Międzynarodowe prawo ochrony środowiska - zagadnienia na egzamin

1.    Inicjatywy międzynarodowe w zakresie ochrony środowiska do 1990 roku.

RAPORT U'THANTA:

Przedstawiony na sesji Zgromadzenia Ogólnego w dniu 26 maja 1969 przez Sekretarza Generalnego ONZ U Thanta, zatytułowany „Człowiek i jego środowisko”.

• Dokument ten po raz pierwszy w historii prezentował opinii publicznej dane wskazujące na zniszczenie środowiska naturalnego i jego niekorzystne konsekwencje, wzywał wszystkie kraje do racjonalnego korzystania z zasobów Ziemi i do wysiłków na rzecz ochrony ekosystemu.

• Zawierał on wykaz zagrożeń istotnych dla całej ludzkości i wzywał do współpracy w rozwiązywaniu ich przez całą społeczność międzynarodową. W ten sposób po raz pierwszy na forum międzynarodowym pojawiła się kwestia globalnych problemów ochrony przyrody i środowiska naturalnego.

• Raport udokumentowany danymi statystycznymi stwierdzał że po raz pierwszy w historii ludzkości pojawił się ogólnoświatowy kryzys wywołany zniszczeniem środowiska naturalnego. U Thant zaapelował o podjęcie planowej międzynarodowej akcji ratowania środowiska naturalnego.

• Raport wzywał do traktowania problemów ochrony środowiska w sposób globalny i ostrzegał, że ludzkość z dotychczasowym sposobem gospodarowania zmierza do katastrofy i tylko połączony wysiłek wszystkich krajów może jej zapobiec.

Najważniejsze zagadnienia poruszane w tym raporcie:

• brak powiązania wysoko rozwiniętej techniki i technologii z wymogami środowiska

• wyniszczenie ziem uprawnych

• bezplanowy rozwój stref miejskich

• zmniejszanie się powierzchni wolnych, otwartych terenów

• znikanie wielu form życia zwierzęcego i roślinnego

• zatruwanie i zanieczyszczanie środowiska

• konieczności ochrony takich elementów środowiska jak gleba, woda i powietrze.

Raport ten uświadomił globalne zagrożenie i stał się impulsem do roz­poczęcia w większości krajów cywilizowanego świata działań chroniących środowisko.

KONFERENCJA SZTOKHOLMSKA:

1972 - Konferencja ONZ (113 krajów, 1200 delegatów) „Środowisko życia człowieka” Sztokholm - spotkanie związane tylko z ochroną środowiska - bez udziału Związku Radzieckiego oraz satelickich krajów państw Europy Wschodniej.

Główne problemy:

• Międzynarodowe podstawy działania w zakresie ochrony środowiska

• Ochrona środowiska w krajach biednych

• Zagospodarowanie przestrzeni ludzkiej

• Edukacja i informacja na temat środowiska

• Identyfikacja i kontrola substancji szkodliwych

STRATEGIA IUCN:

Głównym celem „Światowej strategii” jest ochrona żywych zasobów który zostanie zrealizowany poprzez działania tj.:

• Utrzymanie jak największej powierzchni i jak najlepszej kondycji ekosystemów słodkowodnych, leśnych, torfowiskowych oraz muraw o charakterze naturalnym (stepy, hale i sawanny)

• Utrzymanie jak największej różnorodności gatunkowej i genetycznej roślin i zwierząt

• Zwiększenie skuteczności ochrony mórz, oceanów i stref przybrzeżnych

• Użytkowanie zasobów w sposób zapewniający ich systematyczne odtwarzanie i regenerację - ciągłość procesów ekologicznych

• Opracowanie spójnych strategii krajowych i regionalnych

RAPORT BRUNDTLANDA:

1987 - Raport ONZ pod przewodnictwem Gro Harlem Brundtland zatytułowany „Nasza wspólna przyszłość”.

Komisja wzywała do rozpoczęcia: nowej ery zrównoważonego rozwoju gospodarczego, zgodnego z zasadami gospodarowania środowiskiem,

2.    Postanowienia Konferencji w Rio de Janeiro i Johannesburgu

1992 ROK - SZCZYT ZIEMI - RIO DE JANEIRO ( 179 PAŃSTW )!!!Mówiono o zrównoważonym rozwoju - 27 zasad określających prawa oraz obowiązki państw w ich działaniach na rzecz rozwoju ludzkości i dobrych warunków życia. Podstawowym tematem obrad była sprawa przyjęcia globalnej strategii zrównoważonego rozwoju. Konferencja nawiązywała do idei wypracowanych 20 lat wcześniej w Sztokholmie

DOKUMENTY Z RIO I ICH CHARAKTERYSTYKA:

• Deklaracja z Rio w sprawie środowiska i rozwoju

• Deklaracja o ochronie lasów - dotyczyła wszystkich lasów, ale szczególnie tropikalnych - wytyczała kierunki zrównoważonego rozwoju lasów wszystkich typów, ich ochrony i użytkowania; mających duże znaczenie dla rozwoju gospodarki i podtrzymywania wszelkich form życia.

• Globalny program Działań na XXI wiek (Agenda XXI) - wskazuje on, w jaki sposób rozwój może zostać zrównoważony w kategoriach gospodarczych, społecznych i ekologicznych. Jest wzorem globalnego partnerstwa zmierzającego do pogodzenia nierozdzielnych wymagań zdrowego środowiska i zdrowej gospodarki dal wszystkich narodów świata.

