typu bezrobocia oznacza istnienie ogólnej równowagi na rynku pracy, przy przewadze popytu nad podażą siły roboczej.
Bezrobocie płacowe (zwane także klasycznym)	To zjawisko na rynku pracy spowodowane ograniczaniem zatrudnienia na skutek zbyt wysokich płac realnych. Spowodowane jest ono wymuszaniem przez związki zawodowe wysokiego poziomu płac w skali krajowej, bez brania pod uwagę różnic, jakie występują w układach regionalnych i gałęziowych.
Bezrobocie sezonowe	To zjawisko będące wynikiem osłabienia (redukcji) popytu na pracę z powodów naturalnych, podyktowanych porą roku. Dotyczy ono zwłaszcza rynku pracy w rolnictwie, budownictwie i transporcie
Bezrobocie chroniczne	To zjawisko na konkurencyjnym rynku pracy spowodowane utratą lub niemożliwością otrzymania pracy przez osoby, z powodów od nich niezależnych (jak: podeszły wiek, zły stan zdrowia, przeszłość polityczna).
Bezrobocie nieefektywnego popytu	To zjawisko na rynku pracy spowodowane niedostatecznym popytem na dobra, które mogą być wytwarzane przy pełnym wykorzystaniu siły roboczej. Stanowi ono różnicę między liczbą osób poszukujących pracy i liczbą stanowisk pracy. Wyjaśnia się je zmianami struktury produkcji, powodującymi przesunięcia popytu z jednych do drugich rodzajów prac. Widzi się w nim cenę, jaką trzeba płacić za obniżanie inflacji.
Bezrobocie ukryte	To zjawisko związane z taką sytuacją zatrudnienia, gdy ludzie pozostają w stosunku pracy, mimo braku ekonomicznego uzasadnienia takiej sytuacji. Dotyczy ludzi: zatrudnionych w niepełnym wymiarze pracy, pracujących na stanowiskach nie wymagających posiadanych przez nich kwalifikacji.
Bezrobocie jawne	To ten rodzaj bezrobocia, którego poziom jest określany na podstawie prawnych regulacji tej kwestii w danym kraju. Należą do nich osoby, które są zdolne i gotowe do podjęcia pracy, pozostające bez pracy i zarejestrowane w biurach pracy, pod warunkiem, że nie pobierają emerytury oraz nie prowadzą własnej działalności gospodarczej.

Skutki bezrobocia:

• Mikroekonomiczne:

• trudności ze znalezieniem pracy - im dłużej ktoś jest bezrobotny tym szybciej jego doświadczenie zawodowe się dezaktualizuje

• postępujący proces destrukcji - izolacja społeczna, niskie dochody, spadek kondycji intelektualnej

• Makroekonomiczne:

• straty produkcji w wyniku niepełnego wykorzystania siły roboczej

• obciążenie budżetowe z tytułu finansowania zasiłków dla bezrobotnych

• straty we wpływach podatkowych (które byłyby większe gdyby bezrobotni pracowali i płacili podatki)

Sposoby zwalczania bezrobocia:

Polityka pasywna:

• zasiłki dla bezrobotnych

• wcześniejsze emerytury

Polityka aktywna:

• polityka makroekonomiczna - oddziaływanie na globalny popyt

• polityka zatrudnienia:

• publiczne programy zatrudnienia

• subsydiowanie płac

• szkolenia zawodowe

• rozwój pośrednictwa pracy

• ograniczenie rozmiarów podaży siły roboczej

• redukcja czasu pracy

7. PRAWO OKUNA I JEGO SKUTKI

Prawo Okuna wyraża zależność pomiędzy wielkością zmiany PKB i wielkością zmiany stopy bezrobocia. Ocenia się, że spadek wzrostu PKB powoduje wzrost bezrobocia. Zgodnie z tym prawem na każde 2% spadku realnego PNB, w stosunku do potencjalnego PNB, stopa bezrobocia wzrasta procentowo o 1 punkt.

8. LUKA PRODUKTU NARODOWEGO

Wielkość straty PNB mierzy się za pomocą luki produktu narodowego brutto.

Luka PNB - to różnica między wielkością potencjalną PNB, a więc możliwą do osiągnięcia w warunkach pełnego zatrudnienia, i wielkością PNB faktycznie osiągniętą w danym okresie czasu. Według Okuna (prawo Okuna) luka PNB powiększa się o 2% dla każdego 1% wzrostu rzeczywistej stopy bezrobocia powyżej stopy naturalnej. Również w miarę wzrostu liczby ludzi bez pracy, wzrastają wydatki rządu na zasiłki dla bezrobotnych i realizację programów pomocy społecznej, co prowadzi do wzrostu podatków.

9. CECHY I FUNKCJE PIENIĄDZA

PIENIĄDZ - jest to ogólny ekwiwalent, który trwale wyraża wartość wszystkich towarów i jest bezpośrednio na nie wymienialny. Jest najbardziej użytecznym narzędziem ekonomicznym, umożliwiających wymianę dóbr i usług. Pieniądz jest podstawą systemu pieniężnego.

Funkcje pieniądza:

Miernika wartości (dobra obrachunkowego)	Pozwala sprowadzić wartość wszystkich towarów i usług do wspólnego mianownika. Funkcja ta pełniona jest w sposób idealny.
Środka wymiany (środka cyrkulacji)	Sprowadza się ona do pośredniczenia w aktach sprzedaży i kupna. Do obsługi dużej ilości aktów kupna i sprzedaży potrzebna jest bowiem odpowiednia ilość pieniądza.
Środka płatniczego	Ma to miejsce w przypadku regulowania zobowiązania zapłaty za nabyty towar, realnym pieniądzem.
Tezauryzacji (środka przechowywania bogactwa)	Wynika ona z faktu, iż pieniądz daje się łatwo przekształcać w inną formę bogactwa. Pieniądz wycofany z obiegu daje się jednak bardzo łatwo przywrócić do cyrkulacji.
Pieniądz światowy	Wszystkie te funkcje pieniądz pełni również na rynku światowym. Jako taki, obsługuje międzynarodowe stosunki gospodarcze pomiędzy poszczególnymi krajami.

