Encyklopedia Prawa
Wykład VII
Temat: Samorząd w państwie współczesnym.
W współczesnym państwie mamy dwa podstawowe typy samorządów.
Samorząd terytorialny - działa w jednostkach administracyjnych państwa. W Polsce od 1991 roku samorząd był tylko w gminie w postaci rad gminnych. Na czele zarządu w gminie był wójt(samorządy wiejskie), prezydent (w miastach do 2000), burmistrz (w większych miastach). Od 1 stycznia 1999 wprowadzono trójstopniowy podział samorządu na gminy, powiaty, województwa. W gminie organem władzy stanowiącej prawo jest rada gminy, która wybiera samorząd. W powiecie instytucją stanowiącą prawo jest rada powiatu, która wybiera zarząd powiatu, na czele którego stoi starosta. W województwie istnieją struktury samorządowe w postaci sejmiku wojewódzkiego. Na czele sejmiku stoi przewodniczący sejmiku, a nie marszałek jak to jest w sejmie. Marszałek województwa stoi na czele zarządu, czyli organu władzy wykonawczej. W województwie mamy i organy samorządowe i organy rządowe. Przedstawicielem rządu jest wojewoda. Przez to dochodzi wielu konfliktów na linii władza samorządowa, a władza rządowa. Wojewoda przekazuje część swoich uprawnień wice wojewodom i kierownikom poszczególnych działów. Samorząd może zostać utworzony przez:
mieszkańców - jest to samorząd wywalczony
rząd - jeśli mieszkańcy nie kwapią się do organizacji samorządu.
Konstytucja mówi, że podstawową jednostką samorządu jest gmina.
Samorząd zawodowy - jest organizowany na całym terytorium państwa. Obejmuje na ogół dość specyficzne zawody. Związki zawodowe dążą do objęcia wszystkich pracowników najemnych, natomiast samorząd zawodowy zmierza do ogarnięcia zawodów o specyficznym typie pracujących na własne konto. Przykładem może być:
Samorząd adwokacji
Samorząd lekarski
Samorząd rzemieślnicze
Samorząd rolniczy
Partie polityczne
Partie polityczne - pochodzi z łaciny od sława pars, czyli część. Partie w przeciwieństwie do państwa są organizacjami dobrowolnymi. Partia polityczna to:
Dobrowolna organizacja ludzi
Którzy mają wspólny, co do praw podstawowych, program kierowania społeczeństwem
Zmierzają do realizacji programu poprzez opanowanie aparatu państwowego. (lub wywieranie na niego wpływu. Element ten trzeba wykluczyć ponieważ zaciera się granic między partią a grupą nacisku)
Jeżeli partia nie stawia za cel główny zdobycia władzy w państwie to partia ta albo traci członków, lub jest traktowana jako zwykła działalność polityczna
Pierwsze partie polityczne zaczęły powstawać w połowie XIX wieku. Na dobre zadomowiły się w XX wieku, kiedy państwa przechodziły z feudalizmu do kapitalizmu i walki o równość obywateli. Duży rozwój partii nastąpił w czasach rozwoju marksizmu.
Partie w państwie spełniają określone funkcje:
Organizacji, które propagują określone programy polityczne.
Wyłanianie elit politycznych dla danego państwa.
Są mechanizmami kształtowani opinii publicznych.
Są także organizacjami, które integrują społeczeństwo wokół pewnych zadań.
Wiążą społeczeństwo z państwem.
Systemy partyjne.
System partyjny danego państwa to wszystkie legalnie w nim działające partie polityczne, współdziałające lub rywalizujące między sobą w walce o władzę w państwie. Podstawowe rodzaje systemów partyjnych:
Jednopartyjne - taki system w którym istnieje legalnie tylko jedna partia
Samorzutny - ukształtował się samorzutnie, bez żadnego przymusu (państwa pokolonialne, np.: Algieria)
Wymuszony - Społeczeństwo chce aby istniało więcej partii, ale jest to zabronione. Systemy działające w państwach komunistycznych, faszystowskich
Dwupartyjne - Jest to system w którym dwie partie spośród wielu mniejszych są w stanie samodzielnie sprawować władzę (np.: Anglia, USA)
Wielopartyjne - Wiele partii istnieje i wiele sprawuje władzę.
Grupy nacisku
Grupy nacisku to pewne stowarzyszenia, organizacje mające na celu oddziaływać na władze w kierunku przez siebie pożądanym. Grupy te nazywają się grupami Lobbingowymi. Różnią się tym od partii, że nie zajmują się zdobywaniem władzy.
Prawo
Prawo - zespół norm postępowania. Są normy postępowania które są normami prawnymi i normami moralności. Normy postępowania to wzorzec według którego trzeba postępować, aby to zachowanie było uznane za normalne (np.: normą w Polsce jest posiadanie choinki w okresie Bożego Narodzenia.).
Normy możemy podzielić na:
Indywidualne - odnoszące się do konkretnej osoby
Generalne -
Normy postępowania pochodzą z reguły od państwa. Państwo może być twórcą:
Pierwotnym - Tworzyć po raz pierwszy daną normę postępowania
Wtórnym - Normy przejęte od jakichś religii bądź organizacji do zestawu norm uważanych za normy prawne
Prawo jakiegoś państwa to zespół, całokształt ogólnych norm postępowania ustanowionych lub uznanych przez państwo, które stoi na straży ich przestrzegania. Aby dana reguła była prawem to musi być norma ogólną.
Normy prawne:
Mogą być ogólne.
Muszą być ustanowione (uznane) przez państwo.
Reakcje jakie państwo może podejmować w skutek nie przestrzegania prawa:
Może wymierzać sankcje karną
Może wymierzać sankcję egzekucji
Może wymierzać sankcję nieważności
Na przestrzeganie norm prawnych wpływa:
Zgodność opinii między państwem a społeczeństwem
Na ogół społeczeństwo docenia, że bez prawa chaos funkcjonowania poszczególnych instytucji byłby jeszcze większy.
Autorytet władzy.