• Ramowa konwencja ONZ w sprawie zmian klimatu - ma na celu ustabilizowanie zawartości gazów cieplarnianych,

• Konwencja o różnorodności biologicznej wymaga, aby kraje przyjęły rozwiązanie i środki potrzebne do zachowania równoważności gatunków

CEL I GŁÓWNE TEMATY KONFERENCJI W JOHANNESBURGU:

2002 rok II Światowy Szczyt Zrównoważonego Rozwoju Johannesburg

Podstawowym celem szczytu była ocena wykonania założeń z Rio.

Przyjęto dwa dokumenty: PLAN IMPLEMENTACJI oraz JOHANNESBURSKĄ DEKLARACJE O ZRÓWNOWAŻONYM ROZWOJU

Pięć kluczowych obszarów: zaopatrzenie w wodę i sanitaracja, energia, zdrowie, rolnictwo, i bioróżnorodność

Poruszono głownie tematy związane z równomiernym podziałem korzyści globalizacji, ograniczeniami ubóstwa z jednej strony i nadmiernej konsumpcji z drugiej, zarządzeniem zasobami międzynarodowymi oraz promocja zrównoważonych wzorców produkcji i konsumpcji.

3.    Definicja i zasady zrównoważonego rozwoju

Zrównoważony rozwój - polega na racjonalnym gospodarowaniu zasobami naturalnymi, ich ochronie oraz wymuszaniu takich technologii i instytucjonalnych zmian, które zapewnią zaspokojenie potrzeb obecnych i przyszłych pokoleń.

 Zasady zrównoważonego rozwoju, co oznaczają:

• Sprawiedliwości międzygeneracyjnej, międzyregionalnej, międzygrupowej - oznacza równy dostęp do środowiska

• Integralności systemu ekologicznego, gospodarczego i społecznego - równorzędne traktowanie tych 3 sfer

• Prewencji (likwidacji zanieczyszczeń u źródła) i reagowania na istniejące zagrożenia - oznacza zapobieganie powstawaniu zanieczyszczeń i innych uciążliwości, stosowanie recyklingu, ciągłą ocenę oddziaływania na środowisko. Mówi, że lepiej zapobiegać zanieczyszczeniom niż je usuwać.

• Przezorności - ukierunkowana na zapobieganie zanieczyszczeniom

• Stosowania najlepszych dostępnych technik i technologii - należy stosować najlepsze techniki. Odnosi się do przedsiębiorstw.

• Skuteczności i efektywności ekonomicznej i ekologicznej - uwzględnianie korzyści wynikających z realizacji inwestycji

• Regionalizacji - decyzje o doborze instrumentów ochrony środowiska są podejmowane na szczeblu regionalnym

• Partnerstwa i partycypacji publicznej (uspołecznienia) - możliwość udziału społeczeństwa w ochronie środowiska i dotyczy ona dostępu do informacji ekologicznej; możliwość udziału w podejmowaniu decyzji dotyczącej ochrony środowiska i dostęp do wymiaru sprawiedliwości z zakresu ochrony środowiska

• Odpowiedzialności prawnej i finansowej za zanieczyszczenie lub niszczenie środowiska - sprawca zanieczyszczeń ponosi odpowiedzialność prawną i finansową za szkody poniesione w środowisku (płaci zanieczyszczający)

• Współpracy międzynarodowej - ma wyraz we wszystkich konwergencjach. Problemy środowiska mają wymiar globalny

4.    Priorytety ochrony środowiska w Unii Europejskiej

Obecnie realizowany w krajach UE, a zaproponowany przez Komisję Europejską (i przyjęty przez Radę UE oraz PE) tzw. Szósty Program Działania w dziedzinie ochrony środowiska, zatytułowany „Środowisko 2010: Nasza przyszłość zależy od naszego wyboru” obejmuje lata2001-2010.

Komisja zaplanowała uznanie za priorytetowe czterech dziedzin:

• przeciwdziałanie zmianom klimatycznym (efektowi cieplarnianemu);

• ochronę przyrody i bioróżnorodności (zwiększenie obszarów chronionych, w tym mórz);

• dbałość o wpływ środowiska na zdrowie (surowsze normy);

• oszczędne wykorzystanie zasobów naturalnych i gospodarki odpadami (recykling).

Dla uzyskania poprawy sytuacji w tych dziedzinach, proponuje się pięć głównych metod działania:

• zapewnienie wdrożenia istniejącego prawa ekologicznego;

• uwzględnianie potrzeb ochrony środowiska we wszystkich sferach wspólnotowej polityki;

• bliską współpracę z biznesem i konsumentami w celu znalezienia optymalnych rozwiązań;

• zapewnienie lepszej i łatwiej dostępnej informacji na temat środowiska wszystkim obywatelom Unii;

• rozwinięcie bardziej świadomego - z punktu widzenia dbałości o środowisko naturalne - podejścia do problemu wykorzystania gruntów.

Program ma się stać komponentem przyszłej, całościowej strategii Wspólnoty na rzecz trwałego rozwoju.

5.    Charakterystyka międzynarodowych instytucji i organizacji OŚ

UNEP (Program Ochrony Środowiska Narodów Zjednoczonych) - Agenda ONZ powołana 15 grudnia 1972 r. w celu koordynowania działań ONZ w zakresie ochrony środowiska i stałego monitorowania stanu środowiska na świecie.

