ENCYKLOPEDIA PRAWA

Metody poznawania prawdy:

1. Indukcyjna – wnioskowanie w drodze dowodzenia wiodącego od szczegółu do ogółu.

2. Dedukcyjna – poznawanie prawdy w drodze wnioskowania od ogółu do szczegółu.

Nauki:

1. Empiryczne (chemia, biologia) – metoda indukcyjna

2. Humanistyczne (filozofia) – metoda dedukcyjna

Nauki prawne korzystają z metody dedukcyjnej

NAUKI PRAWNE:

1. Teoretyczne:

• Teoria państwa i prawa – zajmuje się badaniem zjawiska społeczne w ogólności

• Historia prawa – bada konkretne państwo i systemy prawne jakie istniały i obowiązywały

1. Praktyczne:

• Dogmatyka – wyjaśnianie znaczenia norm zawartych w obowiązujących przepisach prawnych

• Polityka prawa – prognozowanie tego jakie prawo powinno być, jak powinno być zbudowane, żeby było efektywne, skuteczne

1. Nauki pomocnicze:

• Logika

• Ekonomia

• Kryminologia

• Kryminalistyka

• Psychologia prawa

• Socjologia prawa

• Medycyna sądowa

Dogmatyka:

1. Egzegeza – nauka analizowania przepisów prawnych i wysuwanie z nich wniosków

2. Synteza – logiczne porządkowanie norm prawnych wg. określonych kryteriów

3. Systematyka – możliwa w obrębie danej instytucji, gałęzi prawa

Państwo – wielka grupa odznaczająca się wysokim stopniem zorganizowania, która pojawiła się na wyższym stopniu świadomości politycznej społeczeństwa

Człowiek jako istota społeczna zaspokajająca swoje potrzeby i łącząca się z grupą, żeby je zaspokoić tworzy państwo.

Grupy społeczne:

1. Niesformalizowane – rodzina, plemię, naród

2. Sformalizowana – kościoły, organizacje

Państwo wg. Arystotelesa:

„ Istotnymi cechami państwa są:

- ludność mająca na celu osiąganie możliwie dobrego życia, cechą tej wspólnoty jest samowystarczalność

- obywatele u których istnieje podział na ludzi rządzących i rządzonych”

Państwo wg. Dżordża Jelinka:

1. Myśl socjologiczna:

„Państwo to wyposażona w samorodną władzę jedność związkowa osiadłych ludzi”

1. Myśl prawna:

„Państwo to korporacja osiadłego ludu, wyposażona w bezpośrednią samorodną wladzę zwierzchnią”

Państwo wg. Marksistów:

„Państwo to organizacja społeczna mająca na celu interes klasowy, podlegający zabezpieczeniu osiągania partykularnych celów przez klasę, która posiada środki produkcji”

„Cechą państwa jest stosowanie przymusu przez aparat państwowy w celu ochrony interesów klasowych”

Skąd wzięło się państwo??

1. Teoria teologiczna:

Państwo pochodzi od boga lub od wielu bogów.

1. Teoria umowy społecznej:

Przed ukształtowaniem się państwa ludzie żyli w stanie pierwotnym, naturalnym:

1. Człowiek jest z natury zły, a pierwotny styl życia ludzkiego nacechowany był walką, wszyscy wobec wszystkich.

Aby zapobiec samo wyniszczeniu się ludzie zawarli umowę o nieagresji i ustanowili państwo.

1. Człowiek jest z natury dobry, pierwotny stan ludzkości traktowali jako stan pomyślności i wolności lecz z biegiem czasu nastąpiło zepsucie natury ludzkiej.

Celem zapobieżenia konfliktom ludzie zawarli umowy:

- umowa o zjednoczeniu

- umowa o podporządkowaniu się władzy

1. Teoria podboju i przemocy:

W starożytności głosili ją sofiści. W XIX w. rozwinęła się w kilku wersjach.

Wg zwolenników tych teorii władza państwowa powstała w drodze podboju grup społecznych. Plemiona silniejsze, koczownicze przemocą narzuciły swą władzę plemionom osiadłym, słabszym.