Cechy charakteryzujące pieniądz :

• Podaż pieniądza musi być ograniczona,

• Pieniądz musi być podzielny,

• Pieniądz musi być łatwo przenośny,

• Pieniądz powinien być trwały.

Rodzaje pieniądza:

• Towarowy (np. złoto),

• Symboliczny - prawny środek płatniczy,

• Bezgotówkowy (żyrowy, wkładowy, ang. IOU).

10. ISTOTA I FUNKCJE SYSTEMU BANKOWEGO

SYSTEM BANKOWY - Obejmuje ogół jednostek organizacyjnych, zajmujących się działalnością bankową na terytorium danego kraju oraz cele, procedury i reguły ich funkcjonowania wzajemne więzi występujące pomiędzy nimi.

Jest jednym z elementów systemu pieniężno-finansowego gospodarki rynkowej. Najważniejszymi ogniwami systemu bankowego są:

• bank centralny,

• banki handlowe (zwane też depozytowo-kredytowymi),

• banki inwestycyjne i hipoteczne,

• kasy oszczędnościowe,

• towarzystwa kredytowe,

• banki specjalne,

• towarzystwa ubezpieczeniowe.

Funkcje systemu bankowego

• stworzenie mechanizmów gromadzenia środków oraz ich inwestowania w różnorodne przedsięwzięcia

• zapewnienie możliwości dokonywania płatności pomiędzy uczestnikami życia gospodarczego

• transfer środków pieniężnych w czasie i przestrzeni

• zapewnienie informacji cenowej dla podmiotów gospodarczych (stwarza możliwość podejmowania decyzji),

• stworzenie warunków do transformacji środków przeznaczonych na inwestowanie (pod względem czasu, wielkości i ryzyka),

• inne - kredytowa, lokacyjna, pieniężna

W obszar systemu bankowego wchodzą wąsko wyspecjalizowane instytucje bankowe i parabankowe (jak: domy maklerskie, domy dyskontowe i domy bankierskie). Podstawowym ogniwem i instytucją systemu bankowego jest bank centralny. Pełni trzy zasadnicze funkcje:

1. instytucji emitującej pieniądz gotówkowy, co oznacza, że jest on bankiem emisyjnym;

2. instytucji zapewniającej sprawne funkcjonowanie całego systemu bankowego, czyli pełni rolę "banku banków" sprowadzającą się do bycia bankierem w stosunku do banków komercyjnych;

3. banku państwa który sprawuje kontrolę nad podażą pieniądza, a w razie potrzeby także finansuje deficyt budżetowy, czyli realizatora polityki pieniężnej i kredytowej państwa.

Banki centralne początkowo były instytucjami prywatnymi. W miarę wzrostu ich znaczenia jako instytucji finansującej działalność państwa w coraz większym zakresie zaczęły podlegać kontroli państwowej. Obecnie będąc instytucją realizującą politykę pieniężną państw wpływa on na realizację celów ekonomicznych w sposób pośredni, to jest poprzez: regulację podaży pieniądza, stopy procentowej lub kursu walutowego. Regulacje te stanowią jednocześnie cel pośredni polityki pieniężnej.

Najliczniejszą grupę banków w gospodarce rynkowej stanowią banki handlowe, które tworzą i kreują pieniądz bankowy (zwany wkładowym lub depozytowym) służący do rozliczeń bezgotówkowych.

Banki handlowe umożliwiają zamianę gotówki na depozyty, depozyty na gotówkę, przelewanie środków z jednych rachunków na inne, dyskontowanie weksli handlowych oraz kreowanie nowego pieniądza w ramach udzielonych kredytów. Ponadto świadczą one inne usługi, jak: powiernicze, przechowywanie kosztowności oraz usługi maklerskie.

Oprócz banków komercyjnych, ważną rolę uzupełniającą system bankowy odgrywają różne instytucje finansowe, które czasami nazywane są parabankami. Są to:

• kasy oszczędności,

• spółki oszczędnościowo-kredytowe,

• stowarzyszenia oszczędnościowo-budowalne,

• instytucje kredytowe lub spółki finansujące różne transakcje kupna-sprze­daży,

• banki spółdzielcze,

• komunalne kasy oszczędności.

Obsługują one na ogół:

• drobne oszczędności najszerszych warstw ludności,

udzielają pożyczek na prowadzenie drobnych przedsiębiorstw, na budownictwo mieszkaniowe, a także na za­kup kredytowy w ramach sprzedaży ratalnej różnych dóbr trwałego użytkowania, jak: samochody, meble, telewizory, lodówki, dywany itp.

Towarzy­stwa ubezpieczeniowe - odgrywają znaczącą rolę w systemie finansowym każdego kraju. System ubezpieczeń jest niezwykle zróżnico­wany w poszczególnych krajach.

Zajmują się one:

• ubezpieczeniami społecz­nymi - indywidualnym ubezpieczeniem na życie, ubezpieczeniem na wypadek bezrobocia, choroby, utraty zdolności do pracy, utraty ży­cia lub osiągnięcia wieku emerytalnego. W odniesieniu do zatrudnionych pracowników część składek ubezpieczeniowych płaci pracodawca, a pewną część sam pracownik, zwłaszcza gdy jest zainteresowany uzyskaniem wyższej emerytury,

• różne ubezpieczenia rzeczowe i majątkowe firm i osób prywatnych.

11. ROLA BANKU CENTRALNEGO W SYSTEMIE FINANSOWYM

Bank centralny pełni w gospodarce trzy ważne funkcje: jest centralnym bankiem państwa, emitentem pieniądza oraz bankiem nadrzędnym dla innych banków.

CENTRALNY BANK PAŃSTWA

Bank centralny jest bankiem państwa - oznacza to, że świadczy usługi bankowe instytucjom rządowym, w tym między innymi prowadzi rachunek Ministerstwa Finansów. Bank centralny zajmuje się także bieżącym rozliczaniem dochodów i wydatków państwa, obsługuje przy tym emisje skarbowych papierów wartościowych (emitowanych przez państwo).