Zadania:

• Stymulowanie i koordynowanie współpracy międzynarodowej w ramach istniejących struktur

• Monitoring stanu środowiska i jego zmian w skali globalnej

• Rozwój międzynarodowych i krajowych instrumentów ochrony środowiska

• Ułatwienie transferu wiedzy i technologii służących zrównoważonemu rozwojowi

• Programowanie współpracy w dziedzinie OŚ między sektorem publicznym i prywatnym

• Powołanie systemu międzynarodowej informacji o środowisku

• Stymulowanie badań naukowych z zakresu OŚ

• Opracowanie umów międzynarodowych

• Pomoc dla państw i organizacji w zakresie opracowywania programów OŚ

Dokonania:

• Przygotowanie wielostronnych traktatów dotyczących OŚ

• Badania i informacje na temat stanu środowiska

• Światowy system monitoringu środowiskowego (GEMS)

• Raporty GEO

• Światowa baza danych o zasobach ziemi (GRID)

• Sieć informacji o środowisku i zasobach naturalnych

UNDP (Program Rozwoju Narodów Zjednoczonych) agenda ONZ powstała w listopadzie 1965r, która tworzy globalną sieć na rzecz rozwoju.

Do zadań UNDP należy udzielanie pomocy technicznej i finansowej krajom rozwijającym się przy opracowywaniu programów rozwoju.

Cele:

• Wyeliminowanie skrajnego ubóstwa i głodu

• Zapewnienie powszechnego nauczania na poziomie podstawowym

• Promocja równości płci i awans społeczny kobiet

• Ograniczenie umieralności dzieci

• Poprawa opieki zdrowotnej nad matkami

• Ograniczenie rozprzestrzeniania się HIV/AIDS, malarii i innych chorób

• Stosowanie zrównoważonych metod gospodarowania zasobami naturalnymi

• Stosowanie globalnego partnerskiego porozumienia na rzecz rozwoju

UNESCO - organizacja narodów zjednoczonych ds. oświaty, nauki i kultury. Powstała w 1945r. W zakresie OŚ zajmuje się edukacją ekologiczną oraz prowadzi programy mające istotne znaczenie dla OŚ.

Cele:

• Popieranie idei pokoju i bezpieczeństwa przez zacieśnianie współpracy między narodami w dziedzinie oświaty, kultury i sztuki;

• Promowanie kultury tolerancji, poszanowania sprawiedliwości, prawa, praw człowieka i podstawowych swobód, jakie Karta Narodów Zjednoczonych przyznaje wszystkim ludziom, bez różnicy płci, języka, rasy lub religii;

• Informowanie o działalności i założeniach UNESCO;

Zadania:

• Realizacja nowych programów, które wzmocnią rolę edukacji w promowaniu kultury pokoju i tolerancji

IUCN - międzynarodowa organizacja zajmująca się ochroną przyrody, założona w 1948r.

Cele:

• wpływanie, zachęcanie i pomaganie społeczeństwom całego świata w dziele ochrony integralności i różnorodności przyrody

• osiągnięcie sprawiedliwego i ekologicznie zrównoważonego korzystania z zasobów naturalnych.

Zadania:

• Opracowywanie zasad ochrony i użytkowania ekosystemów

• Wytycza kierunki ochrony przyrody

• Prowadzi działalność oświatową, informacyjną i dokumentacyjną

• Organizuje kongresy i konferencje

CSD - komisja zrównoważonego rozwoju NZ. Jest organem Rady Gospodarczo-Społecznej ONZ. Powstała 22.12. 1992r w Rio de Janerio.

Zadania:

• Analizuje międzynarodowe stosunki gospodarcze, społeczne wychowawcze, kulturalne, ochronę zdrowia, inicjuje badania w tych dziedzinach oraz formułuje zalecenia członkom ONZ oraz organom i organizacjom ONZ

• Promuje ochronę praw człowieka i udziela odpowiednich zaleceń,

• Przygotowuje projekty umów międzynarodowych i konferencji międzynarodowych dotyczących zagadnień gospodarczych i społecznych

• Negocjuje porozumienia z organizacjami wyspecjalizowanymi i koordynuje działania ONZ

• Świadczy usługi i pomoc na rzecz państw członkowskich

• Konsultuje się z międzynarodowymi organizacjami pozarządowymi w sprawach gospodarczych i społecznych

Cele:

• Ocena wdrażania agendy 21 z konferencji w Rio de Janeiro

• Zbieranie informacji od rządów i implementacji agendy21

• Przegląd porozumień środowiskowych i finansowych zawieranych w ramach systemu ONZ

• Współpraca z organizacjami pozarządowymi i głównymi grupami społecznymi z agendy 21

GEF - Światowy Fundusz Środowiskowy. Powstał w październiku 1991r. Jest to mechanizm finansowy zarządzany przez 3 agendy ONZ (UNDP, Bank Światowy, UNEP).

Zadania:

• zadaniem GEF jest wspomaganie krajów uczestniczących w przedsięwzięciach Funduszu w działaniach związanych z wypełnianiem zobowiązań, które wynikają z przystąpienia tych krajów do Konwencji o różnorodności biologicznej oraz Ramowej Konwencji NZ w sprawie zmian klimatu.

Cele:

• osiągnięcie programu środowiska naturalnego poprzez finansowanie programów i projektów przyczyniających się do rozwiązywania problemów o charakterze globalnym. Dziedziny ochrony środowiska finansowane przez GEF:

- ochrona bioróżnorodności

- ochrona wód międzynarodowych

- zapobieganie zmianom klimatycznym

- powstrzymywanie kurczenia się warstwy ozonowej

- ochrona gruntów przed degradacją

EEA - Europejska Agencja Środowiska. Utworzona została rozporządzeniem EWG, weszła w życie 1993r. Jest organem zajmującym się dostarczaniem informacji w zakresie ochrony środowiska.