1. Teorie psychologiczne i socjologiczne:

Decydującym o powstaniu państwa było ukształtowanie się przeżyć psychicznych , emocji, submisji (podporządkowania się) u jednych i emocji dominacji u drugich. W skutek tego powstało poczucie konieczności okazywania podległości u jednych, a u drugich rządza władzy.

1. Teoria akceptacji władzy:

Max Weder wyróżnił 3 motywy akceptacji władzy:

1. Charyzmatyczny – przywódca ma moc nadprzyrodzoną

2. Tradycjonalistyczny – władza była, jest i będzie

3. Racjonalistyczny – o podporządkowaniu się władzy decyduje mozg

1. Teoria organiczna:

Państwo jest najwyższą formą rozwoju zjawisk biologicznych. Poszczególne grupy społeczne spełniają rolę podobną do różnych części ciała w organizmie ludzkim.

1. Teoria ekonomiczna:

Czynnikiem decydującym o powstaniu państwa było powstanie własności prywatnej i podziału klasowego.

W zależności od tego kto sprawuje władzę, podzielono państwa na:

1. Państwo właścicieli i niewolników

2. Państwo feudalne

3. Państwo kapitalistyczne

4. Państwo socjalistyczne (przekształcone w komunistyczne)

Atrybutem każdego państwa jest suwerenność. Jest ona pojmowana w dwuch płaszczyznach:

1. Wewnętrznej – na terytorium państwa nie ma wyższej władzy od jego organów centralnych

2. Zewnętrznetznej – niepodległość państwa, czyli, że jego najwyższe organy w podejmowaniu swych decyzji politycznych nie podlegają organom znajdującym się poza terytorium państwa

Suwerenne państwa mogą część swojej suwerenności przekazać na rzecz organów ponad państwowych lub na rzecz organizacji międzynarodowych.

W praktyce państwo działa za pośrednictwem swoich organów.

W państwach demokratycznych, których ustrój oparty jest na zasadzie trójpodziału władzy, przyjmuje się, że istnieją 3 odrębne suwerenne podmioty każdy w swoim zakresie:

1. Parlament – suwerent władzy ustawodawczej

2. Rząd – organ władzy wykonawczej

3. Sąd najwyższy – suwerent wladzy sądowniczej

Klasyfikacje państw:

Wg Arystotelesa:

1. Ilu ludzi sprawuje władzę?

• Monarchia – władzę sprawuje jednostka

• Arystokracja – władzę sprawuje jedna warstw spoleczna

• Politeja – władzę sprawują wszyscy obywatele

1. W czyjim interesie sprawowana jest władza?

• Tyrania – władza jest sprawowana w interesie tyrana

• Oligarchia – władza sprawowana jest w interesie oligarchów (arystokracja, ludzie bogaci)

• Demokracja – władza sprawowane jest w interesie wszystkich obywateli

Wg Maxa Wedera (ze względu na motyw akceptacji):

1. Charyzmatyczny – władza akceptowana przez społeczeństwo, ze względu na charyzmat

2. Autokratychny – władza nie ma akceptacji społecznej

3. Racjonalistyczny – władza ma akceptację społeczeństwa ze względu na potrzebe zachowania pożądku

Wg Jeżego Dżordża Jelinka:

1. Antyczno-orientalny

2. Heleński

3. Rzymski

4. Średniowieczny

5. Współczesny

Wg Marksistów:

1. Właścicieli-niewolników

2. Feudalne

3. Kapitalistyczne

4. Socjalistyczne

Powszechna klasyfikacja państ ze względu na formę rządu:

1. Budowę organów państwowych:

• Monarchia (władzę sprawuje jednostka):

- absolutna

- parlamentarna

• Republika (najwyższe organy władzy pochodzą z wyboru):

- oligarchiczna (arykrostatyczna): wyboru dokonuje określona grupa

- demokratyczna: wyboru dokonuje całe społeczeństwo

W republikach władza jest ograniczona okresowo i przedmiotowo.