BANK EMISYJNY

Bank centralny zajmuje się - w imieniu państwa - emisją pieniądza. Bank centralny jest jedyną instytucją, uprawnioną do emitowania znaków pieniężnych danego państwa. Określa przy tym nie tylko wielkość emisji, ale też podejmuje decyzje o wprowadzeniu pieniądza do obiegu. Bank emisyjny decyduje również o ilości pieniądza, znajdującej się w obiegu - w celu oddziaływania na tę wielkość używa własnych instrumentów: m. in. stóp procentowych i operacji otwartego rynku.

BANK BANKÓW

Bank centralny świadczy usługi bankowe na rzecz innych banków: przyjmuje ich depozyty oraz udziela kredytów. Jedną z ważnych funkcji banku centralnego jest dostarczanie gotówki bankom komercyjnym oraz prowadzenie rozliczeń międzybankowych. Istotne jest również, że bank centralny jest dla banków handlowych „pożyczkodawcą ostatniej instancji”. Oznacza to, że w razie potrzeby banki komercyjne mogą uzyskać kredyt w banku centralnym (jest to element ochraniający system bankowy przed utratą płynności). Bank centralny jest więc stabilizatorem systemu bankowego, a jednym z jego zadań jest zapewnienie jak największego bezpieczeństwa rynku pieniężnego.

FUNKCJE STABILIZUJĄCO - KONTROLNE

Oprócz wspomnianych wyżej podstawowych funkcji, w nowoczesnej gospodarce bank centralny spełnia szereg istotnych funkcji stabilizujących i kontrolnych.

• Systematycznie monitoruje sytuację na rynku finansowym i podaż pieniądza;

• Zajmuje się bieżącym stabilizowaniem sytuacji na rynkach finansowych (za pomocą takich instrumentów, jak poziom stóp procentowych, operacje otwartego rynku czy wysokość rezerwy obowiązkowej);

• Nadzoruje działania systemu bankowego w danym kraju;

• Oddziałuje na poziom kursów walutowych (w razie potrzeby przeprowadza konieczne interwencje).

12. ISTOTA I RODZAJE INFLACJI

Inflacja jest zjawiskiem powszechnie znanym: jest to ogólny wzrost cen w gospodarce, który prowadzi do spadku wartości pieniądza. Inflacja jest bardzo często przyczyną niepożądanych zjawisk w gospodarce.

Inflacja może być jawna (zwana też otwartą lub cenową) lub ukryta (inaczej tłumiona lub zasobowa). W gospodarce socjalistycznej mieliśmy do czynienia z inflacją ukrytą. Część popytu na produkty nie mogła być zaspokojona (z uwagi na ciągle występujące deficyty), w związku z czym ludzie mieli coraz więcej zasobów pieniądza, których jednak nie mogli sensownie wydać.
Obecnie w Polsce mamy do czynienia z inflacją otwartą - w związku z oddziaływaniem na siebie sił popytu i podaży systematycznie rosną ceny. Stopień nasilenia inflacji określa stopa inflacji, wyrażająca w procentach wzrost poziomu cen w okresie badanym w stosunku do okresu przyjętego przez ustawę. W zależności od poziomu stopy inflacji rozróżniamy:

1) inflację pełzającą (do kilku procent w skali rocznej), nie powodującą zakłóceń w przebiegu procesów gospodarczych, poddającą się kontroli.

2) inflację kroczącą (z reguły do kilkunastu procent rocznie), gdy oczekiwania inflacyjne wywołują określone zachowania podmiotów gospodarczych wzmagające ten proces, przy czym zaczyna się ona wymykać kontroli.

3) inflację galopującą (powyżej 20%), powodującą narastające zakłócenia w przebiegu procesów gospodarczych, osłabienie systemów motywacyjnych, a w rezultacie zahamowanie wzrostu gospodarczego.

4) hiperinflację, gdy natężenie procesów inflacyjnych uniemożliwia racjonalne gospodarowanie z powodu niemożności prowadzenia rachunku ekonomicznego, planowania działań gospodarczych, nieskuteczności systemów motywacyjnych, co prowadzi do anarchizacji życia społecznego.

13. KRZYWA PHILIPSA A STAGFLACJA

Krzywa Philipsa - określa zależność między bezrobociem i stopą zmian płac nominalnych .

Philips twierdził, iż spadek bezrobocia możliwy jest jedynie przy silniejszym wzroście stopy inflacji. Natomiast całkowita redukcja stopy inflacji spowodowałaby dalszy wzrost stopy bezrobocia.

Stagflacja - stan gospodarki charakteryzujący się jednocześnie wysokim poziomem inflacji, wysokim bezrobociem i stagnacją gospodarczą. Miernikiem opisującym ten stan jest stopa stagflacji, zwana też stopą ubóstwa, stanowiąca sumę stopy inflacji i stopy bezrobocia.

14. KRAŃCOWA SKŁONNOŚĆ DO OSZCZĘDZANIA, A KRAŃCOWA SKŁONNOŚĆ DO KONSUMPCJI.

Krańcowa skłonność do konsumpcji (MPC) jest to przyrost konsumpcji generowany przez przyrost dochodu o jedną złotówkę.

Krańcowa skłonność do oszczędzania (MPS) - jest to przyrost oszczędności generowany przez przyrost dochodu o jedna złotówkę; jej miara jest nachylenie funkcji oszczędzania.

Ponieważ nie skonsumowana część każdej złotówki z natury rzeczy zostaje zaoszczędzona

MPC = 1- MPC

15. MNOŻNIK INWESTYCYJNY I JEGO WPŁYW NA DOCHÓD NARODOWY.

Mnożniki inwestycyjny jest zbiorowym postępowaniem konsumentów w dziedzinie wydatkowania i oszczędzania przyrostu ich indywidualnych dochodów.