Zadania:

• koordynacja Europejskiej Sieci Informacji i Obserwacji Środowiska (EIONET)

• gromadzenie i analiza danych z dziedziny środowiska pochodzących od służb Komisji Europejskiej, krajów czlonkowskich EEA, organizacji międzynarodowych, konwencji i porozumień

• doradztwo przy opracowywaniu polityki i strategii OŚ

• zapewnienie powszechnego dostępu do informacji

Obszary działalności:

• zmiany klimatyczne

• utrata różnorodności biologicznej

• ochrona zdrowia ludzkiego i jakości życia

• gospodarka zasobami naturalnymi i odpadami

• rolnictwo

• nadzwyczajne zagrożenia

• energia i transport

• wykorzystanie i zagospodarowanie gruntów

Pozarządowe organizacje międzynarodowe:

• WWF - Światowy Fundusz na rzecz Przyrody. Powstała w 1961r, powodem utworzenia było zanieczyszczenie środowiska.

6.    Przyczyny i skutki globalnego ocieplenia.

Efekt cieplarniowy (szklarniowy) - jest rozumiany jako względnie szybki wzrost średniej temperatury przy powierzchni ziemi, spowodowany obecnością gazów pochłaniających promieniowanie podstawowe.

Jest to zjawisko naturalne, ale na skutek działalności człowieka wzrost gazów cieplarniowych przybrało na sile co powoduje efekt cieplarniowy.

Przyczyną globalnego ocieplenia są gazy cieplarniowe tj.:

• Dwutlenek węgla - źródła emisji: spalanie gazów kopalnych; produkcja cementu; wylesianie (utrata powierzchni leśnych); wybuchy wulkanów

• Metan - źródła emisji: uprawa ryżu; procesy trawienne zwierząt hodowlanych; kopalnie węgla kamiennego; wydobywanie i wykorzystywanie gazu ziemnego; wysypiska i składowiska odpadów

• Freony - źródła emisji: chłodnictwo; elektronika; przemysł chemiczny

• Tlenki azotu - źródła emisji: spalanie paliw kopalnych; używanie nawozów azotowych; motoryzacja; spalanie biomasy

Skutki globalnego ocieplenia:

• Zmiany cyklu hydrologicznego

• Zjawiska ekstremalne

• Zmiany poziomu mórz i oceanów (erozja wybrzeży, ryzyka powodzi na nizinach nadmorskich, zagrożenie infrastruktury wybrzeży, zasolenie obszarów ujściowych rzek i wód gruntowych)

• Zagrożenie bioróżnorodności (przesuwanie się stref klimatycznych)

• Zmiany w produkcji żywności

• Skutki zdrowotne (malaria)

• Strefy ekonomiczne

Sposoby przeciwdziałania:

• Stosowanie urządzeń oczyszczających

• Zmiana technologii spalania

• Stosowanie jak najmniej zanieczyszczonych paliw

• Stosowanie alternatywnych źródeł energii

• Energetyka jądrowa

• Techniczne usuwanie dwutlenku węgla

7.    Działania międzynarodowe z zakresu ochrony klimatu

1. 1988r - Międzynarodowy Panel w sprawie zmian klimatu - IPCC zajmuje się oceną naukowych dowodów zmian klimatu, prognozowaniem przyszłych zmian klimatu, poszukiwaniem sposobu zapobiegania globalnemu ociepleniu i badaniem możliwości adaptacyjnych społeczeństw do przyszłych zmian klimatycznych

1990r - 1-szy raport IPCC

1996r - 2-gi raport IPCC

2001r - 3-ci raport IPCC

2007r - 4-ty raport IPCC - wyniki badań

Badania przewidują iż do końca XXIw. Temp. Na świecie wzrośnie o 1,8-4oC; wzrośnie poziom oceanów o 28-42cm; wystąpią silne opady i długotrwałe susze.

2. Ramowa Konwencja NZ w sprawie zmian klimatu - 1992r konferencja w Rio de Janeiro:

Celem konwencji jest ustabilizowanie koncentracji gazów cieplarnianych w atmosferze na poziomie, który zapobiegałby niebezpiecznej antropogenicznej ingerencji w system klimatyczny.

Główne postanowienia:

• Stabilizacja emisji gazów cieplarnianych

• Obowiązek monitoringu

• Obowiązek opracowania programów ochrony klimatu

• Promocja pochłaniaczy

• Współpraca międzynarodowa

3. Protokół z Kioto - 1997r Konferencja klimatyczna w Kioto

Celem protokołu jest ograniczenie i redukcja emisji gazów cieplarnianych w latach 2008-2012 średnio o 5% w stosunku do roku 1990.

Inne zobowiązania:

• Zwiększenie efektywności energetycznej w odpowiednich działach gospodarki

• Ochrona i podniesienie efektywności pochłaniania i zbiorników gazów cieplarnianych

• Promowanie zrównoważonych form rolnictwa w aspekcie ochrony klimatu

• Badanie, promocja zwiększania wykorzystania nowych źródeł energii

• Zmniejszanie i eliminacja niedoskonałości rynkowych (bodźce fiskalne, zwolnienia z podatku ceł oraz dotacje)

• Ograniczenie emisji metanu poprzez jego odzysk i wykorzystanie w sektorze produkcyjnym

8.    Narzędzia (mechanizmy) realizacji Protokołu z Kioto:

• Handel emisjami gazów cieplarnianych - system handlu zachęca do poszukiwania i realizacji przedsięwzięć o niskich kontaktach redukcji emisji

- ustala się zbiorczy limit emisji dla każdej grupy źródeł emitujących dane zanieczyszczeń

- określenie algorytmu podziału uprawnień

- podział puli dopuszczalnych emisji na wszystkie źródła objęte systemem poprzez wydanie im odpowiedniej liczby uprawnień do emisji