1. Struktury terytorialne państwa:

• Państwa proste (unitarne): wchodące w jego skład jednostki terytorialne pozostają w hierarchicznym podporządkowaniu, nie posiadają suwerenności (Polska)

• Państwa złożone: gdy wchodzące w jego skład jednostki terytorialne posiadają pewien zakres suwerenności (Niemcy, USA)

1. Reżim polityczny (ogół zasad i metod na jakich aparat państwowy opiera się w stosunku do społeczeństwa i jakimi posługuje się w kierowaniu społeczeństwa):

• Reżim autokratyczny (totalitarny) – ukształtowany w europie (faszyzm, komunizm)

Zbigniew Brzeziński wymienia:

- monizm polityczny – jedna partia sprawująca władzę

- monopol partyjny nad armią

- monopol państaw nad środkami masowego przekazu

- terrorystyczny system policyjny

- centralnie skierowana gospodarka

• Reżim demokratyczny (rządy ludu nad ludem):

W Grecji: demokracja bezpośrednia – wszyscy obywatele brali udział w sprawowaniu władzy

W czasach współczesnych ukształtował się reżim demokracji liberalnej w formie demokracji pośredniej, której obywatele biorą udział w sprawowaniu władzy przez swoich przedstawicieli

• Reżim autokratyczny - istniał już w starożytności, najnowszą jego forma jest reżim totalitarny ukształtowany w Europie w XIX wieku. Z. Brzeziński wymienia w swojej książce

>monis ideologiczny

>monis polityczny ( jedna partia sprawuje władze)

>monopol partyjna nad armią

>monopol państwa nad mediami

>terrorystyczny system policyjny

>centralnie sterowana gospodarka

Państwa w reżimie totalitarnym charakteryzują się wzniesieniem praw i wolności obywateli, dążenie do zastąpienia religii dziedziną ideologiczną.

Elementy współczesnej demokracji:

1. poszerzanie praw i wolności należnych wszystkim obywatelom na zasadzie równości

2. wyłanianie organów władzy w państwie w drodze wyborów dokonywanych przez wszystkich obywateli

3. wielośc partii politycznych

4. odnoszenie się partii politycznych i organizacji państwowych do obywateli z zachowaniem określonych zasad

W demokracji liberalnej nie należy utożsamiać się z zasadami gospodarki rynkowej, demokracja nie koniecznie niesie za sobą wzrost ekonomiczny, pokój społeczny, efektywność ekonomiczna; odznacza się większym stopniem elastyczności niż reżim totalitarny i daje większe możliwości zmian zasad życia politycznego i gospodarczego.

Aparat państwowy- organy państwowe oraz ciała pomocnicze względem nich

Organy państwowe działają w imieniu państwa a nie własnym ( osób albo zespół osób wyodrębnionych organizacyjnie w aparacie państwowym)

System polityczny- system zakłada istnienie pewnej ilości działań i podmiotów należycie podporządkowanych.

W starożytności polityka oznaczała sztukę rządzenia czyli pewien sposób urzeczywistnienia celów wspólnych dla społeczeństwa.

Współcześnie wyróżnia się dwa znaczenia polityki:

-klasycznym- polityka to rozumna troska o dobro wspólne

-utylitarnym- polityka to sztuka walki o zdobycie władzy państwowej i sprawowanie jej na zasady etyczne

Pod układem systemu politycznego jest system partyjny, który obejmuje partie rywalizujące między sobą o zdobycie władzy państwowej lub współdziałające w jej sprawowaniu.

Klasyfikacja partii politycznych:

1. jednopartyjna- występuje w państwie totalitarnym, w których tylko jedna partia może legalnie istnieć i sprawować władzę

2. dwupartyjny- polega na tym iż mimo że formalnie dozwolone jest istnienie wielu partii to faktycznie tylko dwie partie mają podobna szanse sprawowanie władzy państwowej w wyniku wyboru

3. wielopartyjny- istnieje w społeczeństwach w których istnieje wiele zróżnicowanych pod względem etnicznym, ideologicznym, religijnym; w tych państwach żadna z partii nie może samodzielnie zdobyć większości w czasie głosowania i utworzyc samodzielnie władzy, dlatego tworzymy koalicje (nietrwałość)

Partia od łac. Pars część

W języku polskim na oznaczenie partii używa się takich pojęc jak: legia, ruch, kongres, unia, konfederacja, stronnictwo

Partia jest to dobrowolna organizacja skupiająca ludzi mających wspólny cel dotyczący podstawowych zasad (spraw życia społecznego) i wspólny program kierowanie społeczeństwem dążący do tego celu.