Im większą część dochodów społeczeństwo oszczędza tym niższy jest mnożnik inwestycyjny, a więc tym mniejsze będą efekty w postaci przyrostu dochodu narodowego. Jeśli natomiast zwiększonym przyrostom nakładów inwestycyjnych towarzyszy wzrost skłonności do konsumpcji czyli spadek skłonności do oszczędzania wówczas wzrośnie odpowiednio mnożnik inwestycyjny i w rezultacie nastąpi znacznie większy przyrost dochodu narodowego.

16. Podstawowe formy wywozu kapitału:

Transfer kapitału jest to wywóz wartości, której zadaniem jest przynoszenie za granicą wartości dodatkowej. Międzynarodowy transfer kapitału odnosi się do wzajemnego udzielania i pozyskiwania pożyczek przez poszczególne kraje.

Formy wywożonego kapitału :

- w postaci lokat na rynku walutowym - to krótkookresowe lokowanie kapitału na zagranicznym rynku w formie depozytów oraz niektórych papierów wartościowych po to aby uzyskać zysk wyższy niż na rynku krajowym. Podmioty wykorzystują różnice stopy %, kursowej. W ostatnich latach ta forma cieszy się dynamicznym rozwojem, zainteresowaniem, bo rozwinął się techniczny sposób komunikowania się transferów.
- kredyty handlowe - są to kredyty związane bezpośrednio z wymianą towarową. Są udzielane przez eksportera importerowi często są elementem zwiększającym konkurencyjność danego towaru.
- inwestycje portfelowe - to długookresowe lokaty zagranicznych papierów wartościowych zwłaszcza obligacje i akcje. Inwestycje portfelowe były najważniejszą formą przepływu kapitału w XIVw i na początku XXw. Wynikało to z dużej popularności obligacji inwestorzy zagraniczni kupowali obligacje Centralnego banku co stanowiło b.ważne źródło akumulacji (USA Argentyna) za pomocą Londyńskiego Centrum Finansowania, potem akcje przedsiębiorstw. Inwestycje portfelowe (zagraniczne inwestycje pośrednie) kupując akcje, kupujący ma na celu uzyskanie określonego dochodu, ale musi pamiętać, że zakup akcji nie daje prawa własności i kontroli nad przedsiębiorstwem.
- kredyty finansowe - polegają one na postawieniu do dyspozycji kredytobiorcy określonych środków finansowych bez ograniczenia sposobu ich spożytkowania. Formę tych kredytów finansowych mogą przybierać kredyty udzielane przez banki, agendy rządowe, np. bank Światowy, EBOiR.
Kredyty finansowe można podzielić wg kryterium rodzaju stopy%:
- stała stopa % - obsługa tego kredytu, spłata, odbywa się wg początkowej uzgodnionej stałej stopy%
- płynna - stopę ustala się na podstawie aktualnej w danym momencie stopy, w określonym miejscu i określonej walucie.

17. Sposoby transferu technologii.

Transfer technologii - transmitowanie wiedzy technicznej i umiejętność jej zastosowania w produkcji określonego towaru.

   

Sposoby transferu technologii:

1.    zakup za granicą produktu globalnego, aby potem produkować go w kraju (imitacja)

2.    przemieszczanie się ludzi - wiedzy i umiejętności

3.    w ramach firm międzynarodowych polegający na zakładaniu filii z produkcją opartą na własnej technologii

4.    tworzenie spółek z kapitałem mieszanym z kapitałem kraju, któremu udziela się technologii

5.    sprzedaż licencji i patentów, co pozwala na uruchomienie produkcji określonych wyrobów w kraju, który je kupuje

6.    kooperacja przemysłowa - kontrakt o ogromnym zakresie współpracy gospodarczej, przemysłowej, technicznej przy produkcji określonych towarów.

7.    doradztwo techniczne , np. budowa zakładu pod klucz, czyli nadzór jego produkcji

8.    leasing (wynajem lub dzierżawa na własność)

a)     

-      netto (sam najem lub dzierżawa)

-      brutto (najem lub dzierżawa + obsługa i konserwacja 

b)    

-      bezpośredni (wynajmującym jest producent towaru )

-      pośredni (wyspecjalizowane instytucje) , np. banki pośredniczące w udzielaniu kredytów

9.    wymiana samej dokumentacji

10.świadczenie usług technicznych

11.forma pomocy naukowej

 

Transfer pionowy technologii - polega na przekazaniu kompleksowych informacji do badań podstawowych poprzez stosowanie, wytwarzanie produkcji prototypowych, poprzez wdrożenie ich do produkcji na skalę przemysłową.

 

Transfer poziomy - polega na przekazaniu technologii zastosowanej przy produkcji określonego wyrobu w jednym kraju w celu podjęcia produkcji takiego samego wyrobu w innych krajach.

 

Kontrolowany transfer technologii - dotyczy przede wszystkim obrotu towarowego.

Niekontrolowany transfer technologii dotyczy wiedzy technicznej.

Międzynarodowy rynek transferowy technologii dzieli się na:

1.    tzw. wolny rynek na którym zawierane są umowy między niezależnymi podmiotami

2.    gospodarczy, gdzie występuje odpłatny transfer technologii dla celów militarnych.

3.    w ramach przedsiębiorstw ponadnarodowych, tzn. miedzy firmą macierzystą a jej filiami za granicą

18. Podstawy efektywności handlu zagranicznego (przewaga produkcji komparatywna i podstawowa);

TEORIA KORZYŚCI KOMPARATYWNYCH

1. Zróżnicowanie warunków produkcji pomiędzy krajami (wydajności absolutnej !):

• kraj może podnieść poziom życia i dochód realny dzięki specjalizacji w produkcji tych towarów, w których wydajność jego jest najwyższa;

1. Podobne warunki produkcji w różnych krajach (wydajności względnej !):

kraje będą się specjalizować w wytwarzaniu tych produktów, w których maja przewagę komparatywną (stosunkową, relatywną przewagę wydajności, efektywności), ponieważ obie strony odniosą z tego korzyści (tj. nawet w sytuacji kiedy jeden kraj jest bardziej wydajny (wytwarza taniej) w produkcji wszystkich towarów);

Korzyści komparatywne

Istota teorii korzyści komparatywnych ( w Polsce częściej określana jako „teoria kosztów komparatywnych”) polega na podejmowaniu produkcji (zajęcia) w tych dziedzinach, w których względna przewaga wydajności jest najwyższa, przy rezygnacji z zajmowania się tymi dziedzinami, w których także występuje przewaga absolutna ale stosunkowo mniejsza.