- uprawnienia te mogą być zdobywane pomiędzy uczestnikami systemu

- na koniec okresu rozliczeniowego każde źródło musi posiadać taką liczbę uprawnień, która będzie nie mniejsza od ilości zanieczyszczeń wyemitowanych przez to źródło

- każda taka emisja ponad liczbę posiadanych uprawnień powoduje konieczność zapłacenia wysokiej kary

- ten mechanizm zapewnia, że łączona emisja zanieczyszczeń z grupy źródeł objętych systemem nie przekroczy ustalonych zbiorczych limitów

• Wspólna realizacja projektów

- celem jest zmniejszenie kosztów redukcji emisji gazów cieplarnianych biorąc pod uwagę zróżnicowanie pomiędzy poszczególnymi państwami

- polega na realizacji wspólnych projektów mających na celu redukcję emisji gazów cieplarnianych

- są to projekty gdzie jeden z krajów uprzemysłowionych wistuje w innym uprzemysłowionym kraju. Oba kraje muszą być sygnatariuszami Protokołu z Kioto.

• Mechanizm czystego rozwoju - są to projekty gdzie kraje uprzemysłowione inwestują w projekty przyczyniające się do redukcji emisji w krajach rozwijających się.

9.    Postanowienia Konwencji w sprawie transgranicznych zanieczyszczeń powietrza na dalekie odległości i protokoły do niej.

Genewa 1979r; weszła w życie w 1983r.

Celem jest ochrona człowieka i jego środowiska przed zanieczyszczeniem powietrza oraz dążenie do ograniczenia i stopniowego zmniejszenia i zapobiegania zanieczyszczeniu powietrza, w tym trans granicznemu zanieczyszczeniu powietrza na dalekie odległości.

Zobowiązania konwencji:

• Rozwijanie polityki i strategii służących do przeciwdziałania emisji zanieczyszczeń powietrza

• Wymiana informacji oraz dokonywanie przeglądu polityki, działalności naukowej i środków technicznych mających na celu ograniczenie emisji zanieczyszczeń powietrza

• Opracowanie jak najlepszej polityki strategii, włączając w to systemy sterowania jakością powietrza, stosowanie najlepszych dostępnych technologii

• Współpraca w zakresie badań i rozwoju

Protokoły:

• Protokół w sprawie długofalowego finansowania wspólnego programu monitoringu i oceny przenoszenia zanieczyszczeń powietrza na dalekie odległości w Europie - Genewa 1984r

• Protokoły siarkowe - Helsinki 1987r; Oslo 1994r

• Protokół w sprawie tlenków azotu - Sofia 1988r

• Protokół w sprawie lotnych związków organicznych - Genewa 1991r

• Protokół w sprawie metali ciężkich - 1998r

• Protokół w sprawie trwałych zanieczyszczeń organicznych - 1998r

• Protokół w sprawie zwalczania zakwaszenia eutrofizacji i ozonu troposferycznego - 1999r

10.    Ochrona warstwy ozonowej (Konwencja wiedeńska i Protokół Montrealski)

• Konwencja Wiedeńska o ochronie warstwy ozonowej - Wiedeń 1985r

Celem jest podjęcie środków w celu ochrony zdrowia ludzkiego i środowiska przed negatywnymi skutkami wynikającymi z działalności człowieka, zmieniającej warstwę ozonową.

• Protokół w sprawie substancji zubożających warstwę ozonową - Montreal 1987r

Celem jest doprowadzenie do redukcji, a docelowo do zakazu zużycia i produkcji substancji niszczących warstwę ozonową.

11.    Ochrona wód morskich

Problemy mórz:

• Zanieczyszczenie - ścieki przemysłowe; ścieki z rolnictwa; kwaśne deszcze; wycieki z tankowców; wyrzucane, zatapiane i spalane odpady

• Nadmierne eksploatacje - marnotrawstwo ¼ odpadów (niewłaściwe wyławianie-złe oczka sieci); przełowienie; trałowanie (szkodliwa technika połowu- oranie całego dna złą ciężką siecią)

Konwencja Helsińska o ochronie środowiska morskiego M. Bałtyckiego - Helsinki 1974r, 1992r.

Celem konwencji jest kompleksowa ochrona środowiska morskiego M. Bałtyckiego.

Zobowiązania konwencji:

• Obowiązek zapobiegania i eliminacji zanieczyszczeń Bałtyku powstałych w wyniku działania substancji szkodliwych ze wszystkich źródeł

• Obowiązek zapobiegania i eliminacji zanieczyszczeń Bałtyku ze źródeł lądowych (oczyszczanie ścieków komunalnych co najmniej metodami biologicznymi; zamkniecie obiegu wody w przemyśle; oczyszczanie ścieków przemysłowych przed ich rozcieńczeniem; oddzielne oczyszczanie ścieków zawierających substancje niebezpieczne; określenie wartości granicznych emisji; zalecenie stosowania najlepszych dostępnych technologii przez zakłady przemysłowe; zapobieganie zanieczyszczeniom pochodzącym z hodowli ryb; zapobieganie zanieczyszczeniom ze źródeł rozproszonych w tym z rolnictwa; spełnianie określonych kryteriów przy używaniu środków ochrony roślin)

• Obowiązek wprowadzenia w życie procedur i środków zapobiegania zanieczyszczeń ze źródeł lądowych

• Obowiązek wydawania specjalnych zezwoleń na wprowadzenie bezpośrednio lub pośrednio do środowiska morskiego obszaru M. Bałtyckiego substancji szkodliwych

• Obowiązek monitorowania i kontrolowania emisji na które zostały wydane te pozwolenia

• Obowiązek współpracy

12.    Ochrona wód śródlądowych

Zanieczyszczenie wód - przekroczenie w wodach parametrów fizycznych, chemicznych lub biologicznych.