Partia dąży do realizacji swego programu poprzez opanowanie aparatu państwowego.

Funkcje partii:

-pośredniczenie między aparatem a społeczeństwem

-reprezentowanie spraw różnych grup społecznych

-sprawowanie władzy przez partie polityczne służące w realizacji programu partii

Od partii należy odróżnić grupy nacisku (interesu); różnią się od partii tym że nie dążą do zdobycia i sprawowania władzy państwowej ale do wywierania nacisku na osoby sprawujące władze alby władza podejmowała decyzje odpowiadające interesom danej grupy.

Wyróżnia się grupy o nacisku krajowym i międzynarodowym.

Stowarzyszenia są to ciała pośrednie między jednostką a społeczeństwem, służą one integracji wspólnych celów wartości ale nie poprzez opanowanie aparatu państwowego.

Klasyfikacje partii:

1. Maks Weber dzielił ze względu na cel:

-interesu ( nastawienie pragmatyczne)

-światopoglądowe- zwycięstwo określonej wizji (np. katolickiej)

masowe (duża liczba członków)

kadrowe (niewielkie)

1. Ze względu na strukturę:

-ogólnonarodowe

-robotnicze

-chłopskie

-inteligentne

-mieszczańskie

1. Ze względu na założenia ideologiczne:

-komunistyczne

-socjalistyczne

-socjaldemokratyczne

-kodeckie

-liberalne

-faszystowskie

-konserwatyczne

1. Ze względu na rodzaj działania:

-rewolucyjne- dążą do zmiany stosunków w drodze gwałtownych zmian

-zachowawcze-dążą do zachowania istniejącego porządku

-reformistyczne-dążą do zmian jakościowych

1. Ze względu na stopień centralizacji:

-zcentralizowane

-zdecentralizowane

1. Ze względu na przywódców partyjnych:

-o przywództwie jednoosobowym

-o przywództwie kolektywnym

-o przywództwie konsensualnym

1. Ze względu na stosunek partii do państwa:

- reżim polityczny

-legalne

-rządzące

-prawicowe i lewicowe

-opozycyjne

-parlamentarne i poza parlamentarne

-nielegalne

Wyróżnia się 3 teorie traktujące o tym , odpowiadając na pytanie: Czy powstało pierw państwo czy naród?:

1. kulturalna-zwolennicy tej teorii twierdzili że w powstaniu narodu decydującą rolę odgrywa powszechna świadomość a członków danej grupy ludzi co do swej identyczności historycznej dotyczącej przeszłości, teraźniejszości, przyszłości;

wspólnota ta powstała na podłożu wznowienia tych samych wartości: wolność, niepodległość ; według zwolenników najpierw powstaje struktura polityczna która jednoczy ludność należąca do różnych grup etnicznych, narodowościowych, językowych, religijnych i łączy je w jeden naród

1. naturalna- zwolennicy twierdzą że naród jest wartością pierwotną, w stosunku do państwa naród został ukształtowany przez wspólnoty plemienne w wyniku której powstały podobieństwa lub też tożsamości w przeżyciu wartości kulturalnych tj. wspólny język, religia, tradycja, historia. Wg zwolenników tej teorii naród utworzył państwo

2. mieszana- zwolennikiem tej teorii był między innymi kardynał Stefan Wyszyński, wg niego naród to rodzina rodzin związana w całość w __________________ kulturę, język, religię. Wyszyński naród traktował jako osobę; naród ma własną świadomość skierowaną ku wspólnemu dobru, własnej godności która jest źródłem podstawowych praw i wolności. Człowiek , rodzina i naród powinny współdziałać dla dobra wspólnego osoby ludzkiej. Prymas Wyszyński proklamował prawa narodu do których należą:

• prawo do życia biologicznego i duchownego

• do własnej świadomości i wolności

• światopoglądu, religii i kultury

• prawo do suwerenności kulturalnej, politycznej, gospodarczej

• prawo do własności podmiotowości politycznej

• prawo do decydowaniu o utworzeniu własnej wspólnoty politycznej, własnego państwa samodzielnie lub z innymi narodami

• każdemu narodowi przysługuje udział w życiu wspólnoty narodowej, do dobra wspólnego narodu i korzystania z jej dorobku

Naród podobnie jak konkretny człowiek jest otwarty na dobro i zło, może się rozwijać i doskonalić lub obumierać, degenerować tracąc własną tożsamość.