1. Narzędzia restrykcji w handlu zagranicznym i ich skutki;

Narzędzia:

1. Dzielimy na:

a)    bezpośrednie - wiążą się ze sferą obrotu towarowego i kapitałowego

b)   pośrednie - to ,np. polityka kursu walutowego, interwencja państwa, czyli wpływanie w sposób pośredni na wymianę

2.    Dzielimy na:

a)    narzędzia związane z polityką autonomiczną

-      taryfowe, np. cła

-      parataryfowe, podwyższają cenę

-      pozataryfowe, np. podatki

b)   narzędzia związane z polityką konwencyjną. Charakterystycznym instrumentem są klauzule.

-      Klauzula Największego Uprzywilejowania

-      Klauzula Narodowa

Cła - najpowszechniej stosowany oraz dozwolony instrument polityki han­dlowej. Cło - należy rozumieć opłatę (formę podatku) nakładaną przez państwo na towar, przekraczający granicę celną kraju. Cło pełni trzy zasadnicze funkcje: ochronną- zwiększa cenę produktu importowanego na rynku krajowym, a tym samym chroni w określonym stopniu produkcję krajową, fiskalną- dostarcza środków do budżetu państwa, ochrony bilansu płatniczego- oddziaływując na rozmiary importu, tzn. podnosi (lub obniża) koszty importo­wanych dóbr i zmniejsza (lub zwiększa) na nie popyt.

W zależności od przyjętego kryterium występują różne rodzaje cła:

1. kierunek ruchu towarów cła dzielimy na:

• impor­towe,

• eksportowe,

tranzytowe.

2. Z punktu widzenia sposobu określania wysokości ceł wyróżniamy cła:

• ad valorem (w % od wartości towarów),

• specyficzne (od ilości towarów)

• kombinowane (od ilości i wartości łącznie).

3. uwzględniając podmiot ustalania cła, dzielimy je na:

• autono­miczne (określane decyzją danego kraju) i

umowne (określane na podstawie umowy z partnerami zagranicznymi).

4. Ze względu na rodzaj tary­fy celnej, wyróżniamy cła:

• maksymalne (stosuje się w handlu z krajami, któ­rym nie przyznaliśmy klauzuli największego uprzywilejowania),

minimalne.

5. Ze względu na kryterium zróż­nicowanego traktowania krajów, które najsilniej różnicuje poziom stawek cel­nych wyróżniamy cła:

• retorsyjne (stosowane jako środek odwetu za określone przedsięwzięcia ekonomiczne lub polityczne),

• wyrównawcze (eliminują skutki stosowania subsydiów eksportowych),

• antydumpingowe (wyrównują skutki zaniżania poziomu cen dumpingowych),

• dyskryminacyjne (na poziomie wyższym od ustalonego w danym kraju).

Cła preferencyjne ustalane na poziomie niższym od stawek podstawowych.

6. Ze względu na funkcje bariery wyróżniamy cła:

• Cła prohibicyjne - tak wysokie, że całkowicie zniechęca do jakiegokolwiek importu.

• Cła nieprohibicyjne - bardziej umiarkowane, które szkodzą handlowi, ale nie uniemożliwiają go całkowicie.

Argumenty za ochroną celną, które mogą mieć rzeczywiste uzasadnienie ekonomiczne:

• Cła mogą zmienić terms of trade na korzyść danego kraju.

• W pewnych warunkach cła mogą pomóc w redukcji bezrobocia.

Krótkookresowa protekcja celna „nowego przemysłu", mającego w so­bie potencjał wzrostu, w długim okresie może okazać się skuteczna.

Cła obniżają import i konsumpcję, podnoszą krajową produkcję i cenę

Wychodząc z równowagi w warunkach wolnego handlu przedstawionej na rys.1, Ameryka nakłada cło na import odzieży w wysokości 2 USD. Cena odzieży europejskiej wynosi obecnie 6 USD (wliczając w to cło).

Cena rynkowa wzrasta z 4 do 6 USD tak że spada popyt globalny, import kurczy się z 200 jednostek do 100 jednostek, podczas gdy produkcja krajowa wzrasta ze 100 do 150 jednostek.

Pozataryfowe narzędzia polityki handlowej w wymianie zagranicznej
Są to inne niż cła i narzędzia parataryfowe bariery w handlu międzynarodowym, których funkcja jest bezpośrednie ograniczenie obrotów towarowych z zagranicą, a zwłaszcza ich wolumenu. Są stosowane selektywnie i mają charakter dyskryminacyjny.
Tymi narzędziami są:
1. ograniczenia ilościowe
2. licencje importowe
3. dobrowolne ograniczenia eksportu
4. porozumienia o dobrowolnym ograniczeniu eksportu
5. ograniczenia dewizowe
6. zakupy rządowe
Funkcję ochrony produkcji krajowej przejęły różnorodne przeszkody pozataryfowe i parataryfowe.
Środki pozataryfowe charakteryzują się większą niż cła swobodą użycia. Znaczna ich część (np. podatki, depozyty importowe) nie jest, formalnie biorąc, przedmiotem negocjacji międzynarod.