Rodzaje zanieczyszczeń wód: naturalne - pochodzące od domieszek zawartych w wodach powierzchniowych i podziemnych (zasolenie, zanieczyszczenie, związki żelaza); sztuczne - działalność człowieka.

• Konwencja o ochronie i użytkowaniu cieków trans granicznych i jezior międzynarodowych - Helsinki 1992r

Dotyczy wód trans granicznych czyli każdych wód powierzchniowych lub podziemnych, które tworzą lub przecinają granice między dwoma lub więcej państwami lub znajdują się na takich granicach.

Celem konwencji jest zapobieganie, kontrolowanie i zmniejszanie jakiegokolwiek oddziaływania trans granicznego, które powodują szkodliwe skutki w środowosku, a także negatywny wpływ na zdrowie i bezpieczeństwo człowieka.

Planowane działania:

• Zapobieganie zrzutowi zanieczyszczeń u źródła i ich zmniejszenie przez stosowanie technologii mało - i bezodpadowo

• Ochrona wód trans granicznych przed zanieczyszczeniami ze źródeł punktowych (pozwolenia, monitoring, kontrola)

• Określanie granicznych norm zrzutu ścieków oraz wymagań wobec jakości wody

• Ostrzejsze wymagania (zakaz zrzutu ścieków)

• Zastosowanie co najmniej biologicznego oczyszczania ścieków miejskich

• Stosowanie najlepszych dostępnych technologii i najlepszych praktyk ekologicznych

• Dokonywanie ocen oddziaływania na środowisko

• Opracowanie planów przeciwdziałania nadzwyczajnym zagrożeniom

• Zmniejszenie ryzyka awaryjnego zanieczyszczenia

• Umowa w sprawie międzynarodowej komisji ochrony Odry przed zanieczyszczeniami - Wrocław 1996r

Celem umowy jest poprawa stanu ekologicznego Odry, zalewu szczecińskiego wraz z ich zlewniami poprzez zapobieganie dalszemu zanieczyszczeniu tych wód.

• Protokół Woda i Zdrowie - Londyn 1999r

Celem głównym jest promocja na poziomie narodowym, trans granicznym i międzynarodowym ochrony zdrowia ludzi oraz dobrobytu poprzez poprawę zarządzania wodami w tym ochroną wodnych ekosystemów oraz zapobieganie, kontrolę i redukcję zachorowań związanych z wodą.

Cele szczegółowe:

• Zaopatrzenie ludności w zdrową wodę pitną

• Zapewnienie jakości wody pitnej wg standardów who

• Powszechna sanitacja terenów

• Ochrona zasobów wodnych wykorzystywanych do zbiorowego zaopatrzenia w wodę

• Identyfikacja źródeł zanieczyszczenia wód groźnych dla zdrowia

• Eliminacja odprowadzania do wód substancji niebezpiecznych dla zdrowia

• Zapewnienie odpowiedniej jakości wodom wykorzystywanym do celów rekreacyjnych oraz hodowli ryb, rolnictwa i produkcji

• Monitorowanie zagrożeń chorobowych związanych ze złym stanem wód

• Prawidłowe wykorzystanie ścieków i osadów ściekowych

• Protokół kijowski - 2003r

Dotyczy kwestii odpowiedzialności cywilnej oraz odszkodowań za szkody spowodowane w wyniku trans granicznych awarii przemysłowych na wodach trans granicznych.

Stosuje się do szkód spowodowanych na terenie innego państwa niż zaistniała awaria. Odpowiedzialność ponosi operator danej szkody.

• Konwencja NZ w sprawie nieżeglugowego użytkowania międzynarodowych cieków wodnych - 1997r

Nieżeglugowe wykorzystanie obejmuje cele: -rolnicze, - przemysłowe, -komunalne, -energetyczne, -rybactwo

13.    Ochrona bioróżnorodności w konwencjach międzynarodowych.

• Konwencja o różnorodności biologicznej - Rio de Janeiro 1992r

Najważniejszy akt prawa międzynarodowego dotyczący problemu zachowania różnorodności biologicznej.

Celem konwencji jest zachowanie i ochrona pełnej różnorodności form życia w biosferze

poprzez ich ochronę i rozsądne, oszczędne użytkowanie.

Zobowiązania konwencji:

• Obowiązek opracowania krajowych strategii, planów i programów dotyczących ochrony różnorodności

• Utworzenie banku danych i wymiana informacji

• Współdziałanie instytucji z różnych sektorów gospodarki

• Wypracowanie instrumentów ekonomicznych i społecznych i podnoszenie poziomu świadomości społecznej

• Zapisy dotyczące rozpoznania i kontroli zagrożeń związanych z używaniem GMO (genetycznie modyfikowany organizm)

• Priorytetowe traktowanie krajów rozwijających się

• Konwencja o obszarach wodno-błotnych mających znaczenie międzynarodowe, zwłaszcza jako środowisko życiowe ptactwa wodnego - Ramsar 1971r

Celem konwencji jest ochrona i używanie obszarów podmokłych łącznie z populacjami ptactwa wodnego zamieszkującymi te tereny lub okresowo na nich przebywającymi.

• Konwencja o międzynarodowym handlu dzikimi zwierzętami i roślinami gatunków zagrożonych wyginięciem - Waszyngton 1973r

Celem konwencji jest ochrona przed reglamentacją i kontrolą międzynarodowego handlu tymi gatunkami, a także rozpoznawalnymi częściami i produktami pochodzącymi z roślin lub zwierząt.