Relacje państwa ze względu na kościół:

1. ze względu na czas powiązania

*wyznaniowe

*świeckie

2. na formę (sposób) regulacji wzajemnych stosunków

*konkordatowe

*bezkonkordatowe

wyznaniowe- państwo wyznaje jednemu kościołów rozwijających działalność na jego terytorium. Wśród tych państw wyróżnia są tradycyjne lub zmodernizowane.

Wyznaniowe w wersji tradycyjnej charakteryzuje się:

-uznawaniem jednej religii lub kościoła za jedynie prawdziwą

-uznanie w konstytucji lub w konkordacie tej religii (kościoła) za oficjalną państwową

-zakazem wyznawania innej religii po za tą oficjalna

Państwo wyznania w wersji zmodernizowanej oznacza się:

-rezygnacją z afirmacji jednej religii lub jednego kościoła jako religii narodowej z racji historycznych lub socjologicznych

-dotowaniem religii oficjalnej z funduszu państwa

Państwa świeckie uznają zasadę równouprawnieniu kościołów i wolności religijnej; wśród państw świeckich wyróżnia się 3 wersje narodowe:

- separacja amerykańska (czysta); powstała w USA na mocy pierwotnej poprawki do konstytucji, w poprawce zakazano uznania religii oficjalnej, ograniczenia swobód religii, wolności od przymusu. Państwo wspomaga finansowo działalność instytucji kościelnych służącą celom takim jak działalność humanitarna, oświatowa.

- separacja wroga; wystąpiła najpierw w wersji skrajnie liberalnej francuskiej a następnie w komunistycznej sowieckiej. Powstała podczas rewolucji burżuazyjnej (1789-1795) pod wpływem ideologii liberalnej w celu zerwania z nią miedzy unią, tronem i ołtarzem. Separacja ta częściowo została uchylona przez konkordat napoleoński a następnie przywrócony na mocy ustawy o separacji kościoła od państwa i nadal obowiązuje. We Francji jest pobawiony osobowości prawnej, a jedyna formą w obrocie prawnym są prywatnie stowarzyszenia kulturowe. Separacja ta zakłada neutralność państwa wobec przekonań religijnych.

Separacja sowiecka powstała po rewolucji bolszewickiej w Rosji pod wpływem ideologii marksistowsko-leninowskiej; powstało na mocy dekretu komisji ludowej o oddzieleniu kościoła od państwa i kościoła od szkoły (1919rok), ten dekret został wcielony od konstytucji (1936r.). Na mocy tego dekretu kościoły zostały pozbawione osobowości prawnej, wszystkie dobra kościelne zostały upaństwowione; konstytucja stalinowska gwarantowała tylko wolność kultu, niewierzącym zaś wolność propagandy ateistycznej, zabroniono nauczania religijnego dzieci i młodzieży do 18 roku życia, zlikwidowano szkoły prywatne i wyznaniowe, a szkołom publicznym narzucono program oparty na ideologii ateistycznej.

- separacja skoordynowana – powstała w Niemczech po II wojnie światowej, na podstawie konstytucji weimarskiej do której wpisano nie moc kościoła oficjalnego, zagwarantowano wolność religijna jako podstawowe prawo człowieka, uznano osobowość publiczną i prawną kościołów. Każdy kościół jest pod własnym do stanowienia dla siebie norm prawnych i do samodzielnego decydowania o swojej działalności na terenie państwa. Sprawy dotyczące stosunków między państwem a kościołem rozstrzygać będą dwustronne układy będące źródłem prawa; po II wojnie światowej konstytucja Republiki Federalnej Niemiec (1949r.) podtrzymuje postanowienia konstytucji weimarskiej.