Ograniczenia ilościowe w wymianie zagranicznej - na czym polegają
Przez pojęcie ograniczeń ilościowych rozumie się określenie przez państwo wolumenu importu lub eksportu, który nie może być przekroczony w skali roku (lub innym okresie). Do podstawowych przyczyn ilościowego ograniczania przywozu należy zaliczyć: ochronę produkcji krajowej, potrzebę skierowania popytu z towarów importowanych na krajowe, przeciwdziałanie deficytowi bilansu handlowego, względy sanitarne lub względy bezpieczeństwa. Rzadziej są stosowane ograniczenia ilościowe w eksporcie. W tym przypadku do głównych przyczyn zalicza się potrzebę przeciwdziałania eksportowi towarów deficytowych na rynku krajowym, względy bezpieczeństwa, konieczność zastosowania retorsji wobec kraju, który postępuje nie fair wobec eksportera. Ograniczenia ilościowe mogą być stosowane w dwóch formach: jako globalne (nazywane też sztywnymi) lub bilateralne (nazywane elastycznymi). Kontyngenty globalne są ustalone autonomicznie przez rządy i wyrażane w maksymalnych wielkościach importu poszczególnych towarów ze wszystkich krajów lub pewnych części. W okresie obowiązywania nie ulegają one zmianie. Kontyngenty bilateralne są uzależnione od ustępstw partnera, z natury więc ulegają zmianie w czasie.

20. Istota i cele Międzynarodowego Funduszu Walutowego.

Najważniejsza instytucja świata. Powstał na konferencji w Bretton Woods w 1944 roku. System z Bretton Woods był pierwszym międzynarodowym systemem walutowym, którego podstawę stanowiły następujące zasady:

• Stabilność walutowa (były dopuszczalne wahania kursów jedynie o +/- 1%);

• Wyznaczenie parytetu walut w złocie lub dolarach amerykańskich;

• Możliwość zmiany parytetu waluty po uzgodnieniu z Funduszem jedynie w przypadku zaburzeń bilansu płatniczego.

Cele MFW zostały określone w artykule I MFW w postaci sześciu zadań, mających stanowić wytyczne polityki i decyzji tej organizacji międzynarodowej.

Są to:

1. Popieranie międzynarodowej współpracy walutowej przez stałą instytucję wyposażoną w aparat do konsultacji i współdziałanie w międzynarodowych sprawach walutowych;

2. Ułatwienie rozwoju i zrównoważonego wzrostu wymiany międzynarodowej, przyczynianie się przez to do popierania i utrzymywania wysokiego poziomu zatrudnienia i dochodu realnego oraz rozwijania zasobów produkcyjnych wszystkich członków, jako naczelnych zadań polityki gospodarczej;

3. Przyczynianie się do utrzymania stabilnych walut, utrzymanie uporządkowanych stosunków walutowych między członkami i uniknięcie deprecjacji walut w celach konkurencyjnych;

4. Pomaganie w tworzeniu wielostronnego systemu regulowania zależności w zakresie bieżących transakcji między członkami i w usuwaniu ograniczeń dewizowych, które hamują wzrost handlu światowego;

5. Wzmocnienie zaufania do członków przez stawianie do ich dyspozycji środków Funduszu, przy odpowiednim zabezpieczeniu i umożliwianiu im w ten sposób korygowania szkodliwych odchyleń od ich bilansów płatniczych bez uciekania się do środków oddziaływujących ujemnie na pomyślność gospodarki krajowej lub światowej;

6. Skracanie, zgodnie z powyższym, czasu trwania i zmniejszenie stopnia braku równowagi w bilansie płatniczym członków w obrotach światowych.

Aby te cele osiągnąć, kraje członkowskie współpracujące z MFW oraz między sobą zobowiązały się do:

• kierowania swoją polityką gospodarczą i finansową w taki sposób, aby utrzymany został zrównoważony wzrost gospodarczy,

• popierania stabilizacji gospodarczej przez zapewnienie uporządkowanych warunków gospodarczych i finansowych,

• unikania manipulowania kursem walutowym lub wykorzystania międzynarodowego systemu walutowego do osiągania nieuzasadnionych korzyści konkurencyjnych do innych krajów,

• stosowania polityki kursu zgodnie z zasadami określonymi w statucie MFW.

21. ISTOTA SDR

SDR - jest to sztuczny międzynarodowy pieniądz kredytowy służący do rozrachunków między krajami członkowskimi międzynarodowego funduszu walutowego (początkowo wartość określono na poziomie 1/35 uncji złota (0,888671 g), to jest na poziomie ówczesnej wartości 1 USD). Wprowadzono je w 1970 r i są emitowane wyłącznie przez MFW jako dodatkowe aktywa rezerwowe. Mechanizm emisji a następnie sprzedaż SDR jest metodą finansowania nierównowagi płatniczej. Są koszykiem 5 głównych walut państwa (od 1981r. ,wcześniej był koszykiem 16 walut.): dolar USA, marka, frank francuski, funt brytyjski, jen. W ograniczony sposób można wykorzystywać do zakupu kluczową walutę MFW(Międzynarodowy Fundusz Walutowy) i do niektórych innych mniej ważnych celów. SDR nie został powszechnie zaakceptowany, ponieważ nie miał żadnej wartości wewnętrznej jak np. złoto. Nie były gwarantowane przez potężną walutę np. dolar. Korzystną stroną SDR-ów dla krajów odczuwających trudności płatnicze jest: bezzwrotność, bezwarunkowy przydział, niskie oprocentowanie stanowią one więc konkretną formę pomocy. Ogólna suma SDR nie zmienia się, bo w MFW następuje przepisanie odpowiedniej sumy z konta kraju jednego na konto drugiego.

22. ZAŁOŻENIA I CELE EUROPEJSKIEJ UNII MONETARNEJ - EURO

Celem tworzonego systemu była kontrola zarządzania polityką monetarną w poszczególnych państwach, ograniczenie inflacji, deficytu budżetowego a co za tym idzie ustalenie stabilnych wzajemnych kursów narodowych walut. Istnienie wspólnego pieniądza wyeliminuje wpływ kursów wymiany walut krajowych na rozwój handlu i przepływy kapitału. Rynek stanie się bardziej przejrzysty, a ceny łatwiej porównywalne, co powinno korzystnie oddziaływać na alokację czynników produkcji. Wymagana w EMU dbałość Europejskiego Banku Centralnego o stabilność cen powinna umożliwić, na dłuższą metę, utrzymywanie niskiego oprocentowania. W ostatecznym wyniku, oczekuje się korzystnego wpływu EMU na tempo rozwoju gospodarczego krajów członkowskich, wzrost poziomu dobrobytu społeczeństw i wzrost zatrudnienia.