• Konwencja o ochronie gatunków dzikiej flory i fauny europejskiej oraz ich siedlisk - Berno 1979r

Celem konwencji jest ochrona europejskiej flory i fauny i jej siedlisk oraz promocja międzynarodowej współpracy w tej dziedzinie.

• Konwencja o ochronie wędrownych gatunków dzikich zwierząt - Bonn 1979r

Celem konwencji jest rozszerzenie ochrony zagrożonych wyginięciem wędrownych gatunków dzikich zwierząt.

• Konwencja o ochronie środowiska morskiego M. Bałtyckiego - Helsinki 1974r

14.    Międzynarodowe programy i strategie ochrony bioróżnorodności.

• Światowa Strategia Ochrony Przyrody - 1980r Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN)

Celem jest przyczynienie się do trwałego rozwoju poprzez:

- utrzymywanie podstawowych procesów ekologicznych i systemów będących ostoją życia

- zapewnienie trwałego użytkowania gatunków i ekosystemów

- zachowanie różnorodności genetycznej

• Europejska Sieć Ekologiczna

Celem jest pokrycie Europy siecią rezerwatów przyrody, parków narodowych, krajobrazowych oraz innych form zinstytucjonalizowanej ochrony przyrody.

• Paneuropejska strategia różnorodności biologicznej i krajobrazowej - Sofia 1995r

Celem jest zintegrowanie zagadnień ekologicznych z zagadnieniami polityki społecznej i gospodarczej we wszystkich sektorach mających wpływ na środowisko przyrodnicze oraz do zwiększenia świadomości, zainteresowania i udziału społeczeństwa w kwestiach ochrony środowiska.

• Program Działań na rzecz Terenów Chronionych w Europie „Parki dla życia”

Celem jest utworzenie skutecznego systemu parków narodowych i innych obszarów chronionych w Europie.

• Program UNESCO „Człowiek i środowisko”

Celem jest tworzenie światowej sieci rezerwatów biosfery, czyli obszarów obejmujących niepowtarzalne ekosystemy lądowe, wodne lub inne, które posiadają znaczenie międzynarodowe.

15.    Odpady - definicja i rodzaje oraz sposoby ich unieszkodliwiania i minimalizacji powstawania

Odpady - są to substancje lub przedmioty, które są usuwane lub których usuwanie jest wymagane z przepisów prawa krajowego.

Rodzaje odpadów:

• Niebezpieczne - w bardzo małych środowiskach i w krótkim okresie czasu stanowią zagrożenie dla zdrowia człowieka i środowiska

• Szkodliwe - większe ilości i dłuższy okres oddziaływania stwarzają zagrożenie dla zdrowia człowieka i środowiska

• Uciążliwe

Sposoby unieszkodliwiania odpadów: - składowanie na składowiskach; - retencje powierzchniowe

Minimalizacja powstawania odpadów polega na:

• Zapobieganiu powstawania odpadów

• Ponownym użyciu

• Recyklingu

• Spalaniu (z odzyskaniem energii)

• Unieszkodliwianiu na składowiskach

16.    Ochrona przed odpadami

• Agenda 21 - 1992r

• Rozdział 20 - Gospodarka odpadami niebezpiecznymi oraz zapobieganie międzynarodowemu handlowi tymi odpadami

• Rozdział 21 - Bezpieczna dla środowiska gospodarka stałymi odpadami oraz osadami z oczyszczalni ścieków:

- minimalizacja ilości odpadów

- bezpieczne dla środowiska wykorzystanie surowców wtórnych i recykling odpadów

- promocja bezpiecznego dla środowiska usuwania i przeróbki odpadów

- rozszerzenie zasięgu usług w zakresie gromadzenia i usuwania odpadów

• Konwencja bazylejska o kontroli trans granicznego przemieszczania i usuwania odpadów niebezpiecznych - 1989r

Celem konwencji jest ograniczenie wywozu odpadów z państw wysokorozwiniętych do pozostałych.

Postanowienie konwencji:

• Prowadzenie systemu kontroli i reglamentacji przemieszczania odpadów niebezpiecznych i innych

• Przemieszczanie odpadów jest dozwolone w pewnych sytuacjach

• Całkowity zakaz eksportu na teren Antarktyki

• Zakaz eksportu i importu do państw niebędących stroną konwencji

• Obowiązek importu odpadów jeśli nie może być zgodne z warunkami kontraktu

• Protokół w sprawie odpowiedzialności i rekompensat za szkody wynikłe z transgranicznego przemieszczania i usuwania niebezpiecznych odpadów i innych odpadów - 1999r

Odpowiedzialność finansowa odnosi się do każdego etapu: załadowania, rozładowania lub transportu odpadów.

Odpowiedzialność za szkody ponosi podmiot, który dokonał zawiadomienia o eksporcie.

• Rozporządzenie PE i Rady WE w sprawie przemieszczenia odpadów - 2006r

• Dyrektywa ramowa w sprawie odpadów - 2006r

Celem dyrektywy jest ustanowienie podstawowych zasad gospodarowania odpadami.

• Dyrektywa Rady WE w sprawie składowania odpadów - 1999r

Celem dyrektywy jest określenie środków i wskazówek gwarantujących uniknięcie lub zminimalizowanie odpadów.

17.    Ochrona przed chemikaliami w Konwencji rotterdamskiej i Konwencji sztokholmskiej o trwałych zanieczyszczeniach organicznych.