Podział państw ze względu na formę regulacji

-system konkordatowy polega na regulacji stosunków między państwem i kościołem w formie dwustronnej umowy konkordatowej zwanej konkordatem. Państwo bezkonkordatowe swój stosunek do kościołów i związków wyznaniowych określają wyłącznie jednostronnie (czyli na drodze ustawowej)

*normatywne

*nienormatywne regulatory zachowań to funkcjonujące w danej społeczności mity, zabobony, przesądy

Prawo należy do czynników normatywnych, oprócz prawa zalicza się tu takie normy moralne, obyczajowe, religijne, obowiązujące w różnych organizacjach, grupach stowarzyszeniach. Całokształt uznawanych społecznie i przyswojonych w danej zbiorowości norm regulujących zachowanie jej członków nazywamy etosem.

Na treści wymienionych regulacji zachowań znacznie wpływają aprobowane w danym społeczeństwie wartości, problematyka akcjologiczną jest bardzo złożona i wzbudza wiele kontrowersji, zasadniczym problemem wobec wartości jest pytanie o ich naturę.

Zwolennicy absolutyzmu akcjologicznego uważają że wartości Są bytami istniejącymi samoistnie lub z woli stwórcy i niezmiennymi. Człowiek może je więc poznać i przyjąć za stały punkt odniesienia.

Stanowisko przeciwne to relatywizm etyczny, jego zwolennicy twierdzą że istnienie wartości zależy od oceny ludzi, wartością jest to co człowiek w danych okolicznościach uznaje za cenne. Jest to historycznie i społecznie uwarunkowane dlatego wartością nie można przypisać takich przymiotników jak: trwałość, niezmienność, obiektywizm.

Niektórzy teoretycy próbują połączyć te dwie koncepcje i twierdzą ze wśród nich są takie które mają charakter obiektywny o stały oraz takie które będąc wytworem człowieka są wytworem wielu czynników historycznych, społecznych a więc mają charakter relatywny.

Można powiedzieć że każdy system postępuje ze względu na określone wartości a jego celem jest jego ochrona, wartością która leży u podstaw prawa relatywnego jest porządek społeczny, ład, dobro wspólne. Normy moralne mają chronić wartości takie jak dobro, życie człowieka, godność.

Dla norm zwyczajowych wartość stanowi tradycja i łączność pokolenia, religia natomiast za wartość nadrzędna uznaje sacrum Boga, zbawienie.

Normy moralne to takie reguły postępowania według których ocenia się człowieka jako dobre lub złe. Normy moralne odnoszą się do zachowań zewnętrznych człowieka oraz do jego postawy wewnętrznej( do jego intencji, pragnień) wyobrażenie o tym co jest dobre a co złe mogą być różne u różnych ludzi, zależy od wielu czynników które w długotrwałym procesie kształtują hierarchię wartości akceptowanych przez społeczeństwo lub przez poszczególnych członków. Świadomość moralno-społeczna zmienia się pod wpływem tych czynników i musiały przyjąć ten fakt niezależnie od tego czy uznajemy wartości nabytej, stałej, zmiennej i obiektywna czy jesteśmy zwolennikami relatywizmu akcjologicznego.

Normy zwyczajowe to reguły postępowania, które są wynikiem pewnej konwencji społecznej utrwalonej w świadomości ludzi w skutek przyzwyczajeń. Normy obyczaju wartościują zachowania człowieka według kryterium zgodności z tym co ogólnie przyjęte. Wartością leżącą u podstaw tych norm jest tradycja, wiele norm zwyczajowych dotyczy zachowań w istocie jej moralnie objętych.

Normy religijne- wiele z nich ma charakter norm zwyczajowych, niektóre są łączone z normami prawa czy moralności, jednak i specyfice norm religijnych decyduje specjalne teologiczne uzasadnienie, które wskazuje na sacrum Boga jako bóstwo.

Biorąc pod uwagę prąd regulacji, że normy prawne pozytywnego odnoszą się tylko do zewnętrznych zachowań człowieka i pod tym względem SA podobne do norm zwyczajowych, jednak prawo reguluje tylko te sfery życia, które maja istotne znaczenie z punktu widzenia we wszystkich dziedzinach ludzkiej działalności.