23. ISTOTA I WARUNKI RÓWNOWAGI MAKROEKONOMICZNEJ

Istotą jest sytuacja w której przy pewnym poziomie cen całkowita produkcja oferowana przez przedsiębiorstwa równa się łącznemu popytowi zgłoszonemu przez wszystkie podmiot gospodarujące. Gospodarka z reguły nie znajduje się w takiej sytuacji. Warunkiem zaistnienia jest zrównanie się podaży z popytem na wszystkie czynniki wytwórcze i wszystkie dobra. Podstawowym warunkiem jest istnienie w gospodarce równowagi między oszczędnościami i inwestycjami. Funkcje produkcji, podaży i popytu dla wszystkich czynników tworzą jeden układ który pozwala na określenie równości popytu z podażą.

24. WPŁYW BUDŻETU NA STABILIZACJĘ GOSPODARCZĄ-INTERWENCJONIZM.

Z powodu zasadniczych wad mechanizmu rynkowego, negatywnych konsekwencji dla procesów rozwoju społeczno - gospodarczego. Problemy, ze względu których interweniuje państwo: monopolizacja gospodarki, skala bezrobocia i marnotrawienie na tym tle znacznej części zasobów ekonomicznych kraju, zabezpieczenie socjalne obywateli, kształtowanie i utrzymywanie systemów infrastruktury ochrona środowiska naturalnego.

Zasady polityki budżetowej

1. zasada rocznego budżetu

2. zasada zupełności: wydzielone fundusze celowe,

3. zasada jedności,

4. zasada jawności,

5. zasada równości budżetowej: deficyt budżetowy.

Funkcje rządu:

1. stabilizowanie gospodarki (zatrudnienia i inwestycji);

2. redystrybucja (transfer) dochodów, inaczej ograniczenie nadmiernych nierówności w podziale produktu społecznego

3. Dostarczanie dóbr publicznych (alokacja), tj. poszerzenie efektywności w skali ogólnokrajowej.

4. Bodźcową

5. Koordynacyjną

6. Kontrolną

7. Demokratyczną

8. Ustrojową

Aktywna polityka fiskalna występuje wtedy gdy rząd stosuje wybrane środki w celu: przeciwdziałania cyklicznym fluktuacjom, stabilizacji cen, ograniczania bezrobocia. Podstawowymi rodzajami aktywności to: zmiany stawek i struktury podatków, zmiany wypłat przelewów, zmiany wydatków na roboty i inwestycje publiczne.

25. FAZY CYKLU KONIUNKTURALNEGO - CHARAKTERYSTYKA.

Koniunktura gospodarcza: splot warunków wywierających określony dodatni lub ujemny wpływ na stan i dynamikę zjawisk w gosp. Narodowej. Klasyczny model cyklu koniunkturalnego składa się z 4 faz.

• Faza właściwego kryzysu (zwykle kilkumiesięczna, charakteryzuje się nadprodukcją towarów nie znajdujących zbytu, gwałtownym spadkiem cen i kursów papierów wartościowych, brakiem środków płatniczych, spadkiem produkcji, bankructwem wielu przedsiębiorstw, wzrostem bezrobocia, rozszerzaniem się nędzy.

• Faza depresji: od pół roku do 5. niski poziom produkcji i obrotu towarowego, ale brak tendencji do dalszego spadku, utrzymywanie się dużych rozmiarów bezrobocia i ogólny zastój.

• Faza ożywienia: od paru mieś. Do 2-3 lat. Wyraża się we wzroście produkcji, a następnie środków konsumpcji.

• Faza rozkwitu: następuje po fali ożywienia trwa od kilku mieś do 2 lat. Wyraźny wzrost produkcji, zatrudnienia, cen, płac i dochodów. Po tej fazie gospodarka wkracza w stan kryzysu.

26. TRADYCYJNE I WSPÓŁCZESNE FUNKCJE SEKTORA PUBLICZNEGO

Funkcje sektora publicznego:

1) Alokacyjna - polega na takim rozmieszczeniu dóbr i usług w gospodarce, które zapewnia efektywny rozwój całej gospodarki

2) Redystrybucyjna - polega na rozdzielaniu części dochodu narodowego i przesuwaniu siły nabywczej pieniądza pomiędzy regionami, pomiędzy jednostkami sektora publicznego, sferą budżetową a społeczeństwem lub też podmiotami organizacyjnymi

3) Stabilizacyjna - polega na oddziaływaniu za pomocą systemu finansów publicznych na gospodarkę w celu zmniejszenia amplitudy wahań koniunkturalnych

4) Kontrolna

5) Bodźcowa

6) Fiskalna

7) Polityczna

27. BUDŻET PAŃSTWA EKONOMICZNĄ PODSTAWĄ REALIZACJI FUNKCJI PUBLICZNYCH

Budżet państwa realizuje takie funkcje publiczne jak:

• Realizacja zadań wykonywanych przez organy władzy państwowej, kontroli i ochrony prawa oraz administrację rządową, sądy i trybunały,

• Transfery socjalne (emerytury, zasiłki itp.)

• Inwestycje publiczne

• Subwencje ogólne dla jednostek samorządu terytorialnego,

• Dotacje celowe na zadania z zakresu administracji rządowej oraz inne zadania zlecone jednostkom samorządu terytorialnego ustawami,

• Dofinansowanie zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego,

• Dotacje na zadania określone ustawami,

• Współ - finansowanie programów realizowanych ze środków pochodzących ze źródeł zagranicznych, nie podlegających zwrotowi.