• Konwencja rotterdamska w sprawie procedury zgody po wcześniejszym poinformowaniu w międzynarodowym handlu niektórymi niebezpiecznymi substancjami chemicznymi i pestycydami - 1998r

Cele konwencji:

• Ochrona środowiska oraz ludzi przed niewłaściwym wykorzystywaniem toksycznych substancji, szczególnie w krajach rozwijających się

• Promowanie wspólnej odpowiedzialności w zakresie handlu chemikaliami

• Wymiana informacji o charakterze chemikaliów

• Stworzenie procedur podejmowania decyzji na poziomie krajowym o ich imporcie i eksporcie

Postanowienia konwencji:

• Główne postanowienie dotyczy międzynarodowej procedury PIC

• Każda ze stron umowy zawiadamia o tym sekretariat konwencji nie później niż 90 dni od wejścia przepisów w życie

• Zawiadomienie musi zawierać szczegółowe informacje

• Wykaz chemikaliów objętych procedurą PIC

• Zobowiązania dotyczące importu i eksportu chemikaliów z listy

• Odpowiednie oznakowanie, karta bezpieczeństwa substancji

• Wymiana informacji

• Ustanowienie lub wzmocnienie krajowej infrastruktury i instytucji w celu realizacji postanowień konwencji

• Konieczność zapewnieniu społeczeństwa dostępu do informacji

• Konwencja sztokholmska o trwałych zanieczyszczeniach organicznych - 2001r

Celem konwencji jest ochrona zdrowia ludzkiego i środowiska przed trwałymi zanieczyszczeniami organicznymi.

18.    Partycypacja społeczna w ochronie środowiska (konwencja z Aarhus)

Konwencja o dostępie do informacji, udziale społeczeństwa w podejmowaniu decyzji oraz o dostępie do sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska - Aarhus 1998r.

3 FILARY KONWENCJI:

• Dostęp do informacji - jest to obowiązek gromadzenia, uaktualniania, opracowywania i udostępniania informacji obejmujących:

- informacje o zagrożeniach

- informacje o planowanych i prowadzonych przedsięwzięciach mających wpływ na środowisko

- tekst aktów prawnych

- wytyczne polityki, plany i programy

- międzynarodowe konwencje, traktaty i porozumienia

• Udział w procesach decyzyjnych:

- w postępowaniach dotyczących konkretnych przedsięwzięć

- w postępowaniach dotyczących planów, programów i polityk mogących oddziaływać na środowisko

- w przygotowaniu przepisów wykonawczych lub powszechnie obowiązujących aktów normatywnych

• Dostęp do wymiaru sprawiedliwości, czyli możliwość egzekwowania przez społeczeństwo przepisów - konwencja wymaga zapewnienia dostępu do procedur odwoławczych przed sądem:

- w sprawie dostępu do informacji dotyczącej środowiska w przypadku, gdy żądanie udostępnienia informacji pozostało nierozpatrzone, niesłusznie odrzucone, nieodpowiednio załatwione itp.

- w sprawie udziału społecznego w podejmowaniu decyzji dotyczących konkretnych przedsięwzięć członkom zainteresowanej społeczności

- w sprawie udziału społecznego w podejmowaniu decyzji dotyczących konkretnych przedsięwzięć organizacjom pozarządowym

19.    Oceny oddziaływania na środowisko w Konwencji z Espoo i Protokole kijowskim

Ocena oddziaływania na środowisko (OOS) - oznacza krajową procedurę szacowania prawdopodobnego oddziaływania proponowanej działalności na środowisko.

Procedura OOS:

• Powiadomienie o planowanym przedsięwzięciu

• Odpowiedź strony powiadamianej o woli lub jej braku uczestnictwa w procedurze

• Przekazanie dokumentacji OOS

• Umożliwienie opinii publicznej na terenie, którym mogą być narażone, możliwości udziału w procedurach

• Konsultacje stron, celem ich jest minimalizacja lub całkowite wyeliminowanie oddziaływania

• Uwzględnianie wyników OOS oraz uwag i wyników konsultacji w decyzji końcowej i dostosowanie jej wraz z uzasadnieniem stronie narażonej

Dokumentacja OOS:

• Opis proponowanej działalności i jej cel

• Opis realnych wariantów np. dotyczących lokalizacji lub technologii planowanej działalności

• Opis środowiska, które zostałoby znacząco narażone przez proponowaną działalność i jej warianty

• Opis potencjalnych oddziaływań planowanej działalności i jej wariantów na środowisko oraz ocenę ich znaczenia

• Opis środków łagodzących szkodliwe oddziaływanie na środowisko

• Wyraźne wskazanie metod prognozy i przyjętych założeń oraz wykorzystanych danych o środowisku

• Identyfikację luk wiedzy i wątpliwości napotkanych przy zbieraniu wymaganych informacji

• Zarys programu monitoringu i zarządzania oraz planów analizy porealizacyjnej

• Nietechniczne podsumowanie zawierające stosowne wizualne materiały ilustracyjne np. mapy, wykresy itp.

Rodzaje działalności podlegające OOS:

• Rafinerie ropy naftowej

• Elektrownie cieplne

• Instalacje do wydobywania i przerobu azbestu

• Instalacje zaprojektowane wyłącznie do produkcji lub wzbogacania paliw jądrowych

• Kombinaty chemiczne

• Budowa autostrad

• Rurociągi ropy naftowej

• Wielkie zbiorniki wodne i zapory

• Wyrąb lasów na dużych powierzchniach

Strategiczne OOS w protokole kijowskim

Stosowanie OOS do polityki, planów i programów, np. plany i programy w dziedzinach:

• Rolnictwo

• Leśnictwo

• Rybactwo

• Energetyka

• Przemysł

• Transport

• Gospodarowanie odpadami

• Turystyka i inne
  

11

---