Normy moralne i religijne odnoszą się nie tylko do czynów i słów ale również do intencji i woli, ale także do intencji człowieka, ponadto normy te prawo reguluje stosunek człowieka do samego siebie, do zjawisk przyrody, a normy religijne także stosunkuje do Boga i bóstw. Istnieją także obszary wspólne. Wiele norm moralnych, religijnych, prawnych nakazuje ten sam sposób postępowania, zdarza się że normy prawne stykają się z obyczajowymi i religijnymi, np. święta są dniami ustawo wolnymi od pracy. Niekiedy dochodzi do kolizji między prawem a innymi systemami norm, tak jest wtedy gdy prawo dopuszcza jakiś sposób postępowania, którego zakazują normy religijne czy moralne. Biorąc pod uwagę genezę norm trzeba zauważyć że prawo pozytywne pochodzi od kompetentnych organów państwa, jak normo dawce zewnętrzny w stosunku do podmiotów i konkretnie określone. Inaczej jest z normami obyczaju, które kształtują się w długotrwałym procesie a jej twórcy są anonimowi. Inaczej jest z normami religijnymi, wierzący na pierwszego jej autora uważają Boga, niektóre normy uczyniła je w kulturze ludzkiej, niektóre dane są człowiekowi przez objawionego, jednak cześć norm to przypisy przez władze kościelne. Normy moralne natomiast wynikają z wewnętrznej zdolności rozróżniania dobra i zła, zdolność ta wpływa z poznania obiektywnie istniejących wartości lub jest to samą oceną ukształtowana historycznie i społecznie. Ze względu na obowiązywanie norm i sposób ich selekcjonowania trzeba stwierdzić, że normy moralne, podobnie jak normy religijne i obyczajowe są przekazywane człowiekowi w procesie wychowania i uznania przez nie za własne, dlatego ich moc obowiązująca wynika nie tyle z autorytatywnej decyzji prawa co z wewnętrznej przekonania że są one słuszne, godziwe i pożyteczne. Przestrzeganie norm moralnych, religijnych i obyczajowych jest w zasadzie dobrowolne i natomiast na straży prawa pozytywnego stoi państwo dysponujące aparatem przymusu (sankcja sformalizowana, skupiona). Za nieprzestrzeganie norm religijnych, moralnych i obyczajowych grozi co najwyżej tzw. sankcja rozproszona, czyli negatywna reakcja otoczenia. Organizacja religijne dysponują sankcjami skupionymi, ale poddanie się nim jest zazwyczaj dobrowolne. Trzeba podkreślić że normy maja uzasadnienie akcjologiczne, tak jak w religii uzasadnieniem jest sacrum. Ponadto normy religii obowiązują w sumieniu obarczone winą, grzechem, wtedy pewnym rodzajem sankcji staje się wstyd, żal, wyrzuty sumienia lub poczucie winy.

Prawo pozytywne jest systemem o wysokim stopniu formalizacji, normy prawne tworzone ze ściśle określonych procedur, specjalne zasady wyznaczają czasowy, przestrzenny i personalny zakres obowiązywania oraz tryb stosowania tych norm. Ponadto są one spisane, uporządkowane i ogłaszane w specjalnym trybie ze szczególna dbałością i precyzyjność przekazu.

Funkcjonowanie prawa w państwie wymaga wielu instytucji (tj. sądy, parlament, policja, więziennictwo, NIK), w powyższym stopniu są normy religijne ponieważ kościoły, wspólnoty wyznaniowe dążą do sformalizowania swego prawa na mniej lub bardziej rozbudowane systemy prawa. Jednak niektóre normy religijne mają charakter ogólny, często wyznaczają jedynie kierunek postępowania, a w kwestiach szczegółowych pozostawione są do każdorazowego rozstrzygnięcia w sumieniu.

Normy moralne i obyczajowe są zasadniczo niesformalizowane, z reguły są nie spisane, przekazywane ustnie lub utrwalone przez powtarzanie określonych zachowań. Normy moralne podobnie jak część religijnych mają charakter ogólnych wskazań, inaczej jest z obyczajowymi, które są bardziej szczegółowe.

Najmniejsza częścią systemu prawa jest norma prawna, czyli pewien wzorzec, reguła postępowania która może Mie charakter nakazu, zakazu, upoważnienia lub sugestii. Jeśli norma postępowania adresowana jest do konkretnej wskazanej imiennie osoby i określa konkretną jednostkową sytuację, mówi się o normie indywidualnej. Tego typu normy nie tworzą prawa, składają się na nie tylko normy ogólne (generalne) , które odnoszą się do osób wskazanych rodzajowo; abstrakcyjnie czyli dotyczących sytuacji powtarzalnych.