• Koszty bieżące funkcjonowania sektora publicznego (tzw. budżetówki)

28. ISTOTA I STRUKTURA GOSPODARKI ŚWIATOWEJ

Istotę gospodarki światowej możemy rozpatrywać w dwóch aspektach:

1. Według kryterium funkcjonalnego - historycznie ukształtowany i zmieniający się w czasie system powiązań produkcyjnych, technologicznych, handlowych, finansowych i instytucjonalnych między gospodarkami narodowymi różnych krajów o różnych poziomach rozwoju gospodarczo - społecznego włączając je w ogólnoświatowy proces produkcji i wymiany

2. Według kryterium instytucjonalnego - zbiorowość różnych organizmów i instytucji funkcjonujących zarówno na poziomach krajowych jak i na szczeblu między narodowym bezpośrednio lub pośrednio zajmujących się działalnością gospodarczą oraz powiązanych ze sobą w pewien całościowy system poprzez sieć między narodowych stosunków ekonomicznych.

Gospodarka światowa to system trwałych więzi ekonomicznych wiążących gospodarki poszczególnych państw w proces produkcji i wymiany o zasięgu globalnym. Zasięg i intensywność tych powiązań ulegają ewolucji wraz z postępem technicznym. Jest to nie tylko prosta suma elementów składowych (organizmy i instytucje o charakterze gospodarczym). Jej ważnym składnikiem są również łączące te elementy międzynarodowe stosunki ekonomiczne. Struktura gospodarki światowej to nic innego jak jej podział ze względu na różne cechy krajów np. według standardów MFW, kraje najbardziej rozwinięte, kraje rozwijające się, transformujące i inne.

29. ISTOTA KORZYŚCI I KONSEKWENCJE GLOBALIZACJI

GLOBALIZACJA jest pojęciem używanym aby opisać zmiany w społeczeństwach i gospodarce światowej, które wynikają z gwałtownego wzrostu międzynarodowej wymiany handlowej i kulturalnej. Opisuje zwiększenie handlu międzynarodowego oraz inwestycji zagranicznych spowodowanych znoszeniem barier oraz rosnących współzależności między państwami.

W ekonomii termin ten oznacza głównie zjawiska związane z liberalizacją wymiany handlowej lub “wolnym handlem”. W bardziej szerokim znaczeniu odnosi się do rosnącej integracji i współzależności między jednostkami działającymi globalnie, czy to na platformie społecznej, politycznej czy ekonomicznej.

Korzyści globalizacji:

• międzynarodowy podział pracy,

• rozprzestrzenianie się innowacji,

• swobodny przepływ idei, towarów, usług i kapitału,

• wzrost konkurencyjności, czyli w konsekwencji wzrost efektywności i lepsze zaspokajanie potrzeb finalnych odbiorców wszelkich dóbr.

• obniżka cen dóbr konsumpcyjnych,

• rozwój kapitału ludzkiego (coraz bardziej technologlobalizujący się biznes światowy wymaga coraz więcej coraz lepszego wykształcenia)

Globalizacja wpływa korzystnie również na środowisko naturalne, ponieważ wymusza ona innowacyjność, a ta oznacza mniejsze koszty, lepsze technologie, przyjazne środowisku i ludziom, inwestycji w technologie proekologiczne, energooszczędne coraz mniej ludzi w skali globalnej pracuje w wytwórczości, a coraz więcej w "czystych" usługach. Bez czynników rozwoju płynących z rynku globalnego większość krajów nie miałaby szans na rozwój. Dzięki mobilności kapitału w ciągu pół wieku nastąpił 5-krotny wzrost gospodarczy w skali planety, handel międzynarodowy zwiększył się 12-krotnie, a inwestycje bezpośrednie około 30 razy.

Konsekwencję globalizacji: osłabianie pozycji państw narodowych jako ważnych aktorów międzynarodowych. Globalizacja znacząco zmienia na świtowej szachownicy układ sił między państwami a podmiotami gospodarczymi. Warunki globalizacji dyktują eksperci ekonomiczni, zatrudniani przez wielkie transnarodowe korporacje i międzynarodowe organizacje w rodzaju BŚ i MFW. Przedsiębiorstwa globalne stają się najważniejszym elementem zarządzania światową gospodarką przy pomocy „lokalnych państw”. W zachowaniu inwestorów występuje skłonność do uogólnień regionalnych: trendy lub konkretne zdarzenia w jednym kraju są ekstrapolowane na jego bliższych i dalszych sąsiadów. W taki właśnie sposób powstaje mechanizm swoistego domina (zwany także efektem epidemii), czyli rozprzestrzeniania się kryzysu z jednego kraju na inny. Również ogromnym społecznym kosztem postępującej globalizacji i postępu technologicznego jest rosnące w skali światowej bezrobocie.

30. PRZYCZYNY DYSPROPORCJI ROZWOJOWYCH KRAJÓW ŚWIATA.

Głównymi przyczynami dysproporcji rozwojowych krajów świata są:

• Położenie geograficzne krajów

• Klimat

• Konflikty na tle politycznym, religijnym itp.

• Stan zasobów naturalnych,

• Wykształcenie ludności,

• Okres istnienia i historia państw,

• Sytuacja demograficzna,

• Zagrożenia środowiska przyrodniczego,

• Sytuacja żywnościowa świata,

• Kwestie zadłużenie,

• Tempo i kierunki rozwoju postępu naukowo-technicznego.

Przykładem tej dysproporcji są kraje 3-go świata powstały na obszarze byłych kolonii, które przez 200 lat znajdowały się w rękach wielkich mocarstw. Kolonializm jako forma panowania opierał się na eksploatacji podbitych terenów i społeczeństw. Jednostronność w tych stosunkach rodziła zjawisko zacofania gospodarczego oraz degradacji np. głód. Towary przywożone z Europy powodowały zanikanie lokalnej produkcji i przemysłu. Występowało zjawisko degradacji środowiska naturalnego i wyczerpywanie surowców. Kraje europejskie czerpały z krajów kolonialnych olbrzymie korzyści.

www.stiudent.pl

16

---