W typowej budowie normy prawnej można wskazać następujące elementy:

-hipotezy, to część normy wskazująca adresata oraz warunki i okoliczności, w których jest mu coś nakazane, zakazane lub dozwolone

-dyspozycja to część normy w której określony został wzorzec porządnego zachowania nakazanego, zakazanego lub dozwolonego

-sankcja, to część normy w której prawodawca określa dolegliwość, czyli co powinno się wydarzyć w sytuacji nie zrealizowania poleceń przekazanych w dyspozycji wskazanej w hipotezie

Rodzaje sankcji

-sankcja karna (regresyjna) aby wychować człowieka

-sankcja nieważności

-sankcja egzekucyjna

Jeżeli dana norma wyklucza możliwość postępowania innego niż opisano w jej dyspozycji doczynienia, norma bezwzględnie obowiązująca, Jeśli zaś adresatem normy pozostawiono możliwość wyboru postępowania innego dyspozycji normy mówimy o normie prawnej względnie obowiązującej czyli dyspozycyjnej.

Normy prawne regulujące zespół stosunków społecznych ujęte są w formie dokumentu zwanego aktem normatywnym, który jest tekstem złożonym z przepisów prawnych.

Przepis prawny to fragment tekstu aktu normatywnego wyodrębnionym jako artykuł, paragraf, ustęp. Norma prawna może pokrywać się z przepisem ale często zdarza się że jedną normę trzeba wyprowadzić z kilki przepisów lub odwrotnie. Jeden przepis prawny zawiera kilka norm.

Biorąc pod uwagę można wyodrębnić różne rodzaje przepisów prawnych:

a)ze względu na treść:

-materialnego

-formalnego

b) ze względu na stopień konkretności:

-konkretne-bezpośrednio określające uprawnienia i obowiązki przedmiotów prawa

-blankietowe- odsyłają do aktów normatywnych, które dopiero mają być wydane

-odsyłające- takie, które odsyłają do innego przypisu prawnego lub reguł prawnych( np. etyki zawodowej)

c)ze względu na zakres regulowanych praw:

-ogólne- obejmują szeroki zakres praw i adresatów (ustanawiają ogólne reguły postępowania)

-szczególne- wskazują wyjątki od reguł zawartych w przepisach

Biorąc pod uwagę rozstrzygnięcia jakich dotyczą innych przepisów wyróżnia:

- derogacyjne (uchylające)- ukazuje które zostaje uchylone wraz z wejściem w życie nowego aktu normatywnego

-talizyjne- służą uchylaniu kolizji prawa przez wskazanie aktów normatywnych, które należy stosować w danej sytuacji

-przejściowe- regulują jakiś stan rzeczy tymczasowo

Zdarzenie prawne- oznacza każde zdarzenie wywołujące skutki prawne, czyli powodujące postanowienie, zmianę lub rozwiązanie stosunku prawnego

Zdarzenie prawne- jest to zdarzenie powodujące skutki prawa, dziejące się niezależnie od woli człowieka.

Zdarzenie, które są zależne od woli ludzkiej to działania. Jeżeli działania zostały podjęte z zamiarem wywołania skutków prawnych, mówi się o aktach prawnych. Jeżeli zaś nie towarzyszy im tego typu intencja, mówimy o czynach.

Czyny mogą być dozwolone przez prawo i władze.

-dozwolone, które prawo nie zabrania ale wywołują skutki prawne

-niedozwolone, które zostały zabronione przez prawo

Akty prawne z kolei dzielą się na:

-czynności prawne(możemy wyróżnić: -jednostronne , np. testament

- dwustronne, np. umowa

-wielostronne

-akty administracyjne, czyli decyzje organów administracji rządowej i samorządowej

-orzeczenia sądowe

ZDZARZENIA PRAWNE

Działania zdarzenia sensu STRICTO

Czyny -dozwolone -niedozwolone	Akty prawne 1)czynności prawne -jednostronne -dwustronne 2)akty administracyjne 3)orzeczenia sądowe